«Доля будується на поразках»: «Берестечко» Ліни Костенко

Зроблено аналіз представлених Ліною Костенко у віршованім романі «Берестечко» історіософських поглядів на поразку зневоленого українського народу, що століттями бореться за свою незалежність. Видатна українська поетеса (і великий моральний авторитет свого народу!) звернулася чи до не найтрагічніших подій історії українців — поразки війська Богдана Хмельницького під Берестечком (1651), щоб заглибитися в причини поразки, визначити її вплив на національну історію та духовне життя українців. Авторка застерігає свій народ перед новою поразкою. Роздуми над причинами втрати свободи й могутності українців представлені через зіставлення внутрішнього монологу переможеного Хмельницького, що перебуває в стані фрустрації, з о б ’єктивним, тверезим «авторським голосом»; взяті разом, вони зіставляються з визвольними змаганнями інших європейських народів, у тому числі й Польщі

Англофонный диптих о России и русских Вирджинии Вулф и Джона Стейнбека

The paper deals with the reception of the Russian character (mind and soul) by two prominent anglophone writers: Virginia Woolf and John Steinbeck. Virginia Woolf recognizes the Russians and their soul through the perception of the great Russian masterpieces of Tolstoy, Dostoevsky, and Chekhov (The Russian Point of View, essay, 1925); Steinbeck’s A Russian Journal, 1948, presents the Russians as they were observed by the American author in their everyday life, rebuilding their country after WWII. The genre specificity of each work, the differences of time, emotions and purpose of writing, the Russian “experience” of each author, determine a certain heterogeneity of understanding of Russia and Russians; nevertheless, both form a heterogeneous whole of the Anglophone perception

Próba określenia i uporządkowania znaczeń związanych z geopoetyką

W artykule podjęto próbę zdefiniowania pojęcia „geopoetyka”. W celu określenia i uporządkowania znaczeń związanych z geopoetyką wykorzystano przykłady z literatury ukraińskiej, rosyjskiej, polskiej, amerykańskiej i kanadyjskiej, jak też stosowano kilka wybranych relacji: geopoetyka – ekologia, ekokrytyka, geopoetyka – geopolityka, geopoetyka – regionalizm. Wyodrębniono sześć podstawowych znaczeń geopoetyki: (1) „studium związków intelektualnych i zmysłowych pomiędzy człowiekiem a Ziemią, pierwotna geopoetyka Kennetha White’a; (2) rozwijający się ruch intelektualny, artystyczno-literacki, kulturowy o wymiarze międzynarodowym (Francja, Szkocja, Belgia, Niemcy, Szwajcaria, Włochy, Kanada, Rosja, Ukraiński Krym, Serbia), zapoczątkowany przez szkockiego poetę, nauczyciela akademickiego i myśliciela Kennetha White’a we Francji w 1989 r.; (3) pewien sposób postrzegania świata i tworzenia dzieła sztuki (właściwa poetyka, warsztat, zespół środków ideowo-tematycznych podporządkowanych poetyce ziemi); (4) dzieła powstające w wyniku stosowania takiej praktyki (geopoezja, która nie zawsze jest tożsama z poezją geograficzną/geologiczną, czyli dziełami literackimi tworzonymi przez geologów, geofizyków etc. tematycznie ujawniających przedmiot ich zainteresowań profesjonalnych); (5) podejście badawcze, praktyka interpretacyjna, krytyczna (właściwie geokrytyka, m.in. w koncepcjach Bertranda Westphala, Roberta T. Tally’ego); (6) działalność dydaktyczna. Komplikują identyfikację geopoetyki zarówno jej wielowymiarowy status ontologiczny, jak jej interdyscyplinarny charakter, skłonność do zmian, hybrydowość i otwartość na obszary badań i obszary kultury związane z ich wspólnym przedmiotem zainteresowania (ziemia). Mimo to da się zauważyć, jak różni się ona od nich odmiennością punktów widzenia, kierunków zadawania pytań i akcentów w udzielaniu odpowiedzi.The meanings of geopoetry were considered in its relation with: ecology and ecocriticism, geopolitics, regional literature, urbanism, space semantic studies, globetrotterism, with the help of exemplification of the selected fragments from Ukrainian, Russian, Polish and Canadian literature, as well as references to American literature. Six basic meanings of geopoetry were distinguished: (1) the original White’s geopoetics as study of Man-Earth relation; (2) the international intellectual and artistic literary movement (France, Scotland, Belgium, Germany, Switzerland, Italy, Canada, Russia, Ukrainian Crimea, Serbia), which was initiated by Kenneth White in France in 1989; (3) a certain way of perception of the world and artistic creation (artistic technique, designed for the poetry of the earth and understanding of one’s land); (4) works of literary art which were created with the help of such technique (geopoetry, which is not at all times identical with geographical/geological poetry – wider – with literary works created by geologists, geophysicists, etc. who disclose their professional subject – the earth (geo) on the thematic level of their literary works). (3) and (4), taken together, perform also the implementation of  White’s ideas; (5) geocriticism, a method of literary analysis and interpretation (in Bertrand Westphal’s and Robert T. Tally’s meaning, which is the creative continuation of White’s conception); (6) teaching activity

An Attempt at Defining and Ordering Meanings Related to Geopoetics

W artykule podjęto próbę zdefiniowania pojęcia „geopoetyka”. W celu określenia i uporządkowania znaczeń związanych z geopoetyką wykorzystano przykłady z literatury ukraińskiej, rosyjskiej, polskiej, amerykańskiej i kanadyjskiej, jak też stosowano kilka wybranych relacji: geopoetyka – ekologia, ekokrytyka, geopoetyka – geopolityka, geopoetyka – regionalizm. Wyodrębniono sześć podstawowych znaczeń geopoetyki: (1) „studium związków intelektualnych i zmysłowych pomiędzy człowiekiem a Ziemią, pierwotna geopoetyka Kennetha White’a; (2) rozwijający się ruch intelektualny, artystyczno-literacki, kulturowy o wymiarze międzynarodowym (Francja, Szkocja, Belgia, Niemcy, Szwajcaria, Włochy, Kanada, Rosja, Ukraiński Krym, Serbia), zapoczątkowany przez szkockiego poetę, nauczyciela akademickiego i myśliciela Kennetha White’a we Francji w 1989 r.; (3) pewien sposób postrzegania świata i tworzenia dzieła sztuki (właściwa poetyka, warsztat, zespół środków ideowo-tematycznych podporządkowanych poetyce ziemi); (4) dzieła powstające w wyniku stosowania takiej praktyki (geopoezja, która nie zawsze jest tożsama z poezją geograficzną/geologiczną, czyli dziełami literackimi tworzonymi przez geologów, geofizyków etc. tematycznie ujawniających przedmiot ich zainteresowań profesjonalnych); (5) podejście badawcze, praktyka interpretacyjna, krytyczna (właściwie geokrytyka, m.in. w koncepcjach Bertranda Westphala, Roberta T. Tally’ego); (6) działalność dydaktyczna. Komplikują identyfikację geopoetyki zarówno jej wielowymiarowy status ontologiczny, jak jej interdyscyplinarny charakter, skłonność do zmian, hybrydowość i otwartość na obszary badań i obszary kultury związane z ich wspólnym przedmiotem zainteresowania (ziemia). Mimo to da się zauważyć, jak różni się ona od nich odmiennością punktów widzenia, kierunków zadawania pytań i akcentów w udzielaniu odpowiedzi.The meanings of geopoetry were considered in its relation with: ecology and ecocriticism, geopolitics, regional literature, urbanism, space semantic studies, globetrotterism, with the help of exemplification of the selected fragments from Ukrainian, Russian, Polish and Canadian literature, as well as references to American literature. Six basic meanings of geopoetry were distinguished: (1) the original White’s geopoetics as study of Man-Earth relation; (2) the international intellectual and artistic literary movement (France, Scotland, Belgium, Germany, Switzerland, Italy, Canada, Russia, Ukrainian Crimea, Serbia), which was initiated by Kenneth White in France in 1989; (3) a certain way of perception of the world and artistic creation (artistic technique, designed for the poetry of the earth and understanding of one’s land); (4) works of literary art which were created with the help of such technique (geopoetry, which is not at all times identical with geographical/geological poetry – wider – with literary works created by geologists, geophysicists, etc. who disclose their professional subject – the earth (geo) on the thematic level of their literary works). (3) and (4), taken together, perform also the implementation of  White’s ideas; (5) geocriticism, a method of literary analysis and interpretation (in Bertrand Westphal’s and Robert T. Tally’s meaning, which is the creative continuation of White’s conception); (6) teaching activity

Имам Шамиль в романах Якуба Гордона Kaukaz czyli Ostatnie dni Szamyla и Мариам Ибрагимовой Имам Шамиль

The Uprising of Imam Shamil is a tragic and vivid event in the history  of the Caucasus, hence it is not surprising that writers of different peoples from different times turn to it. This article, with the employment of the comparative method, explores the literary image of Shamil created on the basis of historical events by the Polish writer Jakub Gordon in his historical novel Kaukaz czyli Ostatnie dni Szamyla. Powieść historyczna (1865) and by the Dagestan-Russian writer Mariam Ibragimova in her historical trilogy Imam Shamil (1991). The first novel was written by a contemporary of Polish military-political participants in the Caucasian War, who communicated with its witnesses, the second one – by a compatriot of Shamil, a modern Dagestan and Russian writer. The differences in time, place of writing, aesthetic backgrounds, and nationality of the authors of these two novels created in similar genres foresee some discrepancies in their artistic structure, ideological accents and focus on the displayed events

Anoniminio laiško vaidmuo konstruojant rasizmą Juliano Barneso romane Arthuras & George‘as

Straipsnio tikslas yra pristatyti Juliano Barneso romane Arthuras & George‘as aptinkamo rasizmo pokolonialinę interpretaciją. Kūrinys vaizduoja augančią rasistinę antipatiją indų kilmės pastoriaus George‘o Edalji šeimai. Romano autorius parodo, jog kitokia, tamsesnė odos spalva tampa pakankamu pagrindu pastorių apkaltinti – ne tik vietinėje bendruomenėje, bet visoje britų visuomenėje, įskaitant tokias valstybines įstaigas kaip policija, teismai ir net vyriausybė. Pasitelkęs anoniminius laiškus, J. Barnesas rasizmo nevaizduoja kaip atviros diskriminacijos ar agresijos Kitam, kūrinyje jis greičiau yra nematomas, besislepiantis po oda.The article is an attempt to provide a postcolonial interpretation of racism in Arthur & George, a historical novel by Julian Barnes. The main character, George Edalji, the son of an English pastor of Indian descent and a Scottish mother identifies himself as “full English.” His birth, citizenship, education, religion, profession confirm his British status. More and more often, the intelligent, slow, too much introverted “hybrid” is exposed to acts fueled by the racial intolerance of the local community members, which occur behind the rectory fence of the vicarage. All the time the Edalji family suffers from the attacks of a poisonous racist’s anonymous letters. In Arthur & George, the author of Sherlock Holmes runs a private investigation in defense of George. He carefully reads all the letters and becomes certain of a growing aversion to the Edaljis and especially to the intelligent George, a solicitor. The novel shows race-based aversion to the dark-skinned neighbor, whose otherness was sufficient evidence of his guilt, not only for the local community, but also for most of British society, including public institutions such as the police, courts, and even the government. With the help of the anonymous letters, introduced into the plot, Barnes does not present racism as an act of overt discrimination or aggression, as Victorian-era British society is apparently free from racial prejudice. Invisible, “subcutaneous” racism operates insidiously

Motyw ogrodu oliwnego w ukraińskiej literaturze emigracyjnej lat pięćdziesiątych XX w. (Powieści Iwana Bahrianego i Ułasa Samczuka)

Zgodnie z tytułem, obiektem zainteresowań badawczych autorki jest temat−scena duchowych cierpień Chrystusa w Getsemani, podmiejskim ogrodzie na Górze Oliwnej, przeżytych w noc z czwartku na piątek poprzedzającą uwięzienie i skazanie Go na śmierć, przejście drogą krzyżową i egzekucję na Golgocie, scena stanowiąca źródło natchnienia twórczego oraz inspiracji artystycznej dla dwóch ukraińskich dwudziestowiecznych pisarzy żyjących poza granicami Rosji Radzieckiej. Analizuje ona mianowicie powieść I. Bahrianego pt. Ogród Oliwny (1950) oraz dwa człony cyklu powieściowego U. Samczuka noszące tytuły:Ost oraz Ciemność (1958). Istota przedsięwzięcia badawczego polega na tym, że Oksana Weretiuk ujawnia wszelkie bezpośrednie i pośrednie, jawne i aluzyjne nawiązania obu wymienionych twórców, autorów dzieł powieściowych, do biblijno−ewangelijnych opisów męki Chrystusowej tych treści, sytuacji oraz motywów powieściowej rzeczywistości, jakie charakteryzowały radziecką rzeczywistość epoki stalinizmu z jej polaryzacją dobra i zła, cierpienia i okrucieństwa, wierności i zdrady