We are all on the road from Auschwitz : the second generation as travelers in time and space

Temat artykułu oscyluje wokół zagadnień migracji, wygnania, postpamięci Holocaustu oraz wydarzeń Marca'68. Za materiał badawczy posłużyły dwie powieści autobiograficzne napisane przez autorów wywodzących się z rodzin polskich Żydów: Krótki przystanek w drodze z Auschwitz pióra szwedzkiego dziennikarza Görana Rosenberga oraz Zapiski z wygnania amerykańskiej przedsiębiorczyni Sabiny Baral. Analiza podąża śladami pamięciowych podróży, na które zdecydowali się autorzy. W Krótkim przystanku w drodze z Auschwitz, Rosenberg przedstawia historię życia swojego ocalałego z Holocaustu ojca. Po doświadczeniach łódzkiego getta i obozów, David Rosenberg rozpoczął nowe życie w małym szwedzkim mieście. Jednak by przetrwać ocalenie i trwać przy życiu, potrzeba czegoś więcej niż państwa opiekuńczego. Dla Rosenberga seniora proces ten okazuje się niemożliwy. Po samobójczej śmierci ojca, Göran wyruszył w podróż w czasie - wracając do własnego dzieciństwa i znowu patrząc na ojca i jego motywacje oczami dziecka. Wykonując tę postpamięciową pracę odbył także realną w sensie fizycznym podróż przez archipelagi dawnych obozów koncentracyjnych i obozów pracy przymusowej. Rodzice Sabiny Baral również przetrwali Holocaust w Polsce, ale nie opuścili kraju w poszukiwaniu lepszej przyszłości, nie uciekali też przed bolesną przeszłością. Zamiast tego zostali z Polski wygnani po antysemickiej kampanii i wydarzeniach Marca'68. Mieszkająca obecnie w USA Sabina Baral postanowiła przypomnieć podwójną traumę, jaka w odstępie niewiele ponad 20 lat stała się doświadczeniem jej rodziców, a także zmusiła ją do opuszczenia kraju młodości. Dziś w Polsce czuje, że jest tylko "gościem". Postpamięć jest jak odziedziczony bilet do odległego miejsca trudnej pamięci rodziców. Zdarza się, że ta podróż jest czymś więcej niż metaforą, a postpokolenia muszą pogodzić się nie tylko z traumatycznymi wspomnieniami, które za pośrednictwem międzypokoleniowej transmisji (Hirsch) stały się ich udziałem, ale także konkretnymi miejscami i przestrzeniami. Zarówno dla Rosenberga, jak i dla Baral, Polska jest punktem wyjścia dla podróży pamięci.The subject of this article centers around the issues of migration, exile, postmemory of the Holocaust, and the aftermath of March'68. As a research material, I choose two memoirs written by the authors born to families of Polish Jews: A Brief Stop On the Road From Auschwitz by a Swedish journalist Göran Rosenberg and Zapiski z wygnania (the title can be translated into English as [Notes from the exile]) by an American entrepreneur Sabina Baral. I aim to analyze the narratives of the books by tracing the journeys of memory that Rosenberg and Baral decided to undertake. In A Brief Stop On the Road From Auschwitz, Göran Rosenberg recalls the story of his father, a Holocaust survivor from the ghetto of Lodz (Poland), who tried to start a new life in a small town in Sweden. However, surviving the survival, even in a welfare state, turned out impossible. After his father's suicidal death, Rosenberg took his journey back in time - returning to his childhood and his father as perceived in a child's eyes and also in space - tracing postmemory (Hirsch) and traveling all way back through the archipelago of concentration and labor camps. Sabina Baral's parents also survived the Holocaust in Poland, but they did not leave the country in search of a better future or to escape the painful past. Instead, they were forced to leave as the aftermath of the antisemitic campaign of March 1968. Living now in the US, Baral decided to describe her experiences and a double trauma inflicted upon her parents. While in Poland, she considers herself only "a visitor." Postmemory is like an inherited ticket to a remote place of parents' traumatic memory. It happens that the journeys are more than just metaphorical events, and the next generations need to come to terms not only with memories but also with particular places and spaces, and for both authors, Poland is the starting point in their journey of memory

Wyprawa po ogień : "Krzesiwo" Hansa Christiana Andersena

Krzesiwo Andersena otwiera inicjalny zeszyt Baśni opowiedzianych dzieciom z roku 1835. Wprawdzie nie jest pierwszą baśnią napisaną przez autora Calineczki3, ale za sprawą swego usytuowania w obrębie różnych edycji opowieści słynnego Duńczyka zyskuje status tekstu w jakiejś mierze założycielskiego. Krzesiwo otwierało także to wydanie Baśni Andersena, z którego dane mi było korzystać w okresie wczesnego dzieciństwa. O częstotliwości „użytkowania” tego zbioru świadczy zupełnie zniszczona okładka poręcznej, wydanej przez PIW edycji z roku 1972, w pamiętnej serii „z koliberkiem”. Jako dziecko metodycznie podchodzące do kwestii lektury wielokrotnie ponawiałam próbę przeczytania książki od deski do deski, zaczynając oczywiście od pamiętnych zdań: „Szedł sobie drogą żołnierz: raz, dwa! Raz, dwa!”4.[…

"Trzy czułości" Grochowiaka

Czułość w poezji Grochowiaka oznacza często pewien typ zmysłowej wrażliwości. Jest jedną z odmian „czucia”, gestem zaufania do przyziemnych stron ludzkiej sensualności. Nie jest to „czucie sercem”, choć potrzebuje emocjonalnej strony osobowości, lecz (najczęściej) „czucie węchem i dotykiem”. Dlatego nos i dłoń stają się narzędziami (przestrzeniami) czułości. Grochowiak łączy tę kategorię z waloryzowanymi niżej niż wzrok czy słuch sferami ludzkiego poznania. Józef Bachórz, przy okazji sprawdzania Jak pachnie na Litwie Mickiewicza, zauważył, iż niezależnie od użyteczności różnych organów w orientacji w świecie, te drogi poznania, które najbardziej wiążą się z ludzką anatomią i fizjologią, podejrzewane są o większą podatność na grzech czy zbłądzenie. Oko i ucho potrzebują dystansu, odległości rozdzielającej podmiot od przedmiotu poznania. Nie wchodzą z materią poznawaną w cielesny, więc potencjalnie zwodniczy, kontakt. Z kolei odczucia zapachowe, wrażenia smakowe i dotykowe powstają dzięki wchłanianiu, cielesnemu spotkaniu narządów zmysłów ze światem. Znoszą dystans. Być może dlatego poezja, w której o kontakt najtrudniej, pragnie czule dotykać. [fragm. tekstu

Commemorative monuments as pawns on the white and red chessboard: political and media discourse of Monument to Brotherhood in Arms (Warsaw), Hasior's "Iron Organs" and "Monument of the Revolutionary Deed" (Rzeszow)

Trudno powiedzieć, czy większe znaczenie ma wzniesienie pomnika ku chwale danej osoby bądź idei, czy zburzenie go. Coraz częściej takie akty to jedynie polityczne kaprysy i granie przez zmieniające się u władzy obozy polityczne "pod swój elektorat". We współczesnej Polsce pamięć i upamiętnianie są bowiem stale instrumentalizowana politycznie. Dobrze widać to na przykładzie tzw. pomników wdzięczności - monumentów stawianych tuż po zakończeniu wojny celem upamiętnienia żołnierzy Armii Czerwonej i wyrażenia (dyskusyjnej) wdzięczności. Ich dalsze losy stały się tematem licznych debat: czy powinny pozostać nienaruszone, zostać zmienione, a może zupełnie zniknąć z przestrzeni publicznej. W tekście autorka chce zaprezentować kilka z możliwych strategii postępowania z problematycznymi upamiętnieniami oraz ich polityczny i medialny dyskurs. Do analizy wybrane zostały trzy monumenty, które są lub były zlokalizowane w różnych miejscach Polski: warszawski pomnik Pomnik Braterstwa Broni ("Czterech śpiących"), "Organy" Hasiora z przełęczy Snozka (Gorce/Pieniny) oraz rzeszowski Pomnik Czynu Rewolucyjnego. Metafora pionków na biało-czerwonej szachownicy to nie tylko nawiązanie do polskich barw narodowych, ale także próba zobrazowania dynamiki związanej z tymi pomnikami: protestów, kampanii, kontr-upamiętnień czy politycznej presji. Pod uwagę brane będą także relacje architektoniczne, kontekst socjokulturowy oraz dawne i obecne znaczenie tych pomników.It’s difficult to decide what is of more significance: raising or overthrowing a monument dedicated to a person or an idea? Both decisions are first of all political and are as pragmatic as the politics itself. In modern Poland the notion of memory is often being exploited. There are dozens of "monuments of gratitude" built shortly after the Second World War to commemorate the Red Army’s soldiers and to express questionable gratitude to the Soviet Union. This gives politicians plenty of room to have their saying on the remnants of the Communist era: let them rest as they are, modify them or destroy completely in the name of patriotism. In the following text the author wants to present potential strategies of dealing with dubious pieces of architecture that may bring back disturbing memories of historical trauma on the basis of three Polish monuments from Warsaw, Pieniny Mountains and Rzeszów – the latter being my main case study. Why the pawns and the white and red chessboard metaphor? Not only because these are the colours of the flag of Poland, but also due to the social dynamics of the subject i.e. protests, international campaign to protect socialist era monuments (#thanksRzeszow) or the pressure from the new right-wing government to remove them. The paper presents the history and media discourse on the selected monuments together with their mutual relationships in the architectural space, socio-cultural contexts, and the past and actual meaning

"Doktor Dolittle i jego zwierzęta" - lektura ekokrytyczna

Beata Mytych-Forajter’s text The Story of Doctor Dolittle — ecocritical reading is an attempt to reinterpret a children’s literature classic by using tools related with posthumanistically orientated literary studies. The title hero of the English novel series was a fictional answer to existential experience of powerlessness in the face of silent suffering of animals participating in the battles of the first World War. His character, emphasizing completely anti-anthropocentric hierarchy of values and anti-consumptionism, seems to match perfectly the demands of pragmatically oriented ecocriticism

"Myślistwo duchowne", czyli o metodach polowania na Chrystusa

The essay is an attempt to describe the unknown phenomenon, hidden behind the walls of a contemplative monastery, which consists in using the hunting discourse to express love or mystical relation. The anonymous author of the analysed text uses hunting phraseology that was commonly applied, thus, showing its attractiveness, universality and the problems with naming the metaphysical experience. Her poems, stylistically unrefined, have been treated as an evidence for a particular state of mind and as a document that allows for a glimpse into the specific character of the Carmelite nuns’ closed world

Uczyć się od dzieci

Wśród publikacji Tadeusza Sławka odnaleźć można książkę zastanawiająco osobną, choć przecież dorobek autora obfituje w pozycje umożliwiające różne modulacje głosu, zmienne dykcje, wynikające z wyboru bardzo niejednorodnych sposobów myślenia i mówienia 1. Sławek tym razem mówi do dziecka, o dziecku i niejako w efekcie posiadania dziecka w książce Oczy to nie wszystko – bardzo osobistej narracji, genetycznie związanej z doświadczeniem ojcostwa, ale nie chciałabym ograniczyć możliwości jej czytania wyłącznie do próby zrozumienia intymnego przecież świadectwa 2[…

Drobne ślady Zosi

The present article is an attempt at a new interpretation of Adam Mickiewicz’s classical poem Pan Tadeusz, and particularly at a new understanding of the character of Sophy so far interpreted in a rather prudish way. Tadeusz’s fiancee, coquettishly timid, and almost always evading her young suitors, subtly invites them to courtship. She behaves like a typical hunted girl who provokes men into hunting and chasing her. Being maintained for her future husband, a guardian of children and fowls, she instinctively chooses the method of Cinderella, she leaves subtle traces, among them she drops, exactly like Cinderella, a slipper

Wilki Mickiewicza

Artykuł Wilki Mickiewicza traktuje o znaczeniu figury wilka w twórczości autora Pana Tadeusza. Punktem wyjścia staje się frekwencja, za sprawą której wiadomo, iż przedstawiciel gatunku Canis lupus to najczęściej pojawiające się dzikie zwierzę w tej twórczości. Autorka wskazuje na szereg mocno stereotypowych, negatywnie nacechowanych obrazów wilka, docierając także do miejsc ciekawych ze względu na swoją nieszablonowość, zaskakującą innowacyjność w kształtowaniu figury wilka (etymologia Wilna, bajka Pies i wilk). Finałem artykułu staje się zwrot ku zapisom dotyczącym prelekcji Mickiewicza (protoekologiczne tezy wieszcza) oraz faktom biograficznym, dzięki którym wiadomo, iż w domu, z którego wyszedł autor Dziadów, kiedyś gościł między innymi właśnie starszy brat psa

Indeks osobowy

Indeks osobowy książki pod redakcją Aleksandra Nawareckiego i Beaty Mytych-Forajter Wykłady lozańskie Adama Mickiewicza