Protection of ecosystem services as element of cohesion policy and sustainable development of Silesian cities

Wzrost świadomości ekologicznej szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych sprawił, iż w pracach dotyczących rozwoju obszarów zurbanizowanych coraz częściej uwagę poświęca się usługom ekosystemów. W dużej mierze kondycja miast zależy od zdrowego środowiska przyrodniczego, które wytwarza szereg korzyści. Zdrowe ekosystemy stanowią podstawę zrównoważonego rozwoju miast, ponieważ pozytywnie oddziałują na dobrobyt człowieka i działalność gospodarczą. Obecnie w europejskich metropoliach dąży się do ponownego scalania rozproszonych terenów zieleni i obszarów chronionych w jeden spójny system o wielofunkcyjnym charakterze. Dąży się także do zachowania w maksymalnym zakresie terenów o najwyższych w skali miasta walorach przyrodniczych. Nowe tereny zieleni w miastach, w krajach najwyżej rozwiniętych są ukierunkowane na: bioróżnorodność, wielofunkcyjność i edukację. Działania takie nabierają szczególnego znaczenia w kontekście polityki prowadzonej przez Unię Europejską, a zwłaszcza priorytetów działań wyznaczonych w tym zakresie dla obszarów zurbanizowanych, które są również wyznacznikiem kierunku rozwoju polskich miast. W warunkach gospodarki polskiej samorządy gminne niejednokrotnie nie dostrzegają potrzeby zachowania odpowiedniego areału obszarów zielonych oraz konieczności ochrony przyrody w miastach. W wielu polskich miastach często przyroda i zieleń jest jeszcze postrzegana jako bariera rozwoju nowych inwestycji, a władze miejskie odchodzą od systemowego traktowania terenów zieleni. Polityka Unii Europejskiej wspiera zrównoważony rozwój obszarów miejskich, poprawę jakości środowiska i ochronę usług ekosystemów, dając tym samym szansę na zmianę postaw decydentów. W celu lepszego zilustrowania problemu wykorzystania usług ekosystemów w warunkach gospodarki polskiej, w artykule wykorzystano badania ankietowe przeprowadzone wśród gmin województwa śląskiego oraz wśród mieszkańców tego regionu.A growing environmental awareness, especially in highly developed countries, means that increasing attention in the work on the development of urban areas is devoted to ecosystem services. The condition of cities depends to a large extent on a healthy environment, which produces a number of advantages. Healthy ecosystems are the basis for sustainable urban development, as they have a positive impact on human well-being and economic activity. Currently, European cities seek to re-merge scattered green areas and protected areas into coherent, multifunctional systems. The aim is also to maintain the maximum extent of territories of the greatest natural beauty. In the most developed countries, new green areas in cities are focused on biodiversity, versatility, and education. Such activities are of particular importance in the context of the European Union's policy, and particularly the priorities for action set out for urban areas, which are also a determinant of the direction of the development of Polish cities. In the Polish economy, municipal governments often do not recognize the need to maintain an adequate proportion of green areas or to protect nature in cities. In many Polish cities nature and greenery are often still seen as a barrier to the development of new investment and municipal authorities are moving away from a systemic approach to green areas. EU policy supports sustainable urban development, improving environmental quality and protection of ecosystem services, thus prompting a change in the attitudes of decision makers. To better illustrate the problem of the use of ecosystem services in the Polish economy, the paper uses a survey conducted among Silesian municipalities and among the inhabitants of the region.Elżbieta Lorek: [email protected] Lorek: [email protected]. zw. dr hab. Elżbieta Lorek - Katedra Zarządzania Ochroną Środowiska, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicachdr Agnieszka Lorek - Katedra Polityki Społecznej i Gospodarczej, Uniwersytet Ekonomiczny w KatowicachBiznes ekologiczny. Ekorynek, ekokonsument, ekostrategie firm, 2015, E. Lorek (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.Borys T., Brzozowski T., 2011, Istota i wskaźniki zrównoważonej konsumpcji, [w:] Zrównoważona konsumpcja? Rozwój zachowań konsumentów w Polsce i Niemczech. Nachhaltiger Konsum? Die Entwicklung des Verraucherverhaltens in Polen Und Deutschland, M. Wachowiak, D. Kiełczewski, H. Diefenbacher (red.), FEST Reihe A, nr 54 Heidelberg.Fundusze Unii Europejskiej na lata 2007-2013 a ochrona klimatu, 2008, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.Green infrastructure: connected and multifunctional landscapes, 2009, Landscape Institute, Londyn.Lorek E., 2010, Nowe kierunki badań w zrównoważonym rozwoju. Teraźniejszość i przyszłość, [w:] Ekonomia i Finanse. Współczesne wyzwania i kierunki rozwoju, 4 Forum Naukowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.National Inventory Report. Poland, United Nations Framework Convention on Climate Change, 2010, 2012, 2015, http://unfccc.int/national_reports/annex_i_ghg_ inventories/national_inventories_submissions/items/8812.php (data wejścia: 06.09.2015).Ochrona drzew w procesach inwestycyjnych w miastach, 2015, Najwyższa Izba Kontroli, Delegatura w Krakowie, Kraków.OECD Regional Well-Being, http://www.oecdregionalwellbeing.org/region.html#PL22, (data wejścia: 29.10.2014).Payne A., Środowisko w polityce spójności, http://sdr.gdos.gov.pl/Documents/Plenarne/III/6%20Srodowisko-w-Polityce.pdf (data wejścia: 10.08.2015).Stan środowiska w województwie śląskim w 2013 roku, 2014, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Katowice.Symbiotic Cities Network, http://www.symbioticcities.net/index.cfm?id=47825 (data wejścia: 29.10.2014).Szczepanowska H. B., 2012, Miejsce terenów zieleni w strukturze zintegrowanego projektowania, zarządzania i oceny ekologicznej inwestycji miejskich, „Człowiek i Środowisko”, 36 (1-2).Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Polski, 2011, GUS, Katowice.Zielona infrastruktura – zwiększanie kapitału naturalnego Europy, 2013, COM(2013) 249 final, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2013/PL/1-2013-249-PL-F1-1.Pdf (data wejścia: 08.08.2015).198-2121(79)19821

Development of Environmental Goods and Services Market as Basis for Implementation of Sustainable Consumption and Production

Rozwój współczesnego rynku wskazuje na wyraźne tendencje w kierunku ekologizacji produkcji, produktów i usług oraz konsumpcji. Wartość sprzedaży na światowym rynku dóbr i usług ekologicznych rośnie w tempie 4% rocznie nawet w okresie recesji gospodarczej co oznacza, że jest to jeden z sektorów o największym potencjale wzrostu. Rynek ten jest zdominowany głównie przez USA, kraje Europy Zachodniej i Japonię, obejmujące 85% całego rynku. Globalne przychody, związane z rynkiem dóbr i usług ekologicznych, osiągnęły w 2010 roku kwotę 506 mld dolarów i wzrosły od 2005 roku o 13%. Konkurencyjność polskich firm tego sektora wypada na tle innych członków Unii Europejskiej całkiem nieźle (rośnie wielkość eksportu dóbr i usług ekologicznych z Polski). Przewiduje się, że w Polsce nastąpi szybki wzrost rynku dóbr i usług ekologicznych, spowodowany nie tylko popytem wewnętrznym, ale i także eksportem. Podstawowymi celami badawczymi artykułu są: analiza wielkości rynku dóbr i usług ekologicznych wraz z opinią na temat zachowań konsumentów na tym rynku oraz próba oceny instrumentów pomocnych w budowaniu rynku dóbr i usług ekologicznych w wymiarze europejskim. Stąd wykorzystano dostępne dane statystyczne i analizy opracowane m.in. przez: Komisję Europejską, United States Trade Commission, Department for Business Innovation and Skills, OECD i firmy consultingowe.The development of the modern market shows a clear trend towards the greening of production, products, services, and consumption. The value of sales in the global market for environmental goods and services is growing at a rate of 4% per year, even during the economic recession , which means that it is one of the sectors with the greatest potential for growth. This market is mainly dominated by the U.S., Western Europe and Japan, covering 85% of the total market. In 2010, global revenue from environmental goods and services reached the amount of 506 billion dollars, an increase of 13% since 2005. The competitiveness of Polish companies in this sector compares quite favourably to other EU member states (the volume of exports of goods and ecological services from Poland is increasing). Further rapid growth of the market of ecological services and goods in Poland is expected, not only as a result of domestic demand but also because of exports. The main research objectives of the paper are: analysis of the size of environmental goods and services market, an assessment of consumer behaviour in this market, and an attempt to assess the instruments facilitating the construction of this market in Europe. To achieve this, the authors use statistical data and analyses developed by the European Commission, the United States Trade Commission, the Department for Business Innovation and Skills, the OECD, and consulting companies.Elżbieta Lorek: [email protected]; Agnieszka Lorek: [email protected]. zw. dr hab. Elżbieta Lorek – Wydział Ekonomii, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach; dr Agnieszka Lorek – Wydział Ekonomii, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach4(70)324

EVALUATION OF THE CORTISOL CONCENTRATIONS IN PATIENTS WITH SCHIZOPHRENIA

Introduction: The hypothalamus-pituitary-adrenal axis (HPAA) plays a pivotal role in response to a range of external and internal factors often described as a “stress”. Growing evidence in a literature, suggest various dysregulations of HPAA, in course of numerous mental disorders. Patients with schizophrenia and bipolar disorder seem to have elevated basal cortisol secretion, what might be caused by the diminution of glucocorticoid receptors’ amount. It was of the interest if the cortisol concentrations in patients with diagnosed schizophrenia who underwent treatment, differs from healthy individuals. Materials and methods: Two groups of participants were included into the study. First group (study) consisted of 10 patients with diagnosed schizophrenia and control group which included 38 healthy individuals. Study was divided into two stages, first one (pilot) included only control group, and utilized cortisol concentrations measurement from saliva, blood and 24h urine sample. Second part (main study) involved both groups although focused on a salivary cortisol concentrations. Results: A mean salivary cortisol concentration in patients with schizophrenia who underwent treatment was significantly lower in comparison with healthy individuals. Conclusions: Obtained results indicate that patients who underwent a treatment, and does not present notable clinical signs of schizophrenia may have moderately lowered levels of salivary cortisol. This may be a reflection of relenting psychotic symptoms as well as a direct effect of atypical antipsychotic drugs on a HPA axis activity

Rzeszowski i Krakowski Obszar Metropolitalny

Z wprowadzenia: "Problematyka metropolii i obszaru metropolitalnego od początku XX wieku, (R. Blanchard, N. S. B. Gras) stała się przedmiotem badań i wywodzi się od koncepcji gospodarczej dominacji metropolii oraz teorii regionu miejskiego. „Tkwiące w tych kierunkach [badawczych - ZM] wątki funkcjonalny i morfologiczny zostały powiązane przez R. McKenzie w jego koncepcji społeczności metropolitalnej (metropolitan community), z której powstała teoria obszaru metropolitalnego". Od końca XX wieku problematyka ta okazała się filarem kształtowania się ładu przestrzennego w wielu rozwiniętych krajach. Szczególnie w strukturach przestrzennych krajów europejskich i w Stanach Zjednoczonych metropolie i obszary metropolitalne postrzegane są jako główne centra wzrostu regionalnego, w których skupione zostały wiodące ośrodki wiedzy, nauki, innowacji i kultury. Centra te są motorem rozwoju; mobilizują one pozostałe obszary w kierunku nowoczesnej europejskiej gospodarki opartej na wiedzy. Od rozpoczęcia procesu integracji polskiej gospodarki z nowoczesnymi strukturami zachodnioeuropejskimi, polskie regiony dostosowują się do standardów europejskich. Należy przyjąć, że od ostatniej dekady XX wieku rozpoczął się proces metropolizacji polskiej przestrzeni, a proces ten jest silnie powiązany z praktyką planowania przestrzennego, o czym zdecydował ustawodawca w 2003 r., wprowadzając „przepisy nakazujące sporządzanie planów dla obszarów obejmujących największe miasta Polski wraz z ich bezpośrednim otoczeniem, nazwanych obszarami metropolitalnymi". Awans cywilizacyjny regionów Polski związany jest z rozwojem metropolii i obszarów metropolitalnych. Jak podaje E. Malisiewicz - metropolie są światłami świata, głównymi centrami wiedzy, kreacji i innowacji."(...

Postawy społeczne wobec elektroodpadów a realizacja zasad gospodarki obiegu zamkniętego

This article addresses the issue of electro-waste and the role of the consumer of electrical and electronic equipment within the organisation of a circular economy. The aim of the article is (i) to identify the attitudes of the consumers surveyed towards unused electrical and electronic equipment, (ii) to assess the consistency of the attitudes displayed with the principles of the circular economy, and (iii) to identify the most important factors influencing these attitudes. The theoretical part approaches issues such as consumers' subjective perception of electro-waste, the increasing amount of electro-waste glob-ally, and the problems associated with limited recycling opportunities. The conducted study revealed the potential of the surveyed consumers for the organisation of the circular economy in the field of electro-waste management, as well as the risk factors in the form of depositing electro-waste into the munic-ipal waste stream. The analysis also showed a correlation between attitudes towards electro-waste with factors such as age, gender and education. In the concluding part, the most underlying consumer problems related to electro-waste management were systematised; more thorough research was also signalled.Artykuł porusza kwestię elektroodpadów i roli konsumenta urządzeń elektrycznych i elektronicznych w organizacji gospodarki obiegu zamkniętego. Celem artykułu jest (i) identyfikacja podejść badanych konsumentów do nieużytkowanego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, (ii) ocena spójności wykazywanych postaw z zasadami gospodarki obiegu zamkniętego oraz (iii) identyfikacja najważniejszych czynników wpływających na te postawy. W części teoretycznej odniesiono się do kwestii takich jak: subiektywność postrzegania elektroodpadów przez konsumentów, rosnącej ilości elektroodpadów w skali globalnej i problemów związanych z ograniczonymi możliwościami recyklingu. Przeprowadzone badania ujawniły potencjał badanych konsumentów dla organizacji gospodarki obiegu zamkniętego w zakresie zagospodarowania elektroodpadów, jak również czynniki zagrażające w postaci deponowania elektroodpadów do strumienia odpadów komunalnych. Analiza wykazała również korelację postaw wobec elektroodpadów z czynnikami takimi jak wiek, płeć i wykształcenie. W podsumowaniu usystematyzowano najważniejsze problemy konsumentów związane z zagospodarowywaniem elektroodpadów i zasygnalizowano przeprowadzenie dokładniejszych badań w tym zakresie

Opłaty środowiskowe za korzystanie z usług ekosystemów wodnych w nowych warunkach rynkowych

Głównym celem prezentowanego artykułu jest próba oceny propozycji zmian w zarządzaniu gospodarką wodną wynikających z wdrożenia zapisów nowego Prawa wodnego. Podstawą metodą badawczą zastosowaną w artykule jest krytyczna analiza literatury przedmiotu w tym zakresie i dostępnych dokumentów źródłowych oraz własne doświadczenia autorek wynikające z prac badawczych z tego zakresu przeprowadzanych aktualnie w Śląskim Klastrze Wodnym. W artykule przedstawiono podstawowe założenia przygotowywanej obecnie przez rząd reformy gospodarki wodnej w Polsce, szczególnie w zakresie opłat i ich regulacji. Omówiono również podstawowe zagrożenia związane z funkcjonowaniem usług wodnych na poziomie samorządów gminnych, tj. rosnący poziom i zróżnicowanie przestrzenne cen oraz problem ich akceptowalności i dostępności społecznej. Przedstawiono proponowane w nowym Prawie wodnym opłaty środowiskowe i ich wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w warunkach gospodarki polskiej

The transformation of the Polish economy to a green growth path - support aids, achievements and perspectives

W artykule zaprezentowano problematykę budowania zielonej gospodarki na podstawie zasad zrównoważonego rozwoju, który zorientowany jest głównie na pozytywne skutki gospodarcze zielonej transformacji. Oceniono również problemy związane z szansami i barierami rozwoju zielonej gospodarki. Zaprezentowano instrumenty wsparcia transformacji gospodarki polskiej na zieloną ścieżkę wzrostu oraz oceniono dokonania w tym zakresie. Zaprezentowano wyniki badań przedsiębiorców w zakresie stosowania ekoinnowacyjności i przedstawiono perspektywy rozwoju gospodarki niskowęglowej stosującej zielone technologie będące podstawą wdrażania zrównoważonego rozwoju.The article presents the problem of building a green economy based on the principles of sustainable development, which is mainly focused on the positive effects of green economic transformation. Problems associated with the opportunities and barriers to the development of a green economy are also assessed. Supporting instruments of the Polish economy transformation to a green growth path are presented and achievements in this field are assessed in this respect. The results of surveys in the use of eco-innovation by the Polish companies are presented and the perspectives of low-carbon economy applying green technologies underlying the implementation of sustainable development are shown

The development of low-carbon economy in Poland

W artykule przedstawione zostały wybrane zagadnienia dotyczące zmiany modelu funkcjonowania rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej. Omówiono działania strategiczne Komisji Europejskiej w sprawie budowania unii energetycznej opartej o większą solidarność krajów członkowskich, bardziej zintegrowany rynek energii i dalszy rozwój rynku energii odnawialnej. Przedstawiono kierunki budowania gospodarki niskowęglowej w Polsce poprzez pryzmat globalnych priorytetów ochrony klimatu oraz realizację europejskiej polityki energetycznej, klimatycznej i ekologicznej.The article presents selected issues concerning changing the model of a functioning electricity market in the European Union. The strategic activities of the European Commission on building energy union based on greater solidarity between Member States, a more integrated energy market and the continued development of the renewable energy market were discussed. Actual trends in building a low-carbon economy in Poland through the prism of global priorities for climate protection and implementation of European energy, climate and environmental policies were presented

Edukacja dla zrównoważonego rozwoju w polskich szkołach wyższych – teraźniejszość i przyszłość

Education for sustainable development is still developing as a broad and comprehensive concept that includes related content on the environment, economy and society. Key issues of sustainable development include, among others, economic issues, production and consumption models, natural resource management, environmental protection, development models, poverty reduction, civic rights, democracy, governance etc. These issues are very diverse and require a holistic approach to teaching. The objective of this article is to diagnose and evaluate the current state of education for sustainable development in Polish higher education institutions, with particular emphasis on the EU in Katowice and to identify the directions of change. This article was written based on the Authors’ many years of scientific and teaching experience. It was also supported by a survey conducted in the year 2020/2021 among the students at the University of Economics in Katowice, which allowed them to identify directions for future educational activities.Edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju wciąż rozwija się jako szeroka i kompleksowa koncepcja zawierająca powiązane treści dotyczące środowiska, gospodarki i społeczeństwa. Do kluczowych zagadnień zrównoważonego rozwoju należą, m.in. kwestie ekonomiczne, modele produkcji i konsumpcji, zarządzanie zasobami naturalnymi, ochrona środowiska, modele rozwoju, ograniczanie ubóstwa, prawa obywatelskie, demokracja, sprawowanie rządów itp. Zagadnienia te są zatem bardzo zróżnicowane i wymagają podejścia holistycznego w nauczaniu. Celem artykułu jest diagnoza i ocena aktualnego stanu edukacji dla zrównoważonego rozwoju w polskich szkołach wyż-szych ze szczególnym uwzględnieniem Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach oraz wskazanie kierunków zmian. Niniejszy artykuł został napisany w oparciu o wieloletnie doświadczenie naukowe i dydaktyczne Autorów, a także w roku 2020/2021 przeprowadzono badania ankietowe wśród studentów UE w Katowicach, które pozwoliły zidentyfikować kierunki przyszłych działań edukacyjnych

Ocena roli usług ekosystemów miejskich w zrównoważonym rozwoju lokalnym

Ecosystem services are an important framework for linking ecological infrastructure to urban social infrastructure, which can benefit people and ecosystems. Designing, planning and managing of complex urban systems for health and wellbeing requires urban ecosystems that are both immune to systemic changes and managed sustainably. Literature review reveals that so far only several researchers have focused on urban ecosystem services (UES). The paper aims at assessing the importance of ecosystem services at the local level with an emphasis on urbanized areas. The basic conditions and barriers to the implementation of the concept of ecosystem services in the EU policy and local development have also been identified. The paper also presents solutions concerning the creation of integrated systems of providing such services by local governments and their monitoring