Оblici komunikacije slepogluvih osoba

Slepogluvoća je kombinacija oštećenja vida i oštećenja sluha koja dovodi do teškoća u domenima komunikacije, mobilnosti i svakodnevnog funkcionisanja. Potpuno ili delimično ograničava osobu u aktivnostima i učešću u tolikoj meri da društvo treba da joj obezbedi posebne usluge, izmene u okruženju i asistivne tehnologije. Slepogluve osobe pripadaju izuzetno heterogenoj grupi osoba sa invaliditetom. Deca, mladi i odrasli se razlikuju prema vrsti, stepenu i vremenu nastanka oštećenja vida i oštećenja sluha, fizičkim i zdravstvenim problemima, kognitivnom funkcionisanju, oblicima komunikacije koje koriste, postojanju dodatnih smetnji u razvoju. Pristupi i intervencije u obrazovanju i rehabilitaciji slepogluvih osoba su proistekli iz područja koja čine obrazovanje i rehabilitacija osoba sa oštećenjem vida i obrazovanje i rehabilitacija osoba sa oštećenjem sluha. Međutim, slepogluve osobe zahtevaju podršku i sistem usluga koje se značajno razlikuju od onih namenjenih isključivo osobama sa oštećenjem vida ili osobama sa oštećenjem sluha. U cilju razvijanja i održavanja komunikacije slepogluvih osoba kreiran je širok spektar podrške, alternativnih komunikacionih sistema i tehnika i razvijen znatan broj oblika komunikacije. Oblici komunikacije koje slepogluve osobe mogu da koriste su: govor, znakovni jezik, locirani znakovni jezik, vođeni znakovni jezik, prstna azbuka/abeceda, ručna azbuka/abeceda, taktilni znakovni jezik, Lormova abeceda, pisanje na dlanu, Tadoma metod, pisani govor, uvećana štampa, Brajevo pismo. Cilj rada je opisati oblike komunikacije koje mogu da razviju i koriste slepogluve osobe

The development of inclusive education with regard to teacher competencies: Current situation, problems and perspectives

This paper aims to point out the importance of acquiring and developing teacher competencies for work with children with disabilities in an inclusive educational environment. After providing an overview of educational inclusion as the goal and content of current reform processes both in Serbia and around the world, the paper examines this process from the standpoint of teachers and their inclusion competencies. An insight into different studies and research results on teachers' roles, attitudes and competencies indicates that educational inclusion in our country has not taken hold to a sufficient extent, and that teachers express serious doubts regarding their competencies to work with children from sensitive social groups. In practice, teachers, as well as students of teacher education faculties are not sufficiently familiar with the fundamental principles of the inclusive approach to education, and emphasize that they are more ready to work with children with mild disabilities. On the other hand, they are of the opinion that children with multiple disabilities should be educated in specialized institutions. In conclusion, the development of the concept and practice of inclusive education will require serious interventions, both in terms of initial teacher education, and in terms of promoting their role in the contemporary education system for children with disabilities.Cilj rada je da se ukaže na značaj razvoja i sticanja nastavničkih kompetencija za rad sa decom sa smetnjama i teškoćama u razvoju u inkluzivnom obrazovnom okruženju. U radu se, nakon osvrta na inkluziju u obrazovanju kao cilju i sadržaju aktuelnih reformskih procesa kod nas i u svetu, taj proces razmatra iz ugla nastavnika i njegovih kompetencija za inkluziju. Uvid u studije i rezultate istraživanja o ulogama, stavovima i kompetencijama nastavnika ukazuje da proces inkluzije u našoj zemlji još nije dovoljno zaživeo i da nastavnici ispoljavaju ozbiljne sumnje u svoje kompetencije za rad sa decom iz osetljivih društvenih grupa. Nastavnici u praksi, kao i studenti nastavničkih fakulteta, nemaju jasan doživljaj suštine inkluzivnog pristupa u obrazovanju i ističu da su spremniji za rad sa decom sa lakšim oblicima smetnji, dok obrazovanje dece sa višestrukim smetnjama treba da se odvija u specijalizovanim ustanovama. U cilju razvoja ideje i prakse inkluzivnog obrazovanja, neophodno je uraditi ozbiljne intervencije kako na planu inicijalnog obrazovanja nastavnika tako i na planu promovisanja njihove uloge u savremenom sistemu obrazovanja dece sa smetnjama i teškoćama u razvoju

Оblici komunikacije slepogluvih osoba

Slepogluvoća je kombinacija oštećenja vida i oštećenja sluha koja dovodi do teškoća u domenima komunikacije, mobilnosti i svakodnevnog funkcionisanja. Potpuno ili delimično ograničava osobu u aktivnostima i učešću u tolikoj meri da društvo treba da joj obezbedi posebne usluge, izmene u okruženju i asistivne tehnologije. Slepogluve osobe pripadaju izuzetno heterogenoj grupi osoba sa invaliditetom. Deca, mladi i odrasli se razlikuju prema vrsti, stepenu i vremenu nastanka oštećenja vida i oštećenja sluha, fizičkim i zdravstvenim problemima, kognitivnom funkcionisanju, oblicima komunikacije koje koriste, postojanju dodatnih smetnji u razvoju. Pristupi i intervencije u obrazovanju i rehabilitaciji slepogluvih osoba su proistekli iz područja koja čine obrazovanje i rehabilitacija osoba sa oštećenjem vida i obrazovanje i rehabilitacija osoba sa oštećenjem sluha. Međutim, slepogluve osobe zahtevaju podršku i sistem usluga koje se značajno razlikuju od onih namenjenih isključivo osobama sa oštećenjem vida ili osobama sa oštećenjem sluha. U cilju razvijanja i održavanja komunikacije slepogluvih osoba kreiran je širok spektar podrške, alternativnih komunikacionih sistema i tehnika i razvijen znatan broj oblika komunikacije. Oblici komunikacije koje slepogluve osobe mogu da koriste su: govor, znakovni jezik, locirani znakovni jezik, vođeni znakovni jezik, prstna azbuka/abeceda, ručna azbuka/abeceda, taktilni znakovni jezik, Lormova abeceda, pisanje na dlanu, Tadoma metod, pisani govor, uvećana štampa, Brajevo pismo. Cilj rada je opisati oblike komunikacije koje mogu da razviju i koriste slepogluve osobe

Maladaptive behavior of children and adolescents with moderate and severe intellectual disabilities

Cilj ovog istraživanja je utvrđivanje prevalencije maladaptivnog ponašanja u različitim domenima socijalnog ponašanja kod dece i adolescenata sa umerenom i teškom intelektualnom ometenošću, kao i merenje značajnosti razlike u ispoljavanju manifestacija bihejvioralnih poremećaja u zavisnosti od nivoa intelektualnog razvoja. Uzorkom je obuhvaćeno 80 ispitanika (40 sa umerenom intelektualnom ometenošću i 40 sa teškom intelektualnom ometenošću), oba pola, kalendarskog uzrasta od 7 do 18 godina.Utvrđivanje prisustva maladaptivnih formi ponašanja je izvršeno primenom AAMR Skale adaptivnog funkcionisanja (AAMR Adaptive Behavior Scales-School: Second Edition (ABS-S:2). Na osnovu analize procentualnog rangiranja ispitanika uočeno je da se ispitanici sa umerenom intelektualnom ometenošću u najvećem broju (77,5%) grupišu u kategoriji proseka u domenu Socijalno angažovanje. Većina ispitanika (87,5%) sa težom intelektualnom ometenošću grupiše se u kategoriji prosečnih rezultata u domenu Socijalno ponašanje, Između grupe ispitanika sa umerenom intelektualnom ometenošću i grupe sa težomintelektualnom ometenošću postoje statistički značajne razlike u domenima Socijalnog ponašanja (t(62,51)=-2,096, p≤0,04) i Socijalnog angažovanja (t(78)=4,61, p≤0,000).The aim of this study was to determine the prevalence of maladaptive behavior in different domains of social behavior of children and adolescents with moderate and severe intellectual disabilities and to measure the significance of difference in manifestation of behavioral disturbances depending on the level of intellectual development.The sample consisted of 80 participants (40 with moderate and 40 with severe intellectual disability) of both sexes and of calendar age ranging between 7 and 18.AAMR Scale of adaptive functioning (AAMR Adaptive Behavior Scales-School: Second Edition (ABS-S:2)) was used to determine the presence of maladaptive forms of behavior.Based on the analysis of percentile ranks of participants it was found that most of the participants with moderate intellectual disability (77.5%) were clustered within average group of scores in the domain of Social Engagement. Majority of participants with severe intellectual disabilities (87.5%) are grouped within the category of average results for the domain of Social engagement, while they show identical percent of below average scores for the domain of Self-Abusive Behavior. Statistically significant differences were identified between the group of participants with moderate intellectual disability and the group with severe intellectual disability for the domains of Social Behavior (t(62.51)=-2.096, p≤0.04) and Social Engagement (t(78)=4.61, p≤0.000)

Podsticanje razvoja koordinacije kod učenika sa smetnjama u razvoju u redovnoj osnovnoj školi

The paper deals with the effects of specially programmed types of physical activities on the development of coordination of the pupils with developmental difficulties in regular elementary schools. The method of pedagogical research with parallel groups was used in the research which included 135 junior elementary-school pupils. Among them 90 pupils had one of developmental difficulties (intellectual disability, visual and hearing disturbances) and they were divided into an experimental and a control group 1, while other pupils had typical development and they formed the control group 2 (n=45). Besides regular classes of physical education the experimental group was engaged in a special programme, devised and implemented into the Individual Educational Plan, as one of the types of intervention within the system of inclusive education. The research lasted for three months during which the groups were tested by the tests of coordination and the data obtained at the beginning and the end of the research period were processed by the application of univariant analysis of covariance and the T-test of the paired samples. The results show that the pupils with developmental difficulties can considerably progress in the development of coordination if their individual characteristics are recognized and optimal conditions are provided.U ovom radu ispituje se uticaj primene posebno programiranih oblika fizičke aktivnosti na razvoj sposobnosti koordinacije kod učenika sa smetnjama u razvoju u redovnoj osnovnoj školi. Istraživanje je sprovedeno metodom pedagoškog eksperimenta sa paralelnim grupama na uzorku od 135 učenika mlađeg školskog uzrasta. Od toga, kod 90 učenika je evidentirana jedna od smetnji u razvoju (intelektualna smetnja, vizuelna smetnja, smetnja sluha) i oni su podeljeni u eksperimentalnu i kontrolnu grupu 1, dok su ostali učenici imali tipičan razvoj i činili su kontrolnu grupu 2 (n = 45). Eksperimentalna grupa je pored časova redovne nastave fizičkog vaspitanja bila uključena u poseban program vežbanja koji je osmišljen i postavljen u okviru Individualnog obrazovnog plana (IOP) kao jednog od vidova intervencije predviđenim inkluzivnim sistemom obrazovanja. Istraživanje je trajalo tri meseca, u okviru koga su grupe testirane testovima koordinacije, a podaci dobijeni na početku i kraju istraživanja obrađeni su primenom univarijantne analize kovarijanse i T-testa uparenih uzoraka. Rezultati ukazuju da učenici sa smetnjama u razvoju mogu znatno da napreduju u razvoju sposobnosti koordinacije pod uslovom da se uvaže njihove individualne karakteristike i obezbede optimalni uslovi

Functional approach and learning mathematics for children with multiple disabilities

U širem smislu, matematika predstavlja nauku o količini, strukturi, prostoru i promenama. Kao nastavni predmet izučava se na različitim nivoima školovanja. Usvajanje matematičkih znanja je važno za obrazovanje, ali i za svakodnevni život, što objašnjava značaj koji ovaj predmet zauzima u nastavnom planu i programu. Kada se govori o tome koji su ciljevi i ishodi nastave matematike sa učenicima sa višestrukim smetnjama, važno je istaći da oni prate funkcionalni kurikulum u okviru kojeg se učenje zasniva upravo na aktivnostima koje se realizuju u prirodnom okruženju. Učenjem kroz uključivanje u realne, svakodnevne situacije podstiču se samostalnost i socijalna participacija ovih učenika. Isticanje načina i mesta na kojima se nastava odvija je specifičnost funkcionalng kurikuluma. Cilj rada je prikazati pristupe i strategije za usvajanje matematičkih sadržaja učenika sa višestrukim smetnjama. Podaci su prikupljeni pregledom dostupnih štampanih izvora i elektronskih baza ERIC, JSTOR, Google Scholar, sa odgovarajućim ključnim rečima. Heterogenost populacije višestruko ometenih ne omogućava primenu univerzalnih metoda rada, već isključivo individualni pristup radi sticanja znanja. Fokus treba da bude na snagama i interesima učenika, a ide se ka oblastima u kojima je potrebno poboljšanje, bez obzira na hronološki uzrast. Učenje treba da se odvija kroz prirodne rutine, u svakodnevnim situacijama, kroz socijalne interakcije, uz primenu određenih strategija.In a broader sense, mathematics is the science of quantity, structure, space, and change. As a school subject, it is studied at different levels of education. Acquisition of mathematical knowledge is important for education, but also for everyday life, which explains the importance of this subject in the curriculum. When it comes to goals and outcomes of teaching mathematics to students with multiple disabilities, it is important to point out that they follow a functional curriculum in which learning is based on activities that are realized in the natural environment. Learning through involment in real, everyday activities encourages the independence and social participation of these students. Emphasizing the ways and places where teaching takes place is a specific feature of the functional curriculum. The aim of this paper is to present approaches and strategies for the adoption of mathematical content of students with multiple disabilities. Data was collected by reviewing available printed sources and electronic databases ERIC, JSTOR, Google Scholar, with appropriate keywords. The heterogeneity of the population with multiple disabilities does not allow the application of universal methods of work, instead, an individual approach should be used for knowledge acquisition. The focus should be on students’ strengths and interests, and the goal is to master the areas where improvement is needed, regardless of chronological age. Learning should take place through natural routines, in everyday situations, through social interactions, with the application of certain strategie

Primenjivost upitnika za procenu razvojnog poremećaja koordinacije kod dece u Srbiji

The aim was to evaluate the applicability of the Developmental Coordination Disorder Questionnaire (DCDQ) adapted for use on the population of children in Serbia. The sample consisted of 901 children (age range 60-168 months) who did not have problems with coordination and the clinical sample of 58 children (age range 60-108 months). The parents assessed their child’s coordination rating it on a 5-point Likert scale. Internal consistency of the instrument was 0.94, item-correlations were as high as over 0.70, test-retest reliability was good (r=0.97, p=0.00). The results revealed a significant positive correlation between the total questionnaire score and age (r=0.28, p=0.00). Factor analysis confirmed three-factor structure. The questionnaire had good sensitivity (98%) and specificity (78%). The DCDQ applied on Serbian children has a potential to be a reliable and valid instrument for screening children with coordination problems.Cilj ovog rada je da se ispita mogućnost primene Upitnika za procenu razvojnog poremećaja koordinacije (Developmental Coordination Disorder Questionnaire – DCDQ) kod dece u Srbiji. Ukupan broj ispitanika (N=959) podeljen je u dve grupe, prvu je činilo 901 dete (uzrast u mesecima 60-168) koja nisu ispoljavala probleme koordinacije, a drugu 58 dece koja su činila klinički uzorak (uzrast u mesecima 60- 108). Roditelji su koordinaciju kod svog deteta ocenjivali na petostepenoj Likertovoj skali. Interna konzistentnost instrumenta iznosila je 0,94, ajtem korelacija 0,70, a test-retest pouzdanost (r=0,97, p=0,00). Rezultati pokazuju da postoji značajna pozitivna korelacija između ukupnog skora na Upitniku i uzrasta deteta (r=0,28, p=0,00). Faktorskom analizom dobijena je trofaktorska struktura Upitnika, koji ima dobru senzitivnost (98%) i specifičnost (78%). Na osnovu navedenih podataka može se zaključiti da je Upitnik za procenu razvojnog poremećaja koordinacije, pouzdan i validan skrining instrument i primenjiv na populaciji dece u Srbiji

Inclusion in physical education and sport

Postoji međunarodna saglasnost za ideju da fizička aktivnost i sport mogu predstavljati strategije društvene inkluzije, kao i da osobe sa smetnjama i teškoćama u razvoju poseduju kapacitete za uče-stvovanje u ovim aktivnostima. Ipak, procesi kroz koje intervencije zasnovane na fizičkoj aktivnosti i sportu mogu uticati na inkluzivne ishode još uvek zahtevaju sveobuhvatnu i kontinuiranu istragu. Cilj ovog rada je da kroz pregled izvora naučne produkcije sa međunarodnih naučnih skupova, naučnih časopisa iz oblasti sportskih i društvenih nauka, kao i referentne literature, ukaže na probleme i perspektive razvoja nastave inkluzivnog fizičkog vaspitanja i sporta. Podaci su prikupljeni pregle-dom dostupnih štampanih izvora i elektronskih baza ERIC, JSTOR, Google Scholar, sa odgovarajućim ključnim rečima. Rezultati analize ukazuju da postoji više faktora koji utiču na nastavu fizičkog vaspitanja u inklu-zivnom obrazovnom kontekstu (stavovi nastavnika i učenika, kompetencije nastavnika, pristupačnost i sl.) kao i da je inkluzija u sportu uslovljena kako ličnim (priroda same smetnje, zdravlje, motivacija i sl.) tako i fak-torima vezanim za društvenu sredinu (pristupačnost, kreiranje i primena adaptiranih fizičkih aktivnosti i sl.).There is an international consensus that physical activity and sport can be used as strategies for social inclusion, as well as that people with disabilities have the capacity to participate in these activities. However, interventions based on physical activity and sport and their processes that can influence inclusive outcomes are yet to be continuously and comprehensively investigated. The aim of this paper is to point out the problems and perspectives of the development of inclusive physical education and sport by providing an overview of scientific production sources from international scientific conferences, scientific journals in the field of sports and social sciences, as well as reference literature. Data were collected by reviewing available print sources and electronic databases suh asERIC, JSTOR, and Google Scholar etc., using relevant keywords. The results indicate that there are several factors which influence physical education and its teaching methods in an inclusive educational context (attitudes of students and teachers, teachers’ competencies, approachability, etc.), and that inclusion in sport is dependent on both personal (nature of the disability, health, motivation, etc.) and social environment factors (accessibility, creating and implementing planned physical activities adapted for students with disabilities, etc.)

Applicability of the developmental coordination disorder questionnaire for children in Serbia

The aim was to evaluate the applicability of the Developmental Coordination Disorder Questionnaire (DCDQ) adapted for use on the population of children in Serbia. The sample consisted of 901 children (age range 60-168 months) who did not have problems with coordination and the clinical sample of 58 children (age range 60-108 months). The parents assessed their child's coordination rating it on a 5-point Likert scale. Internal consistency of the instrument was 0.94, item-correlations were as high as over 0.70, test-retest reliability was good (r=0.97, p=0.00). The results revealed a significant positive correlation between the total questionnaire score and age (r=0.28, p=0.00). Factor analysis confirmed three-factor structure. The questionnaire had good sensitivity (98%) and specificity (78%). The DCDQ applied on Serbian children has a potential to be a reliable and valid instrument for screening children with coordination problems

Functional approach and learning mathematics for children with multiple disabilities

U širem smislu, matematika predstavlja nauku o količini, strukturi, prostoru i promenama. Kao nastavni predmet izučava se na različitim nivoima školovanja. Usvajanje matematičkih znanja je važno za obrazovanje, ali i za svakodnevni život, što objašnjava značaj koji ovaj predmet zauzima u nastavnom planu i programu. Kada se govori o tome koji su ciljevi i ishodi nastave matematike sa učenicima sa višestrukim smetnjama, važno je istaći da oni prate funkcionalni kurikulum u okviru kojeg se učenje zasniva upravo na aktivnostima koje se realizuju u prirodnom okruženju. Učenjem kroz uključivanje u realne, svakodnevne situacije podstiču se samostalnost i socijalna participacija ovih učenika. Isticanje načina i mesta na kojima se nastava odvija je specifičnost funkcionalng kurikuluma. Cilj rada je prikazati pristupe i strategije za usvajanje matematičkih sadržaja učenika sa višestrukim smetnjama. Podaci su prikupljeni pregledom dostupnih štampanih izvora i elektronskih baza ERIC, JSTOR, Google Scholar, sa odgovarajućim ključnim rečima. Heterogenost populacije višestruko ometenih ne omogućava primenu univerzalnih metoda rada, već isključivo individualni pristup radi sticanja znanja. Fokus treba da bude na snagama i interesima učenika, a ide se ka oblastima u kojima je potrebno poboljšanje, bez obzira na hronološki uzrast. Učenje treba da se odvija kroz prirodne rutine, u svakodnevnim situacijama, kroz socijalne interakcije, uz primenu određenih strategija.In a broader sense, mathematics is the science of quantity, structure, space, and change. As a school subject, it is studied at different levels of education. Acquisition of mathematical knowledge is important for education, but also for everyday life, which explains the importance of this subject in the curriculum. When it comes to goals and outcomes of teaching mathematics to students with multiple disabilities, it is important to point out that they follow a functional curriculum in which learning is based on activities that are realized in the natural environment. Learning through involment in real, everyday activities encourages the independence and social participation of these students. Emphasizing the ways and places where teaching takes place is a specific feature of the functional curriculum. The aim of this paper is to present approaches and strategies for the adoption of mathematical content of students with multiple disabilities. Data was collected by reviewing available printed sources and electronic databases ERIC, JSTOR, Google Scholar, with appropriate keywords. The heterogeneity of the population with multiple disabilities does not allow the application of universal methods of work, instead, an individual approach should be used for knowledge acquisition. The focus should be on students’ strengths and interests, and the goal is to master the areas where improvement is needed, regardless of chronological age. Learning should take place through natural routines, in everyday situations, through social interactions, with the application of certain strategie