A gilded attire set from the Museum of Srem – a contribution to the study of the Hungarian conquest period in the southernmost area of the Carpatian basin

In this paper, part of a gilded attire set for decorating clothes is published, from the Museum of Srem, belonging to the Hungarian arts-and-crafts milieu of the period immediately after their settling in the Pannonian Plain. The group of finds, consisting of a total of 14 pieces, was gifted to the Museum in the middle of the 20th century as a legacy of Franjo Rački, who was the parson of Sremska Mitrovica and trustee of the Archaeological Museum in Zagreb. It is assumed that the finds originate from the area of Mitrovica, where Rački used to procure antiquities, or the wider region of Syrmia. It is a set consisting of two-piece pendants and two types of appliques which used to adorn the attire of the female part of the population in the 10th century. On this occasion, formal, technological and decorative characteristics are examined, through a comparative analysis with similar decorative sets from the Carpathian Basin. Finally, with an overview of other archaeological finds of similar chronology, historical circumstances and the nature of the Hungarian presence in the area between the Danube and the Sava are briefly discussed

On how justified the term Bijelo Brdo culture is in medieval archaeology

The term "Bijelo Brdo culture" was introduced in the field of archaeology in the 1920s and refers to the archaeological remains from the period of the formation and rise of the Hungarian state in the Carpathian Basin, spanning from the 10th to the 12th century. However, this term has sparked a controversy within medieval archaeology due to conflicting opinions among experts regarding the interaction between the local post-Avar population and the settled Hungarian groups. In accordance with the specific development of archaeological science, various interpretative frameworks have been established in Hungary, Romania, Slovakia, Croatia and Serbia, often influenced by an ethnocentric approach and primarily based on the interpretation of finds from necropoles. Rather than solely criticizing earlier research practices in these countries, the focus of this paper is to present modern tendencies and provide a fresh perspective on the topics covered by the term "Bijelo Brdo culture.

On regional characteristics of the 10th-11th century cemeteries in the western and southern Bačka

The article analyses cemeteries and single grave finds from the 10th and the 11th centuries in the western and southern Bačka, where certain regional characteristics of archaeological remains are observed.5th International Conference of Mediaeval Archaeology / 5. međunarodni znanstveni skup srednjovjekovne arheologij

Double-edged swords and polearms of western origin in the territory of present-day Serbia: an overview and reinterpretation

Findings of weapons of western – Late Carolingian origin are not a common occurrence in the territory of today’s Serbia. Around twenty examples are known, with approximately half of them being double-edged swords, and the rest axes and spearheads. The weapons are primarily concentrated in Vojvodina and the Serbian part of the Danube valley; these territories represent the furthest south-eastern periphery of the appearance of Carolingian weapons in Central Europe. Items we will discuss here have mostly been already published in catalogues, review papers, or individually in professional articles, but they have not been gathered in one place before. Several of the swords have been analysed by Z. Vinski and L. Kovács in the 1980’s and 1990s, and in the meantime, I. Fodor, D. Mrkobrad and M. Aleksić focused their attentions on a number of other specimens of swords and battle axes. Most recently, A. Sajdl wrote about winged spearheads.The goal of this paper is to provide a complete overview of all the weapons, with their typological and production characteristics, for a wider scientific public and possibly discuss new details where necessary (in accordance with capabilities i.e., current availability of the material). Considering the fact that those were accidental or insufficiently documented findings from graves, there are no conditions for contextual analysis and a closer interpretation of the socio-symbolic role of the weapons. On the other hand, available specimens represent evidence of political events and broader interregional contacts in the period between the 9th and the 11th century. In this sense, pieces with an earlier dating, otherwise few in number, can be interpreted in the context of the expansion of influence of the Carolingian Empire, and indirectly, the Principality of Great Moravia as well, while pieces from the second half of the 10th and the 11th century are thus linked to the expansion of the Hungarian state towards the Balkans.Knjiga apstrakata nema ISBN broj. Ima Amicus azonosító: 388425

Sebastian Messal, GLIENKE. EINE SLAWISCHE BURG DES 9. UND 10. JAHRHUNDERTS IM ӦSTLICHEN MECKLENBURG (mit Beiträgen von Almuth Alsleben und Ralf-Jürgen Prilloff), Frühmittelalterliche Archäologie zwischen Ostsee und Mittelmeer Band 5, Reichert Verlag, Wiesbaden 2015, 363 S., 114 Abb.,19 Tab., 120 Taf., 11 Beil

Tokom dosadašnjih proučavanja srednjovekovnog materijalnog nasleđa Zapadnih Slovena ostvareni su veoma značajni rezultati, s tim što postoji izvesna nesrazmera u stepenu istraženosti naselja i nekropola. Najbolje su istražene utvrđene naseobine sa bedemskim konstrukcijama od zemljanog nasipa i drveta, poznate kao „slovenska gradišta”. Prema nekim statističkim podacima, u zemljama srednje Evrope je poznato preko tri hiljade gradišta iz perioda ranog i razvijenog srednjeg veka, od kojih je najveći broj evidentiran na području Poljske i Nemačke, dok ih je znatno manje u Slovačkoj i Češkoj. Tragovi ovih naseobina su naročito dobro očuvani u ravničarskim predelima pribaltičkog pojasa, zahvaljujući specifičnoj klimi i povoljnom tlu sastavljenom od peskovitog i močvarnog zemljišta. U publikaciji koja je pred nama prezentovani su rezultati iskopavanja jednog gradišta u toj regiji, na severu Nemačke. "Glinke. Slovensko gradište iz 9. i 10. veka u istočnom Meklenburgu", autora Sebastijana Mesala, peta je monografska publikacija iz serije „Ranosrednjovekovna arheologija izme|u Baltičkog mora i Sredozemlja”, koju priređuje Rimsko-germanska komisija Nemačkog arheološkog instituta u Frankfurtu

Позносредњовековне копче западног порекла на централном Балкану

Pojasne kopče i zaponi (broševi) iz zapadnoevropskog kulturnog kruga predstavljaju retke nalaze na području današnje Srbije. U članku se ukazuje na njihovo hronološko opredeljenje i razmatraju okolnosti pod kojima su mogli dospeti u oblasti južno od Dunava i Save. Autor pretpostavlja da bi primerke iz Podunavlja i bližeg južnog zaleđa trebalo posmatrati u svetlu administrativnih podela i širenja Ugarske i Bugarske u tim područjima. Takođe se pretpostavlja da moda nošenja zapadnih pojaseva i zapona nije bila prihvaćena među širim slojevima stanovništva poznosrednjovekovne Srbije. Stoga se kopče iz Novog Brda i Kruševca dovode u vezu sa stanovništvom stranog porekla, čije je prisustvo posvedočeno u istorijskim izvorima. Prikazani nalazi pripadaju razdoblju od XIII do XVI veka.Among the functional parts of Medieval clothing in present-day Serbia south of the Danube and Sava Rivers (Central Balkans), there is a small group of belt buckles and brooches of the Western origin. The aim of the present research is to provide their cultural-historical interpretation. Most of these findings could not be interpreted according to the context, but only thanks to numerous parallels from Western and Central Europe indicating their origin and chronological and functional determination

Medieval archaeological heritage in the south of the Carpathian-pannonian region: the "Bjelo brdo complex" in Serbia

„Бјелобрдски комплекс“ представља једну од најпознијих (рано)средњовековних европских култура у којој се огледа сажимање номадских и неномадских популацијa и њихов преображај у феудално хришћанско друштво, у периоду од 10. до 12. века. Задатак дисертације био је да се дефинише, обједини и критички анализира археолошка граёа из Војводине, и мањег дела остатка Србије, која се у најширем смислу може означити овим појмом. У том циљу је обраёен археолошки материјал са преко 200 налазишта, према подацима из литературе и на основу увида ауторке у део непубликоване граёе. Кроз тумачење одлика насеља и некропола и типолошко-хронолошко проучавање налаза објашњене су културне и друштвене промене у ужим временским етапама. Показано је да се бјелобрдска култура може сагледати једино као сложена синтеза етнички хетерогеног панонског становништва и досељених Маёара, уз знатније утицаје из окружења. На њено обликовање у целини није утицао импулс са византијског Балкана већ су превагнула струјања из других европских средина – отонског Запада, Кијевске Русије и у извесној мери викиншог културног круга. То се нарочито јасно осликава у сфери верских, друштвених и модних образаца и кроз преузимање занатских техника и производа. Дисертација доприноси потпунијем сагледавању места и улоге простора Војводине у ширим територијалним и историјским оквирима. Током свих временских етапа се прате појаве присутне широм Панонске низије, које су у вези са успостављањем и развојем Маёарске. Зато је у складу са токовима савремене науке предложено да се појам „бјелобрдски комплекс/култура“ укине (и) у домаћој научној средини и да се архелошки материјал разматра у општем контексту – као наслеёе из периода ране маёарске државе. С друге стране, због непосредне близине византијске границе и периодичне византијске превласти над Сремом, у јужној Војводини се прати својеврсно преплитање византијских и бјелобрдских културних тековина.The “Bjelo Brdo complex” represents one of the last (early) medieval European cultures which reflected the convergence of nomadic and non-nomadic populations and their transformation into a feudal Christian society, in the period from the 10th to the 12th century. The task set for this thesis was to define, consolidate and provide a critical analysis of the archaeological material from Vojvodina, and certain smaller parts of the rest of Serbia, which could be defined as belonging to this culture, in the broadest sense possible. In order to achieve this goal archaeological material from over 200 sites was examined, according to data provided by literature and due to author's personal inquiry into unpublished findings. Through an interpretation of the characteristics of settlements and necropoles and typological-chronological examination of the findings, cultural and social changes were explained, divided into shorter periods of time. It was demonstrated that the Bjelo Brdo culture can be perceived only as a complex synthesis of the ethnically heterogeneous Pannonian population and newly settled Hungarians, with important influences from the surrounding areas. When it comes to the shaping of that culture as a whole, it wasn‟t an impulse from the Byzantine Balkans that influenced it, but rather the currents coming from other European milieux – Ottonian West, Kievan Rus‟ and, in a certain measure, the Viking cultural sphere. This can be seen especially clearly in the sphere of religious, social and fashion patterns and through the adoption of crafting techniques and products. This thesis contributes to a more complete overview of the place and role of the area of Vojvodina in a wider territorial and historical context. Phenomena were registered from all of chronological phases, present throughout the entire Carpathian Basin, and linked to the founding and development of the Hungary. Therefore, in accordance with modern scientific tendencies, it is suggested that the use of the term “Bjelo Brdo complex/culture” should be discontinued in our scientific milieu (as well) and that the archaeological material should be taken into consideration in a more general context – as heritage from the period of the early Hungarian state. On the other hand, due to the immediate vicinity of the Byzantine border and periods of Byzantine dominance over Syrmia, an entwining of sorts of the Byzantine and Bjelo Brdo cultural heritage can be observed in southern Vojvodina

Vladimir Sokol, MEDIEVAL JEWELRY AND BURIAL ASSEMBLAGES IN CROATIA: A STUDY OF GRAVES AND GRAVE GOODS, CA. 800 TO CA. 1450, Еast Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450–1450, vol. 36 (ed. F. Curta); Leiden–Boston: Brill 2016, 258 страна са илустрацијама

Knjiga Vladimira Sokola o srednjovekovnom nakitu i nekropolama u Hrvatskoj jeste trideset šesta po redu monografska publikacija iz edicije „Istočno-centralna i istočna Evropa u srednjem veku, 450–1450”, poznatog izdavača Brill Academic Publishers. Naslov knjige koja je pred nama samo delimično upućuje na sadržaj, budući da se u njoj ne obrađuje nakit u celini već jedino nalazi naušnica sa područja većeg dela srednjovekovne hrvatske države, između Primorja i Save. Autor se fokusirao na ovu vrstu kao ubedljivo najbrojniju skupinu srednjovekovnih grobnih nalaza. Prema njegovoj proceni, naušnice čine čak oko tri četvrtine sveukupnog repertoara nakita, po čemu je naznačeni prostor jedinstven u regionu, ako ne i šire. Okosnicu rada predstavlja utvrđivanje vremenskih grupa nalaza primenom stratigrafske analize na 16 uzorno istraženih grobalja, iz čega je proistekla tipološko-hronološka podela

Раносредњовековни ливени накит у српском делу Подунавља и Посавине: 70 година касније

U radu se prikazuje dosadašnje stanje istraživanja ranosrednjovekovnog livenog nakita (8/9. do 11. veka) u srpskom delu Podunavlja i Posavine. Najbrojniju grupu predstavljaju naušnice koje se odlikuju velikom raznovrsnošću. Posebno otežavajuću okolnost u vezi sa njihovim izučavanjem predstavlja činjenica da čak oko 90% čine slučajni nalazi. Iz tog razloga je onemogućeno uspostavljanje bliže hronologije vrsta, ali se nameću druga istraživačka pitanja u vezi sa njihovom masovnom pojavom na našem prostoru. Prve studije u kojima je učinjen pokušaj sveobuhvatne analize naušnica u nadregionalnim kontekstima priredili su sredinom prošlog veka ugledni stručnjaci Mirjana Ćorović-Ljubinković i Jovan Kovačević. U skladu sa savremenim naučnim tokovima i saznanjima, ovom prilikom ćemo dati novi pregled - nakon 70 godina - o nalazima iz Srbije. Pokušaćemo da sagledamo okvirne sličnosti i razlike sa materijalom iz drugih oblasti naseljenih mahom slovenskim stanovništvom na Balkanu i u centralnoj i istočnoj Evropi. Shodno temi skupa naročita pažnja će biti usmerena na komparaciju sa nalazima iz Rusije i Ukrajine

Srednjovekovna arheologija i bjelobrdska kultura u istočnoj centralnoj Evropi: istraživanja nekada i danas

Tokom stogodišnjih izučavanja bjelobrdske kulture - arheološkog nasleđa iz razdoblja od 10-12. veka u Karpatskoj kotlini - uspostavljene su različite istraživačke prakse i interpretativni okviri, vezani, na prvom mestu, za tumačenje nalaza iz nekropola. U srednjoevropskoj medievistici pojam bjelobrdske kulture predstavlja svojevrsnu kontroverzu, koja je proistekla iz sučeljenih stavova stručnjaka o modelima interakcije domaće populacije postavarskog perioda i doseljenih mađarskih plemena.U saopštenju će se prikazati razvoj ideja o bjelobrdskoj problematici, ali težište neće biti na pukom kriticizmu ranijih istraživačkih praksi koje su dobrim delom bile uslovljene društveno-političkom situacijom u 20. veku. Iako je fokus današnjih istraživanja promenjen, a stručnjaci su, uglavnom, mnogo rasterećeniji u pogledu srednjovekovnih etniciteta, i dalje postoji terminološka i hronološka neujednačenost u tumačenju istih pojava na različitim administrativnim područjima