Οι στάσεις των Ελλήνων εκπαιδευτικών ειδικής και γενικής αγωγής απέναντι στην συμπερίληψη και η αυτοαποτελεσματικότητα τους στην εφαρμογή της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση: η επίδραση στη συνεργασία με τους γονείς παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή/και αναπηρίες

Abstract

In recent years, the separation between general education and special education has been slowly diminishing as they become an integrated single system. Teachers' attitudes and perceptions can completely change the climate of a classroom, as they have a great impact on the behavior of the students during the learning process. In an inclusive school, it seems clear that teachers' views on their self-efficacy have also changed, as have their roles and the conditions of their pedagogical profile. Current research aims to investigate the effect of self-efficacy of general and special secondary education teachers at Greek high schools in implementing inclusive practices on attitudes towards inclusion, as well as the effect of self-efficacy and attitudes towards inclusion on the collaboration of teachers with parents of children with Special Educational Needs and/or Disabilities (SEND). In addition, differences between general and special education teachers regarding the sense of self-efficacy in implementing inclusive practices and the formation of perceptions about attitudes and collaboration are examined, as are the effects of training and demographic profile on the above parameters. Current research is primary, quantitative, and correlational, between and within subjects, in a non-experimental design, using questionnaires of acceptable reliability (a≥0,605) and validity. In the current research, 265 teachers participated, almost equally distributed between general (N = 131) or special education (N = 134) and permanent (N = 120) or deputy (N = 144) employment status, mainly teaching in Central Greece, Attica, Central Macedonia, and the Southern Aegean, with the specialty of philologist, science teacher, or mathematician. Most of them have training in special education, are female, older than 35 years old, and have 0–5 years of teaching experience in special education. At a significance level of 5%, the independent samples t-test, ANOVA, Mann-Whitney, Kruskal-Wallis, and multiple linear regression models were used. The necessary ethical issues were confirmed. Teachers who were highly effective at collaborating demonstrated more positive attitudes toward inclusion. The efficacy of general education teachers to use inclusive instructions as well as the efficacy of special education teachers to deal with disruptive behaviors enhanced the attitudes toward inclusion. Teachers of special education, as well as teachers with special education training and teachers that have attended a course or seminar on the education of students with SEND, present self-efficacy to implement inclusive practices, formulate perceptions about attitudes, and collaborate with parents of students. Teachers’ efficacy to collaborate increased the levels of collaboration with parents of students with SEND. General teachers’ efficacy to use inclusive instructions and a positive attitude toward logistical concerns led to increased levels of collaboration. Special teachers’ inclusive attitudes improved levels of collaboration with the parents, while females and younger teachers supported more inclusive attitudes, while middle-aged teachers had higher levels of collaboration. Teachers' having children with SEND at home presented higher efficacy in dealing with disruptive behaviors. Deputy teachers presented more inclusive attitudes and better collaboration for teaching but cited more personal reasons as obstacles to cooperation. Teachers with more experience in special education indicated higher efficacy in implementing inclusive practices, while teachers with moderate experience displayed higher inclusive attitudes and collaboration. Collaboration at all levels is facilitated not just by teachers' abilities and understanding of inclusive methods but also by their increased self-efficacy and positive attitudes about inclusion. In Greece, insufficient studies have been conducted on the issue of collaboration with parents; therefore, there is an obvious need to investigate strategies to improve teacher-parent collaboration, particularly in special education.Τα τελευταία χρόνια, ο διαχωρισμός μεταξύ γενικής εκπαίδευσης και ειδικής εκπαίδευσης αμβλύνεται σιγά-σιγά καθώς αποτελούν πλέον ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο σύστημα. Οι στάσεις και οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών μπορούν να αλλάξουν εντελώς το κλίμα μιας τάξης, καθώς έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη συμπεριφορά των μαθητών κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας. Σε ένα συμπεριληπτικό σχολείο γίνεται σαφές ότι οι απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με την αυτοαποτελεσματικότητα τους, τους ρόλους τους αλλά και το παιδαγωγικό τους προφίλ έχουν επίσης αλλάξει. Η παρούσα έρευνα στοχεύει στη διερεύνηση της επίδρασης της αυτοαποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής στα ελληνικά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης όσον άφορα στην εφαρμογή συμπεριληπτικών πρακτικών, στις στάσεις τους απέναντι στη συμπερίληψη, καθώς και στην επίδραση των παραγόντων αυτών στην συνεργασία τους με τους γονείς παιδιών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες ή/και Αναπηρίες (ΕΕΑ). Επιπλέον, εξετάζονται οι διαφορές μεταξύ εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής αγωγής όσον αφορά την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας στην εφαρμογή συμπεριληπτικών πρακτικών, τη διαμόρφωση των στάσεων, τη συνεργασία τους με τους γονείς, καθώς και η επίδραση της επιμόρφωσης και του δημογραφικού προφίλ στις παραπάνω παραμέτρους. Η παρούσα έρευνα είναι πρωτογενής, ποσοτική και συσχετιστική, μεταξύ και εντός των υποκειμένων, σε μη πειραματικό σχεδιασμό, χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια αποδεκτής αξιοπιστίας (α≥0,605) και εγκυρότητας. Στην έρευνα συμμετείχαν 265 εκπαιδευτικοί, σχεδόν ισομερώς κατανεμημένοι μεταξύ γενικής (Ν=131) και ειδικής αγωγής (Ν=134) και μόνιμων (Ν=120) ή αναπληρωτών (Ν=144), με περιοχή εργασίας κυρίως στη Στερεά Ελλάδα, την Αττική, την Κεντρική Μακεδονία και το Νότιο Αιγαίο, με ειδικότητες, κυρίως, φιλολόγων, καθηγητών φυσικών επιστημών και μαθηματικών. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν κατάρτιση στην ειδική αγωγή, είναι γυναίκες, άνω των 35 ετών και έχουν 0-5 χρόνια διδακτικής εμπειρίας στην ειδική αγωγή. Σε επίπεδο σημαντικότητας 5%, χρησιμοποιήθηκαν τα ανεξάρτητα δείγματα t-test, ANOVA, Mann-Whitney, Kruskal-Wallis και πολλαπλά μοντέλα γραμμικής παλινδρόμησης, ενώ λήφθηκαν υπόψη τα απαραίτητα ζητήματα επιστημονικής δεοντολογίας. Οι εκπαιδευτικοί που ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στη συνεργασία έδειξαν πιο θετική στάση απέναντι στη συμπερίληψη. Η αυτοαποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών γενικής εκπαίδευσης στη χρήση συμπεριληπτικών πρακτικών, καθώς και η αυτοαποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής στην αντιμετώπιση προβληματικών συμπεριφορών ενίσχυσαν τη στάση τους απέναντι στην συμπερίληψη. Οι εκπαιδευτικοί ειδικής και γενικής αγωγής που έχουν επιμορφωθεί σε θέματα ειδικής εκπαίδευσης, καθώς και οι εκπαιδευτικοί που έχουν παρακολουθήσει ένα μάθημα ή σεμινάριο για την εκπαίδευση των μαθητών με ΕΕΑ, παρουσιάζουν υψηλότερη αυτοαποτελεσματικότητα στην εφαρμογή συμπεριληπτικών πρακτικών, εμφανίζουν θετικότερες στάσεις και συνεργάζονται με τους γονείς των μαθητών. Η αυτοαποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών στη συνεργασία αύξησε τα επίπεδα συνεργασίας με τους γονείς των μαθητών με ΕΕΑ. Η αυτοαποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών γενικής αγωγής να χρησιμοποιούν συμπεριληπτικές οδηγίες οδήγησε σε αυξημένα επίπεδα συνεργασίας με τους γονείς. Η συμπεριληπτική στάση των εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής βελτίωσε τα επίπεδα συνεργασίας με τους γονείς, ενώ οι γυναίκες και οι νεότεροι εκπαιδευτικοί υποστήριξαν συμπεριληπτικές συμπεριφορές και οι μεσήλικες εκπαιδευτικοί είχαν υψηλότερα επίπεδα συνεργασίας. Οι εκπαιδευτικοί που είχαν παιδιά με ΕΕΑ στο σπίτι παρουσίασαν υψηλότερη αυτοαποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση προβληματικών συμπεριφορών. Οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί εμφάνισαν πιο συμπεριληπτικές συμπεριφορές και καλύτερη συνεργασία για τη διδασκαλία, αλλά ανέφεραν προσωπικούς λόγους ως εμπόδια στη συνεργασία. Οι εκπαιδευτικοί με μεγαλύτερη εμπειρία στην ειδική εκπαίδευση έδειξαν μεγαλύτερη αυτοαποτελεσματικότητα στην εφαρμογή συμπεριληπτικών πρακτικών, ενώ οι εκπαιδευτικοί με μέτρια εμπειρία εμφάνισαν θετικότερη στάση και συνεργασία. Η συνεργασία σε όλα τα επίπεδα διευκολύνεται όχι μόνο από τις ικανότητες των εκπαιδευτικών και την κατανόηση των μεθόδων συμπερίληψης, αλλά και από την αυξημένη αυτοαποτελεσματικότητα τους και τη θετική στάση τους απέναντι στην συμπερίληψη. Στην Ελλάδα δεν έχουν διεξαχθεί επαρκείς μελέτες σχετικά με το θέμα της συνεργασίας με τους γονείς. Ως εκ τούτου, υπάρχει προφανής ανάγκη διερεύνησης στρατηγικών για τη βελτίωση της συνεργασίας εκπαιδευτικών-γονέων, ιδιαίτερα στην ειδική εκπαίδευση παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή/και αναπηρίες