Cywilizacja globalna i wartości kulturowe: wizja powszechnej szczęśliwości czy apokryf?

The article analyses in detail the immediate and more remote economic, political and social consequences of globalisation and the emergence of the global civilisation as well as the influence of these processes on changes of the role, importance and nature of the activities of universities. The author points out a number of perils which as a rule are overlooked in discussions of globalisation, such as widening economic differences and a further polarisation into poor and rich countries and threats to the development of democracy and civic rights on the scale of the global civilisation. Difficulties appearing on the scale of individual countries may be impossible to overcome within the framework of supranational, global institutions. The gradual process of globalisation, which is accompanied by spread of the doctrine of economic neoliberalism, has become the reason for changes and reforms of higher education systems of many countries, reforms which were not always successful. As an outcome of the emergence of the global civilisation and new requirements in respect to qualifications, the concept of the functioning of the university and its social role may also change.W artykule przeanalizowano szczegółowo bezpośrednie i dalsze konsekwencje ekonomiczne, polityczne i społeczne powstawania cywilizacji globalnej oraz wpływ tych procesów na zmiany roli, znaczenia i charakteru działania uniwersytetów. Autor zwraca uwagę na wiele zagrożeń, które są zazwyczaj pomijane w dyskusji o globalizacji, takich jak pogłębianie się różnic ekonomicznych i dalsza polaryzacja na kraje biedne i bogate czy zagrożenia dla rozwoju procesów demokratycznych i praw obywatelskich w skali cywilizacji globalnej. Trudności występujące w skali poszczególnych państw mogą być nie do pokonania w ramach instytucji ponadpaństwowych, globalnych. Stopniowo postępujący proces globalizacji, któremu towarzyszy rozwój doktryny neoliberalizmu ekonomicznego, stał się powodem - nie zawsze udanych - reform i przeobrażeń systemów szkolnictwa wyższego wielu krajów. W wyniku tworzenia się cywilizacji globalnej i nowych wymagań w zakresie kwalifikacji zmianie ulega także koncepcja funkcjonowania uniwersytetu i jego roli społecznej

O wiedzy do natychmiastowego spożycia i lekarstwie na wszystko

The paper presents the complex analysis of the problem of „vocationalization” process of colleges and the analysis of the results of the process acceleration with regard to universities, observed in numerous countries. The question is examined with regard to West European countries, however some references concerning the first steps on this road made by the countries of the Eastern and Central Europe are also contained in the final section of the article. The „vocationalization” , according to the author is the long lasting phenomenon and comprises the significant historical dimension. This process should not be neglected, even if not respected by the academicians. The „vocationalization” played and will continue to play the most significant role in the process of the university adjustment to the environment, no matter whether it reflects the ideology opposite to the „academicism” or ..scholasticism” or the rational policy of governments. Three stages of the adjustment and assimilation process, and finally, returning to the appropriate character of Academy: the ideological debate, the institutional differentiation and the differentiation on the ground of education cycles, are distinguished. Have the applicability and usefulness to be accomplished at the expense of fundamentals and disinterested? And because, as pronounced by the author, everything indicates that this is the concept supported by the authorities, one may wait for the results of the divergence between the utilitarian, supported by governments and demand of the students, who are continuously inclined to focus on the values and culture.Opracowanie zawiera wnikliwą analizę problemu „uzawodowienia” studiów wyższych oraz skutków obserwowanych w wielu krajach prób przyspieszenia tego procesu w odniesieniu do uniwersytetów. Problem, rozważany na przykładzie państw Europy Zachodniej, w końcowych partiach tekstu znajduje również odniesienia do pierwszych kroków podejmowanych na tej drodze w Europie Środkowo-Wschodniej. Uzawodowienie - pisze Autor-jest zjawiskiem długotrwałym i ma znaczący wymiar historyczny. Trudno pomijać ten fakt, nawet jeśli nie zawsze sprzyja mu środowisko akademickie. I niezależnie od tego, czy wyraża ideologię przeciwstawną do „akademizmu” lub „scholastycyzmu” , czy też jest wyrazem racjonalnej polityki rządów - odgrywało i nadal będzie pełnić najważniejszą rolę w procesie dostosowywania się uniwersytetu do otoczenia. W tym procesie dostosowywania się, asymilacji i - w końcu - powrotu do stanu typowego dla akademii, Autor wyróżnia i omawia trzy stadia: debatę nad ideologią, zróżnicowanie instytucjonalne oraz różnicowanie poprzez cykle kształcenia. Czy dążenie do tego co stosowane i użyteczne musi odbywać się kosztem tego co podstawowe i bezinteresowne? Ponieważ - jak stwierdza Autor - wszystko wskazuje na to, że taki właśnie punkt widzenia popierają władze, wypada czekać na skutki rozdwojenia między tym co utylitarne i wspierane przez rząd a popytem ze strony studentów, ciągle skłonnych kierować się ku temu co dotyczy wartości i kultury

Evaluative state, nation-state: a last hurrah?

The paper takes a resolutely historical and political perspective in analysing the rise of the Evaluative State in its European setting. He traces the development of four versions of the Evaluative State from its origins in the mid to late Eighties in terms of two stages: first, its operational purpose, second, its subsequent re-definition of ownership and role in steering higher education policy. Focusing primarily on the three pioneering systems - France, the United Kingdom, the Netherlands and later Portugal, the author argues that the present dynamic of the Evaluative State marks a major step in the history of higher education policy. If today the Evaluative State acts as the prime instrument of economic Liberalism as the common basis of European higher education policy, its purpose in the original setting of Nation-State was very different. Such differences are examined, and the impact of the Evaluative State weighed up in its various forms. Keywords: evaluative State; higher education policy; system steering; policy control and the nation-state

Perspektywa interesariuszy w ujęciu historycznym

The subject of this article is an examination of the phenomenon of a “stakeholders society” that appears in higher education systems, as well as a description of different concepts of this phenomenon and the reasons for these differences. In the author’s opinion, the definition “stakeholder” with reference to higher education contains two approaches. The first (and dominant) approach stems from business literature and involves a spread of company liabilities beyond the traditional liabilities of shareholders, while the second approach concentrates on other aspects and involves a redefinition of a company as a “system of knowledge”. An analysis of higher education from the point of view of stakeholders in this article permits a conglomeration of features which until now have been isolated and considered separately (e.g. relations between the authorities and higher education and changes to management methods and to internal management systems).Przedmiotem artykułu jest analiza zjawiska pojawienia się w systemach szkolnictwa wyższego „społeczeństwa interesariuszy” (ang. stakeholders society),  a także opis różnych ujęć problemu oraz przyczyn powstawania tych różnic. Zdaniem autora w definicji pojęcia „interesariusz” w odniesieniu do szkolnictwa wyższego mają zastosowanie dwa podejścia. Pierwsze (dominujące) wywodzi się z literatury poświęconej biznesowi i łączy z rozszerzeniem zobowiązań firmy poza klasyczne zobowiązania udziałowców, drugie koncentruje się na innych aspektach i ma związek z reinterpretacją firmy jako „systemu wiedzy” . Analiza szkolnictwa wyższego z perspektywy interesariuszy w ujęciu przedstawionym w artykule pozwala na zestawienie elementów, które do tej pory były oddzielane i rozpatrywane niezależnie (np. relacji między władzami a sektorem szkolnictwa wyższego oraz zmian w sposobie zarządzania i w wewnętrznych systemach zarządzania)

Les études supérieures à l’université aujourd’hui

Cet article analyse, dans une perspective historique, le passage d’un modèle de formation universitaire « artisanale » à un modèle plus « professionnel ». On favorise également le travail collectif et le développement des techniques de présentation et de communication. Le temps requis pour compléter les exigences du grade est aussi sévèrement contrôlé. Ces caractéristiques de la formation universitaire, qui ressemblent à celles des graduate schools américains, se retrouvent, à des degrés variables, dans les « écoles doctorales » françaises, dans les « collèges de diplômés » allemands et dans les « écoles de recherche » néerlandaises. Toutefois, ces arrangements organisationnels ont des caractéristiques qui leur sont propres et qui les distinguent aussi des graduate schools américains.Using an historical perspective, this article analyses the change from a « skill » model of post-graduate training to a more « professional » model. This also promotes collective work and the development of presentation and communication techniques. The time period for completing the degree requirements is strictly controlled. These characteristics of post-graduate training, being similar to those of American graduate schools, are found in various degrees in French « doctorate schools », in German « graduate colleges », and in « research schools » in the Netherlands. However, all these organizational arrangements have their own specific characteristics that distinguish them from the American graduate schools.Este artículo analiza, dentro de una perspectiva histórica, el paso de un modelo de formación de postgrado « artesanal » a un modelo más « profesional ». Se favorisa igualmente el trabajo colectivo y el desarrollo de técnicas de presentación y de comunicación. El tiempo necesario para completar les exigencias de la graduación es también severamente controlado. Estas características de la formación de postgrado, que se parecen a aquellas de las « graduate schools » americanas, se encuentran , con algunas variantes, en las « escuelas doctorales » francesas, en los « colegios de graduados » alemanes y en las « escuelas de investigación » holandesas. Sin embargo, estas estructuras organizativas tienen características que les son propias y que las distinguen al mismo tiempo de las « graduate schools » americanas.In diesem Beitrag wird aus einem historischen Blick-winkel der Übergang von einem als „handwerklich“ charakterisier-ten postsekundären Bildungsmodell zu einem stärker „professionellen“ Modell analysiert. Dabei werden auch der kollektive Charakter der Arbeit sowie die neuen Präsentations- und Kommunikationstech-niken mit einbezogen. Auch die für den Erwerb des akademischen Grades erforderliche Zeit, die streng kontrolliert wird, ist ein wichtiges Kriterium. Diese Art von Universitätsausbildung, die den amerikanischen „graduate schools“ ähnelt, findet sich, mit gewis-sen Unterschieden, in den französischen „Ecoles doctorales“, in den deutschen Studien-kollegien sowie in den niederländischen „Forschungs-schulen“ wieder. Bei den Studiengängen gibt es allerdings nationale Varianten, die sie von den amerikanischen „graduate schools“ unterscheiden