Ідэя ператварэння ў вершаваных творах Уладзіслава Сыракомлі

Даследуецца ідэя ператварэння ў вершаваных творах Уладзіслава Сыракомлі

Ліра-эпічнае майстэрства Уладзіслава Сыракомлі і яго праграма патрыятычнага хрысціянскага выхавання

For Belarusian literary experts one of the most popular poets of the 19th century Władysław Syrokomla is first of all an author of poems and poetic speeches (stories). Meanwhile his poems are still not translated into the Belarusian language. Among Syrakomlya's lyrical epic works the poems "Urodzony Jan Dęboróg" and "Stare wrota" are worth of special attention.  An image of Catholic priest plays a specially important role in forming of the artistic concept in both poems. In the artistic space of lyrical epic Syrakomlya adequately reflects that particular cultural-social state of the Catholic clergy which was typical for the cultural space of Rzech Pospolita. As a teacher and educator (priest Definitor) or a protector (Pyotr Skarga) for a representative of the younger generation, the Catholic priest in the poems of Uladzislau Syrakomlya is a bearer and preserver of primordial principles of morality, the first of which are Christian respect to ancestors and all virtues as well as sincere love to the Homeland.Talent liryczno-epicki Władysława Syrokomli i jego program patriotycznego chrześcijańskiego wychowaniaDla literaturoznawców białoruskich Władysław Syrokomla, jeden z najbardziej popularnych poetów XIX w , jest przede wszystkim autorem wierszy i gawęd. Jego poematy natomiast nie zostały jak dotąd przetłumaczone na język białoruski. Na szczególną uwagę zasługują takie utwory Syrokomli jak: Urodzony Jan Dęboróg i Stare wrota. W kształtowaniu koncepcji artystycznej wspomnianych utworów niezwykle ważną rolę odgrywa obraz kapłana.  Syrokomla właściwie pokazuje w przestrzeni artystycznej poematu szczególną sytuację kulturową i społeczną duchowieństwa katolickiego, co było charakterystyczne dla przestrzeni kulturowej Rzeczypospolitej. Występując w roli nauczyciela i wychowawcy (ksiądz definitor) lub opiekuna (Piotr Skarga) dla przedstawiciela młodszego pokolenia, ksiądz katolicki w wierszach Władysława Syrokomli jest nosicielem i przekaźnikiem odwiecznych zasad moralnych, z których pierwsza to chrześcijański szacunek do swoich przodków i wszystkich dobroczyńców, jak również szczera miłość do ojczyzny.Для беларускіх літаратуразнаўцаў адзін з найбольш папулярных паэтаў 19 стагоддзя Уладзіслаў Сыракомля з’яўляецца перш за ўсё аўтарам вершаў і паэтычных гутарак (гавэндаў). Тым часам яго паэмы да сённяшняга дня не перакладзены на беларускую мову. Сярод ліра-эпічных твораў Сыракомлі асаблівай увагі заслугоўваюць паэма “Ян з роду Дубарог” (Urodzony Jan Dęboróg) і “Старыя вароты” (Stare wrota). У фарміраванні мастацкай канцэпцыі абедзвюх твораў надзвычай важную ролю адыгрывае вобраз каталіцкага святара. Сыракомля адэкватна адлюстроўвае ў мастацкай прасторы ліра-эпасу тое асаблівае культурна-сацыяльнае становішча каталіцкага духавенства, якое было ўласціва  культурнай прасторы Рэчы Паспалітай. Выступаючы настаўнікам і выхавацелем (ксёндз Дэфінітар) або пратэктарам (Пётр Скарга) для прадстаўніка маладога пакалення, каталіцкі святар у паэмах Уладзіслава Сыракомлі з’яўляецца носьбітам і захавальнікам спрадвечных прынцыпаў маральнасці, першыя сярод якіх – хрысціянская павага да сваіх продкаў і ўсіх дабрадзеяў, а таксама шчырая любоў да Айчыны

Мастацкі гістарызм у прозе Вацлава Ластоўскага

На прыкладзе празаічнай спадчыны Вацлава Ластоўскага (у сінхронным кантэкстуальным параўнанні з творамі Максіма Гарэцкага) выяўляецца спецыфіка жанравага фарміравання гістарычнай прозы ў пачатку ХХ стагоддзя. Станаўленне гэтага жанру ў беларускай літаратуры, у адрозненне ад заходне-еўрапейскага прыгожага пісьменства, адбывалася ў сярэдняй і малой прозе. Выкарыстаны ў аўтарскіх легендах і апавяданнях прыём увасаблення ў сціслым непасрэдна падзейным часе вялікага тэмпаральнага адрэзку дазваляў асэнсаваць розныя перыяды беларускай гісторыі, усвядоміць гістарычную спадчыну пэўных эпох, выпрацаваць мастацкім спосабам гістарычную перыядызацыю. Пры гэтым у «нацыянальна- гістарычных» творах Вацлава Ластоўскага адбываецца апрабацыя такіх мастацкіх вобразных сродкаў гістарычнай паэтыкі, як стылізаванае летапіснае пісьмо, «перакрыжаванне» часоў, увядзенне «скразных вобразаў», канкрэтна-гістарычнага датавання, якое становіцца асновай для аўтарскага выкладання падзей

The Peculiarities of the Functioning of Publicism in the Conditions of the 20s – 30s of the 20th Century on the Territory of Brest Region

Окреслена роль періодичних видань у вихованні політичної і національної свідомості мешканців Берестейщини. Показано, що об’єктивне освітлення подій на території БРСР викликало у західняків різне ставлення до Радянської влади і до боротьби проти колоніального пригнічення. Береться до уваги релігія, яка сприяла знищенню духовної культури народів . A rewiew of the role of periodicals in fostering the political and national consciousness of Brest region residents. An objective interpretation of events on the territory of the BSSR which aroused various feelings towards the Soviet Government and struggle against colonial oppression is given. Special attention is devoted to religion which favoured the preservation of the integrity of the nations’ cultural wealth

Біблійныя матывы і сімвалы ў польскамоўнай паэзіі Беларусі ХІХ стагоддзя

This article is devoted to the development of spiritual poetry in Polish-language literature of Belarus in the 19th century. Focus is brought to the interpretation of biblical motifs and images in the works of T. Lada-Zablotsky, Y. Chachot, G.Puzynya and V. Syrokomlya, with reference to the influence of romanticism on these writers. The poem Iyeremia’s cry by T. Lada-Zablotsky is presented as a literary paraphrase of Psalm 137 (136 in Eastern Christian tradition). Special attention is paid to the series of religious poems by Y. Chachot from the volume Songs of the Landlord, never studied before by Belarusian researchers. His works, modelled after the Epistles of Paul, have been received as a poetic interpretation of the Commandments and Christian Virtues, which in turn brought the concept of poetic “catechism” in Y. Chachot’s oeuvre. The comparison of the Biblical motifs in the works of G. Puzynya and V. Syrokomlya proves the associative closeness of the authors, seeking original metaphors and striving to give new meanings to Christian symbols, such as the bell, the cross, the church, or the cleric. The author comes to the conclusion that the interest in psalms as a genre and the biblical symbolism contained therein increased greatly in romantic literature, especially in poetry. References to biblical motifs allowed the poets to express patriotic feelings, to sacralize them, and to emphasize the ideals of freedom. Religious poetry of the period studied served didactic purposes, taking the form of a certain “secular apostleship”. We can therefore speak of poetic Christian pedagogy, whose principles of exegesis and catechesis were based on moral examples drawnfrom national history.W artykule podjęto temat rozwoju poezji religijnej w polskojęzycznej literaturze białoruskiej XIX w. Analizie poddano sposoby interpretacji motywów biblijnych w twórczości Tadeusza Łady- Zabłockiego, Jana Czeczota, Gabrieli Puzyniny, Władysława Syrokomli, uwzględniając przy tym swoiste oddziaływanie romantyzmu na wymienionych twórców. Tekst Łady-Załockiego Żale Jeremiasza przedstawiono jako parafrazę psalmu 137 (w tradycji wschodniochrześcijańskiej – 136). Zwrócono uwagę na cykl religijnych wierszy Czeczota z tomu Pieśni ziemianina, który dotychczas nie był przedmiotem zainteresowania białoruskich naukowców. Utwory poety wzorowane na listach apostoła Pawła odczytano jako poetycką interpretację przykazań i cnót chrześcijańskich, co pozwoliło sformułować tezę o swoistym „katechizmie” poetyckim Czeczota. Porównanie motywów biblijnych w twórczości Puzyniny i Syrokomli pokazało bliskość asocjacyjną autorów, poszukujących niebanalnych metafor i dążących do nadania nowych znaczeń symbolom chrześcijańskim, takim jak: dzwon, krzyż, kościół, kleryk. Autorka artykułu dochodzi do wniosku, że w literaturze romantycznej, zwłaszcza w poezji, wzrasta zainteresowanie psalmami jako gatunkiem oraz zapisaną w nich symboliką biblijną. Odwołania do motywów biblijnych pomagają poetom wyrażać uczucia patriotyczne, sakralizować je, eksponować ideę wolności. Poezja religijna badanego okresu pełni funkcje dydaktyczne, przybierając postać swoistego „świeckiego apostolstwa”. Można zatem mówić o poetyckiej pedagogice chrześcijańskiej, której zasady egzegezy i katechezy oparte są na wzorach zaczerpniętych z historii narodowej.Артыкул прысвечаны спецыфіцы развіцця рэлігійнай паэзіі ў польскамоўнай літаратуры Беларусі ХІХ стагоддзя. Аналізуюцца асаблівасці інтэрпрэтацыі біблійных матываў і вобразаў ў творчасці Тадэвуша Лады-Заблоцкага, Яна Чачота, Габрыэлі Пузыні, Уладзіслава Сыракомлі, адзначаецца, што зварот да іх быў абумоўлены ўплывам рамантызму. Верш Т. Лады-Заблоцкага Жаль Ераміі даследуецца як літаратурны парафраз 137 псалма (ва ўсходнехрысціянскай традыцыі – 136). Звяртаецца ўвага на цыкл рэлігійных вершаў Я.Чачо- та са зборніка Pieśni Ziemianina, які не быў дагэтуль прадметам увагі беларускіх даследчыкаў. Творы паэта, узорам для якога былі Пасланні апостала Паўла, разглядаюцца як паэтычная інтэрпрэтацыя біблійных запаведзяў і хрысціянскіх дабрачыннасцяў, што дае падставугаварыць пра своеасаблівы паэтычны “катэхізіс” Чачота. Параўнанне біблійных матываў у творчасці Г.Пузыні і У.Сыракомлі дазволіла выявіць асацыятыўную блізкасць аўтараў нашляху новай метафарызацыі і пераасэнсавання хрысціянскіх сімвалаў, такіх як: звон, крыж, святар, храм. Робяцца высновы, што ў літаратуры рамантызму, асабліва ў паэзіі, узрастае цікавасць да паэтыкі псалмоў як жанру і да біблійнай сімволікі. Зварот да біблійных матываў і вобразаў дапамагае паэтам выявіць патрыятычныя матывы, сакралізаваць іх, актуалізаваць ідэалы свабоды і змагання за вызваленне айчыны. Рэлігійная паэзія гэтага часу выконвае дыдактычна-выхаваўчую функцыю, набывае форму своеасаблівага паэтычнага “свецкага апостальства”. Таму можна гаварыць пра паэтычную хрысціянскую педагогіку, прынцыпы экзегезы і катэхезы якой грунтуюцца на маральных прыкладах з нацыянальнай гісторыі