Romanticism of a Triple Borderland. Case study: Jozef Lompa (1797–1863) and his Collection of Silesian Folk Tales

The article aims to describe the cultural landscape of the Opole Silesia (Polish: Śląsk Opolski, German: Oppelner Schlesien) in the Romantic period. The description is based on the analysis of the region’s folkloristic narratives, namely folk tales, collected by Jozef Lompa (1797–1863). The title category of a “triple borderland” is explained on the basis of a triadic geopolitical model consisting of three symbolic areas. The first one refers to the cultural patterns of Polish Romanticism with its literary and scientific language. The second relates to “symbolic violence” associated with Prussian cultural policy against Polish identity in Silesia. Both of these areas are associated by the author with the notion of “ethos”, as proposed by Ferdinand Tönnies. Finally, the third area, the Silesian “ethnos” itself, is deeply rooted in tradition and cultural memory. Torn between the first and the second area, it simultaneously acted as an intermediary between them.Bogusław Wajzer – mgr, ur. w Opolu, doktorant w Katedrze Historii Literatury Oświecenia i Romantyzmu na Wydziale Polonistyki UJ, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska, specjalność komparatystyka); w latach 2011–2013 członek Senatu tej uczelni.Uniwersytet Jagielloński15917

Object, or the de Vaucanson’s Duck. The Enlightenment Mechanism and Postanthropocentric Humanities

Mechaniczna kaczka skonstruowana w 1738 roku przez Jacques’a de Vaucansona – le canard digérateur, automat przedrzeźniający procesy fizjologiczne – to zarazem przedmiot symboliczny i symbol przedmiotu. To przechowane w lamusie kulturowej wyobraźni kuriozum dobitnie bowiem unaocznia ontologiczne pęknięcie wpół każdej rzeczy, skłania więc do refleksji nad istotą rzeczy i tym, co określenie to mogłoby dziś oznaczać, jak i nad powikłaną relacją podmiotu z przedmiotem – i przedmiotu z przedmiotem. Niniejszy artykuł przedstawia filozoficzny i literacki (m.in. Voltaire, de La Mettrie) kontekst oświeceniowego mechanicyzmu, w którym pojawia się Vaucansonowski wynalazek. Zarazem zaś próbuje ukazać – właśnie jako powiązane z mechanicyzmem oświeceniowym – niektóre elementy „ponowoczesnych” filozofii przedmiotu, m.in. kontrowersyjnej object-oriented ontology Grahama Harmana oraz „rzeczoznawstwa” Bjørnara Olsena.Le canard digérateur, i.e. the “digesting” robotic duck constructed in 1738 by Jacques de Vaucanson, is a symbolical object – and a symbol of an object itself. Considering the case of this curiosity, this article tries to describe an ontological rupture within every object. It is a starting point for the reflection on what could be considered a contemporary meaning of “das Ding an sich” category, and likewise on subject/object and object/object relationships. Furthermore, the aim of this article is to present the postmodern philosophies of the object (e.g. G. Harman and B. Olsen) as the reminiscences of the Enlightenment mechanism

Bildungsromantik. On the academic lecture as a rhetorical form of university education in the first half of the nineteenth century

The article reviews a few historical and literary issues related to research on the academic lecture. As a rhetorical form of education (resp. Bildung), the genre in its modern sense was developed in the “Golden Age of the University” – an intellectual period between the late Enlightenment and the early Romanticism. In the first part of the article, the author focuses on the notion of a university, its historical semantics, discursive practices and constant connections with the idea of the universe. The second part presents some “scripts”, i.e. written sources, enabling a historian of literature to study lectures delivered by Wincenty Pol – a famous Polish Romantic poeta doctus as well as poeta doctor.Bogusław Wajzer – doktorant w Katedrze Historii Literatury Oświecenia i Romantyzmu na Wydziale Polonistyki UJ, dwukrotny stypendysta MNiSW oraz laureat Stypendium im. Stanisława Pyjasa za pracę dla wspólnoty akademickiej. Pod opieką promotorską prof. dr hab. Agnieszki Ziołowicz przygotowuje książkę doktorską o „romantyzmie uniwersyteckim” pod roboczym tytułem Poetae doctores. Retoryka wykładu akademickiego w 1. połowie XIX wieku.25728

Life is poetry. Fantasies in Polish and German poetry of the November Uprising

Praca przedstawia wspólne fantazmaty polskiej poezji powstania listopadowego i niemieckich „Polenlieder” (pieśni o Polsce). Przez tytułową formułę „życie poezją” - zaczerpniętą ze sławnej przedmowy Maurycego Mochnackiego do rozprawy „O literaturze polskiej w wieku XIX” - rozumie autor sytuację egzystencjalną powstańców, których tożsamość i twórczość koncentruje się wokół kluczowych kategorii śmierci i zmartwychwstania. W aneksie znajdują się nieznane wiersze z okresu powstania, znalezione przez autora w bibliotece Litewskiego Archiwum Historycznego w Wilnie.The dissertation presents common fantasies in Polish poetry of the November Uprising and German "Polenlieder" (songs about Poland). The formula "life is poetry" comes from the famous preface to “An Essay on the Polish literature in the 19th century" by Maurycy Mochnacki. It depicts an existential situation of the insurgents. Both their identity and literary work was focused on key categories of death and resurrection. In the appendix you can find some unknown insurgents' poems found by the author in the library of Historical Archive of Lithuania (Vilnius)