Transition and the HIV risk environment.

Social changes arising from political transition may have contributed to the spread of HIV. Successful prevention strategies require change to the risk environment as well as individual behaviou

Uklija (alburnus alburnus) kao potencijalni bioindikator zagađenja teškim metalima

Analize vode i/ili sedimenta mogu biti neefikasne u identifikovanju metala u fluvijalnim ekosistemima usled nerazdvojive varijabilnosti rečnog toka i koncentracije zagađivača. Monitoring zagađenja ribljih tkiva ima važnu ulogu ranog alarma koji ukazuje na probleme kvaliteta vode i sedimenta, a takođe omogućava detekciju toksičnih materija u ribama koje dalje mogu da imaju negativan efekat na konzumente. Reka Sava je tipična nizijska reka i najveća desna pritoka Dunava koja protiče kroz tri zemlje: Sloveniju, Hrvatsku i Srbiju. Do 1990-ih je bila izložena zagađenju iz metalurgije, hemijske, kožne, tekstilne, prehrambene i industrije celuloze i papira, ali i usled poljoprivrednih aktivnosti. Takođe je i glavni recipijent otpadnih voda mnogih gradova i zagađenih pritoka. Ciljevi ove studije su da se utvrde koncentracije Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Pb, Se, Sn i Zn u kompostu uklije (Alburnus alburnus) kao potencijalne bioindikatorske vrste zagađenja teškim metalima reke Save, kao i da se izračuna Indeks zagađenja metalima (MPI-Metal Pollution Index) kako bi se uporedio status zagađenja različitih lokaliteta reke Save. Terensko istraživanje je sprovedeno tokom septembra 2014. godine. Uklije su sakupljene iz reke Save na sledećim lokalitetima: Čatež u Sloveniji, Zagreb i Slavonski Brod u Hrvatskoj, Jarak i Umka u Srbiji. Koncentracije Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Pb, Se, Sn, i Zn su merene u kompozitnom uzorku uklije uz pomoć Thermo Scientific iCAP 6500 Duo ICP-OES (Thermo Fisher Scientific, Cambridge, United Kingdom). Prema dobijenim rezultatima, izdvaja se Zagreb sa najvećim brojem najviših koncentracija elemenata (Cd, Co, Cr, Fe, Pb, i Se). Takođe, najviši MPI je izračunat za Zagreb (0.23) u odnosu na Umku sa najnižim MPI (0.14). Na osnovu dobijenih rezultata, možemo označiti gornji tok reke Save kao znatno zagađeniji (posebno deo kod Zagreba u Hrvatskoj) od donjeg toka i ušća u Dunav kod Beograda (Umka)

Uzgoj linjaka (tinca tinca) u laboratorijskim uslovima

Istraživanja biodiverziteta kopnenih voda Srbije sa ciljem konzervacije u in situ i/ili ex situ uslovima sprovode se u proteklih 10 godina u okviru više istraživačkih projekata. Kao rezultat ovih istraživanja formirana je aplikaciono-informativna baza podataka pod nazivom: Biodiverzitet akvatičnih ekosistema Srbije-ex situ konzervacija „BAES ex situ”. Na osnovu podataka iz baze, „BAES ex situ”, sprovedena su istraživanja tokom 2008. godine sa ciljem izrade Programa za unapređenje ribarstva u slivu Velike, Zapadne i Južne Morave (i dela toka Dunava, Save, kanala hidrosistema DTD i voda Pančevačkog rita). Dobijeni podaci jasno ukazuju da je linjak (Tinca tinca) u odnosu na istraživanja od pre 10 i 20 godina znatno manje zastupljen u slivu Velike Morave. Svi nalazi linjaka južno od Save i Dunava tokom ovog istraživanja su iz hidroakumulacija Srbije (Vlasina, Ćelije) i uneseni su poribljavanjem iz uzgajališta ili prirodnih voda sa područja Vojvodine. Stanje populacija linjaka prema literaturnim podacima Kirchhofer & Hefti (1996), Kottelat & Freyhof (2007) ukazuju da bez obzira na njegovo široko geografsko rasprostranjenje svuda su u manjem ili većem opadanju, a kao osnovni uzrok se navodi degradacija i uništavanje vodenih staništa, pre svega onih koja su bogata makrovegetacijom. Konstatovano stanje populacija linjaka u vodenim ekosistemima Srbije nameće potrebu konzervacije, veštačkog mrešćenja i repopulacije ugroženih prirodnih populacija. Cilj rada jeste istražiti mogućnosti uzgoja linjaka u laboratorijskim uslovima, u pogledu različite ishrane, u cilju uspešne konzervacije. Istraživanje je sprovedeno u Akvarijumu ″Kragujevac″, koji je deo Instituta za biologiju i ekologiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Kragujevcu. Eksperiment je trajao 11 meseci (januar-novembar 2010.). Nasadni materijal činile su jedinke donete iz ribnjaka ″Mošorin″, uzrasne kategorije 0+. Formirane su tri eksperimentalne grupe sa po tri akvarijuma, dimenzija 100 x 40 x 40 cm, zapremine 160 l. Ukupan broj nasađene riblje mlađi iznosio je 30 individua (≈160 g) po grupi, odnosno 10 jedinki po akvarijumu, prosečne telesne mase 5,52 g. Ishrana je vršena na sledeći način: prva grupa hranjena je kombinovanom hranom - peletirana i Tubifex, druga grupa animalnom hranom – Tubifex sp. i treća grupa peletiranom hranom. Peletirana hrana, korišćena u ishrani riba, proizvedena je u fabrici Royal optima 1P, uvoz iz Italije. Animalna hrana - Tubifex sp.donošena je iz toka reke Lepenice. Na početku eksperimenta po akvarijumu nasađeno je 10 riba prosečne mase 5,52 g, odnosno 30 jedinki po formiranoj odgovarajućoj grupi ishrane. Ishrana riba zasnivala se na količini hrane koja iznosi 1-3 % ukupne mase riba u formiranoj grupi. Premda je masa riba u akvarijumima svih formiranih grupa bila ista, bila je predviđena ishrana istom količinom hrane. Prema literaturnim saznanjima, ali i iz godišnjih statističkih pregleda gotovo je sigurno da je proizvodnja linjaka u potpunosti potisnuta. Najčešće se ističe da je razlog za napuštanje gajenja slaba konverzija hrane. Poređenje dužinskih i težinskih parametara na početku i na kraju eksperimenta pokazuje značajno povećanje mase riba, kao i njihove totalne dužine. Na osnovu dobijenih rezultata konstatovano je da je linjak riba koja se može uspešno gajiti u laboratorijskim uslovima, kao i da su najbolji prirast ostvarile jedinke hranjene kombinovanom hranom - peletiranom i animalnom

Prisustvo cinka u mišićnom tkivu babuške i deverike u akumulacijama Gruža i Bovan

Zagađenje slatkovodnih ekosistema širokim spektrom zagađivača postalo je veoma važno pitanje u poslednjih nekoliko decenija, ne samo zbog uticaj na vodosnabdevanje, već i zbog štete koju nanosi vodenim organizmima. Smatra se da su metali najvažniji oblik zagađenja voda zbog toksičnosti, perzistentnosti i akumulacije u vodenim organizmima. Vodeni organizmi su u širokoj upotrebi biološkog monitoringa promena nivoa antropogenih zagađujućih materija. Poznavanje koncentracije metala u ribama je važno kako za pravilno planiranje upravljanjа vodama tako i u pogledu ljudske ishrane. Zn je esencijalni metal i kao takav igra važnu ulogu u biološkim sistemima, ali takođe prekomernim unosom može proizvesti toksičan efekat. Akumulacije Gruža i Bovan su formirane osamdesetih godina za vodosnabdevanje, ali su danas i značajne ribolovne vode. Antropogeni uticaj na ove akumulacije je vrlo izražen. Konstantno je direktno ispuštanje neprečišćenih otpadnih voda, okolno zemljište se intenzivno obrađuje uz primenu invazivnih agrotehničkih mera (prekomerna upotreba pesticida, herbicida i fungicida), ali i širenje vikend naselja koja uglavnom nemaju regulisano skladištenje i ispuštanje otpadnih voda. Babuška (Carassius gibelio) i deverika (Abramis brama) su prikupljene iz akumulacija Gruža i Bovan, a uzorci mišićnog tkiva su analizirani na prisustvo cinka (Zn) kako bismo utvrdili da li postoji razlika u akumulaciji ovog metala u mišićnom tkivu između ove dve vrste, kao i između iste vrste u dve različite akumulacije. Koncentracija Zn u mišićnom tkivu babuške je bila znatno veća nego u mićnom tkivu deverike u obe akumulacije, ali nije postojala bitna razlika u koncentracijama između dve akumulacije. Koncentracija cinka u mišićima obe vrste u obe akumulacije je na prihvatljivom nivou za ljudsku ishranu

Odnos autohtonih i alohtonih ribljih vrsta u nekim akumulacijama Srbije

Poslednjih godina u svetu je veoma aktuelno pitanje alohtonih ribljih vrsta. Bilo da su unete slučajno ili namerno, alohtone vrste najčešće uspevaju da opstanu u novom okruženju, u kojem zbog degradiranosti staništa i narušenih biocenoloških veza vremenom postaju dominantne. Alohtone vrste često imaju invazivan karakter jer se brzo i nekontrolisano šire u nove ekosisteme gde se ponašaju kao kompetitori za prostor i hranu autohtonim vrstama i polako ih potiskuju. Ovim radom prikazan je odnos u brojnosti i biomasi autohtonih i alohtonih ribljih vrsta u nekim akumulacijama u Srbiji. Tokom istraživanja obraćena je pažnja na veličinu i starost akumulacija u kojima je praćena ihtiocenoza. Istraživanje je obuhvatilo 15 akumulacija različite starosti, tipa postanka, morfometrijskih, fizičkih i hemijskih osobina. Konstatovano je prisustvo 20 vrsta riba iz 9 familija, sa izrazitom dominacijom porodice Cyprinidae. Od ovog broja 8 vrsta su alohtone i pripadaju familijama Salmonidae (Oncorhynchus mykiss), Cyprinidae (Carassius auratus, Arystichtys nobilis, Hypophthalmichthys molitrix, Ctenopharyngodon idella, Pseudorabora parva), Ictaluridae (Ictalurus nebulosus - cverglan) i Centrarchidae (Lepomis gibbosus - sunčica) (Simić i Simić, 2009). Cverglan i sunčica potiču iz Severne Amerike, dok su ostale azijske vrste. U najvećem broju akumulacija, po brojnosti i biomasi, zastupljenije su autohtone riblje vrste u odnosu na alohtone. Izuzetak je Oblačinsko jezero, koje pripada grupi malih i starih jezera, gde brojnošću dominiraju alohtone vrste sa 61,63%, kao i biomasom sa čak 80,18%. Velika zastupljenost biomase alohtonih ribljih vrsta je i u jezeru Buljanka, 53.43%, dok njihova brojnost iznosi 17.07%. Najveći udeo u biomasi ima sivi tolstolobik. Autohtona ihtiocenoza dominira u jezeru Ćelije i Zavojskom jezeru koja su u grupi starijih i većih jezera. U ovoj grupi su i akumulacije Gruža, Vlasina i Bovan, gde se zbog neplanskog poribljavanja brojnost alohtonih vrsta približava abundanci autohtonih. Sa druge strane, planskim poribljavanjem očuvana je autohtona ihtiofauna u Miloševom i Ribničkom jezeru, koja su male veličine i stara. Konstatovano je da u najvećem broju jezera i dalje dominiraju autohtone vrste u odnosu na alohtone. Uticaj alohtonih ribljih vrsta je uvek veći u manjim i starijim akumulacijama, upravo zbog većeg diverziteta autohtone zajednice u njima. Poznajući invazivni karakter i negativan efekat alohtonih vrsta na ekosisteme u koje su unete, kao i na faunu, neophodno je stalno pratiti stanje na terenu

Mogućnost konzervacije i održivog korišćenja plemenitog raka astacus astacus u Srbiji

Dekapodni rakovi su ključna komponenta biodiverziteta reka, jezera i močvara u kojima žive. Imaju važnu ekološku ulogu u pravilnom funkcionisanju slatkovodnih ekosistema. U svetu, trećini do polovini populacija slatkovodnih rakova preti smanjenje brojnosti, čak i iščezavanje. Isto se dešava i sa autohtonim populacijama plemenitog raka (Astacus astacus) širom Evrope, a posledica je klimatskih promena, zagađenja, degradacije staništa i račije kuge. Ni populacije ove vrste u slatkovodnim ekosistemima Srbije nisu izostavljene. Situacija je prilično ozbiljna kada se ima u vidu da im je brojnost opala: više od 65% u poslednjih 50 godina. Inače, plemeniti rak je jedna od tri vrste autohtonih, dekapodnih rakova koji naseljavaju slatkovodne ekosisteme Srbije. Nekada brojne populacije, sada su ograničene na fragmentisana staništa. Za razliku od drugih evropskih zemalja, u Srbiji ne postoji kultura konzumiranja ove vrste u ishrani, ne uzgaja se u akvakulturi i shodno tome izostaje ekonomski značaj. Jedino je ribolovci koriste kao mamac za lov riba, pa je tom prilikom nekontrolisano prenose iz jednog vodenog ekosistema u drugi. Poznato je da rakovi imaju ekološku, ekonomsku i društvenu vrednost, pa je razumljivo povećano interesovanje širom sveta za njih i stanje njihovih populacija poslednjih godina. Shodno tome, veliki broj naučnih radova je objavljen u vezi strategije očuvanja, menadžmenta/upravljanja i održivog korišćenja populacija plemenitog raka. Mogućnost za eksploataciju i ekonomska vrednost, kao i rekreativna korist možda će uticati da se lokalno stanovništvo više pozabavi zaštitom ove vrste. Cilj ovog rada je da ukaže na potrebu za održivo korišćenje i očuvanje vrste plemenitog raka

CONTRIBUTION OF ORGANICALLY GROWN SPELT TO THE GRAIN QUALITY

The content of nutritionally important minerals (Fe, Mg, Zn, Ca, Mn) and some antioxidants were analyzed in spelt wheat grown during four different seasons and in semiarid conditions. The spelt wheat was organically grown in the period 2012-2015, at Maize Research Institute Zemun Polje. The crop was sown on the area of 0.33 ha and after harvesting, grain yield was measured from all production area and calculated with 14% of moisture. Then, grains were milled and content of nutrients Mg, Fe, Mn, Ca and Zn, as well as inorganic phosphorus (Pi), phytic phosphorus (Pphy), phenolics, β-carotene and glutathione (GSH), were determined in grains. The variations in content of minerals and antioxidants followed variations in sum of precipitation, as well as average air temperature. The content of Mg was significantly higher in 2015, while the Ca content was lower. Concentration of Zn and Mn continuously decreased from 2012 to 2015. The highest content of almost all investigated antioxidants was observed mostly in 2013. GSH and β-carotene content variations were also affected by the meteorological conditions of the growing season

Assessment of genetic relatedness of the two Amaranthus retroflexus populations by protein and random amplified polymorphic DNA (RAPD) markers

Two populations of Amaranthus retroflexus with different morphology were collected from field of the Maize Research Institute Zemun Polje, Serbia. Random amplified polymorphic DNA (RAPD) and seed protein analysis were performed to study the genetic differences in two grain Amaranthus populations. The studied populations have different protein and DNA profile. A total of 171 DNA fragments were generated by 31 RAPD primers, with an average of 5.5 fragments per primer. Of these, 61.4% fragments were polymorphic among the two populations. 18 protein fraction were obtained by sodium dodecyl sulfate polyacrylamide gel electrophoresis (SDS PAGE). The populations differed in the four protein fractions of different molecular weight. The seed protein electrophoresis and RAPD markers are useful for genetic determination of A. retroflexus populations and identification of biotypes with atypical morphology.Keywords: Amaranthus retroflexus, biotypes, molecular markers, proteins.African Journal of Biotechnology Vol. 11(29), pp. 7331-7337, 10 April, 201

THE EFFECT OF COVER CROPS ON THE CONTENT OF PROTEIN IN GRAIN OF SWEET MAIZE

The study was conducted in the experimental field of the Maize Research Institute Zemun Polje, Serbia, during 2013/14-2014/15. The experiment was established as a block design with four replications. As winter cover crops-CC (factor A) the following plants were grown: CV–common vetch (Vicia sativa L.), FP-field pea (Pisum sativum L.), WO-winter oats, (Avena sativa L.), FK-fodder kale (Brassica oleracea (L.) convar. acephala), two mixture variants of legume crops with oats (CV+WO and FP+WO) and two control treatments: a variant in which the surface was covered with dead organic mulch (DOM) and traditional variant: after ploughing in the fall plot stayed uncovered during the winter (TV). Green biomass of the cover crops was incorporated in the soil, immediately after, half of the elementary plot was infested with bio-fertilizer (BF) - Uniker (mobilizer of nutrients) in an amount of 10 l ha-1 (factor B), which contains the strains of cellulolytic and proteolytic bacteria to support the mineralization of entered crop residues. The seeds of sweet maize ‘ZPSC 421su (FAO 400) were sown at the arrangement of 70 cm between rows and 22 cm between plants in the row (65,000 plants per ha). Preceding crop in both years was winter wheat. The kernel protein content was measured on infrared analyser. The data were processed by ANOVA. The investigated factors (CC and BF) showed significant effect on protein content in sweet maize kernel in both years. As it was expected, the greatest impact on protein content was exhibited in leguminous species grown alone, or in mixtures with oats, particularly in the dry, 2015. Small grains intercropped with legumes obtained higher values of protein content than small grain grown as monocrops