Lustige geesten

Dutch literature; History, geography, and auxiliary disciplinesNauw met elkaar verbonden, maakten theater en retorica vanaf de vijftiende eeuw in de Latijnse geleerdencultuur en de volkstalige wereld van het verstedelijkte Europa een renaissance door. Op basis van onderzoek naar ideeën, (literaire) praktijken en leden laat Lustige geesten zien dat de rederijkerskamers de Nederlandse variant waren van een vroegmoderne cultuur van publieke welsprekendheid, met het theater als quintessens. Rederijkers (rhetoriziens) drukten de intellectuele en maatschappelijke missies van hun kamers uit in het kernbegrip retorica (rhetorique) dat zowel verwees naar (utopische) idealen van burgerlijkheid als naar het toepassen van kennis (conste) in een geëngageerde cultuur. De noordelijke Nederlanden (vooral Holland en Zeeland) vormden met de zuidelijke (vooral Vlaanderen en Brabant) één rederijkerswereld van overlappende netwerken waarin via een actieve lees-, gespreks- en discussiecultuur internationale culturele trends lokaal en regionaal verwerkt werden. De middelen van publieke welsprekendheid (het schrijven en opvoeren van toneelspel, lied, gedicht) waren (intern) bedoeld om (in een ludieke en competitieve sfeer) de geest van jonge mannen uit gegoede families en middengroepen te vormen. Door de organisatie (extern) van opvoering in de lokale feestcultuur en op interlokale rederijkersfestivals functioneerden kamers als publicatiecentra voor hun beste schrijvers en performers. De rederijkers droegen zo bij aan de opkomst van een volkstalige geleerdencultuur en namen deel aan het publieke debat. Lustige geesten laat zo zien op welke manieren de sociale, institutionele en culturele elementen van de rederijkerscultuur de maatschappelijke invloed van de rederijkers bepaalden en hun bijdrage aan de opkomst van de (noordelijke) Nederlanden als Europees cultureel centrum. Lustige geesten wordt op unieke wijze aangevuld met de site "http://www.lustigegeesten.nl">www.lustigegeesten.nl. Deze site presenteert een proposografie van rederijkers - een database met biografietjes van alle bekende leden van de rederijkerskamers van Haarlem (1502-1650), Middelburg (1494-1650) en Den Haag (1494) - en een deel van de bestanden waarop de prosopografie en de analyses uit Lustige Geesten gebaseerd zijn. Eerder bij AUP verschenen: Om beters wille. Rederijkerskamers en de stedelijke cultuur in de Zuidelijke Nederlanden (1400-1650)| ISBN 978 90 5356561 2| maart 2008 Conformisten en rebellen. Rederijkerscultuur in de Nederlanden| ISBN 978 90 5356 618 3| januari 200

Literary cultures and public opinion in the Low Countries, 1450-1650

In the early modern Low Countries, literary culture functioned on several levels simultaneously: it provided learning, pleasure, and entertainment while also shaping public debate. From a ditty in Dutch sung in the streets to a funeral poem in Latin composed to be read for or by intimate friends, from a play performed for a prince to a comedy written for pupils – literary texts and performances often dealt with highly controversial topics of religion or politics, on a local or national, but also on a supranational scale. This volume sets out to analyse the role and function of literary culture in the formation of early modern public opinion, and proposes ways in which a modern scholar might approach early modern works of literature and other traces of literary culture to explore early modern public opinion making. The cases presented in this volume bring the Dutch and Latin literary cultures of the Low Countries in the focus of international debates on the history of public opinion

The Relevance of the Netherlandish Rhetoricians

A

Zeeland en de kennissamenleving: een vroegmodern perspectief

Vandaag aanvaard ik met mijn oratie formeel mijn benoeming als bijzonder hoogleraar door het Familie Fonds Hurgronje met als leeropdracht de “Geschiedenis van Zeeland in de Wereld”. In de komende minuten wil ik u graag deelgenoot maken van mijn interpretatie van deze opdracht en de hoofdlijnen van het onderwijs- en onderzoeksprogramma dat ik daaruit afleid. De pijlers van dat programma zijn samen te vatten in de volgende vraag: wat is de rol van kennis in de opkomst van Zeeland als een vroegmoderne samenleving. Ik zal hierna proberen uit te leggen op welke manier ik die vraag wil beantwoorden en waarom ik het nodig vind om een postmodern begrip als de kennissamenleving te gebruiken om onderzoek te doen naar de vroegmoderne wereld, met Zeeland als belangrijke casus. Ik ga er daarbij vanuit dat de geschiedenis van Zeeland een imperialistische geschiedenis is, waarbij ik imperialisme opvat als het streven naar macht en rijkdom van een politieke gemeenschap die is begrensd in ruimte, tijd, demografische omvang en kracht maar die grenzen probeert te overstijgen. Mijn onderzoek naar dat streven en de gevolgen ervan richt zich vooral op de relatie tussen lokale kennis, de vorming van transregionale kennisculturen en het ontwikkelen van een actieve politieke gemeenschap die Zeeland genoemd wordt. De geschiedenis van Zeeland is voor mij niet de geschiedenis van het Schelde-estuarium maar van een begrensde gemeenschap van mensen en hun op de wereld gerichte politieke streven. Het is dankzij zulk streven dat Zeeland eerst vorm werd gegeven en uiteindelijk zelf een wereldmacht werd