Is there a progress in diabetic retinopathy treatment?

W niniejszej pracy przedstawiono współcześnie stosowane metody leczenia retinopatii cukrzycowej, zarówno nieproliferacyjnej, jak i proliferacyjnej. Zwrócono uwagę na udoskonalenie fotokoagulacji siatkówki przez wprowadzenie koagulacji laserowej, jak również operacji witrektomii. Omówiono współczesne metody leczenia farmakologicznego antagonistami hormonu wzrostu, które mogą prowadzić do obniżenia stężeń zarówno naczyniowego, śródbłonkowego czynnika wzrostu (VEGF), jak i insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF-1), których stężenia w retinopatii są bardzo wysokie. Przez porównanie z dawniej stosowanymi metodami terapii retinopatii cukrzycowej starano się udowodnić, jak duży postęp dokonał się w leczeniu tego ciężkiego, przewlekłego powikłania cukrzycy.The aim of this paper was to present the current treatment methods of diabetic retinopathy, both proliferative and nonproliferative. The progress in photocoagulation methods connected with laser photocoagulation and vitrectomy was pointed out. The author presented current pharmacotherapy methods such as growth hormone antagonists, which may lower pathologically elevated levels of vascular endothelial growth factor (VEGF) and insulin like growth factor (IGF-1). By comparison with the older retinopathy treatment methods, the author presented the huge progress in the treatment of this chronic and serious complication of diabetes

Progress in diagnosis and treatment of diabetic retinopathy

Powszechnie wiadomo, że liczba chorych na cukrzycę na świecie stale wzrasta i według danych epidemiologicznych w 2025 roku zwiększy się do 300 milionów osób. Ta rosnąca zapadalność na cukrzycę, zwłaszcza na cukrzycę typu 2, wiąże się ze wzrostem rozwoju powikłań o typie mikroangiopatii, w tym retinopatii, która należy do najcięższych i najczęściej występujących powikłań. Dlatego coraz częściej występuje trwałe uszkodzenie wzroku z powodu retinopatii cukrzycowej. Jednak zarówno wczesne rozpoznanie, jak i właściwe jej leczenie pozwala na zmniejszenie liczby chorych, którzy utracili wzrok z powodu cukrzycy. W niniejszym artykule omówiono metody badań diagnostycznych w kierunku retinopatii z uwzględnieniem metod nieinwazyjnych i inwazyjnych, do których należy angiografia fluoresceinowa dna oka. Ponadto, podano wskazania do wykonywania badań angiograficznych. Przedstawiono również najnowsze metody badania siatkówki służące do wykazania zmian początkowych w jej obrębie, takie jak skaningowa oftalmoskopia laserowa (SLO, scanning laser ophthalmoscopy), optyczna koherentna tomografia (OCT, optical coherent tomography), konfokalna skaningowa tomografia laserowa (HRT, Heidelberg retina tomography), analizator grubości siatkówki (RTA, retinal thickness analyser) oraz skaningowe laserowe przepływomierze. W niniejszej pracy zawarto również współcześnie obowiązujące metody leczenia retinopatii, spośród których najważniejsza jest terapia laserowa siatkówki. Przedstawiono wskazania do wykonania zabiegów laserowych. W końcowej części artykułu wskazano na możliwości postępowania prewencyjnego zarówno, aby zapobiec rozwojowi retinopatii, jak i zahamować jej rozwój.The number of diabetics increases all over the world and it is estimated that 300 million subjects will have diabetes in 2025. The increasing morbidity, especially due to type 2 diabetes mellitus is associated with the increased rate of microangiopathy with retinopathy being the most severe and frequent complication. For this reason permanent visual impairment due to diabetic retinopathy is of increasing importance. Early detection and appropriate treatment of retinopathy will limit the number of diabetics who would lose their sight. The paper describes the procedures for the diagnosis of retinopathy, both noninvasive and invasive such as fundus fluorescein angiography. Guidelines for the performance of angiography were provided. The recent techniques for the study of early retinal changes were discussed: scanning laser ophthalmoscopy (SLO), optical coherent tomography (OCT), confocal scanning laser tomography (HRT, Heidelberg retinal tomography), retinal thickness analyser (RTA) and scanning laser flowmeters. The current methods for the treatment of retinopathy were discussed, including laser therapy of the retina as the most important technique. Indications to laser therapy were provided. Measures to prevent both the development and progression of retinopathy were also described

Is there a progress in diabetic retinopathy treatment?

W niniejszej pracy przedstawiono współcześnie stosowane metody leczenia retinopatii cukrzycowej, zarówno nieproliferacyjnej, jak i proliferacyjnej. Zwrócono uwagę na udoskonalenie fotokoagulacji siatkówki przez wprowadzenie koagulacji laserowej, jak również operacji witrektomii. Omówiono współczesne metody leczenia farmakologicznego antagonistami hormonu wzrostu, które mogą prowadzić do obniżenia stężeń zarówno naczyniowego, śródbłonkowego czynnika wzrostu (VEGF), jak i insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF-1), których stężenia w retinopatii są bardzo wysokie. Przez porównanie z dawniej stosowanymi metodami terapii retinopatii cukrzycowej starano się udowodnić, jak duży postęp dokonał się w leczeniu tego ciężkiego, przewlekłego powikłania cukrzycy

The efficacy of Divascan® (iprazochrome) in the prevention and treatment of early diabetic retinopathy

WSTĘP. Celem badań była ocena skuteczności leku Divascan® (iprazochrom) w powstrzymywaniu rozwoju retinopatii cukrzycowej oraz w leczeniu jej wczesnych postaci u chorych na cukrzycę typu 2. Oceniono bezpieczeństwo stosowania preparatu w długotrwałym leczeniu. MATERIAŁ I METODY. Badaną grupę stanowiło 25 osób (49 oczu) z cukrzycą typu 2 i wczesną postacią retinopatii nieproliferacyjnej lub bez objawów retinopatii, stwierdzonych za pomocą badania oftalmoskopowego oraz na fotografii barwnej dna oka. Badania wykonano metodą podwójnie ślepej próby kontrolowanej placebo. Lek podawano doustnie w dawce 5 mg 3 razy na dobę. Okres obserwacji wynosił 12 miesięcy. Wyniki leczenia oceniano za pomocą skali, w której przyjęto wartości: +1 dla poprawy, 0 dla stabilizacji oraz –1 dla pogorszenia. Materiał poddano analizie statystycznej (testy g2 i Manna-Whitneya). WYNIKI. Oceniając całą badaną grupę, stwierdzono wyższą średnią wartość (wg zastosowanej skali) w grupie przyjmującej Divascan® (iprazochrom) (0,17; SD = 0,48) niż w grupie kontrolnej (0,12; SD = 0,44). Wartości odsetkowe dotyczące poprawy były również wyższe w grupie leczonej. Podczas oddzielnej analizy chorych z retinopatią i osób bez tego schorzenia u pacjentów z retinopatią wykazano wyższą wartość odsetkową dla stabilizacji w grupie leczonej niż w grupie otrzymującej placebo. W oczach bez cech retinopatii we wszystkich przypadkach obserwowano stabilizację. Lepsze wyniki uzyskano u kobiet (średnia w grupie leczonej wynosiła 0,29; SD = 0,47, zaś w kontrolnej — 0,17; SD = 0,41) w porównaniu z mężczyznami — w ich wypadku w grupie leczonej uzyskano stabilizację. Lepsze wyniki terapii występują w młodszej grupie wiekowej. WNIOSKI 1. Divascan® (iprazochrom) może być skuteczny w leczeniu wczesnej retinopatii cukrzycowej u chorych na cukrzycę typu 2. 2. U chorych na cukrzycę typu 2 bez cech retinopatii lek może zapobiegać rozwojowi retinopatii. 3. Divascan® (iprazochrom) jest preparatem dobrze tolerowanym i nie powoduje działań niepożądanych w długotrwałym leczeniu.INTRODUCTION. The study was undertaken to assess the efficacy of Divascan® (iprazochrome) in the prevention of the development of diabetic retinopathy and treatment of its early variant in patients with diabetes type 2. The safety of the drug was analysed in patients receiving chronic treatment. MATERIAL AND METHODS. The study population consisted of 25 patients (49 eyes) with diabetes type 2 and early non-proliferative retinopathy or without the symptoms of retinopathy by ophthalmoscopy and fundus colour photography. The study was conducted in the double-blind placebo-controlled manner. The drug was given orally in a dose of 5 mg 3 times a day. The duration of follow-up was 12 months. The therapeutic outcome was analysed on the following scale: +1 — improvement, 0 — stable, -1 — deterioration. Statistical analysis was performed using chi square and Mann-Whitney’s tests. RESULTS. The mean value for the whole group was higher (according to the scale adopted) in the treatment group (0.17; SD = 0.48) as compared with the controls (0.12; SD = 0.44). The percent improvement was also higher in the treatment group. A separate analysis of patients with and without retinopathy revealed a higher percentage value in stable for the treatment group with retinopathy as compared with the controls. The eyes without retinopathy were found stable. Better results of the treatment were observed in women (mean for the treatment group 0.29; SD = 0.47, for the controls 0.17; SD = 0.41) as compared with men - in the treatment group - who were stable. Better results were also found in younger patients. CONCLUSIONS 1. Divascan® (iprazochrome) may be useful in the treatment of early diabetic retinopathy in patients with type 2 diabetes. 2. In patients with diabetes type 2 without retinopathy Divascan® (iprazochrome) may prevent the development of retinopathy. 3. Divascan® (iprazochrome) is well tolerated drug and no side effects were observed in chronic treatment

The efficacy of Divascan (iprazochrome) in the prevention and treatment of early diabetic retinopathy

WSTĘP. Celem badań była ocena skuteczności leku Divascan® (iprazochrom) w powstrzymywaniu rozwoju retinopatii cukrzycowej oraz w leczeniu jej wczesnych postaci u chorych na cukrzycę typu 2. Oceniono bezpieczeństwo stosowania preparatu w długotrwałym leczeniu. MATERIAŁ I METODY. Badaną grupę stanowiło 25 osób (49 oczu) z cukrzycą typu 2 i wczesną postacią retinopatii nieproliferacyjnej lub bez objawów retinopatii, stwierdzonych za pomocą badania oftalmoskopowego oraz na fotografii barwnej dna oka. Badania wykonano metodą podwójnie ślepej próby kontrolowanej placebo. Lek podawano doustnie w dawce 5 mg 3 razy na dobę. Okres obserwacji wynosił 12 miesięcy. Wyniki leczenia oceniano za pomocą skali, w której przyjęto wartości: +1 dla poprawy, 0 dla stabilizacji oraz -1 dla pogorszenia. Materiał poddano analizie statystycznej (testy g2 i Manna-Whitneya). WYNIKI. Oceniając całą badaną grupę, stwierdzono wyższą średnią wartość (wg zastosowanej skali) w grupie przyjmującej Divascan® (iprazochrom) (0,17; SD = 0,48) niż w grupie kontrolnej (0,12; SD = 0,44). Wartości odsetkowe dotyczące poprawy były również wyższe w grupie leczonej. Podczas oddzielnej analizy chorych z retinopatią i osób bez tego schorzenia u pacjentów z retinopatią wykazano wyższą wartość odsetkową dla stabilizacji w grupie leczonej niż w grupie otrzymującej placebo. W oczach bez cech retinopatii we wszystkich przypadkach obserwowano stabilizację. Lepsze wyniki uzyskano u kobiet (średnia w grupie leczonej wynosiła 0,29; SD = 0,47, zaś w kontrolnej - 0,17; SD = 0,41) w porównaniu z mężczyznami - w ich wypadku w grupie leczonej uzyskano stabilizację. Lepsze wyniki terapii występują w młodszej grupie wiekowej. WNIOSKI 1. Divascan® (iprazochrom) może być skuteczny w leczeniu wczesnej retinopatii cukrzycowej u chorych na cukrzycę typu 2. 2. U chorych na cukrzycę typu 2 bez cech retinopatii lek może zapobiegać rozwojowi retinopatii. 3. Divascan® (iprazochrom) jest preparatem dobrze tolerowanym i nie powoduje działań niepożądanych w długotrwałym leczeniu.INTRODUCTION. The study was undertaken to assess the efficacy of Divascan® (iprazochrome) in the prevention of the development of diabetic retinopathy and treatment of its early variant in patients with diabetes type 2. The safety of the drug was analysed in patients receiving chronic treatment. MATERIAL AND METHODS. The study population consisted of 25 patients (49 eyes) with diabetes type 2 and early non-proliferative retinopathy or without the symptoms of retinopathy by ophthalmoscopy and fundus colour photography. The study was conducted in the double-blind placebo-controlled manner. The drug was given orally in a dose of 5 mg 3 times a day. The duration of follow-up was 12 months. The therapeutic outcome was analysed on the following scale: +1 - improvement, 0 - stable, -1 - deterioration. Statistical analysis was performed using chi square and Mann-Whitney’s tests. RESULTS. The mean value for the whole group was higher (according to the scale adopted) in the treatment group (0.17; SD = 0.48) as compared with the controls (0.12; SD = 0.44). The percent improvement was also higher in the treatment group. A separate analysis of patients with and without retinopathy revealed a higher percentage value in stable for the treatment group with retinopathy as compared with the controls. The eyes without retinopathy were found stable. Better results of the treatment were observed in women (mean for the treatment group 0.29; SD = 0.47, for the controls 0.17; SD = 0.41) as compared with men - in the treatment group - who were stable. Better results were also found in younger patients. CONCLUSIONS 1. Divascan® (iprazochrome) may be useful in the treatment of early diabetic retinopathy in patients with type 2 diabetes. 2. In patients with diabetes type 2 without retinopathy Divascan® (iprazochrome) may prevent the development of retinopathy. 3. Divascan® (iprazochrome) is well tolerated drug and no side effects were observed in chronic treatmen

Distribution of plantar pressure in healthy controls and patients with type 1 and 2 diabetes

WSTĘP. Celem pracy jest ocena rozkładu podeszwowych nacisków w grupie osób zdrowych i chorych na cukrzycę typu 1 i 2 przy obecności lub braku neuropatii ruchowo-czuciowej. Opisane badania stanowią wstęp do opracowania pierwszego polskiego obuwia profilaktycznego, uwzględniającego odciążenie miejsc wysokiego ryzyka owrzodzenia na stopie. MATERIAŁ I METODY. Przebadano grupę 215 zdrowych osób, 56 osób chorych na cukrzycę typu 1, 61 chorych na cukrzycę typu 2. Badano zaawansowanie przewlekłych powikłań cukrzycy, szczególnie neuropatii, którą oceniano na podstawie skali NDS, NSS i przewodnictwa nerwowego. Pomiar nacisku [N/cm2] wykonano za pomocą systemu Emed-SF V2.1. WYNIKI BADAŃ. Wśród osób zdrowych stwierdzono największe naciski pod 2 (38,8 N/cm2) i 3 głową (33,4 N/cm2) kości śródstopia. Podobne wyniki uzyskano w populacji osób chorych na cukrzycę typu 1. U chorych na cukrzycę typu 2 ciśnienie pod 2 (45,5 N/cm2), 3 (39,6 N/cm2), 4 (31,8 N/cm2) głową kości śródstopia było statystycznie istotnie wyższe w porównaniu z populacją zdrowych osób. Podobnie wysokie ciśnienie stwierdzono pod 3 i 4 głową kości śródstopia w cukrzycy typu 2 powikłanej neuropatią. WNIOSKI. 1. Miejscami największego nacisku u osób zdrowych są: paluch, pięta, 2 i 3 głowa kości śródstopia. 2. U chorych na cukrzycę typu 2 naciski na 2, 3, 4 i 5 głowie kości śródstopia są istotnie statystycznie większe niż u osób zdrowych i chorych na cukrzycę typu 1. 3. U chorych na cukrzycę typu 2 powikłaną neuropatią ruchową i czuciową najwyższe naciski występują na 3 i 4 głowie kości śródstopia i różnią się one istotnie statystycznie od grupy osób zdrowych. 4. Szczególnych zabiegów prewencyjnych w postaci odciążenia główek kości śródstopia wymagają chorzy na cukrzycę typu 2, zwłaszcza powikłaną neuropatią ruchowo-czuciową.OBJECTIVE. To investigate the distribution of plantar pressures in healthy subjects and in patients with type 1 and 2 diabetes with or without sensorimotor neuropathy (SMN). The paper opens a series of studies aiming at the construction of the first Polish prophylactic footwear, which would offload the sites at high risk of plantar foot ulceration. MATERIAL AND METHODS. We studied 215 healthy subjects, 56 patients with type 1 diabetes, and 61 patients with type 2 diabetes. Chronic complications of diabetes were evaluated, especially neuropathy based upon NDS score, NSS score and neural conduction. We used the Emed-SF V2.1 system to measure plantar pressures [N/cm2]. RESULTS. Among the healthy individuals the highest pressures were observed below the second and the third metatarsal head (38,8 N/cm2 and 33,4 N/cm2, respectively). Similar results were found in the group of type 1 diabetes patients. However, the patients with type 2 diabetes mellitus had statistically significant higher pressures below the second, the third, and the fourth metatarsal head when compared with non-diabetic controls (45,5 N/cm2, 39,6 N/cm2, 31,8 N/cm2, respectively). Similar results below the third and fourth metatarsal head were observed in the group of type 2 diabetes patients complicated by diabetic neuropathy. CONCLUSIONS. 1. The highest pressures in healthy subjects were identified under great toe, the second and third metatarsal head. 2. Patients with type 2 diabetes have significantly higher pressures under the second through fifth metatarsal heads as compared with healthy subjects and type 1 diabetics. 3. In patients with type 2 diabetes complicated by SMN the highest pressures are found under the third and fourth metatarsal head, being significantly different from healthy subjects. 4. Special preventive procedures i.e. offloading metatarsal heads are necessary in patients with type 2 diabetes, especially those with concomitant SMN

The role of some clinical risk factors on the pathogenesis of diabetc retinopathy in type 2 diabetic patients from a Polish population

WSTĘP. Retinopatia cukrzycowa jest najczęstszym przewlekłym powikłaniem mikronaczyniowym cukrzycy. W przypadku znacznego zaawansowania zmian prowadzi do zaburzeń widzenia, a nawet do utraty wzroku. Celami niniejszej pracy były ocena w badaniu przekrojowym częstości występowania retinopatii cukrzycowej u chorych na cukrzycę typu 2 w populacji polskiej oraz analiza związku wybranych cech klinicznych z retinopatią. MATERIAŁ I METODY. Badaniem objęto chorych na cukrzycę typu 2 leczonych w Poradni Diabetologicznej Katedry i Kliniki Chorób Metabolicznych CM UJ w Krakowie. Pacjenci wypełniali kwestionariusz dotyczący wywiadu chorobowego, chorób współtowarzyszących, leczenia, nałogów, wywiadu rodzinnego w kierunku cukrzycy. Wykonano badania biochemiczne, badanie okulistyczne, w tym badanie oftalmoskopowe dna oka po poszerzeniu źrenicy oraz fotografie dna oka. WYNIKI. W badaniu uczestniczyło 359 chorych na cukrzycę typu 2 - 198 kobiet (55,2%) i 161 mężczyzn (44,8%), w średnim wieku 60,8 ± 9,4 roku, BMI 31,3 ± 7,4 kg/m2, czasem trwania choroby 11,2 ± 7,0 lat oraz HbA1c 7,5 ± 1,5%. Retinopatię cukrzycową stwierdzono u 33,7% badanych. W przypadku, gdy choroba trwa do 10 lat, retinopatię wykazano u 18,3% pacjentów (n = 33), w okresie 10-20 lat - u 43,7% (n = 52), a jeśli cukrzyca trwała dłużej niż 20 lat - u 62,5% badanych (n = 35). W analizie wieloczynnikowej niezależnymi czynnikami ryzyka retinopatii okazały się: wiek rozpoznania cukrzycy (p = 0,01; OR: 0,96; 95% CI: 0,92-0,99), czas trwania choroby (p = 0,003; OR: 1,06; 95% CI: 1,02-1,10), HbA1c (p = 0,001; OR: 1,35; 95% CI: 1,13-1,63), niepalenie tytoniu (p = 0,001; OR: 0,41; 95% CI: 0,23-0,71) oraz stężenie mocznika (p = 0,009; OR: 1,19; 95% CI: 1,05-1,36). WNIOSKI. W badanej grupie wykazano dużą częstość retinopatii cukrzycowej (33,7%). Chorobowość zwiększała się wraz z czasem trwania schorzenia. Niezależnymi czynnikami ryzyka retinopatii były: wiek zachorowania, czas trwania choroby, stężenia HbA1c i mocznika oraz niepalenie tytoniu.BACKGROUND. Type 2 diabetes mellitus (T2DM) is a complex, multifactorial disease that is a consequence of the progressive insulin secretory defect and peripheral insulin resistance. In the course of disease the long-lasting hyperglycaemia leads to the chronic complications. Diabetic retinopathy is a highly specific microvascular complication of this disease. It is the most frequent cause of new cases of blindness among adults. The aim of the study was to define the prevalence of diabetic retinopathy in patients with T2DM from a Polish population and to analyze the clinical features associated with this complication in the examined group. MATERIAL AND METHODS. The study group consisted of 359 T2DM patients with age of diagnosis above 35 years. The diagnosis of DR was based on the ophthalmologic examination and ophthalmoscopy after the dilation of pupils. The photographic documentation was done. Potentially important clinical covariables such as gender, age, duration of diabetes, BMI, smoking status, the presence of hypertension and some biochemical factors were also measured. RESULTS. We examined 359 subjects, all European Caucasians, residents of Poland with T2DM. The examined group consisted of 198 (55.2%) female and 161 (44.8%) male T2DM patients (mean age at examination: 60.8 ± 9.4 years, age at T2DM diagnosis: 49.7 ± 9.2, T2DM duration: 11.2 ± 7.0 years, body mass index: 31.3 ± 7.4 kg/m2, HbA1c: 7.5 ± 1.5 %). Diabetic retinopathy of different stages was detected in one third of the examined diabetic group (33.7%). Proliferative retinopathy was diagnosed in 8 subjects, what constituted 2.2% of the entire T2DM group. The morbidity differed in the sub-groups defined based on the disease duration. Among the patients with diabetes duration below 10 years retinopathy was diagnosed in 18.3% (n = 33) patients, while in the sub-group with diabetes duration between 10 and 20 years retinopathy was present in 43.7% (n = 52) of T2DM individuals. In the group of patients with the longest history of diabetes (above 20 years), retinopathy was observed in 62.5% (n = 35) subjects. The multivariate analysis revealed that significant predictors of diabetic retinopathy were: age at diagnosis of diabetes (p = 0.01; OR: 0.96; 95% CI: 0.92-0.99), duration of diabetes (p = 0.003; OR: 1.06; 95% CI: 1.02-1.10), HbA1c level (p = 0.001; OR: 1.35; 95% CI 1.13-1.63), never-smoking status (p = 0.001; OR: 0.41; 95% CI 0.23-0.71), and urea serum level (p = 0.009; OR 1.19; 95% CI: 1.05-1.36). CONCLUSIONS. The prevalence of diabetic retinopathy was 33.7% in examined populations. We were able to confirm the role of some clinical risk factors in the pathogenesis of DR such as age at diagnosis of diabetes, duration of the disease, HbA1c level, never smoking status, urea serum level

The role of some clinical risk factors on the pathogenesis of diabetic retinopathy in type 2 diabetic patients from a Polish population

WSTĘP. Retinopatia cukrzycowa jest najczęstszym przewlekłym powikłaniem mikronaczyniowym cukrzycy. W przypadku znacznego zaawansowania zmian prowadzi do zaburzeń widzenia, a nawet do utraty wzroku. Celami niniejszej pracy były ocena w badaniu przekrojowym częstości występowania retinopatii cukrzycowej u chorych na cukrzycę typu 2 w populacji polskiej oraz analiza związku wybranych cech klinicznych z retinopatią. MATERIAŁ I METODY. Badaniem objęto chorych na cukrzycę typu 2 leczonych w Poradni Diabetologicznej Katedry i Kliniki Chorób Metabolicznych CM UJ w Krakowie. Pacjenci wypełniali kwestionariusz dotyczący wywiadu chorobowego, chorób współtowarzyszących, leczenia, nałogów, wywiadu rodzinnego w kierunku cukrzycy. Wykonano badania biochemiczne, badanie okulistyczne, w tym badanie oftalmoskopowe dna oka po poszerzeniu źrenicy oraz fotografie dna oka. WYNIKI. W badaniu uczestniczyło 359 chorych na cukrzycę typu 2 - 198 kobiet (55,2%) i 161 mężczyzn (44,8%), w średnim wieku 60,8 ± 9,4 roku, BMI 31,3 ± 7,4 kg/m2, czasem trwania choroby 11,2 ± ± 7,0 lat oraz HbA1c 7,5 ± 1,5%. Retinopatię cukrzycową stwierdzono u 33,7% badanych. W przypadku, gdy choroba trwa do 10 lat, retinopatię wykazano u 18,3% pacjentów (n = 33), w okresie 10–20 lat - u 43,7% (n = 52), a jeśli cukrzyca trwała dłużej niż 20 lat - u 62,5% badanych (n = 35). W analizie wieloczynnikowej niezależnymi czynnikami ryzyka retinopatii okazały się: wiek rozpoznania cukrzycy (p = 0,01; OR: 0,96; 95% CI: 0,92–0,99), czas trwania choroby (p = 0,003; OR: 1,06; 95% CI: 1,02–1,10), HbA1c (p = 0,001; OR: 1,35; 95% CI: 1,13–1,63), niepalenie tytoniu (p = 0,001; OR: 0,41; 95% CI: 0,23– -0,71) oraz stężenie mocznika (p = 0,009; OR: 1,19; 95% CI: 1,05–1,36). WNIOSKI. W badanej grupie wykazano dużą częstość retinopatii cukrzycowej (33,7%). Chorobowość zwiększała się wraz z czasem trwania schorzenia. Niezależnymi czynnikami ryzyka retinopatii były: wiek zachorowania, czas trwania choroby, stężenia HbA1c i mocznika oraz niepalenie tytoniu.BACKGROUND. Type 2 diabetes mellitus (T2DM) is a complex, multifactorial disease that is a consequence of the progressive insulin secretory defect and peripheral insulin resistance. In the course of disease the long-lasting hyperglycaemia leads to the chronic complications. Diabetic retinopathy is a highly specific microvascular complication of this disease. It is the most frequent cause of new cases of blindness among adults. The aim of the study was to define the prevalence of diabetic retinopathy in patients with T2DM from a Polish population and to analyze the clinical features associated with this complication in the examined group. MATERIAL AND METHODS. The study group consisted of 359 T2DM patients with age of diagnosis above 35 years. The diagnosis of DR was based on the ophthalmologic examination and ophthalmoscopy after the dilation of pupils. The photographic documentation was done. Potentially important clinical covariables such as gender, age, duration of diabetes, BMI, smoking status, the presence of hypertension and some biochemical factors were also measured. RESULTS. We examined 359 subjects, all European Caucasians, residents of Poland with T2DM. The examined group consisted of 198 (55.2%) female and 161 (44.8%) male T2DM patients (mean age at examination: 60.8 ± 9.4 years, age at T2DM diagnosis: 49.7 ± 9.2, T2DM duration: 11.2 ± 7.0 years, body mass index: 31.3 ± 7.4 kg/m2, HbA1c: 7.5 ± 1.5 %). Diabetic retinopathy of different stages was detected in one third of the examined diabetic group (33.7%). Proliferative retinopathy was diagnosed in 8 subjects, what constituted 2.2% of the entire T2DM group. The morbidity differed in the sub-groups defined based on the disease duration. Among the patients with diabetes duration below 10 years retinopathy was diagnosed in 18.3% (n = 33) patients, while in the sub-group with diabetes duration between 10 and 20 years retinopathy was present in 43.7% (n = 52) of T2DM individuals. In the group of patients with the longest history of diabetes (above 20 years), retinopathy was observed in 62.5% (n = 35) subjects. The multivariate analysis revealed that significant predictors of diabetic retinopathy were: age at diagnosis of diabetes (p = 0.01; OR: 0.96; 95% CI: 0.92–0.99), duration of diabetes (p = 0.003; OR: 1.06; 95% CI: 1.02-1.10), HbA1c level (p = 0.001; OR: 1.35; 95% CI 1.13–1.63), never-smoking status (p = 0.001; OR: 0.41; 95% CI 0.23–0.71), and urea serum level (p = 0.009; OR 1.19; 95% CI: 1.05–1.36). CONCLUSIONS. The prevalence of diabetic retinopathy was 33.7% in examined populations. We were able to confirm the role of some clinical risk factors in the pathogenesis of DR such as age at diagnosis of diabetes, duration of the disease, HbA1c level, never-smoking status, urea serum level