Этымалогія беларуская лексікі, запазычанай з класічных моў

ТЕРМИНОЛОГИЯЛЕКСИК

Некалькi слоў пра гiбрыдны характар тэксту Маўлюда XVIII ст.

The present article focuses on the text created by Belarusian–Polish–Lithuanian Tatars that admires the birth of the Prophet Muhammad with the ap- propriate title “Mawlid” (Birth). The time of text creation is unknown. Although, the last rewriting of the manuscript is most likely to have taken place no earlier than the second half of the 18th century, that is, according to some researchers, when the Polish language prevailed in texts written by the Tatars who lived on the territory of the Grand Duchy of Lithuania. The language of the text under consideration can be described as hybrid. Hybrid texts were based on a native speaker’s linguistic capabilities with an orientation to some book that served an example. On the one hand, the linguistic structure of such a text reflected the idiolect of its creator, and, on the other hand, it included the elements of the book example the creator was guided by. The objective of the article is to study the lexi- cal structure of the text in question which is a mixture of lexemes belonging to different languages. There are a number of Arabic and Turkish words in the text. Regarding Slavonic words, it is difficult to determine their origin accurately due to genetic links of the languages. Definitely, there have been attested lexemes be- longing to Common Slavic, along with Church Slavonic and East Slavonic words of Polish origin. In conclusion, it is assumed that norms pertaining to the Polish language became weaker gradually. This statement can be supported by the fact that “Mawlid” (Birth) was created no earlier than the 18th century, when the ter- ritories bordering the Russian Empire alongside the territories which had entered the Russian Empire after partitioning the Polish–Lithuanian Commonwealth were greatly influenced by the East Slavonic dialects as well as standards in writing. The fact that there is a mixture of not only phonetic and morphological but also lexical elements in the text does not seem to suggest that such a process took place only as a result of repeated text rewriting. There also may be a case typical of undifferentiated multilingualism when a speaker does not separate the system of languages and uses the first option that comes to mind without thinking about its linguistic affiliation.  Артыкул прысвечаны тэксту беларуска-польска-літоўскіх татараў о нараджэннi Прарока Мухамада («Маўлюд»). Мяркуецца, што апошняе перапісванне рукапісу адбылося не раней др. пал. XVIII ст., гэта значыць тады, калі ў арабаграфічных тэкстах пераважала польская мова. Аднак мову  дадзенага тэксту можна  вызначыць як гібрыдную,  якая не толькі адлюстроўвала ідыялект стваральніка, але і смяшчала  элементы таго кніжнага ўзору, на які ён арыентаваўся. Аб’ектам даследавання з’яўляецца лексічная структура тэксту, якая ўяўляе сабой аб’яднанне лексем, што належаць розным мовам (арабізмы, цюркізмы, словы, агульна- славянскага лексічнага фонду, усходнеславянізмы, паланізмы, царкоўна- славянізмы). Ў тэксце назіраецца змешванне не толькі фанетычных і марфалагічных, але і лексiчных паказчыкаў, i гэта не дазваляе выказаць думку, што падобны працэс меў месца толькі ў выніку шматразовага перапісвання. Магчыма, тут таксама назіраецца з’ява, тыповая пры недыферэнцыяваным полілінгвізме, калі індывід не падзяляе сістэму моў і выкарыстоўвае форму, не задумваючыся аб яе моўнай прыналежнасці

Концепт ТРУД в белорусском языке по данным лексикографии

The author makes an attempt to compare the role of the lexical units pratsa and rabota, as well as their derivatives, in the formation of the concept labour in the Byelorussian language. She comes to the conclusion that the main content of the concept arises in the area of overlapping the semantic fields of these lexemes. Labour is a socially useful and officially organized activity which is performed within a certain time period. It should be mentioned that non-manual work is more important. Labour is both the duty of a human being and a means of one’s living arrangements. Although labour and subjects of labour (first of all employees) receive unambiguously positive evaluation, in the semantics of the lexemes being discussed latent negative attitude to heavy and dirty work appears, which often manifests the essence of labour.Autorka porównuje rolę jednostek leksykalnych praca i rabota a także ich pochodnych w tworzeniu konceptu praca w języku białoruskim. Dochodzi do wniosku, że główna treść pojęcia powstaje w obszarze nakładania się pól semantycznych tych słów. Praca to społecznie użyteczna i oficjalnie zorganizowana działalność, która jest wykonywana w określonym czasie, przy czym praca ręczna jest ważniejsza. Praca jest zarówno obowiązkiem człowieka, jak i możliwością zdobywania środków do życia. Chociaż praca i podmioty pracy (przede wszystkim pracownicy) otrzymują jednoznacznie pozytywną ocenę, to praca w języku białoruskim kojarzy się też z brudem i znojem, i owe negatywne aspekty stanowią istotę pojęcia.There is no abstract available for this languag

ПРАЦЫ КАФЕДРЫ СУЧАСНАЙ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ. Выпуск 6

Традыцыйна ў “Працах кафедры сучаснай беларускай мовы” філалагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта змяшчаюцца рознатэматычныя даследаванні супрацоўнікаў кафедры, яе аспірантаў, студэнтаў філалагічнага факультэта, выкананыя ў 2006–2007 гг. Упершыню на старонках зборніка прапануецца новы раздзел – «Кансультацыі», які дае магчымасць супрацоўнікам кафедры наблізіць іх навуковыя распрацоўкі да практыкі выкладання беларускай мовы, павысіць метадычную вартасць гэтага выдання

Нацыянальная мова і нацыянальная культура: аспекты ўзаемадзеяння

В научный сборник включены статьи по различным актуальным вопросом современной лингвистики. Адресован научным работникам, преподавателям, аспирантам, студентам и всем интересующимся проблемами национального языкознания

ПРАЦЫ КАФЕДРЫ СУЧАСНАЙ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ. Выпуск 5

Чарговы выпуск “Працы кафедры сучаснай беларускай мовы” прысвечаны юбіляру – Арнольду Яфімавічу Міхневічу, заснавальніку беларускай семантычнай школы, доктару філалагічных навук, прафесару, аўтару амаль 600 навуковых прац у галіне сучаснай беларускай мовы, сацыялінгвістыкі, рыторыкі, методыкі выкладання і практычнага навучання мовам, гісторыі мовазнаўства, культуралогіі. Аўтары зборніка шчыра віншуюць шаноўнага юбіляра і прапануюць мэтру беларускага мовазнаўства гэты сціплы падарунак

Nominative-evaluatived phenomenon in the north-eastern dialects of polish: on the question of polish-belarusian interlinguistic correlations

The article is devoted to research of some isoglosses of the Belarussian-Polish areal community. The subject of studying is specificity of so-called nominative-evaluatived phenomenon bździel, bździuch noted in the north-eastern part of Poland. The purpose of the article is to find out reasons caused changes of semantic nature of mentioned dialect names. The research was conducted with the application of comparative, comparative-historical, descriptive-analytical and areal-typological methods, and also onomasiological analysis elements. The central nature appearance of this phenomenon in Belarussian-language space allows to tell about its distributions to the Polish territory where areal innovations bździel, bździuch feel Belarussian influence and create considerable specifics of Slavonic [email protected]Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы i лiтаратуры Нацыянальнай акадэмii навук БеларусiIнстытут мовазнаўства iмя Якуба Коласа. Аддзел лексiкалогii i лексiкаграфiiАникин А.Е., 2009, Русский этимологический словарь: вып. 3 (бе – болдыхать), Москва.Байкоў М.Я., Некрашэвiч С.М., 1993, Беларуска-расiйскi слоўнiк, Мiнск.Бялькевiч I.К., 1970, Краёвы слоўнiк усходняй Магiлёўшчыны, Мiнск.Грачыха Т.А., 2001, Назвы жывёл у гаворках Вiцебшчыны, [в:] Жывое наша слова: дыялектал. зб. да 90-год. Ю Ф. Мацкевiч, Мiнск, с. 212–236.Ермакова А.Е., 2010, Экспрэсiўна афарбаваная лексiка як сродак прагматычны, [в:] Гранi родага слова: зб. мовазнаўч. навук. арт. (да 80-год. праф. П. У. Сцяцко), Гродна, с. 137–140.Жывёльны свет: тэмат. слоўн., 1999, Мiнск.Лаучюте Ю.А., 1982, Словарь балтизмов в славянских языках, Ленинград.Лексiчны атлас беларускiх народных гаворак: т. 1, 1993, Мiнск.Словарь русских народных говоров: вып. 2, 1966, Москва–Ленинград.Слоўнiк беларускiх гаворак паўночна-заходняй Беларусi i яе пагранiчча: т. 1, 1979, Мiнск.Слоўнiк рэгiянальнай лексiкi Гродзеншчыны, 1999, Гродна.Старичёнок В.Д., 2008, Большой лингвистический словарь, Ростов н/Д.Старичёнок В.Д., 2011, Характер взаимодействия языков и диалектов в белорусско-литовском пограничье, [в:] Язык и межкультурные коммуникации: материалы III Междунар. науч. конф., Минск – Вильнюс, с. 290–293.Сцяцко П.У., 1977, Беларускае народнае словаўтварэнне: афiксальныя назоўнiкi, Мiнск.Сцяцко П.У., 2005, Мовазнаўчы досвед: выбр. тв.: у 2 ч. Ч. 1: Дыялекталогiя. Сучасная мова i методыка. Анамастыка i мiжмоўныя стасункi, Гродна.Сцяцко П.У., 1975, Утварэнне назоўнiкаў пры дапамозе суфiксаў з элементам -х- у беларускай народнай мове, “Беларуская лiнгвiстыка” Вып. 8., с. 23–29.Урбан В.В., 2010, Ацэначныя субстантывы з фармантамi -уй (-юй), -ук (-юк), -ун (-юн), -ух (-юх) у беларускай дыялектнай мове, [в:] Беларуская дыялекталогiя: матэрыялы i даслед., Вып. 1: зб. навук. арт., Мiнск, с. 138–145.Фасмер М., 2004, Этимологический словарь русского языка, Т. 1, Москва.Фроляк Л., 2006, Закономiрностi мотивациi народних назв рослин в українськiй дiалектнiй мовi, [w:] Flora i fitonimy na pograniczu polsko-ukraińskim, Lublin, s. 55–64.Этымалагiчны слоўнiк беларускай мовы, 2005, Т. 10, Мiнск.Bańkowski A., 2000, Słownik etymologiczny języka polskiego: w 2 t., Warszawa.Basara A., 2002, Nazwy sporadyczne w materiałach Ogólnosłowiańskiego atlasu językowego (OLA), „Pr. Wydz. I – Językoznawstwa, Nauki o Literaturze i Filozofii” № 101, s. 41–47.Karłowicz J., 1900, Słownik gwar polskich, T. 1, Kraków.Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, 1972, T. 1, Wrocław.315-32