სალექციო მასალების კრებული

პუბლიკაცია წარმოადგენს “კლიმატის ცვლილების და მდგრადი განვითარების” სასერტიფიკატო პროგრამის ფარგლებში ჩატარებული ლექციების საკითხავი მასალების კრებულს. კურსი 2016 წელს ანალიტიკური ცენტრის „მსოფლიო გამოცდილება საქართველოსთვის“ (WEG) და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ენერგეტიკისა და მდგრადი განვითარების ინსტიტუტის მიერ შემუშავდა ჰაინრიჰ ბიოლის სამხრეთ კავკასიის რეგიონული ბიუროს ფინანსური მხარდაჭერით. კურსის მიზანია, ხელი შეუწყოს კლიმატის ცვლილების შესახებ ცნობიერების ამაღლებას და დიალოგს სამთავრობო და არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლებს შორის. ავტორების მიერ ამ პუბლიკაციაში გამოთქმული მოსაზრებები შესაძლოა არ გამოხატავდეს ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის პოზიციას, შესაბამისად, ფონდი არ არის პასუხისმგებელი მასალის შინაარსზ

ჰეპატოცელულური კარცინომის ეპიდემიოლოგია

Hepatocellular carcinoma (HCC) is the sixth most common cancer and the second leading cause of cancer mortality worldwide. Incidence rates of liver cancer vary widely between geographic regions and are highest in Eastern Asia and sub-Saharan Africa. In the United States, the incidence of HCC has increased since the 1980s. HCC detection at an early stage through surveillance and curative therapy has considerably improved the 5-year survival. Therefore, medical societies advocate systematic screening and surveillance of target populations at particularly high risk for developing HCC to facilitate early-stage detection. Risk factors for HCC include cirrhosis, chronic infection with hepatitis B virus (HBV), hepatitis C virus (HCV), excess alcohol consumption, non-alcoholic fatty liver disease, family history of HCC, obesity, type 2 diabetes mellitus, and smoking. Medical societies utilize risk estimates to define target patient populations in which imaging surveillance is recommended (risk above threshold) or in which the benefits of surveillance are uncertain (risk unknown or below threshold). All medical societies currently recommend screening and surveillance in patients with cirrhosis and subsets of patients with chronic HBV; some societies also include patients with stage 3 fibrosis due to HCV as well as additional groups. Thus, target population definitions vary between regions, reflecting cultural, demographic, economic, healthcare priority, and biological differences.ჰეპატოცელულური კარცინომა (ჰცც) დღეს მსოფლიოში ერთ-ერთი გავრცელებული ავთვისებიანი სიმსივნეა. ჰცც თითქმის ყოველთვის ფულმინანტურ ხასიათს ატარებს და აქვს განსაკუთრებით მძიმე პროგნოზი. მას აქვს დაბალი რეზექტაბელურობა და ქირურგიული ჩარევის შემდეგ მაღალი რეციდივის მაჩვენებელი, ასევე პრაქტიკულად არ ექვემდებარება ანტიტუმორულ და რადიოთერაპიას. ჰცც-ს არ გააჩნია ერთიანი გეოგრაფიული გადანაწილება: უფრო მაღალი ინციდენტობით ხასიათდება აღმოსავლეთ და სამხრეთ აზიის ქვეყნები, ასევე სუბ-საჰარული აფრიკის შავკანიან მოსახლეობაში. აღნიშნულ რეგიონებსა და პოპულაციებში ადგილი აქვს სიმსივნის მნიშვნელოვან გადანაცვლებას ახალგაზრდა ასაკის ადამიანებში. ჰცც ყველა სახის პოპულაციაში ჭარბობს მამრობითი სქესის ადამიანებში. ყველაზე მაღალ რისკფაქტორს წარმოადგენს ქრონიკული C და B ჰეპატიტის ვირუსებით ინფიცირება, ასევე საკვებში ჰეპატოკარცინოგენის აფლატოქსინის არსებობა, რომელსაც გამოყოფენ უმდაბლესი სოკოები. საქართველოში ჰცც-ს ძირითად გამომწვევია ქრონიკული C ვირუსული ჰეპატიტი. ჩამოთვლილი რისკფაქტორები, ქრონიკული ზემოქმედების შედაგად იწვევენ ღვიძლის პარენქიმული ნაწილის პერმანენტულ დაზიანებას ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, რომელსაც თან ერთვის ორგანოს ფიბროზული და ციროზული გადაგვარება, ხოლო ჰცც პრაქტიკულად ღვიძლის ციროზთან ერთად წარმოადგენს ღვიძლის ტერმინალურ დაავადებას. C ვირუსული ჰეპატიტის შემთხვევაში ინფიცირება ხდება გვიან ასაკში და შესაბამისად ჰცც-ც ვითარდება გაცილებით გვინ ვიდრე ქრონიკული B ვირუსული ჰეპატიტებისა და ალიმენტარული გზის შემთხვევაში. ასევე აღსანიშნავია, რომ ბოლო წლებში ჩატარებული კვლევებით, მაღალშემოსავლიან ქვეყნებში ჰცც-ს განვითარების რისკფაქტორს წარმოადგენს სიმსუქნე და სხვა მეტაბოლური პრობლემები, ალკოჰოლით ინდუცირებული ციროზის ფონზე ალკოჰოლური ჰეპატი და თანდაყოლილი ჰემოქრომატოზის დროს რკინის ჭარბი დეპონირება

საპენსიო ასაკის პირების ფინანსური ხელმისაწვდომობა გადაუდებელ ონკო-ჰემატოლოგიურ მომსახურეობაზე DRG მოდელის დანერგვის შემდეგ

Introduction: the most important task of the healthcare system of any state is to increase financial access to medical services for the population. In 2022, a diagnosis-related groups (DRG) financing model for planned and emergency inpatient services was launched in Georgia, the main task of which is to improve access to medical services and the quality of services. Despite the implementation of the DRG model, hematological oncology patients, including those of retirement age, have to pay a certain fee for services that were previously provided free of charge. The aim of the paper is to assess the financial access of pensioners to urgent onco-hematological services after the introduction of the DRG method. Methodology: Quantitative and qualitative research methods were used. Results: The study showed that the majority of patients of retirement age (78%) had to pay 235 GEL after leaving the hospital. However, it should be taken into account that the majority of patients (64%) are not financially independent. Consequently, the majority of respondents (79%) faced financial difficulties due to payment for urgent oncology-hematological services. According to the majority of respondents (80%), after the introduction of the DRG model, the financial availability of the onco-hematological inpatient services they received decreased. Discussion, recommendations: after the introduction of the model of groups struggling with the diagnosis, the upper limit of co-payment for onco-hematological services is a rather large amount for people of retirement age, which reduces financial availability. It is advisable to review the co-payments imposed on these services.შესავალი: ნებისმიერი სახელმწიფოს ჯანდაცვის სისტემის უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა მოსახლეობისთვის სამედიცინო მომსახურებაზე ფინანსური ხელმისაწვდომობის გაზრდა. 2022 წელს საქართველოში ამოქმედდა დიაგნოზთან შეჭიდული ჯგუფებით (DRG) დაფინანსების მოდელი გეგმიური და გადაუდებელი სტაციონარული მომსახურეობებისთვის, რომლის მთავარი ამოცანა ჯანდაცვის სამედიცინო სერვისებზე ხელმისაწვდომობისა და მომსახურების ხარისხის გაუმჯობესებაა. DRG მოდელის დანერგვის მიუხედავად, ონკო-ჰემატოლოგიურ პაციენტებს, მათ შორის საპენსიო ასაკის პირებს, უხდებათ გარკვეული საფასურის გადახდა ისეთი სერვისებში, რომლებსაც აქამდე სრულიად უფასოდ იღებდნენ. ნაშრომის მიზანია DRG მეთოდის დანერგვის შემდეგ გადაუდებელ ონკო-ჰემატოლოგიურ მომსახურებაზე საპენსიო ასაკის პირების ფინანსური ხელმისაწვდომობის შეფასება. მეთოდოლოგია: გამოყენებული იქნა რაოდენობრივი და თვისებრივი კვლევის მეთოდები. კვლევის შედეგები: კვლევამ აჩვენა, რომ საპენსიო ასაკის პაციენტების უმრავლესობას (78%) სტაციონარის დატოვების შემდეგ მოუხდა 235 ლარის გადახდა. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ პაციენტების უმრავლესობა (64%) არ არის ფინასურად დამოუკიდებელი. შესაბამისად, რესპონდენტების უმრავლესობას (79%) შეექმნა ფინანსური სირთულეები გადაუდებელ ონკო-ჰემატოლოგიურ მომსახურებაში თანხის გადახდის გამო. რესპონდენტების უმრავლესობის (80%) აზრით DRG მოდელის დანერგვის შემდგომ მათ მიერ მიღებული ონკო-ჰემატოლოგიური სტაციონარული მომსახურების ფინანსური ხელმისაწვდომობა შემცირდა. დასკვნა: დიგნოზთან შეჭიდული ჯგუფების მოდელის დანერგვის შემდეგ ონკო-ჰემატოლოგიურ სერვისებზე დაწესებული თანაგადახდის ზემო ზღვარი საპენსიო ასაკის პირებისათვის საკმაოდ დიდ თანხას წარმოადგენს, რაც ამცირებს ფინანსურ ხელმისაწვდომობას. მიზანშეწონილია აღნიშნულ სერვისებზე დაწესებული თანაგადახდების გადახედვა

ევროკავშირის, როგორც გლობალური ჯანდაცვის დიპლომატიის მნიშვნელოვანი აქტორის როლის გაძლიერება

Global health diplomacy is unprecedentedly important in today\u27s reality, as many pandemics and diseases are still an important challenge for the world. The purpose of the study is to determine the role of the organization in global health diplomacy by studying the specific steps and policies of the European Union. Specific policies/steps of the European Union were analyzed through the qualitative research method case-study. The study shows that the EU\u27s involvement and contribution to global health issues has increased significantly over time. To date, the European Union has developed more than one global health strategy and actively cooperates with the United Nations and other international organizations in order to regulate health issues in the world and coordinate actions in this regard. It is an important partner in almost all health issues and a significant contributor to global health, both politically, economically and financially.გლობალური ჯანდაცვის დიპლომატია დღევანდელ რეალობაში უპრეცედენტოდ მნიშვნელოვანია, რამდენადაც არაერთი პანდემია და დაავადება მსოფლიოსათვის დღემდე მნიშვნელოვანი გამოწვევაა. კვლევის მიზანია, ევროკავშირის კონკრეტული ნაბიჯებისა და პოლიტიკების შესწავლით დადგინდეს ორგანიზაციის როლი მსოფლიო ჯანდაცვის დიპლომატიაში. თვისებრივი კვლევის მეთოდის შემთხვევის შესწავლის (case-study) მეშვეობით გაანალიზდა ევროკავშირის კონკრეტული პოლიტიკები/ნაბიჯები. კვლევამ აჩვენა, რომ დროთა განმავლობაში ევროკავშირის ჩართულობა და წვლილი გლობალური ჯანდაცვის საკითხებში მნიშვნელოვნად გაიზარდა. დღემდე ევროკავშირმა შეიმუშავა გლობალური ჯანდაცვის არა ერთი სტრატეგია და აქტიურად თანამშრომლობს გაეროსთან და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებთან მსოფლიოში ჯანმრთელობის საკითხების რეგულაციისა და ამ თვალსაზრისით ქმედებების კოორდინაციის მიზნით. იგი მნიშვნელოვანი პარტნიორია ჯანმრთელობის თითქმის ყველა საკითხში  და მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს გლობალური ჯანდაცვაში, როგორც პოლიტიკური, ისე- ეკონომიკური და ფინანსური თვალსაზრისი

ჰიბრიდიზაცია, ნუცელარული სელექცია და მუტაცია მანდარინის - (Citrus Reticulata Bl.) ზოგიერთი ნაგალა ჯიშის ფორმათაწარმოშობის მართვაში

მონოგრაფია, სელექციის კლასიკური მეთოდების გამოყენებით, ნაგალა მანდარინის ფორმათაწარმოშობის მართვის საკითხებს ეხება. კვლევის საკუთარი შედეგების კვალობაზე დადგენილია მანდარინის ნუცელარული ნათესარების სხვაობის პარამეტრები, ახსნილია პართენოკარპიის ზოგიერთი ასპექტი. წიგნში შესულია ზოგიერთი საკითხი, რომელიც, ვფიქრობთ, საინტერესო იქნება მკითხველთათვის. ნაშრომი, მრავალწლიანი კვლევის შედეგების შეჯამებას წარმოადგენს. საკვლევ ობიექტებზე, ზოგიერთი მეთოდური ხასიათის საკითხის დასაზუსტებლად, კვლევა დღესაც გრძელდება. განხილული საკითხები, იმედია, გარკვეულ დახმრებას გაუწევს სტუდენტებს, დარგით დაინტერესებულ პირებს

მაღალი საიმედოობის სწრაფმოქმედი მართვის სქემების დამუშავება საისრო ამძრავებისთვის

შესავალი -- 1. ლიტერატურის მიმოხილვა -- 1.1. ელექტროამძრავების მართვის სქემების აგების თეორიული საფუძვლები -- 1.2. საისრო ამძრავების მართვის საზღვარგარეთული სქემები -- 1.3. ისრის მართვის სქემებისადმი წაყენებული ექსპლუატაციურ-ტექნიკური მოთხოვნები-- 2. შედეგები და მათი განსჯა -- 2.1. საისრო ელექტრული ამძრავები -- 2.1.1. საისრო ამძრავების კლასიფიკაცია -- 2.1.2. საისრო ელექტრული ამძრავის ელემენტები -- 2.2. ისრის მართვის სქემები -- 2.2.1. ისრის მართვის ორსადენიანი სქემა -- 2.2.2. ისრის მართვის ხუთსადენიანი სქემა -- 2.2.3. ისრის მართვა ЭЦ-12-00 ცენტრალიზაციის სისტემაში -- 2.3. საისრო ელ. ამძრავების საიმედოობისა და უსაფრთხოების შეფასების დროს ავარიული დაცვის საშუალებების დარეზერვება -- 2.4. მუდმივი დენის საისრო ამძრავის გაუმჯობესებული მართვის ორსადენიანი სქემის დამუშავება -- 2.5. ამუშავების ხელსაწყოების ერთი კომპლექტით რამოდენიმე ისრის მართვის სქემის დამუშავება -- 2.6. ცვლადი დენის საისრო ამძრავის მართვის სქემის საიმედოობის ამაღლება -- 2.7. ცვლადი დენის საისრო ამძრავის მართვის მოწყობილობების დამუშავება -- 2.8. საისრო ელექტრო ამძრავის მართვა და ისრის მდგომარეობის კონტროლი მიკროპროცესორულ ცენტრალიზაციაში -- 2.9. საისრო ამძრავების დამუშავებული სქემების ექსპერიმენტული კვლევის სედეგები -- დასკვნა -- გამოყენებული ლიტერატურა

სტუდენტების დამოკიდებულება ქორწინება/განქორწინების მიმართ

Introduction: Divorce rates around the world are increasing over time. Therefore, it is important to study how parental divorce affects young people’s attitudes toward marriage/divorce. Parents play a crucial role in the lives of young people. Adults observe the behaviour of their parents and from their observation they learn what marriage and family life should be like. Research Aim studying students’ attitudes towards marriage and divorce. Methods: The qualitative research method was used, purposive sampling with the help of the snowball. In-depth interviews were conducted with a total of 16 respondents, students aged 18-23. Result: Marriage is important, and they view the institution of marriage positively. Divorce for students is not a tragedy and is acceptable, although the exception group is demonstrated with men whose parents aren’t divorced and divorce is unacceptable for them. Conclusion: Students to some extent repeat the actions of their parents and don’t completely reflect their behaviour and attitudes, which may be caused by the influence of modernization and changes in gender ideology.შესავალი: განქორწინების მაჩვენებელი მთელს მსოფლიოში იზრდება, შესაბამისად მნიშვნელოვანია ვიკვლიოთ, თუ როგორ მოქმედებს მშობლების განქორწინება ახალგაზრდების დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებაზე ქორწინება/განქორწინების მიმართ. მშობლები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ახალგაზრდების ცხოვრებაში. მოზარდები აკვირდებიან მშობლების ქცევას და ამ დაკვირვების საფუძველზე სწავლობენ, თუ როგორი უნდა იყოს ქორწინება და ოჯახური ცხოვრება. კვლევის მიზანია ქორწინებისა და განქორწინების მიმართ სტუდენტების დამოკიდებულებების შესწავლა. მეთოდოლოგია: გამოყენებულ იქნა თვისებრივი კვლევის მეთოდი, მიზნობრივი შერჩევა თოვლის გუნდის მეშვეობით. 18-23 წლამდე 16 სტუდენტთან ჩატარდა სიღრმისეული ინტერვიუები. კვლევის შედეგები: რესპონდენტისთვის ქორწინება მნიშვნელოვანია და პოზიტიურად უყურებენ ქორწინების ინსტიტუტს. სტუდენტებისთვის განქორწინება არ წარმოადგენს ტრაგედიას და მისაღებია, თუმცა გამონაკლის ჯგუფს წარმოადგენენ კაცები განუქორწინებელი ოჯახებიდან, რომლებისთვისაც მიუღებელია განქორწინება. დასკვნა: სტუდენტები გარკვეულწილად იმეორებენ მშობლების ქმედებებს და სრულიად არ ასახავენ მათ ქცევას და დამოკიდებულებებს, რაც შესაძლოა გამოწვეულია მოდერნიზაციის გავლენით და გენდერული იდეოლოგიის ცვლილებით

საწარმოთა ანტიკრიზისული მართვის ეფექტიანობის და პროდუქციის კონკურენტუნარიანობის ამაღლების მიმართულებები

შესავალი -- 1. ლიტერატურის მიმოხილვა -- 2. შედეგები და მათი განსჯა -- 2.1.ანტიკრიზისული მართვის აუცილებლობის დასაბუთება -- 2.2. საქართველოს ეკონომიკური მდგომარეობის ანალიზი -- 2.3. საწარმოთა ანტიკრიზისული მართვის ეფექტიანობის მაკროეკონომიკური პრობლემების კვლევა -- 2.4. საწარმოთა ანტიკრიზისული მართვის ეფექტიანობის მიკროეკონომიკური პრობლემების კვლევა -- 2.5. პროდუქციის კონკურენტუნარიანობის ანალიზი და სახელმწიფო პოლიტიკა საწარმოთა ანტიკრიზისულ მართვაში -- 2.6. საწარმოთა ანტიკრიზისული მართვის და პროდუქციის კონკურენტუნარიანობის მეთოდების ამაღლების სრულყოფა -- 2.7. საქართველოს სატრანზიტო კომპანიების ეფექტიანობის განმაზოგადებელ მაჩვენებელსა და მასზე მოქმედ ფაქტორებს შორის კონკურენტუნარიანობის ანალიზი მათი კორელაციური კავშირის განსაზღვრის საფუძველზე -- 3. დასკვნა -- გამოყენებული ლიტერატურა -- დანართები

საქართველოს პირველ რექსპუბლიკაში განხორციელებული ეკონომიკური რეფორმები და პოლიტიკა

სტატიათა კრებული თემაზე „საქართველოს პირველ რექსპუბლიკაში განხორციელებული ეკონომიკური რეფორმები და პოლიტიკა“ გამოიცა 2016 წელს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის დღისადმი მიძღვნილი ღონისძიებების ფარგლებში. სტატიები შეირჩა კონკურსის შედეგად, რომელშიც მონაწილეობას იღებდნენ საქართველოს უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტებ