7 research outputs found
A study on moral education through the personality theory by C. G. Jung
ํ์๋
ผ๋ฌธ (์์ฌ)-- ์์ธ๋ํ๊ต ๋ํ์ : ์ค๋ฆฌ๊ต์ก๊ณผ, 2016. 2. ๋ฐ์ฐฌ๊ตฌ.๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์์ ์ ์ง์ ํ ๋ชจ์ต์ ์ฐพ๋ ์๊ธฐ์คํ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฐ์กฐํ ์ต์ ์ธ๊ฒฉ๋ก ์ด ๊ฐ๋ ๋๋ ๊ต์ก์ ์์ฌ์ ์ ๋ํด ๊ณ ์ฐฐํ๋ค. ์ค๋๋ ์ถ์ ๋ฐฉํฅ์ ์๊ณ ์ฐ์ธ๊ณผ ๋ถ์ ๋ฑ์ ์ ๊ฒฝ์ฆ์ผ๋ก ๊ณ ํต ๋ฐ๋ ๋ง์ ํ๋์ธ๋ค์ด ์ฆ๊ฐํ๋ฉด์ ๋ด๋ฉด ์น์ ์ ๋ํ ๊ด์ฌ์ด ๋์์ง๊ณ ์๋ค. ํนํ ํ์
์คํธ๋ ์ค์ ๊ฐ์ ๋ถํ, ํ๊ต ํญ๋ ฅ ๋ฑ์ผ๋ก ๋ด๋ฉด์ ์์ฒ๋ฅผ ์
์ ์ฒญ์๋
๋ค์ด ๋์ด๋๋ฉด์ ์์ ์ ๋ํ ๋ฐ๋ฅธ ์ดํด์ ๋ด๋ฉด ์น์ ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ๋ ๋๋ ๊ต์ก์ด ๊ฐ์กฐ๋ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ต์ ๋ถ์ด๋ ์ธ๊ฒฉ์ผ๋ก ์ธํ ์๊ธฐ์์ ๊ดด๋ฆฌ๋ฅผ ๊ณ ํต์ ์์ธ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ , ์ง์ ํ ๋ด๋ฉด ์น์ ๋ฅผ ์ํด์๋ ์ธ๊ฒฉ์ ํตํฉํ์ฌ ์์ ์ ๋ชจ์ต์ ์ฐพ์๊ฐ์ผ ํ๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ค. ์ฐ๊ตฌ์๋ ์ต์ ์ธ๊ฒฉ๋ก ์ด ์์จ์ ์ด๊ณ ํตํฉ์ ์ธ ์ธ๊ฒฉ ํ์ฑ์ด๋ผ๋ ๋๋ ๊ต์ก์ ๋ชฉํ์ ๋ถํฉํ๋ค๋ ์ ์ ์ฃผ๋ชฉํ์ฌ ๋๋ ๊ต์ก์ ์ด๋ป๊ฒ ์ ์ฉ๋ ์ ์๋๊ฐ์ ๋ํด ์ ์ํ์๋ค.
ํ๋ก์ดํธ์๋ ๋ฌ๋ฆฌ ์ต์ ์ธ๊ฐ์ ๋ฌด์์์ด๋ ์ต์๋์ด์ผ ํ ๋ถ์ ์ ์ธ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ ๋ฏธ๋๋ฅผ ํฅํ ๋ชฉํ ์งํฅ์ฑ์ ์ง๋ ๊ธ์ ์ ์ธ ๊ฒ์ด๋ผ ๋ณด์๋ค. ์ต์ ์ธ๊ฐ์ ๊ณ ํต์ ์์ ์ ๋ด๋ฉด์ ์ง๋ ๋ฌด์์์ ์ฐฝ์กฐ์ ์ธ ํ์ ํตํด ๊ทน๋ณตํ ์ ์๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ฉด์ ์ธ๊ฐ์ ๋ํ ๋ฌดํํ ์ ๋ขฐ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ต์ ์ธ๊ฒฉ๋ก ์ ์ธ๊ฒฉ์ ๊ตฌ์ฑ ์์๊ฐ ์ง๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์คํํ์ฌ ์ ์ฒด ์ธ๊ฒฉ์ ์ ์ผ์ฑ์ผ๋ก ๋์๊ฐ๋ ์๊ธฐ์คํ์ ๊ณผ์ ์ด ์ธ๊ฐ์ด ์ถ๊ตฌํด์ผ ํ ์ถ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์ ์ํ๋ค.
์๊ธฐ์คํ์ ์ฒซ ๋ฒ์งธ ๋จ๊ณ๋ ๋ฌด์์์ ์ ํ๊ธฐ ์ด์ ์ ์์์์๊ณผ ํ๋ฅด์กฐ๋๋ฅผ ํ์ฑํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์์์์๊ณผ ํ๋ฅด์กฐ๋๊ฐ ํ์ฑ๋ ์ดํ์๋ ์์๊ณผ ๋ฌด์์์ ๊ท ํ์ ์ํด ํ๋ฅด์กฐ๋์ ์์ ์ ๋ถ๋ฆฌํ๋ ์์
์ด ์ด์ด์ ธ์ผ ํ๋ค. ๋ ๋ฒ์งธ ๋จ๊ณ๋ ๊ทธ๋ฆผ์๋ฅผ ์ธ์ํ๊ณ ์์ฉํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์์ ์ ์ด๋ฑํ ๋ถ๋ถ์ ๋ฐ์๋ค์ด๋ ์ฉ๊ธฐ์ ๊ฒธ์์ ์์ธ๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ ๋จ๊ณ์ด๋ค. ์ธ ๋ฒ์งธ ๋จ๊ณ๋ ์๋๋งโค์๋๋ฌด์ค๋ฅผ ์ธ์ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ํฉ๋ฆฌ์ ์ด๊ณ ์ด์ฑ์ ์ธ ๋จ์ฑ์ ๋ด๋ฉด์ ์ฌ์ธํ ์ ๊ฐ์ ์ง๋ ์๋๋ง๋ฅผ, ๋ฐ๋๋ก ์ฌ์ธํ๊ณ ๊ฐ์ฑ์ ์ธ ์ฌ์ฑ์ ๋ด๋ฉด์ ์ฌ์ ์ ํ๋จ๊ณผ ๊ฐ์ ์๋๋ฌด์ค๋ฅผ ์ธ์ํ์ฌ ๊ท ํ ์๋ ์ธ๊ฒฉ์ ์ง๋๋ ๋จ๊ณ์ด๋ค. ๋ง์ง๋ง ๋ค ๋ฒ์งธ ๋จ๊ณ๋ ์๊ธฐ์์ ๋ง๋จ์ผ๋ก ๊ทธ ์ฌ๋์ด ์ง๋ ๊ฐ์ฑ์ ์คํํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฆ, ์๊ธฐ์คํ์ด๋ ์๊ธฐ์ ๊ฐ๊น์์ง๊ณ ์ ๋
ธ๋ ฅํ๋ฉด์ ์์๊ณผ ๋ฌด์์์ ๊ท ํ์ ์ด๋ฃจ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
์ฐ๊ตฌ์๋ ์ต์ ์๊ธฐ์คํ ๊ณผ์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋๋ ๊ต์ก์ ์ ์ฉ๋ ์ ์๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ํด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ์๋ค. ์ฒซ์งธ, ์ธ๊ฒฉ์ ๊ตฌ์ฑ ์์๋ฅผ ํ์ฉํ ๋๋ ๊ต์ก์ด๋ค. ๋ฐ๋์งํ ํ๋ฅด์กฐ๋๋ฅผ ํ์ฑํ๊ธฐ ์ํด์ ๋๋ ๊ต์ก์์๋ ํ์ต์์๊ฒ ์ฌํ์ ํต์ฉ๋๋ ๋๋๊ท๋ฒ์ ๊ฐ๋ฅด์น๊ณ ์์ ์ ์ญํ ์ ๋ฐ๋์งํ๊ฒ ์ํํ ์ ์๋๋ก ๊ธธ๋ฌ์ฃผ์ด์ผ ํ๋ค. ๋ํ ๋ด๋ฉด์ ์๋ ์๋๋งโค์๋๋ฌด์ค๋ฅผ ์์ํ์ฌ ๋จ๋
์ ์ฑ ์ญํ ์ ๋ฐ๋ฅด๊ฒ ์ดํดํ๊ณ ๋จ์ฑ์ฑ๊ณผ ์ฌ์ฑ์ฑ์ ๊ท ํ ์๊ฒ ๋ค๋ฃจ๋ ์์ฑ์ฑ ๊ต์ก์ ์ค์ฒํ ์ ์๋ค.
๋์งธ, ์๊ธฐ์คํ์ ๋ชฉํ๋ก ํ ๋๋ ๊ต์ก์ด๋ค. ์ง์ ํ ์์ ์ ์ฐพ์ ์ฑ์ํ ์ธ๊ฒฉ์ ํ์ฑํ๋ ์๊ธฐ์คํ์ ๊ณผ์ ์ ์ฌ๋๋ค์ด ์ฌ๋์ ๊ธฐ๋ฅด๊ณ ์ ํ๋ ์ธ์ฑ ๊ต์ก๊ณผ ๋ฎ์ ์๋ค. ์๊ธฐ์คํ์ ๋งน๋ชฉ์ ์ธ ๋๋์ฑ์ ๋ชจ๋ฐฉํ์ง ์๊ณ ๋ด๋ฉด์ ๋ด๊ธด ๋๋์ ์ ์ฌ๋ ฅ์ ๋ฐ๋ฌ์์ผ ๋ด๋ฉด์ ์์ฌ์ ์๋ฆฌ์ ๋ฐ๋ผ ํ๋ํ๋ ค๋ ์ค๋ฆฌ์ ํ์์ด๋ค. ๋ํ ์์ ์ ์ง์ ํ ๋ชจ์ต์ ๋ฐ์๋ค์ด๋ฉด์ ๋์์๋ ๊ณ ํต๊ณผ ์ธ๋ด๋ฅผ ๊ฒฝํํ๋ ๊ณผ์ ์ ์๊ธฐ์คํ์ด ๊ณง ๋๋ ๊ต์ก์ ์ฅ(ๅ ด)์์ ๋งํ๋ค. ์๊ธฐ์คํ์ ์์ ์ ๋ด๋ฉด๋ง์ ์ดํผ๋ ๊ฐ์ธ์ง์์ฃผ์๊ฐ ์๋๋ผ ํ์ธ์ ๋ํ ๋ฐฐ๋ ค์ ์กฐํ๋ ๊ฐ์กฐํ๊ณ ์๋ค๋ ์ ์์ ๊ณต๋์ฒด ๊ต์ก์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ง๋๊ณ ์๋ค.
์
์งธ, ๋ด๋ฉด ์น์ ๋ฅผ ์ํ ๋๋์ ๊ฐ์ ๊ณ๋ฐ ๊ต์ก์ด๋ค. ์ง์ ํ ์๊ธฐ ๋๋ฉด์ ํตํด ๋ด๋ฉด์ ์ฑ์ฐฐํ๊ณ ์น์ ํ๋ ๊ณผ์ ์ ์๊ธฐ๋ฅผ ์ดํดํ๋ ๋๋์ ๊ฐ์ ๊ณ๋ฐ๋ก ์ด์ด์ง ์ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ๋๋ ๊ต์ก์์๋ ์ต์ด ๋ด๋ฉด ์น์ ๋ฅผ ์ํด ํ์ฉํ๋ ๋ณ์ฆ๋ฒ์ ๋ํ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ์์ง์ ํ์ฉํ ์์ ํ๋, ์ ๊ทน์ ๋ช
์ ๋ฑ์ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ํ์ฉํ ์ ์๋ค. ๋๋ ๊ต์ฌ๋ ๋ด๋ฉด์ ์น์ ์๋ก์ ํ์ต์์ ์๊ธฐ์คํ์ ๋๊ณ ๋ด๋ฉด ์น์ ์ ๊ณผ์ ์ ์ฐธ์ฌ์ํค๋ฉฐ ํนํ ๊ต์ฌ ์ค์ค๋ก๊ฐ ์๊ธฐ์คํ์ ๊ณผ์ ์ ์ฒดํํด์ผ ํ๋ค.
์์๊ณผ ๋ฌด์์์ ์กฐํ๋ฅผ ํตํด ์์ ์ ์ ์ฒด์ธ๊ฒฉ์ ์คํํ๋ ๊ฒ์ ๊ฐ์กฐํ ์ต์ ์ธ๊ฒฉ๋ก ์ ์์จ์ ์ด๊ณ ํตํฉ์ ์ธ ์ธ๊ฒฉ ํ์ฑ์ ๋ชฉํ๋ก ํ ๋๋ ๊ต์ก๊ณผ ๋ง๋ฟ์ ์๋ค. ๋ํ ์ค๋๋ ๋ด๋ฉด ์น์ ์ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ฃผ๋ชฉ๋ฐ๊ณ ์๋ ์ต์ ์ธ๊ฒฉ๋ก ์ ๋๋ ๊ต์ก์ ์ ์์ ์ธก๋ฉด์ ๋ณด์ํ ์ ์๋ค. ๋ฌผ๋ก ์ฒญ์๋
๊ธฐ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ๋ ๋๋ ๊ต์ก์์ ๋ฌด์์๊ณผ์ ๋ง๋จ์ ๋ค๋ฃจ๊ธฐ๋ ์ฝ์ง ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์์๊ณผ ๋ฌด์์์ ์กฐํ๋ฅผ ํตํด ์ง์ ํ ์๊ธฐ ์์ ์ ๋ง๋๋ ๊ฒ์ ๋ด๋ฉด์ ์์ฒ๋ฅผ ์น์ ํ๋ ๊ฐ์ฅ ๊ทผ๋ณธ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ด์ ์ธ๊ฐ์ ํ์ ๊ณผ์
์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋๋ ๊ต์ก์ ๋ฒ์๋ฅผ ์ธ๊ฐ์ ์ถ ์ ์ฒด๋ก ๋ํ๊ณ ์๊ธฐ์คํ์ ์ด๋๋ ๋๋ ๊ต์ก์ ๋ฐฉ์์ ๋ํด ์์ผ๋ก ๋์ฑ ํ๋ฐํ๊ฒ ๋ชจ์๋๊ธฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.This study considers the implications of moral education of the personality theory by Jung, emphasizing the process of self-realization seeking for true self. With the increase of modern people suffering from neurosis like depression and anxiety after losing the direction of life, today, the interest in the inner healing is also increasing. Especially, as the adolescents suffering the internal wounds from academic stress, family trouble, and school violence are increasing, it would be necessary to emphasize moral education with a goal of the correct understanding of themselves and the inner healing. Viewing the gap with oneself caused by the divided personality as the cause for pain, Jung argues that the real self should be sought for by combining personality for the true inner healing. Paying attention to the fact that Jung's personality theory accords with the goal of moral education as the formation of autonomous and integrated personality, the researcher has suggested that how it could be applied to moral education.
Contrary to Freud, Jung considered human's unconsciousness is something positive with the goal directivity for the future, instead of something negative that should be suppressed. Arguing that human's pain can be overcome by the unconscious creative power from inside, Jung showed an infinite trust on human. Therefore, the personality theory by Jung suggests that the process of self-realization moving toward the wholeness of the whole personality is the purpose of every human's life, by realizing the possibility of the personality components.
The first step of self-realization is to form self-consciousness and persona before facing unconsciousness. After forming self-consciousness and persona, the separation of persona from oneself should be done for the balance between consciousness and unconsciousness. The second step is to cognize and accept shadows, requiring the brave and modest attitude accepting their own inferior parts. The third step is to cognize anima and animus. It is the step forming the balanced personality when rational and reasonable men cognize anima showing the delicate feeling of inside while delicate and emotional women cognize animus like thinking and judgment of inside. Lastly, the fourth step is to realize the individuality by meeting with oneself. In other words, self-realization is to balance between consciousness and unconsciousness by putting efforts to be close to oneself.
The researcher suggested the methods applicable to moral education based on the process of self-realization by Jung like following. First, it is the moral education using the composing elements of personality. To form desirable persona, the moral education should teach learners moral standards used in the society, and also how to desirably perform their roles. Also, cognizing anima and animus inside, the androgynous education harmoniously dealing with masculinity and femininity, and also correctly understanding gender roles can be practiced.
Second, it is the moral education with the goal of self-realization. The process of self-realization forming mature personality by finding the true self looks similar to the personality education cultivating decent human beings. Self-realization is a moral behavior following the sound of the internal conscience by developing the internal moral potential without recklessly copying morality. Also, the process of experiencing continuous pain and patience by accepting the true self means that self-realization is the place for moral education. Self-realization shows the possibility of the community education in the aspect of emphasizing consideration and harmony with others, instead of the individualism only caring for their own inner sides.
Third, it is the moral emotion development education for the inner healing. The process of introspecting and healing inside by meeting with the true self can be connected to the moral emotion development understanding themselves. The moral education can actively use the dialectical dialogic method used for the inner healing by Jung, the artistic activities using symbols, and the active meditation. As healers of inside, ethics teachers should help learners' self-realization, let them participate in the process of the inner healing, and especially, experience the process of self-realization their own.
The personality theory by Jung, emphasizing the realization of the whole personality through the harmony between consciousness and unconsciousness is in contact with the moral education with the goal of forming the autonomous and integrated personality. Also the personality theory by Jung, grabbing attention as the measures for the inner healing can complement the affective aspect of moral education. Of course, in moral education targeting adolescents, it is not easy to handle the meeting with unconsciousness. However, meeting with the true self based on the harmony between consciousness and unconsciousness is the most basic way to heal the internal wounds and also the lifelong task for human. Thus, it is expected to more actively seek for the measures for moral education that can extend its scope to the whole human's life and also lead self-realization.โ
. ์๋ก 1
1. ์ฐ๊ตฌ ๋ชฉ์ 1
2. ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ๋ฒ์ 5
โ
ก. ์ต ๋ถ์์ฌ๋ฆฌํ์ ์ด๋ก ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ 8
1. ์ ์ ๋ถ์ํ์ ๊ธฐ์๊ณผ ๋ฐ์ 8
1) ์ ์ ๋ถ์ํ์ ๊ธฐ์ 8
2) ํ๋ก์ดํธ์ ์ ์ ๋ถ์ํ ์ด๋ก 11
3) ์ ํ๋ก์ดํธํํ์ ์ ์ ๋ถ์ํ ๊ณ์น 15
2. ์ต ๋ถ์์ฌ๋ฆฌํ์ ํน์ง๊ณผ ๋ฐ์ 18
1) ํ๋ก์ดํธ์ ์ต์ ๊ด์ ๋น๊ต 18
2) ์ต์ ๋ถ์์ฌ๋ฆฌํ ์ด๋ก 23
3) ์ต ์ดํ์ ๋ถ์์ฌ๋ฆฌํ 27
โ
ข. ์ต์ ์ธ๊ฒฉ ๊ตฌ์ฑ ์์์ ๋ฐ๋ฌ ๋จ๊ณ 31
1. ์ธ๊ฒฉ์ ๊ตฌ์ฑ ์์์ ํน์ง 31
1) ์์๊ณผ ๋ฌด์์ 32
2) ์์์ ๊ทธ๋ฆผ์ 35
3) ํ๋ฅด์กฐ๋(์ธ์ ์ธ๊ฒฉ)์ ์๋๋ง ยท ์๋๋ฌด์ค(๋ด์ ์ธ๊ฒฉ) 39
4) ์ ์ฒด์ธ๊ฒฉ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก์์ ์๊ธฐ 44
2. ์ต์ ์ธ๊ฒฉ ๋ฐ๋ฌ ๋จ๊ณ 48
1) ์์์์๊ณผ ํ๋ฅด์กฐ๋์ ํ์ฑ ๋ฐ ๋ถํ 48
2) ๊ทธ๋ฆผ์์ ์ธ์๊ณผ ์์ฉ 53
3) ์๋๋ง ยท ์๋๋ฌด์ค์ ๋ถํ ๋ฐ ํตํฉ 56
4) ์๊ธฐ ๋ฐ๊ฒฌ์ ์ฌ์ 60
โ
ฃ. ์ต ์ธ๊ฒฉ๋ก ์ ๋๋ ๊ต์ก์ ์์ฌ์ 65
1. ์ธ๊ฒฉ์ ๊ตฌ์ฑ ์์๋ฅผ ํ์ฉํ ๋๋ ๊ต์ก 66
1) ๋ฐ๋์งํ ํ๋ฅด์กฐ๋ ํ์ฑ์ ์ํ ๋๋ ๊ต์ก 67
2) ์๋๋ง ยท ์๋๋ฌด์ค๋ฅผ ํ์ฉํ ์์ฑ์ฑ ๊ต์ก 70
2. ์๊ธฐ์คํ์ผ๋ก ๋์๊ฐ๊ธฐ ์ํ ๋๋ ๊ต์ก 74
1) ํตํฉ์ ์ธ๊ฒฉ ํ์ฑ์ ์ํ ์๊ธฐ์คํ ๊ต์ก 75
2) ์์์ ํ์์ ์กฐํ๋ฅผ ์ํ ์๊ธฐ์คํ ๊ต์ก 79
3. ๋ด๋ฉด ์น์ ๋ฅผ ์ํ ๋๋์ ๊ฐ์ ๊ณ๋ฐ ๊ต์ก 83
1) ์๊ธฐ ๋๋ฉด์ ํตํ ๋ด๋ฉด์ ์ฑ์ฐฐ ๊ต์ก 84
2) ๋ด๋ฉด์ ์น์ ์๋ก์ ๋๋ ๊ต์ฌ์ ์ญํ 90
โ
ค. ๊ฒฐ๋ก 94
์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 100
ABSTRACT 105Maste