Панегерычная паэзія Цыпрыяна Базыліка. Вершы прысвечаныя Мікалаю Разівілу Чорнаму і Мікалаю Радзівілу Рудаму

Cyprian Bazylik was a Renaissance poet, printer in Brest Litovsk, translator, and composer strongly associated with the house of Radziwiłł. He wrote in Polish language. The article discusses two poems from the year 1566, dedicated by Bazylik to the late Mikołaj ‘the Black’ Radziwiłł (January 1566) and the living Mikołaj ‘the Red’ Radziwiłł (June 1566). Both poems are one of the oldest examples of panegyric poetry in Polish language in the Great Duchy of Lithuania and they were not analized before from religious point of viev. They are contained within the editorial framework of two publications, edited by Tomasz Falconius, a Lithuanian adherent of antitrinitarianism, which are editions of parts of the Brest Bible and which were published by Bazylik in the Brest printing house. In both texts, the panegyric content is surprisingly perfunctory, while Bazylik (known as a reformed Evangelical) appears in them as an unambiguous adherent of antitrinitarianism. The poems are an interesting testimony to the situation of the Polish Brethren in Lithuania after the death (in 1565) of the patron of this religious belief, Mikołaj ‘the Black’ Radziwiłł. Unusual tone of the poem dedicated to Radziwiłł the Red – Bazylik asks for help and in the same time submits religious threats – shows the bad situation of Lithuanian antitrinitarians which happened in the period of half a year. But it also shows the high self-dignity of the poet.Cyprian Bazylik to renesansowy poeta, drukarz w Brześciu Litewskim, tłumacz i muzyk silnie związany z domem Radziwiłłowskim. Tworzył w języku polskim. Artykuł poświęcony jest dwu wierszom z roku 1566, dedykowanych przez Bazylika zmarłemu Mikołajowi Radziwiłłowi Czarnemu i żyjącemu Mikołajowi Radziwiłłowi Rudemu. Są jednymi z najstarszych polskojęzycznych wierszy panegirycznych na Litwie i nie były dotąd analizowane z religijnego punktu widzenia. Oba utwory znajdują się w ramie wydawniczej dwu druków, opracowanych przez Tomasza Falconiusa, litewskiego antytrynitarza, będących edycjami części Biblii brzeskiej i wydanych w oficynie brzeskiej przez Bazylika. Treści panegiryczne są w obu tekstach poetyckich zaskakująco zdawkowe, natomiast ujawnia się w nich Bazylik (znany jako ewangelik reformowany) jako niedwuznaczny zwolennik antytrynitaryzmu. Utwory te są ciekawym świadectwem sytuacji, w jakiej znaleźli się bracia polscy na Litwie po śmierci (1565) protektora tego wyznania Radziwiłła Czarnego. Niezwykły ton wiersza skierowanego do Mikołaja Rudego – zarazem prośby i religijne groźby – świadczy zarówno o złej sytuacji antytrynitarzy litewskich (musiała się ona pogorszyć w ciągu pół roku) jak i o wysokim poczuciu godności własnej poety.Цыпрыян Базылік – польскамоўны рэнесансавы паэт, берасцейскі друкар, перакладчык і музыкант, цесна звязаны з родам Радзівілаў. У артыкуле разглядаюцца два вершы Базыліка з 1566 года, прысвечаныя Радзівілу Рудаму і памерламу Радзівілу Чорнаму. Гэта адны з першых польскамоўных панегірычных вершаў у Вялікім Княстве Літоўскім, але яны ніколі не аналізаваліся з рэлігійнай перспектывы. Абодва творы ўвайшлі ў прадмоўна-пасляслоўны комплекс двух друкаў, падрыхтаваных літоўскім антытрынітарыям Томашам Фальконіўсам, якія зʼяўляюцца перавыданнямі асобных частак Брэсцкай Бібліі і апублікаваныя Базылікам у брэсцкай друкарні. Панегірычны змест абодвух паэтычных тэкстаў надзвычай лаканічны, затое Базылік (вядомы як кальвініст) раскрываецца ў іх як перакананы прыхільнік антытрынітарызму. Гэтыя творы зʼяўляюцца цікавым сведчаннем сітуацыі, у якой апынуліся „польскія браты” на Літве пасля смерці ў 1565 г. пратэктара гэтага веравызнання Радзівіла Чорнага. Нязвыклая інтанацыя верша, скіраванага да Мікалая Рудага – адначасова просьба і пагроза – сведчыць як пра цяжкую сітуацыю антытрынітарыяў у Літве (мусіла пагоршыцца за поўгода), так і пра абвостранае пачуццё ўласнай годнасці паэта

III Мiжнародная летняя школа беларусiстыкi, Мiнск, 01–16 лiпеня 2017 г.

Henryk Duszyński-Karabasz - Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, BydgoszczJoanna Joachimiak-Prażanowska - Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz1834734

Прававое становiшча татар у Вялiкiм княстве Лiтоýскiм у XV-XVI стагоддзях паводле Статутаў 1529, 1566, 1588 гг.

Сярод такіх сусветна вядомых помнікаў права, як законы Хамурапі, законы Ману, Законы дванаццаці табліц, кодэкс Юсцініяна, Руская Праўда і інш., пачэснае месца належыць Статутам Вялікага княства Літоўскага. Апошні Статут, выдадзены ў 1588 годзе на працягу 250 гадоў быў дзеючым законам на тэрыторыі Беларусі, Літвы і Украіны і складаў асновы ўсёй прававой сістэмы Вялікага княства Літоўскага. Дэталевае вывучэнне Статутаў сведчыць аб iснаваннi юрыдычных катэгорый i груп татар у ВКЛ. Гаспадарскiя татары, якiя служылi вялiкаму князю, з'яýлялiся самай прывiлеяванай групай. Сярод гаспадарскiх татар вылучалiся нашчадкi залатаардынскай знацi (вярхушка), якiя захавалi арыстакратычныя тытулы (царэвiчы, уланы, князi, мурзы) i манапалiзаваную ваенна-адмiнiстрацыйную ýладу ý сцягах, а таксама простыя дробныя землеýладальнiкi. З пункту гледжання лiтоýскага права ýсе яны складалi адну саслоýную групу i карысталiся агульнымi прывiлеямi, замацаванымi спачатку мясцовым правам (звычаем), а пасля заканадаýчымi актамi Вялiкага княства Лiтоýскага.Сацыяльны статус розных катэгорый i груп ВКЛ акрэслiваýся ý закандаýчых дакументах, у прыватнасцi, у актах, вызначаýшых ступень абароны iх жыцця, здароýя, гонару

Сборник научных статей по итогам Республиканской научно-теоретической конференции (Минск, 12 декабря 2016 г.)

Этнические и конфессиональные процессы в прошлом белорусского народа в значительной степени переплетались, взаимно обусловливались. В материалах конференции отражены различные периоды и ситуации этого исторического явления, его особенности и пути развития. Книга предназначена для преподавателей гуманитарных дисциплин вузов, специалистов, а также для всех тех, кто интересуется историей Беларуси