O radości w ujęciu lingwistycznym: z problemów semantycznych badań porównawczych

The article discusses the tenets of comparative semantic research on the names of emotions in the domain of joy. The author follows Renata Grzegorczykowa’s idea of a subjective nature of emotions and their dependence on particular languages and cultures. She then proposes to ground the research not in concepts associated with specific lexical items in a given language (e.g. the English happiness) but in a general conceptual invariant around which lexicosemantic fields of emotions terms are organized. To justify this approach, the author refers to the difficulties in comparing the results of research on different languages as well as the problems involved in translation. It is necessary to distinguish and address various levels of abstraction in understanding lexical concepts of emotions; it is also crucial to analyze their modelling in discourse. Therefore, apart from lexicographic data, which show what is possible, use is made of texts, which contain realizations of these  potentialities. A combination of the structural linguistic approach with the cognitive linguistic approach facilitates a fuller understanding of the phenomena being investigated, which is illustrated with a schematic characterization of selected portions of the linguistic view of the Polish radość (joy).Artykuł jest poświęcony podstawom lingwistycznych badań porównawczych w zakresie semantyki nazw uczuć w rodzaju radości, utrwalonych w różnych językach. Zgadzając się z tezą Renaty Grzegorczykowej o nieobiektywnym wyróżnianiu się uczuć w świecie i uzależnieniu ich kategoryzacji od języka i kultury, autorka postuluje oparcie badań nie na szczegółowym pojęciu związanym z leksemem wybranego języka (np. ang. happiness), lecz na ogólnym inwariancie pojęciowym, wokół którego organizują się szersze mikropola semantycznoleksykalne nazw uczuć w rodzaju radości w badanych językach (zasadność takiego rozwiązania potwierdzają trudności w porównywaniu wyników badań prowadzonych w różnych kulturach oraz praktyka tłumaczeniowa, czego przykłady są przytaczane w pracy). Wskazano tu także na potrzebę uwzględnienia różnych poziomów abstrahowania w rozumieniu pojęć leksykalnych powiązanych z nazwami uczuć oraz różnych sposobów modelow  ania tych pojęć w tekstach. Dlatego za cenny materiał analiz uznano nie tylko dane leksykograficzne, które ujawniają to, co w języku potencjalne, ale też dane tekstowe, które pokazują, co i w jakim stopniu jest w użyciu języka realnie wykorzystywane. Połączenie narzędzi lingwistyki strukturalistycznej ze zdobyczami językoznawstwa kognitywnego ma służyć pełniejszemu poznaniu badanych zjawisk, czego próbkę pokazuje szkicowa charakterystyka wybranych fragmentów obrazu radości utrwalonego w polszczyźnie, prezentowana w drugiej części artykułu

Criminal Liability of People With Mental Disorders: Selected Issues

The issue of criminal liability in different legal systems and of the perpetrator’s sanity and mental disorders, has received much attention of researchers from different scientific disciplines. Of many important aspects relevant to this topic, the paper addresses only some, which are related to two legal orders. The first part of the article focuses on the circumstances that exclude and mitigate culpability under Polish criminal law. The author examines the problem of insanity referring to the ways in which insanity is determined and enumerating sources of insanity. Then, the legal consequences of insanity are identified. Finally, the issue of diminished mental capacity in the doctrine of Polish criminal law is analysed. The second part of the article deals with the concept of imputability in the Code of Canon Law of 1983. Quoting the provisions of canon law, the author considers the issue of natural inability to commit a crime by persons who are habitually deprived of the use of reason, and then indicates the circumstances excluding, mitigating and aggravating the perpetrator’s culpability

Konceptualizacja WSTYDU i DUMY utrwalona w polszczyźnie ogólnej i specjalistycznej (w języku psychologów) – na tle porównawczym języka angielskiego

The aim of the paper is to compare the common and specialist linguistic conceptualization of emotions such as wstyd/shame/embarrassment and duma/pride. The point of departure is the question: What role do languages play in forming thoughts and feelings? In the main part, we describe how wstyd/shame/embarrassment and duma/pride are understood in general Polish (compared to English) and analyze the terms and ways used by psychologists and psychotherapists to portray these emotions in their works (in texts written in Polish or translated into Polish from English). In conclusion, the paper emphasizes the value of interdisciplinary cooperation between psychologists and linguists as regards research into emotions.Celem pracy jest porównanie potocznej i specjalistycznej językowej konceptualizacji przeżyć z kategorii WSTYDU i DUMY. Punkt wyjścia stanowi pytanie o rolę języka w kształtowaniu myśli i uczuć. Część główna obejmuje opis konceptualizacji wstydu i dumy utrwalonych w polszczyźnie ogólnej (w porównaniu z językiem angielskim) oraz analizę stosowanych przez psychologów i psychoterapeutów terminów i sposobów obrazowania tych przeżyć (w tekstach pisanych po polsku lub tłumaczonych z języka angielskiego na język polski). W zakończeniu wskazano na wartość interdyscyplinarnej współpracy między psychologami i lingwistami w zakresie badań nad emocjami

Zrób karierę w bibliotece : materiały z I Forum Młodych Bibliotekarzy, Zielona Góra, 5-6 października 2006

Materiały konferencyjne nr 7

The value of semantic refl ection in teaching Polish language & literature

The aim of this paper is to identify the place and value of semantics in the school education of Polish language & literature, and to demonstrate various opportunities to expand students’ knowledge and interests with the use of refl ection on the meaning. The presented discussions include: (a) the answer to the question what could be an object of semantic refl ection, (b) the analysis of the new core curriculum in teaching Polish in a primary school as well as the analysis of selected textbooks, (c) the presentation of examples taken from lexicographic and corpus materials worthy of use in teaching Polish language & literature, (d) the indication of the latest publications dedicated to Polish, which use humour, astonishment and a rich linguistic material and help inspire students to refl ect on the meaning and facilitate their development

Science Fiction Genre Determinants in Teodor Tripplin’s „A Sleepwalker’s Journey around the Moon”

The article aims to analyse the dilogy Lunatyka podróż po Księżycu (A Sleepwalker’s Journey around the Moon) in terms of science fiction genre determinants present therein. Mikołajczuk verifies whether the stories about Serafin Boliński, considered as one of the very first Polish science fiction text, are legitimately treated as such. In this aspect a so-called embryonic stage of a foundational piece of work plays a crucial role as this novel is not a typical representative of science fiction. Many fictional and nonfictional elements of Lunatyka podróż po Księżycu may disqualify it from this genre. Presenting the origins of science fiction in the worldwide literature and its definition allows to indicate a moment when this genre appeared in the Polish history of literatury and how it evolved in due course. The second part of the article discusses crucial science fiction genre features that can be found in Tripplin’s dylogy. Based on them, Mikołajczuk strives to prove that Tripplin’s work ought to be included in Polish science fiction canon as it employs a number of distinguishable science fiction tropes

Romantyczne science fiction. Przyszłość według Teodora Tripplina

The present article aims to show the nineteenth century vision of the future in one of the first Polish science fiction novels, A Journey around the Moon (Podróż po Księżycu), written in 1858 by Teodor Tripplin. In the first (theoretical) part, the author characterizes the science fiction genre, highlighting a distinctive role of technological invention and scientific method, as well as locating the story in a future perspective. A concise description of the Polish science fiction genesis allows for relating Tripplin’s novel to a wider context and, hence, for considering it as a unique phenomenon in Polish literature. In the second part of the article, the author discusses Tripplin’s vision of the future, which is classified into three categories in the novel: 1) the future of technological inventions, 2) the future of medicine development, and 3) the future of society.Celem niniejszego artykułu będzie zaprezentowanie XIX-wiecznej wizji przyszłości, ukazanej w jednej z pierwszych polskich powieści fantastycznonaukowych – Podróży po Księżycu (1858) autorstwa Teodora Tripplina (1812–1881). W pierwszej, teoretycznej części artykułu przedstawiony zostanie gatunek science fiction, ze szczególnym uwzględnieniem dystynktywnej roli wynalazku technologicznego, metody naukowej oraz osadzenia fabuły w realiach przyszłościowych. Skrótowe omówienie początków polskiej fantastyki naukowej pozwoli na osadzenie Podróż po Księżycu w szerszym kontekście, a co za tym idzie uznanie jej za ewenement w literaturze krajowej. W drugiej części artykułu skupiono się na ukazaniu wizji przyszłości, wykreowanej przez Teodora Tripplina w Podróży po Księżycu w podziale na trzy kategorie obecne w utworze 1) przyszłość wynalazków technologicznych, 2) przyszłość w rozwoju medycyny, 3) przyszłość społeczeństwa