W. T. W. Pisarz-idol. Witold Wirpsza w lekturze Stanisława Barańczaka

The outline discusses Stanisław Barańczak’s fascination with Witold Wirpsza’s works. Its clearest symptom was his infection with Wirpsza’s ‘stylistic tissue’, which is something Barańczak himself admitted. This infection is clearly visible in the first three collections: Facial Corrections (Korekta twarzy), Without Stopping for Breath (Jednym tchem) and Morning Journal (Dziennik poranny). The key sources of references and inspirations for these collections were Wirpsza’s poems from the collection Superstitions (Przesądy) and the digressional poem Faeton. The article demonstrates how Stanisław Barańczak presents the readers with a specific ‘key to Wirpsza’ in his works of literary criticism. According to the author of The Diffident and the Proud (Nieufni i zadufani), literary criticism was unable to cope with Wirpsza. What pushed the young poet from Poznan to remodel the reading of Wirpsza’s poetry and to make significant changes to contemporary poetic tendencies was the collection Superstitions (Przesądy) published byWirpsza in 1966, one year after his essay collection Game of Meaning (Gra znaczeń). Barańczak assigned Wirpsza to the language poetry movement. In his later accounts of reading, Barańczak the critic suggested that there was a ‘deep gap’ between Wirpsza’s achievements from various periods of his work. He claimed that Wirpsza was first a political poet, and he wanted to perceive the later stages of the life of the ‘poet-idol’, generally, as undergoing ‘rapid and dramatic changes’: one of the socialist realist poets, experimenter, a difficult poet, original theoretician accused of creating ‘art for art’s sake’ and ‘excessive hermeticism’ and finally an ‘emigrant’ who turned out to be a political writer, only to become, finally and unexpectedly, a religious poet

The Hymnic Code in the Poetry of Czesław Miłosz

Hymnic genre awareness in Czesław Miłosz`s poetry is included into metadiscursive statements. Poetic sel-commentary often leads to encapsulating the entire work in the hymnic genre. The hymn becomes an identification of the author`s poetics and develops into a literary type. The author of the sketch questions for the proper understanding of the hymn in reference to all found in Miłosz`s poetry direct indications of genre correlations as well as for the modes in which other ways the hymnic tradition are summoned. Is there a nonthematized hymn in this poetry and, if so, in what way can it exist? From his debut until "Last poems" (Wiersze ostatnie) Miłosz is observed to carry out a lon-lastin process of codification of the qualities of hymnic expression which is being accomplished in a constant dialogue with the forms already attested. Reffering to the analysis of metatextual statements found in Miłosz`s poetic texts, the article concludes that the use of the term in question goes beyond its narrow literary genetics meaning. The Polish poet seems to be drawing on the ancient synonymy of the term of "hymnos" and poetic creativity at large. The objective of the analysis is the mode such awareness is reflected in hymnographic production. The presence of hymnic code is seen as one of the elements which unites Miłosz`s literary output. Miłosz`s notion of hymn crosses the limits of his poetics. Hymnicity, then, stems from experiencing the sacred but is primarily viewed as an existential project. Miłosz`s "living in hymn" reminds of Hoilderlin`s hymnicity.NPRHBalbus 2000: Balbus, Stanisław. Zagłada gatunków. In: Bolecki and Opacki, Genologia dzisiaj. Warsaw: IBL PAN.Błoński 1998: Błoński, Jan. Jan Błoński. 1998. Miłosz jak świat. Kraków: Znak.Danielewicz 1986: Danielewicz, Józef. Hymn w systemie gatunków liryki greckiej. Pamiętnik Literacki 1977 (1).Gadamer 2001: Gadamer, Hans Georg. 2001. Poetica. Translated [into Polish from German] by Małgorzata Łukasiewicz. Warsaw: Instytut Badań Literackich PAN.Hutnikiewicz 1973: Hutnikiewicz, Artur. Hymny Jana Kasprowicza. Warsaw: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.Lipski 1975: Lipski, Jan Józef. Jan Józef Lipski. Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891-1906. Warsaw: Państwowy Instytut Wydawniczy.Sarbiewski 1954: Sarbiewski, Maciej Kazimierz. O poezji doskonałej, czyli Wergiliusz i Homer. (De perfecta poesi, sive Vergilius et Homerus). Translated [into Polish from the Latin] by M. Pleź, edited by S. Skimin. Wrocław: Ossolineum,Semczuk 1992: Semczuk, Małgorzata. Hymn. In Alina Brodzka, Mirosława Puchalska and Małgorzata Semczuk, eds. Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław: Ossolinem.Schnayder 1960: Schnayder, Jerzy. Hymn. Zagadnienia Rodzajów Literackich 1960 (1)

Edward Balcerzan's Multimedia Theory of Genres. Its Conditions and Perspective

This article discusses Edward Balcerzan’s concept of a “multimedia theory of genres,” intended by him to function as a “metaphor for the present,” representing a division of semiotics that would analyze and systematize the consequences for the study of genres of many different forms of expression in cultural space. The concept of “multimedia” is given consideration in the context of this proposed application. The author of the essay presents Balcerzan’s concept in the context of his earlier proposals within the sphere of genre theory and correspondences between or among the arts, at the same time contemplating some possible approaches to supplementing and further developing this theoretical concept.Narodowy Program Rozwoju HumanistykiBalcerzan E., W stronę genologii multimedialnej, [w:] Genologia dzisiaj, red. W. Bolecki, I. Opacki, Warszawa 2000; Balcerzan E., Granice literatury, granice historii, granice granic, [w:] Polonistyka w przebudowie, t. 1, red. M. Czermińska, Kraków 2005; Balcerzan E., Systemy i przemiany gatunkowe w polskiej liryce lat 1918–1928, [w:] Problemy literatury polskiej lat 1890–1939, red. H. Kirchner, M.R. Pragłowska, Z. Żabicki, seria II, Wrocław 1974; Balcerzan E., Nowe formy w pisarstwie i wynikające stąd porozumienia, [w:] Humanistyka przełomu wieków, red. J. Kozielecki, Warszawa 1999; Balcerzan E., Poezja jako semiotyka sztuki, [w:] Pogranicza i korespondencje sztuk, red. T. Cieślikowska, J. Sławiński, Wrocław 1980; Balcerzan E., Poezja polska w latach 1939–1965, cz. 2, Warszawa 1988; Pawelec D., Sytuacja gatunku – genologia sytuacyjna, [w:] Od tematu do rematu. Przechadzki z Balcerzanem, red. T. Mizerkiewicz, A. Stankowska, Poznań 2007; Wysłouch S., Nowa genologia – rewizje i reinterpretacje, [w:] Polonistyka w przebudowie, t. 1, red. M. Czermińska, Kraków 2005

"Possible communications" and the "possible addresssee" in lyrical poetry

The article deals with the place of the addressee in the poetics of the lyrical text through the lens of the theory of communication, history of poetry and poetics. As the addressee represented in contemporary poetry is unlikely to reflect any specific model of personality, or a homogeneous cultural type, I have articulated the conceptions of the “possible addressee” and “possible communication” of the literary text. Accordingly, our speaking to “You” does not necessitate a description of his/her image (by analogy to lyrical hero) but the contact as such, i.e. the relation itself. It is then in the wake of this relation that specific poetical aspirations toward the personality of “You” are born. We would not want to read “You” evoked in a poem, even if this is performed as an instance of semantic fulfilment, as a theme. We would rather perceive “You” through the prism of relations through which he/she approaches us, or which lead us to him/her. We wish to apprehend the “content” of the personal relationship in the text as a “place of perpetuating contacts” (Opacki 1995: 172). What is poetical according to the contemporary formula of the addressee-oriented poetry is transposed from “communiqué” to “contact” (the content of the intricate formula “toward You”).Bakhtin 1986: Bakhtin, Michail. Estetyka twórczości słownej [Estietika slowiesnogo tworczestwa], translated by D. Ulicka. Warszawa: PIW.Beaujour 1980: Beaujour, Michel. Genus Universum, Glyph 7 (Baltimore and London).Benveniste 1966: Benveniste, Émil. Problemes de linguistique generale. 1. (Paris)Bogusławski 1982: Bogusławski, Andrzej. Przyczynek do rozważań nad pojęciem odbioru literackiego, in Wypowiedź literacka a wypowiedź filozoficzna, edited by M. Głowiński and J. Sławiński. Wrocław: Ossolineum.Buber 1992 [1954]: Buber, Martin. Ja i Ty [Ich und Du], translated by J. Doktor. Warszawa: PAX.Celan 1998 [1960]: Celan, Paul. Meridian, in: Utwory wybrane, translated by F. Przybylak Kraków: WLEco 1994 [1979]: Eco Umberto. Lector in fabula, translated by P. Salwa. Warszawa: PIW.Gadamer 1967: Gadamer, Hans Georg. Kleine Schriften, I, Philosophie, Hermeneutik. Tübingen: J. C. B. Mohr [Paul Siebeck].Gadamer 1970: Gadamer, Hans Georg. Czy poeci milkną? [Verstummen die Dichter?, Zeitwende/Die neue Furche 41. Jg., Heft 5, September.], translated by M. Łukasiewicz. Warszawa : IBL.Gadamer 1975 [1960]: Gadamer, Hans Georg. Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik. Tübingen: J. C. B. Mohr [Paul Siebeck].Gadamer 1993: Gadamer, Hans Georg. Wer bin Ich und wer bist Du?, in Gesammelte Werke, Bd. 9. Tübingen: J. C. B. Mohr [Paul Siebeck].Ingarden 1988 [1931]: Ingarden, Roman. Das literarisiche Kunstwerk, translated by M. Turowicz. Warszawa: PWN.Ingarden 1987 [1947]: Ingarden, Roman. Z teorii dzieła literackiego, in Problemy teorii literatury. S 1, edited by H. Markiewicz. Wrocław: Ossolineum.Ingarden 1987 [1972]: Ingarden, Roman. Książeczka o człowieku. Kraków: WL.Jakobson 1960: Jakobson, Roman. Lingustics and Poetics, in Style in Language, edited by T. Sebeok (New York).Kristeva 1969: Kristeva, Julia. Semeiotike. Recherches pour une semanalyse. Paris: Seuil.Lalewicz 1975: Lalewicz, Janusz. Komunikacja językowa i literatura. Wrocław: Ossolineum.Lewin 1988 [1973]: Lewin, Jurij. Liryka w świetle komunikacji. In: Studia z teorii literatury II, edited by K. Bartoszynski, M. Głowinski, H. Markiewicz. Wrocław: Ossolineum.Lèvinas 1993 [1961]: Lèvinas, Emmanuel. Totalité et Infini. Essai sur l‘extériorité. Kluwer Academic Publishers B.V.Lyons 1975: Lyons, John. Introduction to theoretical linguistics, Cambridge University Press.Mayenowa 1987 [1974]: Mayenowa, Maria Renata. Teoria tekstu a tradycyjne zagadnienia poetyki, in Problemy teorii literatury. S 2, edited by H. Markiewicz. Wrocław: Ossolineum.Ohmann 1971: Ohmann, Richard M. Speech Acts and the Definition of Literature, Philosophy and Rhetoric 4 1: 1–19.Ohmann 1973: Ohmann, Richard M. Literature as Act. In: Approaches to poetics, edited by S. Chatman. New York-London.Okopień–Sławińska 1998 [1985]: Okopień – Sławińska, Aleksandra. Semantyka wypowiedzi poetyckiej. Kraków: Universitas.Opacki 1995 [1972]: Opacki, Ireneusz. Pomnik i wiersz, in „W środku niebokręga”. Poezja romantycznych przełomów. Katowice: Para.Popper 1984: Popper, Karl Raimund. Auf ser Suche nach einer besseren Welt. München: Piper.Ricoeur 1972: Ricoeur, Paul. La métaphore et le problème central de l‘herméneutique, Revue philosophique de Louvain 70.Ricoeuer 1975: Ricoeur, Paul. Hermeneutyczna funkcja dystansu [La fonction herméneutique de la distanciation, in Exegesis: Problème de méthode et exercises de lecture, edited by F. Bovon, G. Rouiller (Neuchâtel)], translated byP. Graff, K. Rosner. Warszawa : PIW.Ricoeur 1976: Ricoeur, Paul. Interpretation Theory: Discourse and the Surplus of Meaning. Forth Worth: Texas Christian University Press.Rosenzweig 1976: Rosenzweig, Franz. Der Stern der Erlösung. Haag.Valèry 1971: Valèry, Paul. Estetyka słowa, translated by D. Eska, A. Frybesowa. Warszawa: PWN

Wojna, stan wojenny, ironia, kabaret, Białoszewski

Ujrzenie utworu Białoszewskiego jako przestrzeni napięcia między próbą reprezentacji rzeczywistości stanu wojennego a próbą przedstawienia kabaretowego oraz jako miejsca rodzenia się strategii ironicznej prowadzi do wniosku, że właściwym przedmiotem przedstawionym Kabaretu Kici Koci jest jego autor. Nie chodzi tu oczywiście o jakiekolwiek doszukiwanie się w Kici Koci maski autora. Jest ona wobec niego niereprezentatywna, a będąc jednym z elementów świata przedstawionego, pada również ofiarą ironii. Zauważmy zresztą, że w finale cyklu pojawia się sam „Mistrz Miron”. Śmiertelnie zmęczony, rezygnuje z uczestnictwa w kabarecie, który tak przenikliwie rejestrował: „Nie każcie mi już niczym więcej być! Nareszcie spokój” — czytamy na pożegnalnej kartce „wysuwającej się chytrze” z kieszeni Mistrza. Ale i bez tego dopowiedzenia dojść możemy do identycznych wniosków. Gdyby na przywołaną za Barańczakiem klasyfikację typów podmiotu lirycznego poezji stanu wojennego nałożyć inną, krzyżującą się z nią, to otrzymalibyśmy jeszcze podział na „obserwatora”, „uczestnika” i „outsidera”. Z perspektywy tego ostatniego właśnie poznajemy świat w Kabarecie Kici Koci

Wirpsza wielokrotnie

The book undertakes an attempt of interpretation and reinterpretation of poetry by Witold Wirpsza – one of the most outstanding poets of the XX th C. The assumption of the interpretation is complementing of former critical settlements by new, important issues describing Wirpsza`s output and the proposal of their new hierarchy. The book is composed of three main parts. In the first part of the paper entitled Wirpsza repeatedly author present the common schema of perception of this poetry. The second part of the book includes interpretations of the poetic works by Witold Wirpsza: Traktat polemiczny (Polemical Treatise), Komentarze do fotografii The Family of Man (Commentaries on Photos The Family of Man), Traktat skłamany (Lied Treatise), Faeton (Faeton), Nowy podręcznik wydajnego zażywania narkotyków (The New Handbook efficient use of drugs ), Sens Fortynbrasa (The Sense of Fortinbras), Samobójcom (To the Suicides), Melancolia I (Melancholy I), Liturgia (Liturgy). The last part of the book refers to Witold Wirpsza`s essay Polaku, kim jesteś? (Pole, Who Are You?) which is a multidimensional cultural analysis of the phenomenon of Polishness, showing the origins and results of national myths. Forty years after the book`s publication the question posed in the title continues to provoke discussions, despite different political and economic conditions,Minister Kultury i Dziedzictwa NarodowegoB. M.: Zmarł Witold Wirpsza. „Tygodnik Powszechny” 1985, nr 39.Baczewski M. K. E.: Gwiazda Hamlet. W: t e g o ż: Była sobie książka. Mikołów 2011.Baczewski M. K. E.: Witold Wirpsza: eseista rasowy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Balbus S.: Między stylami. Kraków 1996.Balcerzan E.: Gra znaczeń, gra postaw. „Odra” 1966, nr 4.Balcerzan E.: Oprócz głosu. Warszawa 1971.Balcerzan E.: Poezja polska w latach 1939-1965. Cz. 2. Ideologie artystyczne. Warszawa 1988.Balcerzan E.: Poezja polska w latach 1939-1968. Warszawa 1998.Balcerzan E.: Rzeczywistość zaatakowana. „Nurt” 1965, nr 8.Balcerzan E.: Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki. Poznań 2011.Balcerzan E.: Wiersze niewszystkie. Mikołów 2009.Rogoziński J.: Komentarze do Wirpszy. „Współczesność” 1963, nr 22.Rogoziński J.: Słownik polskich pisarzy współczesnych. Witold Wirpsza. „Tygodnik Kulturalny” 1965, nr 11.Romanowski W.: Słowa na pozycji. „Sztandar Młodych” 1951, nr 59 (9.03.1951).Siwczyk K.: Dzielność Wirpszy. „Gazeta Wyborcza” 2007, nr 289 (11 grudnia).Barańczak S.: Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych. Wrocław 1971.Słonkowski J.: Paszkwil obsesjonisty. „Tygodnik Kulturalny” 1972, nr 33.Słucki A.: Od „Sonaty” do „Drugiego oporu”. „Twórczość” 1966, nr 1.Słucki A.: Poeta moralnego porządku. „Twórczość” 1957, nr 2.Sobolewska J.: Gra w Wirpszę. „Nowe Książki” 2006, nr 2.Sokół L.: Konstruuję, więc jestem. „Poezja” 1967, nr 8.Chojnowski Z.: Witold Wirpsza – ktoś więcej niż „lingwista”. „Pogranicza” 2005, nr 4.Suchanek J.: Notatki spóźnionego czytelnika o książce Witolda Wirpszy „Polaku, kim jesteś?”. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Szaruga L.: Walka o godność. Poezja polska w latach 1939-1988. Wrocław 1993.Śliwiński P.: Horror poeticus. Wrocław 2012.Śliwiński P.: Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej. Kraków 2002.Śliwiński P.: Świat na brudno. Szkice o poezji i krytyce. Warszawa 2007.Barańczak S.: Oczy Lizawiety Prokofiewny. „Odra” 1971, nr 6.Śpiewak J.: [rec. Polemiki i Pieśni]. „Twórczość” 1951, nr 5.Świeściak A.: Cząstkowa próba na temat „Cząstkowej próby o człowieku”. „FA – art.” 2006, nr 1-2.Świeściak A.: Lekcje nieobecności. Szkice o najnowszej poezji polskiej (2001-2010). Mikołów 2010.Świrek A.: W kręgu współczesnej poezji lingwistycznej. Zielona Góra 1985.Chojnowski Z.: Wizja człowieka, wizja kultury. O poezji Witolda Wirpszy w latach 60-tych. „Integracje” nr XXVIII, 1992.Trznadel J.: [rec. List do żony]. „Twórczość” 1954, nr 8.Trznadel J.: Hańba domowa. Warszawa 1996.Trznadel J.: Mit poetycki o micie. „Nowa Kultura” 1961, nr 12, s. 2.Wandowski W.: Liebe Herr Witold. „Fakty i Myśli” 1972, nr 18.Wiedemann A.: Księżyc nad Alabamą. „Odra” 1996, nr 9.Wiedemann A.: Witold Wirpsza – poeta trzydziestoletni. „FA – art.” 1998, nr 1-2.Barańczak S.: Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne: wprowadzenie w prywatną teorię gatunków. Londyn 1995.Wilkoń T.: Polska poezja socrealistyczna w latach 1949-1955. Gliwice 1992.Winiarski J.: Wirpsza. W: www.literaturajestsexy.plWitan J.: Wśród poetów. „Nowe Książki” 1967, nr 8.Cieślak-Sokołowski T.: Moment lingwistyczny. O wczesnym pisarstwie Ryszarda Krynickiego i Stanisława Barańczaka. Kraków 2011.Wojdowski B.: Cztery sprawdziany realizmu. „Życie Literackie” 1953, nr 35.Woroszylski W.: Imiennik. „Kultura” (Paryż) 1986, nr 1-2.Woźniak–Łabieniec M.: Obecny nieobecny. Krajowa recepcja Czesława Miłosza w krytyce literackiej lat pięćdziesiątych. Łódź 2012.Wyka M.: Poeta – filozof. „Życie Literackie” 1967, nr 34.Zalewski C.: Znaleziska, wystawy, kolekcje. Projekt antropologii estetycznej w utworach Stanisława Czycza, Witolda Wirpszy i Jacka Dehnela. „Ruch Literacki” 2010, nr 2.Zieliński J.: Leksykon polskiej literatury emigracyjnej. Lublin 1990.Żabicki Z.: O Faetonie. „Opcje” nr 4, 1998.Barańczak S.: „Pisane w karnawale”. „Nurt” 1967, nr 6.Żabicki Z.: Pochwała nieporządku. „Miesięcznik Literacki” 1966, nr 2.Barańczak S.: Śledztwo w sprawie Boga. „Kultura” 1985, nr 7-8.Czapliński P., Śliwiński P.: Literatura polska 1976-1998. Przewodnik po prozie i poezji. Kraków 1999, s. 97.Barańczak S.: Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta. Londyn 1984.Beylin P.: Don Juan, czyli o czytaniu poezji. „Przegląd Kulturalny” 1960, nr 48.Beylin P.: Dziennik lektury. „Polityka” 1966, nr 6.Bieńkowski Z.: Ćwierć wieku intymności. Szkice o poezji i niepoezji. Warszawa 1993.Bieńkowski Z.: Jedna myśl Peipera. „Kultura” 1965, nr 47.Biernacka B.: Przejażdżka na Pegazie. „Nowe Książki” 1960, nr 22.Błoński J.: Dwaj poeci. „Twórczość” 1950, z. 3.Błoński J.: Kłopoty „konceptysty”. Życie Literackie” 1953, nr 2.Błoński J.: U poetów. „Życie Literackie” 1951, nr 20 (28.10.1951).Bocheński J.: Polaku, kim jesteś? Witold Wirpsza i polskie mity. „Gazeta Wyborcza” 2010, nr 147 (26-27 czerwca).Czernik S.: Polemiki i pieśni. „Ilustrowany Kurier Polski” 1951, nr 138 (20.05. 1951).Bocheński J.: Próba opisu „Kreatora”. „Dialog” 1962, nr 6.Bocian M.: Z upadku do światła. „Metafora” 1995, nr 18/19.Byliniak M.: Krytyka obrazu w poezji i eseistyce Witolda Wirpszy. „Twórczość” 2009, nr 8.Byliniak M.: Półtora poematu. „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 12.Chojnowski Z.: „Apoteoza tańca” Witolda Wirpszy, czyli ćwiczenie się w wolności. „Odra” 2006, nr 7-8.Chojnowski Z.: „Bawić się niedorzecznościami”. O twórczości poetyckiej Witolda Wirpszy po roku 1968. „Odra” 1995, nr 11.Chojnowski Z.: Ku Tajemnicy. Szkice o poezji po 1956 roku. Olsztyn 2003.Chojnowski Z.: Podręcznik odtruwania języka i ludzkich wnętrz. „Nowy Nurt” 1996.Chojnowski Z.: Raje i apokalipsy. Studia i szkice o literaturze dwudziestowiecznej. Olsztyn 2011.Chojnowski Z.: Szyfry religijne poezji Witolda Wirpszy. „Przegląd Powszechny” 2006, nr 7-8.Czerwiakowska E.: Powrót „rymopisa czasu nie-swego”. „Kultura” (Paryż) 1996, nr 9.Chojnowski Z.: Walka z utopiami, czyli próba przedstawienia „nierzeczywistości”. „Pogranicza” 2006, nr 2.Drawicz A.: Od starego ku nowemu. „Wieś” 1952, nr 9.Drewnowski T.: Literatura polska 1944-1989. Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style. Kraków 2004.Drzewucki J.: Każde słowo jest zrozumiałe. „Rzeczpospolita” 2007, nr 53 (3 marca).Dyskusja o awangardzie. [E. Balcerzan, Z. Bieńkowski, B. Drozdowski, K. Frejdlich, K. Gąsiorowski, A. Gronczewski, A. Konkowski, A. Lam, W. P. Szymański „Poezja” 1972, nr 9.Matuszewski R.: W poszukiwaniu trudnej prostoty. „Nowa Kultura” 1951, nr 25.Gajewski J.: Poza zasięgiem cenzury. Materiały do bibliografii druków zwartych wydanych poza zasięgiem cenzury. 1982-1986. Kraków 1988.Gleń A.: Językowy eksces. O „Urwanym śladzie” Jacka Gutorowa. „Teksty Drugie” 2007, nr 6.Grądziel–Wójcik J.: „Co w zapisie?”. Autorefleksje poetyckie Witolda Wirpszy. W: Śladami człowieka książkowego. Studia o literaturze polskiej XX wieku. Red. T. Mizerkiewicz. Poznań 1997.Grądziel–Wójcik J.: Mowa modlitwy. O „wierszach osobnych” Witolda Wirpszy. W: Język religijny dawniej i dziś II. Red. S. Mikołajczak, ks. T. Węcławski. Poznań 2005.Grądziel–Wójcik J.: Poezja jako teoria poezji. Na przykładzie twórczości Witolda Wirpszy. Poznań 2001.Grądziel–Wójcik J.: Przestrzeń porównań. Szkice o polskiej poezji współczesnej. Poznań 2010.Grądziel–Wójcik J.: Witolda Wirpszy kształt chmury. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Gutorow J.: Dziesięć przykazań dla przyszłego czytelnika książek Witolda Wirpszy. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” XII (XXXII). Poznań 2005.Gutorow J.: Urwany ślad. O wierszach Wirpszy, Karpowicza, Różewicza i Sosnowskiego. Wrocław 2007.Gutorow J.: Wielki Wirpsza. „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 44.Ludziński M.: Polemiki i pieśni. „Kurier Codzienny” 1951, nr 236 (4.09.1951).Gutorow J.: Wokół „Faetona”. Notatki. „FA – art.” 2006, nr 3.Herdegen L.: Poeci dobrzy i różni. III. „Wieś” 1951, nr 47.Jagusiak A.: Wędrówka po intymnych przestrzeniach człowieczeństwa. Poezja Witolda Wirpszy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 21-22, 2007.Jagusiak A.: Ze śmiercią we włosach… Poezja Witolda Wirpszy. W: Zamieranie. Interpretacje. Red. G. Olszański, D. Pawelec. Katowice 2007.Jankowicz G.: Wirpsza i poetyka spojrzenia. W: W. Wirpsza: Komentarze do fotografii The Family of Man. Mikołów 2010.Jankowicz G.: Znaczenie gry. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Jaskuła Z.: Kilka pytań Wirpszy. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.JaworskaA.: O „Komentarzach do fotografii The Family of Man”. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Kaliściak T.: Rodzina ludzka bawi się w zdjęcia, czyli pasożyt na wystawie. W: www.artpapier.comKałuża A.: Herbert i Wirpsza – poeci ciężkości. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Michałowski P.: Historiozofia pod prysznicem. „Polonistyka” 2006, nr 10.Kałuża A.: Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej. Kraków 2008.Karpowicz T.: Homo viator w polskiej poezji współczesnej. W: Literatura polska na obczyźnie. T V. Red. J. Bujnowski. Londyn 1988.Kazberuk A.: Herr Wirpsza odsłania twarz. „Barwy” 1972, nr 7.Kierc B.: Coś między szczelinami. „Kwartalnik Artystyczny. Kujawy i Pomorze” 2005, nr 4.Kierc B.: Szkalowanie murzyńskich wioślarzy. www.biuroliterackie.pl (2004-05-07).Kluba A.: Poetyki lingwistyczne. „Przestrzenie Teorii” 2005, nr 5.Konwerski K.: A kim Ty jesteś… „Prawo i życie” 1972, nr 13.Krynicki R.: Czy istnieje już poezja lingwistyczna? „Poezja” 1971, nr 12.Kuncewicz P.: Wirpsza i pozostali. „Przegląd Tygodniowy” 1986, nr 7.Kwiatkowski J.: Poeta moralny. „Życie Literackie” 1956, nr 20.Michałowski P.: Ponad alchemią słowa. „Literatura” 1996, nr 5.Kwiatkowski J.: Poezja infernalna. „Życie Literackie” 1963, nr 16.Kwiatkowski J.: Szyfry. „Życie Literackie” 1956, nr 26.Kwiatkowski J.: W tej grze można wiele przegrać. „Życie Literackie” 1966, nr 33.Ligęza W.: Jerozolima i Babilon. Miasta poetów emigracyjnych. Kraków 1998.Lipski J. J.: Autotematyzm, ekspresja i koncept. „Twórczość” 1967, nr 12.Lipski J. J.: Jeszcze raz na tropie mitu Don Juana – Fausta. „Twórczość” 1960, nr 11.Lipski J. J.: Pamiętnik z okresu dojrzewania. „Twórczość” 1963, nr 6.Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T 1. Warszawa 1984.Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T 2. Warszawa 1985.Literatura polska XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny. T 2. Red. A. Hutnikiewicz, A. Lam. Warszawa 2000.Michałowski P.: Witold Wirpsza: między alchemią a akademią. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” XIII (XXXIII). Poznań 2006.Lisiecka A.: Wirpsza, czyli granice eksperymentu. „Życie Literackie” 1962, nr 36.Listy Witolda Wirpszy do Zbigniewa Chojnowskiego. „Integracje” nr XXVIII, 1992.Lubelski L.: Pytania Wirpszy, 40 lat później. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Mały słownik pisarzy polskich na obczyźnie 1939-1980. Red. B. Klimaszewski. Warszawa 1992.Marszałek R.: Eksperyment Wirpszy. „Nowe Książki” 1965, nr 9.Marx J.: Hodowla człowieczeństwa przez masturbację hodowców. „Kultura” (Warszawa) 1989, nr 17.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1962. Warszawa 1964.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1965. Warszawa 1967.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1966. Warszawa 1968.Matuszewski R.: Liryka. Poemat. W: Rocznik Literacki 1968. Warszawa 1970.Międzyrzecki A.: Poezja dzisiaj. Warszawa 1964, s. 203.Matuszewski R.: Moralista ironiczny. „Życie Literackie” 1966, nr 10.Morawiec E.: Przygody wątpiącego „ja”. „Współczesność” 1966, nr 24.Nyczek T.: Śladem wzruszenia. „Poezja” 1971, nr 3.Od Staffa do Wojaczka. Poezja polska 1939-1985. Antologia. Wyb. B. Drozdowski, B. Urbankowski. Łódź 1988.Pawelec D.: Antropologia fotografii. Witolda Wirpszy „Komentarze do fotografii”. W: Interpretować dalej. Najważniejsze polskie książki poetyckie z lat 1945-1989. Red. A. Świeściak, A. Kałuża. Kraków 2011.Balcerzan E.: Zuchwalstwa samoświadomości. Lublin 2005.Pawelec D.: Herbert – Wirpsza. Tekstowe spotkanie poetów i poetyk. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 23-24, 2008.Pawelec D.: Intertekstualna mozaika w wierszu Witolda Wirpszy pt. „Samobójcom”. „Biblioteka Postscriptum Polonistycznego. Interpretacje” 2012, nr 1.Pawelec D.: „Jak się miewasz, Polaku, w Polsce?”. Aktualność pytania Witolda Wirpszy. „Świat i Słowo” nr 2 (17), 2011.Pawelec D.: Równanie wizji. „Nowe Książki” 1996, nr 5.Pawelec D.: Sprawa Fortynbrasa. Herbert – Wirpsza. W: Dialog i spór. Zbigniew Herbert a inni poeci i eseiści. Red. J. M. Ruszar, D. Koman. Lublin 2006.Pawelec D.: Traktatowo i polemicznie – Witold Wirpsza wobec Czesława Miłosza. „Ruch Literacki” 2012, nr 3.Pawelec D.: Tropy ekfrazy. Na przykładzie utworu pt. „Melancolia I” Witolda Wirpszy. W: Kulturowe wizualizacje doświadczenia. Red. W. Bolecki, A. Dziadek. Warszawa 2010.Pawelec D.: Wirpsza i polskie mity. „Arkadia. Pismo Katastroficzne” nr 25-26, 2009.Pieszczachowicz J.: Poezja skrajności. „Odra” 1971, nr 5.Pietrzak W.: Śmierć i powrót podmiotu zdekonstruowanego – „Cząstkowa próba o człowieku” Witolda Wirpszy. „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, T LIV, z. 2. Łódź 2011.Barańczak S.: Na 60-lecie Witolda Wirpszy. „Kultura” (Paryż) 1979, nr 1.Pogonowska A.: Wiersze… wiersze… „Nowe Książki” 1966, nr 1, s. 42.Poraj K.: „Uprzejmość nie jest moją wadą”. „Dziś i Jutro” 1951, nr 22 (3.06.1951).Porzęcki K. (R. Przybylski): Błogosławione niebezpieczeństwo. W: W. Wirpsza: Liturgia. Berlin 1985.Preger J.: O pewnej ciekawej drodze poetyckiej. „Nowa Kultura” 1953, nr 12.Pustkowski H.: Przestrzenie poezji. Łódź 1986.Reimann A.: Strategie oglądu „samego siebie” we własnej czaszce. „Twórczość” 2006, nr 8

Pokolenie '68 "na wygnaniu"

Autor szkicu podjął się obserwacji poetyckich losów tych współtwórców Pokolenia 68, którzy po roku 1981 znaleźli się poza krajem. Z zaliczanych do czołówki pokolenia`68, z różnych powodów, stałe miejsce zamieszkania zmienili po roku 1981: Stanisław Barańczak, Jacek Bierezin, Witold Sułkowski, Leszek Szaruga, Adam Zagajewski. Rozważania dotyczące ich twórczości poza krajem zostały ograniczone datą roku 1989, czyli przełomu politycznego, niosącego m.in. prawo swobodnego podróżowania oraz prawo wyboru miejsca zamieszkania. Lata 1981-1989 w twórczości przywoływanych tu reprezentantów pokolenia 68 stanowią natomiast okres nieustannych prób definiowania własnej tożsamości. Mimo oczywistego faktu uczestnictwa w kulturze emigracyjnej, rozbudowywania i odświeżania jej instytucji, przedstawiciele pokolenia`68 w pozapoetyckich wypowiedziach unikali ujmowania swojej sytuacji w kategoriach emigracyjności. Autor szkicu stawia jednak tezę, że wbrew różnorakim próbom dystansowania się od swojej emigracyjności, poeci pokolenia`68 nie uniknęli w swej twórczości toposów i tematów znamiennych dla literatury emigracyjnej, nie uniknęli również przyjęcia roli czy może raczej strategii emigranta. Szczegółowa analiza, dotycząca przemian w poezji krajowej i emigracyjnej, obejmuje twórczość Stanisława Barańczaka i Adama ZagajewskiegoBarańczak S., Kto jest dysydentem? W: idem: Poezja i duch Uogólnienia. Kraków 1996. Danilewicz-Zielińska M., Orzech trudny do zgryzienia. „Teksty Drugie” 1990, nr 1. Kisiel M., Strategia i poetyka Nowej Fali. Zarys problemu. W: Wokół 1968 roku. Katowice 1992. Miłosz C., Noty o wygnaniu. W: idem: Zaczynając od moich ulic. Paryż 1985. Pierwodruk: „Kultura” 1981, nr 3. Nyczek T., Powiedz tylko słowo. Szkice literackie wokół Pokolenia 68. Londyn 1985. Pawelec D., Poezja Stanisława Barańczaka. Reguły i konteksty. Katowice 1992. Pawelec D., Pokolenie 68. Wybrane zagadnienia języka artystycznego. W: Cezury i przełomy. Studia o literaturze polskiej XX wieku. Red. K. Krasuski. Szaruga L., Nowa Fala. W: idem: Walka o godność. Poezja polska w latach 1939-1988. Wrocław 1993. Szulc Packalen M., Pokolenie 68. Studium o poezji polskiej lat siedemdziesiątych. Uppsala 1987 Tokarz B., Poetyka Nowej Fali. Katowice 1990. Zagajewski A., Solidarność i samotność. Paryż 1986

Wstęp

W publikacji przygotowanej z okazji 40-lecia działalności Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego Wanda Dziadkiewicz, dyrektor BUŚ w latach 1981–2003, konstatowała: „W 2002 roku powstał kolejny projekt budowy Biblioteki. Czas pokaże, czy na półwiecze Uniwersytetu będzie mogła otworzyć swoje podwoje”. Dzisiaj, kiedy mogę opatrzyć słowem wstępnym kolejną jubileuszową publikację, tym razem przygotowaną właśnie na półwiecze biblioteki, znamy już odpowiedź na wątpliwości Pani Dyrektor Dziadkiewicz: od 27 września 2012 roku społeczność akademicka korzysta z nowoczesnego, wspólnego gmachu Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Ekonomiczneg

Traktatowo i polemicznie - Witold Wirpsza wobec Czesława Miłosza

Artykuł śledzi fenomen recepcji Traktatu moralnego (1948) Czesława Miłosza. Popularność tekstu, w ocenie autora szkicu, nie idzie w parze z jego zrozumieniem. Od pierwszych chwil obecności dzieła w świadomości literackiej dominowało domniemanie oczywistości jego przesłania, a miejsce interpretacji zajmowało cytowanie fragmentów poematu. Na tle omawianych świadectw recepcji najbardziej oryginalnym przykładem poważnego zainteresowania się poematem Miłosza pozostaje Traktat polemiczny Witolda Wirpszy. Opublikowany wpierw w „Twórczości” w maju 1949 roku, niemal dokładnie w rok po ogłoszeniu Traktatu Miłosza, a następnie przedrukowywany w zbiorze pt. Polemiki i pieśni w roku 1951, a także w Poematach i wierszach wybranych z roku 1956. Trzy wymienione edycje wraz z kilkoma recenzjami prasowymi z tomu Wirpszy stanowiły swoisty wehikuł dla nieobecnego tekstu Miłosza i spełniły rolę zastępczej recepcji Traktatu moralnego. A jednak po latach gest Wirpszy oceniany jest bardzo surowo. Tymczasem, jak demonstruje szkic, na tle wielu komentarzy, dopowiedzeń i użyć Traktatu moralnego poetycka polemika Wirpszy, choć osadzona w socrealistycznym pejzażu, jako jedyna respektuje poetycki wymiar Miłoszowego dzieła. Interpretacja poematu przedstawiona wierszem demonstruje w postaci skondensowanej zagadkowość tekstu Miłosza i pozwala przez to zrozumieć także późniejsze niepowodzenia krytyczne z odczytywaniem sensów poematu Miłosza

Oko smoka : o wierszu Marcina Świetlickiego "Dla Jana Polkowskiego"

The present study is an interpretation of one of the most renowned poems of the 1989 breakthrough in Poland. The author discusses the reception of the poem as it was soon after its publication, and argues with the three main tendencies in that reception: the poem was read as lampoon of Polkowski’s poetry, and of Polkowski as a person, as a rejection of Tradition, and as a text providing an “algorithm of action” in the post-communist world. A “reconstructive interpretation”, i.e. one that strives to reconstruct the author’s intention as it appears with the text, enables us to reveal a different aspect of the poem. The author has discovered that the poem is stylised on Z. Herbert’s and J. Polkowski’s poetry, and is motivated, in the context of the speech act theory, by the gesture of a poetical “gift”, which Swietlicki’s poem is supposed to be. This gift “For Jan Polkowski” is, however, only a “quasi-gift”, as it is devoid of sincerity. This means that, at least from the author’s point of view, Swietlicki in his poem opposes the appearance of ethical questions in poetical communication