Introdukovane riblje vrste akumulacija centralne Srbije

U ihtiofauni Republike Srbije je registrovano prisustvo 23 introdukovane (alohthone) vrste iz 11 porodica. Načini i razlozi introdukcija su različiti – akvakulturno gajenje, spontano širenje areala, borba protiv preteranog razvoja makrofita, sportski ribolov i drugi. Posledice introdukcija se, uglavnom, mogu oceniti kao negativne – ugrožavanje autohtone ihtiofaune usled kompeticije za hranu, mrest, unos novih parazita i drugi neželjeni efekti. Vеćina naseljava Dunav i neposredne pritoke. Međutim, pojedine vrste su ispoljile visok stepen aklimatizacije na specifične uslove akumulacija i postale su značajni članovi ribljih zajednica. Hidrografsku mrežu Republike Srbije karakteriše postojanje oko 150 akumulacija različitih namena (vodosnabdevanje, proizvodnja električne energije, melioracija, odbrana od poplava, sportovi na vodi i turizam, ribolov......). Lociranost u različitim regionima uslovljava varijabilnost ekoloških uslova i diverzitet ihtiofauna. U radu je dat osvrt na ulogu alohtonih vrsta u ihtiofauni tri akumulacije u slivu Zapadne Morave - Međuvršje na reci Zapadnoj Moravi, Gruža na reci Gruži i Ćelije na reci Rasini. Sve tri akumulacije karakteriše intenzivna eutrofikacija. Rezultati ihtioloških istraživanja ukazuju na izrazito ciprinidan karakter analiziranih akumulacija. Akumulaciju Međuvršje naseljava 21 vrsta iz 7 porodica (Cyprinidae predstavljaju 90.64% brojnosti i 75.63% biomase), akumulaciju Gruža 19 vrsta iz 6 porodica (Cyprinidae su 80.94% brojnosti, 74.28% biomase) i akumulaciju Ćelije 16 vrsta iz 5 porodica (Cyprinidae su 77.5% brojnosti, 74.5% biomase). Među registrovanim ribljim vrstama, za vodotoke Srbije alohtone su Carassius gibelio, Ctenopharyngodon idella, Hypophthalmichtys molitrix, Pseudorasbora parva, Lepomis gibbosus i vrste roda Ameiurus (A. nebulosus i A. melas). Srebrni karaš, babuška (Carassius gibelio Bloch 1782) je nakon II svetskog rata unet u vodotoke evropskog dela tadašnjeg SSSR, iz kojih u vodotoke širom Evrope (Holčik, 1991). Od prvog registrovanja u Srbiji, 60-ih godina prošlog veka, evidentirano je širenje areala i ekspanzija populacione brojnosti u većini akumulacija Srbije. Vrsta preferira pliće vodotoke muljevitog dna, obrasle makrofitskom vegetacijom, sa razvijenim zajednicama planktonskih organizama i makrozoobentosom. Karakteriše je visoka tolerancija na promenljive ekološke uslove, širok trofički spektar i visoka plodnost. Srebrni karaš je unet u sve tri akumulacije prikom poribljavanja kvalitetnijim vrsta riba, prvenstveno šaranom i somom. Vrsta je pokazala izuzetnu adaptibilnost, što potvrđuje činjenica da je dominantna u analiziranim ekosistemima sa tendencijom hiperprodukcije (posebno u akumulaciji Gruža). Poznato je da su u populacijama srebrnog karaša koje naseljavaju pojedine ekosisteme nalažene samo ženke (partenogenetsko razmnožavanje). Prisustvo mužjaka ukazuje na mali stepen predatorstva i konkurencije u ishrani (Glaser, 1985). Registrovan je nalaz mužjaka u sve tri analizirane akumulacije. U akumulaciji Međuvršje brojčani odnos ženke : mužjaci iznosi 2.58 : 1, u akumulaciji Gruža 1.63 : 1 (Simović, 2001). Ova činjenica je još jedna potvrda povoljnih uslova za životnu aktivnost vrste u biotopima akumulacija. Najintenzivniji tempo dužinskog rasta srebrni karaš ostvaruje u akumulaciji Gruža. Opšti ekološki uslovi (mala dubina, termika, visok organski produktivitet i drugi) favorizuju ovaj ekosistem. Omasovljenje vrste u analiziranim akumulacijama negativno utiče na autohtonu ihtiofaunu zbog konkurentskih odnosa sa komercijalno značajnijim ribama, prvenstveno šaranom. Bentofag način ishrane srebrnog karaša može usloviti mobilizaciju teških metala i drugih polutanata iz jezerskog sedimenta i pogoršati kvalitet vode akumulacija koje se koriste za vodosnabdevanje - akumulacije Gruža i Ćelije (Marković i Ivić, 2009). Amur (Ctenopharyngodon idella Vallenciennes 1844) je introdukovan u veći broj akumulacija i kanala Srbije radi suzbijanja makrofitske vegetacije i njom izazvane eutrofikacije (Maletin et al., 1997; 2005). Brojčano prisustvo vrste u analiziranim akumulacijama je neznatno (izuzev u akumulaciji Ćelije). Omasovljenje amura može prouzrokovati smanjenje površina obraslim vodenim biljem na kojima se mreste šaran, linjak, deverika i druge autohtone fitofilne vrste (Janković, 1998). Kao biljojedu vrstu karakteriše je mala iskorišćenost unete hrane tako da deo unetog biljnog materijala biva nesvaren i može usloviti zagađenje vodotoka (Mitrović-Tutundžić i sar., 1996). Beli tolstolobik (Hypophthalmichthys molitrix Valenciennes 1844) je planktofaga vrsta uneta zajedno sa C.idella u akumulacije Gruža i Ćelije. Retki nalazi ukazuju na mali uticaj na uspostavljene ekosistemske odnose. Amurski čebačok, neriba (Pseudorasbora parva Temnick and Schlegel 1846) predstavlja invazivnu vrstu koja od prvog registrovanja u Srbiji (1978. godine) ispoljava tendenciju eksplozivnog proširenja areala (Cakić et al., 2004). Nema nikakvog ekonomskog značaja. Zbog kompetitivnih odnosa sa autohtonim vrstama, može pogoršati stanje lokalnih ihtiofauna. U analiziranim akumulacijama pokazuje velike fluktuacije brojnosti, sa tendencijom omasovljenja (posebno izražene u akumulaciji Ćelije). Sunčica (Lepomis gibbosus Linnaeus 1758) ima severnoameričko poreklo. Karakteriše je širok trofički spektar u kome su prisutni, pored faune dna, riblja mlađ i ikra. Pokazuje velike oscilacije u populacionoj brojnosti, posebno ispoljene u akumulaciji Gruža. Poslednjih godina je primećeno opadanje brojnosti u akumulaciji Ćelije - moguća posledica omasovljenja predatorskih vrsta, prvenstveno smuđa. Američki somići, cverglani (Ameiurus nebulosus Lesueur 1819) i (Ameiurus melas Rafinesque 1820) su vrste severnoameričkog porekla koje se hrane faunom dna, ribljom mlađi i ikrom što može imati negativan uticaj na autohtone ihtiofaune. Primećena je tendencija omasovljenja u akumulacijama Međuvršje i Gruža. Iako se njihovo prisutvo u šaranskim ribnjacima tretira kao neželjeno, poseduju određena gastronomska svojstva - vrsta A.melas se gaji u jednom ribnjaku (Lenhardt et al., 2010). Najveću ekspanziju populacione brojnosti u ihtiofaunama analiziranih akumulacija ispoljava srebrni karaš (C.gibelio). Vrsta je dominantna sa tendencijom hiperprodukcije (posebno u akumulaciji Gruža). Omasovljenje ove invazivne vrste, kao i prisustvo drugih, ugrožava autohtonu ihtiofaunu i remeti uspostavljene ekološke ravnoteže

Response of maize to liming and ameliorative phosphorus fertilization

The field experiment of liming (0 and 10 t ha -1 of powdered hydrated lime) and phosphorus (P) fertilization (monoammonium phosphate or MAP: 12% N + 52% P 2 O 5 ) started in autumn 2008 on acid soil of Laktasi municipality (Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina). Three doses of P (0, 500, 1000 and 1500 kg P 2 O 5 ha -1 ) on ordinary fertilization were applied. The experiment was conducted in four replicates. Basic plots of liming and P fertilization were 640 m 2 and 40 m 2 , respectively. Maize was grown in monoculture. Under drought stress of 2011 and 2012 yields were considerably lower (mean 3.86 t ha -1 ) than in the remaining two years (mean 9.20 t ha -1 ). As affected by drought and high air-temperature, particularly in August, the 2012 growing season was especially unfavorable for maize growth because mean yield in the experiment was only 2.06 t ha -1 or 22% of yield realized in the 2010 growing season. As affected by liming yield of maize was increased by 31% (4-year mean), while P effect was considerably lower (6.14 and 6.65 t ha -1 , for the control and average of ameliorative P treatments, respectively

Koncentracija 16 elemenata u tkivima (jetra, mišić, škrge) babuške (carassius gibelio, bloch, 1782) akumulacije Međuvršje, sezonski aspekt

Akumulacija Međuvršje nalazi se u izlaznom delu Ovčarsko-kablarske klisure. Dužina akumulacije iznosi 9.3km, a površina 1.5km2. Najveća širina iznosi 272m, dok je maksimalna dubina do 12m zabeležena neposredno ispod brane. Dno akumulacije je najvećim delom muljevito, i u manjoj meri peskovito. Aktivnost HE Međuvršje dovodi do oscilovanja u litoralnoj zoni od 20 do 30 cm. Stalno taloženje rečnog nanosa dovodi do stvaranje malih zaravni koje usporavaju tok i menjaju izgled rečnog korita. Kako je akumulacija oivičena branama HE Ovčar i HE Međuvršje, od kojih ni jedna ne poseduje objekte za prelaz riba (tzv. riblje staze), uzvodne i nizvodne migracije i kontakti ribljih populacija su praktično onemogućeni što akumulaciju čini jedinstvenim zatvorenim sistemom. Prema podacima koji su prikupljeni tokom terenskih istraživanja 2012. godine, akumulaciju Međuvršje naseljavaju 19 vrsta riba iz ukupno 6 familija. Akumulacija Međuvršje ima sastav ribljeg naselja koji ukazuje da je to ribolovna voda sa osobinama i elementima gornjeg toka šaranskih riba ili region rečne mrene (epipotamon) i srednjeg toka šaranskih riba ili region deverike (metapotamon). Riblju zajednicu akumulacije Međuvršje karakteriše dominacija uklije (A.alburnus), gavčice (Rodeus sericeus) i babuške (Carasius gibelio), uz zadovoljavajuću brojnost bodorke (Rutilus rutilus), skobalja (Ch.nasus), grgeča (Perca fluviatilis) i klena (S.cephalus). Nepovoljnoj strukturi ihtiofaune doprinose „novi članovi“ – alohtone vrste, babuška, cverglan (Ameiurus melas), čebačok (Pseudorasbora parva) i sivi tolstolobik (Hypophthalmichthys nobilis) (Simović 2001). Babuška (Carassius gibelio bloch 1782) živi u stajaćim i sporotekućim nizijskim vodama. Naseljava deo Azije i srednju Evropu, sa izuzetkom Italije, Švajcarske i južne Francuske. Nalažena je i u Sibiru sve do reke Lene. U naše predele introdukovana je iz jugoistočne Azije. Ima je u rekama Dunavskog sliva, a najbrojnija je u plavljenim zonama Dunava, Save, Tise, Begeja, Tamiša, u kanalskoj mreži Dunav-Tisa-Dunav, starim koritima Velike Morave i šljunkarama pored Dunavskih pritoka. Ribe su često izložene visokom stepenu zagađenja u vodi, što može dovesti do čitavog niza različitih promena, od biohemijskih na nivou ćelija, do promena na nivou celih populacija (Bernet et al. 1999). S obzirom da se ribe nalaze na vrhu lanaca ishrane u vodenoj sredini, često u organizmu akumuliraju velike količine pojedinih teških metala (Yilmaz et al. 2007). Takođe se smatraju i jednim od najosetljivijih akvatičnih organizama na prisustvo toksičnih materija u vodi (Alibabić i sar. 2007). Do sada je većina istraživanja pretežno bila usmerena na akumulaciju teških metala u mišićnom tkivu riba, pošto je to osnovni deo ribe koji se koristi u ishrani (Storelli et al. 2006; Keskin et al. 2007). Kao rezultat mehanizama absorpcije, regulacije, skladištenja i ekskrecije, tkiva se međusobno razlikuju po stepenu akumulacije, kao i po svojoj ulozi u ovim procesima (Storelli et al. 2006). Mišićno tkivo ne predstavlja uvek dobar indikator celokupne kontaminacije organizma, pa je stoga važno u analizu uključiti i druge organe, kao što su jetra i škrge (Has-Schön et al. 2006). Tokom ihtioloških istraživanja na akumulaciji Međuvršje 2012. godine ispitivao se nivo akumulacije 16 metala u tkivima (mišić, jetra, škrge) babuske. Škrge su bile centar akumulacije Ba, Mn, Sr, Zn i B, dok je jetra centar akumulacije gvožđa i bakra. Mišići, su generalno imali niži nivo akumulacije u odnosu na druga dva tkiva. U mišićima su zabeležene koncentaracije žive iznad maksimalno dozvoljenih evropskom i nacionalnom legislativom

Upoređivanje nutritivnih vrednosti pšenice i tritikale za ishranu riba

Žitarice predstavljaju osnovni izvor energije za ishranu ljudi i domaćih životinja zbog visokog sadržaja skroba i drugih ugljenih hidrata. Dominantu ulogu među njima imaju kukuruz, pirinač i pšenica. Demografska eksplozija uslovljava da se za ovu namenu, uključujući ishranu riba, sve više uključuju druge vrste žitarica među kojima je i tritikale. Žitarice se prema nutritivnoj vrednosti i upotrebljivosti za ishranu domaćih životinja mogu rangirati sledećim redosledom: pšenica - tritikale - kukuruz - ječam – raž. Tritikale (x Triticosecale) je hibrid pšenice (Triticum spp.) i raži (Secale cereale sa nizom poboljšanih kvantitativnih karakteristika u odnosu na roditelje. Tolerantnost na bolesti i nepovoljne agroekološke uslove omogućuju gajenje u područjima manje pogodnim za gajenje komercijalno značajnijih žitarica. Zrno tritikale prema ukupnom sadržaju proteina (do 20% suve mase) i pojedinih esencijalnih aminokiselina (posebno lizina) prevazilazi druge žitarice. Sem toga, karakteriše ga povećana iskoristljivost fosfora uslovljena višim sadržajem enzima fitaze. Zrno tritikale ima neznatno manju energetsku vrednost u poređenju sa pšenicom. Povećan sadržaj celuloze smanjuje njegovu svarljivost. Ekstrudiranjem i drugim termičkim postupcima moguće je izvršiti želatinizacija sirovog skroba i povećati stepen svarljivosti. Veći broj istraživanja sprovedenim na šaranu (Cyprinus carpio), ukazuju na mogućnost delimične zamene pšenice i kukuruza, kao i ribljeg brašna, tritikaleom u smešama za ishranu šaranskih vrsta

Application of Statistical Indicators for Digital Image Analysis and Segmentation in Sorting of Agriculture Products

Food processing industry is moving forward to a full automation of all processes, especially in technological line segments which represent critical control points of food safety. One of these points is color sorting by using machine vision, where inappropriate products are removed. Most important product appearance attributes are color and texture. During food processing, the product is captured by optical devices, mostly color cameras and lasers. The aim of this paper is to investigate new eligibility criteria for digital image segmentation by using only image from the camera. The goal is to describe the texture of the product, based on chosen mathematical measures, and to allow for recognition and then classification according to the predefined range of values in an appropriate class. Images of frozen raspberry were used. Image analysis of color parameters in RGB color space and statistical tests to examine normality of data were carried out. Thereafter, one-way Anova and correlation analysis was performed. Statistically significant difference was found for the values of two indicators: entropy and new criteria were derived from standard deviation, as well as mean values of pixels for every channel, and marked as L. After determining the range of these criteria, a new algorithm was developed for image segmentation written in Matlab. One of the results of applying this algorithm is that more than 80% of good products were recognized

Uporedna analiza struktura ihtiofauna dve akumulacije centralne Srbije

This study examines the ichthyofauna structure of the Međuvršje and Gruža reservoirs over 1999-2005. The Međuvršje reservoir on the Zapadna Morava river was inhabited by 21 fish species from 7 families and the Gruža reservoir on the Gruža river by 19 species from 6 families. Although the two reservoirs were largely dominated by cyprinids, there were significant differences in qualitative and quantitative relationships. The hydroecological conditions of the Međuvršje reservoir led to a high abundance of reophile species. The Gruža reservoir showed characteristics of a lowland reservoir displaying a high level of eutrophication and overproduction of Prussian carp (Carassius gibelio). The general environmental conditions prevailing during the period of study enabled highly intensified production of fish in the Gruža reservoir. Given the fact that the reservoir was designed for water supply, more stringent measures should be employed to protect its ichthyofauna and the overall ecosystem

U susret poboljšanju procene rasta ribe: multi-modelna analiza i njena primena kod slatkovodnih riba

Cilj ovog istraživanja je bio da se uporedi multi-modelna analiza (MMI) u modelovanju rasta riba sa tradicionalnom metodom odabira najbolje odgovarajućeg modela kod slatkovodne ribe Carassius gibelio (Bloch 1782). Korištena su četiri modela (Von Bertalanffy, Gompertz, Robertson i power funkcije) za modelovanje rasta jedinki vrste Carassius gibelio iz reke Stari Begej. Iako je Power funkcija bila najbolje odgovarajuća, u svim slučajevima je više od jednog modela bilo značajno podržano te je stoga primenjeno usrednjavanje modela kako bi se dobili srednji model i tempo rasta. Kada je više od jednog modela podržano, preporučeno je da se koristi MMI koja omogućuje preciznije određivanje parametara rasta

UPOTREBNA VREDNOST RAZLIČITIH ŽITARICA ZA ISHRANU ŠARANSKIH RIBA (CYPRINIDAE)

Wheat and corn are main source of carbohydrates in the human and domestic animals diet. Growing need for the production of quality proteins dictates the use of other cereals for this purpose. Cyprinids (Cyprinidae) are the most common fish in world aquaculture. In the numerous experiments were performed with the replacement of wheat and corn with other cereals in feed mixtures for these species. It has been established that the value of cereals for this purpose can be ranked: wheat > triticale > corn > barley > rye > sorghum > millet.Publishe

Bromatološke analize studentskih obroka u Studentskom centru Čačak

The aim of the study was to determine the quality of student meals in Student Centre Cacak, based on bromatology analysis of Department of Public Health-Cacak. In order to improve the nutritional characteristics and reduce the high energy content of meals, from season to season, it was decreasing the fat and increasing content of carbohydrates, while retained the achieved proteins persentage. Thus, in the spring season of 2014, the values of a composition of fats (25.1%) and carbohydrates (58,0%) were very close to world norms (25,0% and 60,0%) respectively. Due to Restaurant of Student Centre Cacak prepare meals by strict standards and constantly improving meals quality, it represents a good support for improve the quality of students' nutritional habits in Cacak.Cilj rada bio je da se utvrdi kvalitet studentskih obroka Studentskog centra Čačak na osnovu bromatoloških analiza obavljenih u Zavodu za javno zdravlje u Čačku. U cilju poboljšanja nutritivnih karakteristika i smanjenja visokih energetskih vrednosti gotovih obroka, iz sezone u sezonu smanjivao se sadržaj masti i povećavao udeo ugljenih hidrata, uz zadržavanje postignutog učešća proteina. Vrednosti sadžaja masti (25,1%) i ugljenih hidrata (58,0%) su tokom proleća 2014. godine bile vrlo bliske svetskim normativima (25%, odnosno 60%). Dobijeni rezultati potvrđuju da Restoran Studentskog centra Čačak pripremom hrane po strogim standardima i stalnim unapređenjem kvaliteta obroka, obezbeđuje uslove za poboljšanje kvaliteta nutritivnih navika studenata u Čačku