Alternate Reality according to Andrzej Kijowski (Lecture at the Pallottine Centre for Dialogue in Paris – February 1984)

In 1984 Andrzej Kijowski gave a lecture at the Paris Centre for Dialogue of Father Sadzik, reflecting on the condition of the Polish socio-political community in the context of what this community had experienced during the “Solidarity” period that ended up with the trauma of martial law, which only enhanced the value of the former experience. In Kijowski’s view, the diagnosis of an intellectual being for freedom of speech and inalienable values ever present in culture generally comes down to the dilemma, a genuine choice, that oscillates not between the decision to emigrate or stay in the country, not between going underground or acting out in the open, not between working in legitimate institutions or boycotting them. The true dilemma touches the very essence of the subject’s activity (particular understanding of politeia in the spirit of Personalism). It is a choice between staying alive as a complete, internally liberated human being or dying away.Uniwersytet w Białymstoku22323

The platforms of free thinking: the role of Polish scientific intuitions in the diaspora

The Polish historiography gives prominence to the Polish cultural and scientific institutions operating abroad, which represent free thinking of those Poles who were forced or chose to live in the diaspora. Such institutions – shaping Polish tradition, identity and cultural spirit – acted as substitutes for the educational and cultural system imposed on Poles in the 19th century during the Partitions, and after 1945 by the oppressive rule of the Soviet Union. With the grassroots of Polish institutions (notably those popularizing science) in the “free” world, and without the cultivation memory behind the Iron Curtain, the contemporary Poland – growing up from such roots – would not be possible.VIOLETTA WEJS-MILEWSKA – dr hab., prof. UwB; prodziekan Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku, kierownik Zakładu Filologicznych Badań Interdyscyplinarnych; zainteresowania: emigracja niepodległościowa po 1939 r., literatura dokumentalna, publicystyka, historia radia i mediów. Autorka monografii: Wykorzenieni i wygnani. Rzecz o Czesławie Straszewiczu (Kraków 2003), Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy: Gustaw Herling-Grudziński, Tadeusz Nowakowski, Roman Palester, Czesław Straszewicz, Tymon Terlecki (Kraków 2007), Wykluczeni – emigracja, kraj. Studia z antropologii emigracji polskiej XX wieku (idee, osobowości, instytucje) (Białystok 2012), Buenos Aires – Gwatemala – Montevideo – Nowy Jork – Paryż. Listy do Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Białystok 2016; redaktor tomów: Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej I, II, Białystok 2009, 2016, współedytor: G. Herling-Grudziński, Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1957–1998. Felietony i komentarze z Radia Wolna Europa 1955–1967, t. 3, pod red. W. Boleckiego, Kraków 2013.Uniwersytet w BiałymstokuCywiński P., Rodowody niepokornych, Warszawa 1996.Czapski J., Wspomnienia starobielskie (1943).Dybciak K., Próba porównania wielkich emigracji europejskich XX wieku, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, red. V. Wejs-Milewska i E. Rogalewska, Białystok 2009, s. 13–28.Kardela P., Relacje polonijno-żydowskie w Stanach Zjednoczonych bezpośrednio po Marcu ’68 w dokumentach wywiadu cywilnego PRL, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, red. V. Wejs-Milewska i E. Rogalewska, Białystok 2009, s. 747–762.Kornat M., Początki sowietologii w II Rzeczypospolitej. Geneza, dzieje i dorobek Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej w Wilnie (1930–1939), „Zeszyty Historyczne” 2000, z 134.Kukiel M., Nauka polska w wolnym świecie i wypowiedź, „W sprawie nauki polskiej na obczyźnie”, rękopis, instytut Polski i Muzeum im. Gen. Sikorskiego, kolekcja 27c/7.Lanckorońska K., Wspomnienia wojenne 22 IX 1939 – 5 IV 1945, Kraków 2002.Nalaskowski A., Wielkie zatrzymanie. Co się stało z ludźmi?, Kraków 2020, tu zwłaszcza: Redefiniowanie uniwersytetu, s. 196–257.Od „Zapisu” do… zapisu historii. Kultura poza cenzurą w Europie Środkowej i Wschodniej w latach 1977–1991, red. B. Bakuła, A. Matusiak, E. Tyszkowska-Kasprzak, Wojnowice–Wrocław 2018.Roman W.K., Kazimierz Trębicki i Konstantyn Zełenko – emigracyjni działacze na rzecz zbliżenia polsko-ukraińskiego, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej, red. V. Wejs-Milewska i E. Rogalewska, Białystok 2016, s. 833–846.Rosalak M., Korpus kultury i edukacji. Kronika niezwykłego marszu przez trzy kontynenty, Warszawa 2018.Stobiecki R., Kio na wygnaniu. Z dziejów polskiej historiografii na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii po 1945 r., Poznań 2005.Stobiecki R., Być historykiem polskim na emigracji. Uwagi semantyczne i metodologiczne, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej, red. V. Wejs-Milewska i E. Rogalewska, Białystok 2009, s. 403–414.Stobiecki R., Klio za wielką wodą. Polscy historycy w Stanach Zjednoczonych po 1945 r., Warszawa 2017.Sucharski T., Nie tylko „przeciw upiorom przeszłości”, czyli Józefa Łobodowskiego wizje polsko-ukraińskiego pojednania, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej, red. V. Wejs-Milewska i E. Rogalewska, Białystok 2009, s. 817–832.Toporska B., Instytut Wschodni „Reduta”, [w:] Mobilizacja uchodźstwa do walki politycznej 1945–1990, Londyn 1995.Uniwersytet XXI wieku. Nauka i lokalność. Studia, red. J. Ławski i K.K. Pilichiewicz, Białystok 2018.Wejs-Milewska V., Buenos Aires – Gwatemala – Montevideo – Nowy Jork – Paryż. Listy do Jana Nowaka Jeziorańskiego, Białystok 2018, tu: Autor „Oka” mniej znany, s. 127–148.Wejs-Milewska V., „Polityczność uniwersytetu” jako wyzwanie naszych czasów. Między misją naukową a dialogiem społecznym, [w:] Uniwersytet XXI wieku. Nauka i lokalność. Studia, red. J. Ławski i K.K. Pilichiewicz, Białystok 2018, s. 35–45.Wolański M.S., Kierunki działalności i funkcje Instytutu Wschodniego „Reduta”, „Przegląd Wschodni” 1998/1999, z. 1 (17).Zabielska J., Instytucje i firmy wydawnicze – oficyny drukarskie, [w:] Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, t. 2, red. T. Terlecki, s. 549–572.Zadencka M., Granice Europy. O wadze lokalizacji oraz znaczeniu przestrzeni w emigracyjnych dyskusjach historycznych, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej, red. V. Wejs-Milewska i E. Rogalewska, Białystok 2009, s. 45–58.10512

Buenos Aires - Gwatemala - Montevideo - Nowy Jork - Paryż. Listy do Jana Nowaka-Jeziorańskiego

The purpose of my work is the presentation of archive epistolary materials supplemented with my critical comments, interpretations and explanations. Letters by Straszewicz, Bobkowski, Gombrowicz, Wierzynski and Dejmek related to the period of their cooperation with Radio Free Europe have been published earlier (see the publishing note detailing the texts, places and changes within the publications themselves). The above mentioned body of the texts is complemented by unannounced letters by Józef and Maria Czapscy, Konstanty Jeleński. An extra chapter (a gloss) is dedicated to a few Józef Wittlin’s letters, previously not included in my research on the poet’s relationship with the RFE. The body of the texts analyzed in this book (supplemented with a full set of letters by Nowak-Jeziorański, Gombrowicz, Jeziorański and Bobkowski) is accompanied by a synthesizing and summing-up chapter. Its purpose is to connect the Free Europe phenomenon with the creativity and predispositions of the radio journalists, the phenomenon based on outstanding writers and, at the same time, idealists, people tragically experienced but persistent, crucial for the understanding of the then social and political situation of the emigration. Those people were also vital as a casus, as a point of reference to understanding the Communist Poland and the intentions of the then Polish political emigration to the West, including the last Solidarity wave. The emigrants’ homecomings, publicized by the then propaganda in Poland, were a fact and were spectacular, previously arranged by the media (not to say the propaganda). However, they were usually the results of individual decisions, not really significant (the returns of Choromanski, Cat-Mackiewicz or Melchior Wańkowicz did not cause expected political an ideological changes; nevertheless, their stay in Poland was meaningful in terms of education, propaganda and culture and may have been inspirational for the further democratic changes). The book is the result of my many years’ archive research. I believe that collecting all of the sketches in one volume will contribute to better understanding of their message. It will also draw the reader’s attention to what I have called for for years – the need for publishing the greater part of Jan Nowak-Jeziorański’s letters. (tł. Barnadetta Puchalska-Dąbrowska)Książka dofinansowana ze środków Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w BiałymstokuInstytut Filologii Polskiej, Uniwersytet w Białymstoku50 lat Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Materiały sesji jubileuszowej, pod red. Darii Nałęcz, Warszawa 2003.Adamczyk Kazimierz, Doświadczenia polsko-żydowskie w literaturze emigracyjnej (1939–1980), Kraków 2008.Artyści a Służba Bezpieczeństwa. Aparat bezpieczeństwa wobec środowisk twórczych. Materiały pokonferencyjne, pod red. Roberta Klimentowskiego, Sebastiana Ligarskiego, Wrocław 2008.Autoportret zbiorowy. Wspomnienia dziennikarzy polskich na emigracji z lat 1945–2002, red. Wiesława Piątkowska-Stepaniak, Opole 2003.Balcerzan Edward, Ojczyzna wobec obczyzny, [w:] Między Polską a światem. Kultura emigracyjna po 1939 roku, pod red. Marty Fik, Warszawa 1992.Bereś Stanisław, Literatura emigracyjna (1945–1990). Zarys periodyzacji, [w:] W kręgu twórczości pisarzy emigracyjnych. Studia i szkice, pod red. Zbigniewa Andresa, Rzeszów 1999.Bolecki Włodzimierz, Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu (Zarys monograficzny), Kraków 2007, 2013.Braun Kazimierz, Los i etos polskiego pisarza emigracyjnego, [w:] Proza polska na obczyźnie. Problemy – dyskursy – uzupełnienia, t. 1, pod red. Zbigniewa Andresa, Janusza Pasterskiego, Anny Wal, Rzeszów 2007.Centrum władzy. Protokoły posiedzeń kierownictwa PZPR. Wybór z lat 1949–1970, opracowali Antoni Dudek, Aleksander Kochański, Krzysztof Persak, Warszawa 2000.Czermińska Małgorzata, Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyzwanie i wyznanie, Kraków 2000.Czermińska Małgorzata, Autor – podmiot – osoba. Fikcjonalność i niefikcjonalność, [w:] Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja, t. 1, pod red. Małgorzaty Czermińskiej, Stanisława Gajdy i in., Kraków 2005.Gombrowicz Witold, Wspomnienia polskie. Wędrówki po Argentynie, Warszawa 1990.Habielski Rafał, Charakter i znaczenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Kilka uwag i refleksji, [w:] Radio Wolna Europa w polityce polskiej i zachodniej. Materiały z konferencji naukowej. Warszawa 30 listopada – 1 grudnia 2007, pod red. Andrzeja Borzyma, Jeremiego Sadowskiego, Warszawa 2009.Habielski Rafał, Niezłomni i nieprzejednani. Emigracyjne „Wiadomości” i ich krąg 1940–1981, Warszawa 1991.Habielski Rafał, Obawy i wątpliwości. Emigracja wobec inauguracji RWE, [w:] 50 lat Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Materiały sesji jubileuszowej, pod red. Darii Nałęcz, Warszawa 2003.Habielski Rafał, Rozgłośnia Polska Radia „Wolna Europa”, [w:] tegoż, Polityczna historia mediów w Polsce w XX wieku, Warszawa 2009.Hajdasz Jolanta, Szczekaczka, czyli Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa, Poznań 2006.Hofman Iwona, Polityka, media, społeczeństwo. Studia i szkice, Toruń 2007.Hulewicz Witold, Teatr wyobraźni, Warszawa 1935.Jabłoński Zygmunt, Gabinet figur radiowych, Berlin 1985.Jeleński Konstanty A., Bohaterskie niebohaterstwo Gombrowicza,„Kultura” (Paryż), nr 9.PRL atakuje Radio „Wolna Europa”. Teksty, rysunki i karykatury z prasy, radia, telewizji i wydawnictw książkowych, wybór i wstęp Alina Grabowska, Wrocław 2002.Jeleński Konstanty A., PRL-owskie reguły „Gry w Gombrowicza”, „Kultura” 1985, nr 12.Jerzy Giedroyc: Kultura, polityka, wiek XX. Debaty i rozprawy, pod red. Andrzeja Mencwela, Andrzeja S. Kowalczyka, Leszka Szarugi, Zuzanny Grębeckiej, Warszawa 2009.Jędrychowska Jagoda (Kijowska Kazimiera), Widzieć Polskę z oddalenia, Paryż 1990.Johnson Ross A., Polityka zagraniczna Stanów Zjednoczonych podczas zimnej wojny. Rola Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, [w:] Radio Wolna Europa w polityce polskiej i zachodniej. Materiały z konferencji naukowej. Warszawa 30 listopada – 1 grudnia 2007, pod red. Andrzeja Borzyma, Jeremiego Sadowskiego, Warszawa 2009.Józef Czapski w wydawnictwach Instytutu Literackiego w Paryżu – bibliografia, w opracowaniu Alicji Szałagan, Warszawa 2007.Józef Mackiewicz (1902–1985): świadek „krótkiego stulecia”. Studia i materiały, pod red. Krzysztofa Ruchniewicza i Marka Zybury, Warszawa, 2012.Karpiński Wojciech, Herb wygnania, Paryż 1988.Kerski Basil, François Bondy i Kongres Wolności Kultury, [w:] Pisarz na emigracji. Mitologie, style, strategie przetrwania, pod red. Hanny Gosk, Andrzeja S. Kowalczyka, Warszawa 2005.Kossowska Stefania, Gość z innej planety, [w:] tejże, Galeria przodków, Warszawa 1991.Kowalczyk Stanisław A., Giedroyc i „Kultura”, Wrocław 1999.Ross Johnson A., Radio Wolna Europa, Radio Swoboda. Lata CIA i późniejsze, Wrocław 2014.Krzeczunowicz Andrzej, Wspomnienia między pokoleniami, [w:] Autoportret zbiorowy. Wspomnienia dziennikarzy polskich na emigracji z lat 1945–2002, pod red. Wiesławy Piątkowskiej-Stepaniak, Opole 2003.Kubiak Zygmunt, Co uczynili dla nas? O Józefie Wittlinie i literaturze emigracyjnej, „Więź” 1996, nr 11–12.Laskowski Janusz, Radiostacja „Świt”, „Zeszyty Historyczne” 1966, nr 9–10.Lejeune Philippe, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, przełożyli Wincenty Grajewski, Stanisław Jaworski, Aleksander Labuda, Regina Lubas-Bartoszyńska, Kraków 2001.Lewandowski Wacław, Józef Mackiewicz. Artyzm, biografia, recepcja, Londyn, 2000.Ligęza Wojciech, Jaśniejsze strony katastrofy: szkice o twórczości poetów emigracyjnych, Kraków 2001.Ligęza Wojciech, Korespondencja skamandrytów z archiwum Jana Lechonia, [w:] Życie literackie drugiej emigracji niepodległościowej, t. 1, pod red. Janusza Kryszaka, Rafała Moczkodana, Toruń 2001.Listy Witolda Gombrowicza do Józefa Wittlina, do druku podał Wojciech Wyskiel, „Ruch Literacki” 1985, z. 1.Listy Kazimierza Wierzyńskiego do Józefa Wittlina, do druku podał Paweł Kądziela, „Więź” 1989, nr 2.Listy Józefa Wittlina do Stefanii Kossowskiej, opr. Paweł Kądziela, „Sztuka Edycji” 2015, nr 2.Radulski Wacław, O klasycznej formie słuchowiska, „Pion” 1938, nr 13.Literatura i władza, pod red. Ireny Wojnowskiej, Warszawa 1996.Łatyński Marek, Ogród Angielski 1. Wspomnienia z Radia Wolna Europa, Lublin 1997.Machcewicz Paweł, Emigracja w polityce międzynarodowej, Warszawa 1999.Machcewicz Paweł, „Monachijska menażeria”. Walka z Radiem Wolna Europa 1950–1989, Warszawa 2007.Machcewicz Paweł, Walka z Radiem Wolna Europa 1950–1975, [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec emigracji politycznej i Polonii, pod red. Ryszarda Terleckiego, Warszawa 2005.Mackiewicz Józef, …mówi Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa, Monachium 1969.Madajczyk Czesław, Klerk czy intelektualista zaangażowany, Poznań 1999.Media a polityka, pod red. Magdaleny Szpunar, Rzeszów 2007.Michałowski Zygmunt, Z byłym dyrektorem Rozgłośni Polskiej RWE rozmawiała Alina Grabowska, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokument”, z. 1/1998.Mierzanowska Daria, Wolna Europa i świat, Kraków 1998.Samotność słowa. Z listów do Wacława Iwaniuka. Józef Wittlin, Kazimierz Wierzyński, Aleksander Janta-Połczyński, opracował i wstępem opatrzył Leszek M. Koźmiński, Lublin 1995.Miłosz Czesław, Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945–1950, Kraków 1998.Morawski Maciej, Głosy z Monachium, Warszawa 1993.Najder Zdzisław, RWE 1982–1987. Zapiski dyrektora, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 2005, nr 153.Nałęcz Daria, Zawód dziennikarza w Polsce 1918–1939, Warszawa 1982.Newcourt-Nowodworski Stanisław, O propagandzie (przeważnie czarnej), jaka panoszyła się na falach eteru (i gdzie indziej też), „Z dziejów Polskiej Radiofonii” 2005, nr 2.Nowak Jan (Jeziorański Zdzisław), Polska z oddali. Wojna w eterze – wspomnienia, t. 2, 1956–1976, Londyn 1988.Nowak-Jeziorański Jan, Giedroyc Jerzy, Listy 1952–1998, wybór i opracowanie Dobrosława Platt, Wrocław 2002.Odojewski Włodzimierz, Pochwała felietonu, „Na Antenie” 1973, nr 129.Odpocząć od zgiełku świata. Listy Józefa Wittlina do Zofii Starowieyskiej-Morstinowej, oprac. Bronisław Mamoń, „Tygodnik Powszechny” 1996, nr 9.Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, pod red. Violetty Wejs-Milewskiej, Ewy Rogalewskiej, Białystok 2009.Semelin Jaques, Wolność w eterze, Lublin 1999.Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej II, pod red. Violetty Wejs-Milewskiej, Ewy Rogalewskiej, Białystok 2016.Pisarz na emigracji. Mitologie, style, strategie przetrwania, pod red. Hanny Gosk, Andrzeja S. Kowalczyka, Warszawa 2005.Pleszkun-Olejniczakowa Elżbieta, Słuchowiska Polskiego Radia w okresie piętnastolecia 1925–1939. Fakty, wnioski, przypuszczenia, Łódź 2000.Siedlecka Joanna, Jaśnie Panicz. O Witoldzie Gombrowiczu, Warszawa 2011.Skwarczyńska Stefania, Teoria listu, Białystok 2006.Stempowski Jerzy, Felietony dla Radia Wolna Europa, opracował Jerzy Timoszewicz, Warszawa 1995.Straszewicz Czesław, O „Świcie”, „Kultura” (Paryż) 1953, nr 72.Straszewicz Czesław, Pióra w ukropie, albo strach nami rządzi, „Kultura” (Paryż) 1952, nr 2.Czermińska Małgorzata, Sprawy publiczne w pismach intymnych, [w:] Literatura i władza, Warszawa 1996.Straszewicz Czesław, Rozdział powieści, „Kultura” (Paryż) 1955, nr 7–8 oraz Klips, „Kultura” (Paryż) 1956, nr 1.Suchanow Klementyna, Argentyńskie przygody Gombrowicza, Kraków 2005.Supruniuk Mirosław A., Czesław Miłosz i Kongres Wolności Kultury, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” 1998, z. 1.Supruniuk Mirosław A., Przyjaciele wolności. Kongres Wolności Kultury i Polacy, Warszawa 2008.Tatarowski Konrad W., Aksjologia i polityka w pisarstwie i działalności Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Łódź 2010.Tatarowski Konrad W., Emigracyjny „spór o prawo do nawrócenia” i jego konsekwencje, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, pod red. Violetty Wejs-Milewskiej, Ewy Rogalewskiej, Białystok 2009.Tatarowski Konrad W., Literatura i pisarze w programie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, Kraków 2005.Tatarowski Konrad W., Józef Wittlin, „Tygiel Kultury” 1997, nr 1–2, s. 45–46.Taylor-Terlecka Nina, Kongres, którego nie było. Od poczęcia (od urojenia) do poronienia, czyli opowieść o tym, jak marzenia poetów prysną w styku z realnym (nie tylko polskim) światem, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, pod red. Violetty Wejs-Milewskiej, Ewy Rogalewskiej, Białystok 2009.Taylor-Terlecka Nina, Witolda Gombrowicza pradzieje radiowe, „Przegląd Polski” Dodatek Kulturalny „Nowego Dziennika” (Nowy Jork) 4 II 2011.Ćwikliński Krzysztof, Znani i nieobecni. Studia i szkice o Andrzeju Bobkowski i innych pisarzach emigracyjnych, Toruń 2011.Taylor-Terlecka Nina, Wokół kolegów po piórze – perypetie pamięci i przyjaźni Tymona Terleckiego i Czesława Straszewicza, [w:] Z dziejów służby dyplomatycznej i konsularnej. Księga upamiętniająca życie i dzieło Jana Nowaka-Jeziorańskiego (1914–2005), Gorzów Wielkopolski 2005.Taylor-Terlecka Nina, Tymona Terleckiego i Kazimierza Wierzyńskiego mały kalendarzyk przyjaźni, [w:] Historia i bibliografia. Księga dedykowana pamięci doktora Zdzisława Jagodzińskiego (1927–2001), Gorzów Wielkopolski 2005.Terlecki Tymon, Archiwum literatury emigracyjnej, „Pamiętnik Literacki” (Londyn) 1980, t. 3.Terlecki Tymon, Emigracja naszego czasu, pod red. Niny Taylor-Terleckiej, Jerzego Święcha, Lublin 2003.Terlecki Tymon, Józef Wittlin, [w:] tegoż, Spotkania ze swoimi, Wrocław 1999.Terlecki Tymon, J. Wittlin, Listy 1944–1976, opracowała, przypisami i posłowiem opatrzyła Nina Taylor-Terlecka, Warszawa 2014.Terlecki Tymon, Czy XII Muza?, „Pion” 1936, nr 1–2.Trzy listy Witolda Gombrowicza do Tymona Terleckiego, opracowała Nina Taylor-Terlecka, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” 2001, z. 4.Twarzą zwrócony ku śmierci. Listy Aleksandra Wata do Józefa Wittlina, „Znak” 1991.Tyszkiewicz Jan, Arystokrata bez krawata, Warszawa 2000, nr 429.Danilewicz Zielińska Maria, Szkice o literaturze emigracyjnej, Wrocław – Warszawa – Kraków 1992.Wat Aleksander, Korespondencja, wybrała, opracowała, przypisami i posłowiem opatrzyła Alina Kowalczykowa, Warszawa 2005, cz. 1, s. 472.Wejs-Milewska Violetta, Andrzej Bobkowski i Radio Wolna Europa. Korespondencja z Janem Nowakiem-Jeziorańskim, „Kresy” 2003 nr 4.Wejs-Milewska Violetta, Korespondencja: Jan Nowak – Witold Gombrowicz, „Kresy” 2002, nr 3–4.Wejs-Milewska Violetta, Pióra w ukropie i pióra suche. Wokół eseju Czesława Straszewicza „Pióra w ukropie, albo strach nami rządzi”, „Arcana” 2001, nr 5.Wejs-Milewska Violetta, Radio, [w:] tejże, Wykorzenieni i wygnani. O twórczości Czesława Straszewicza, Kraków 2003.Wejs-Milewska Violetta, Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy. Gustaw Herling-Grudziński, Tadeusz Nowakowski, Roman Palester, Czesław Straszewicz, Tymon Terlecki, Kraków 2007.Wejs-Milewska Violetta, Wykluczeni – wychodźstwo, kraj. Studia z antropologii emigracji polskiej XX wieku (idee, osobowości, instytucje), [tu:] Próby współpracy Witolda Gombrowicza z Polską Sekcją Radia Wolna Europa, Białystok 2012.Werner Andrzej, Wina niewinnych i niewinność winnych. Rzut oka na związki polityki z literaturą i literatury z polityką w PRL, [w:] Sporne postaci polskiej literatury współczesnej, pod red. Aliny Brodzkiej, Warszawa 1994.Wierzbicka Anna, Słownik kluczem do historii i kultury. „Ojczyzna” w językach niemieckim, polskim i rosyjskim, oraz Wolność – libertas – freedom – Svoboda. Uniwersalne ideały czy specyficzne dla danej kultury jednostki leksykalne?, [w:] Język – umysł – kultura, wybór i red. Jerzy Bartmiński, Warszawa 1999.Wierzbicki Piotr, Struktura kłamstwa, Londyn 1987.Dorosz Beata, Zagubiona idea. Wokół Kongresu Kultury Polskiej, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, pod red. Violetty Wejs-Milewskiej, Ewy Rogalewskiej, Białystok 2009.Wittlin Józef, Blaski i nędze wygnania, [w:] tegoż, Orfeusz w piekle XX wieku, Paryż 1963.Wittlin Józef, Do jakiej Ameryki jechałem, [w:] tegoż, Orfeusz w piekle XX wieku, Paryż 1963.Wittlin Józef, Eseje rozproszone, opracował Paweł Kądziela, Warszawa 1995.Wittlin Józef, Pisma pośmiertne i inne eseje, opracował Jan Zieliński, Warszawa 1992.Wittlin Józef, Listy do redaktorów „Wiadomości”, t. 2, Toruń 2014.Wokół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Materiały Konferencji Naukowej, pod red. Władysława Stępniaka, Warszawa 2002.Wspomnienia pracowników Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, pod red. Alina Grabowskiej-Perth, Warszawa 2002.Wyrwa Tadeusz, Z niepublikowanych wspomnień z (nie tylko) emigracyjnego życia kompozytora Romana Palestra, „Pamiętnik Literacki” 2010, t. 39.Wyskiel Wojciech, Kręgi wygnania. Jan Lechoń na obczyźnie (krąg pierwszy i drugi), Kraków 1988.Zamorski Kazimierz, Pod anteną Radia Wolna Europa, Poznań 1995.Dorosz Beata, Nowojorski pasjans. Polski Instytut Naukowy w Ameryce: Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński. Studia o wybranych zagadnieniach działalności 1939–1969, Warszawa 2013.Zbyszewski Karol, Ta nowela po nim pozostanie, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” (Londyn) 1963, nr 236.Z listów do Mieczysława Grydzewskiego 1946–1966, wybór, wstęp i oprac. Rafał Habielski, Londyn 1990.Zubrzycki Jerzy, Socjologia polskiej emigracji, „Kultura” (Paryż) 1954, nr 9, cz. 2.Dybciak Krzysztof, Próba porównania wielkich emigracji europejskich XX wieku, [w:] Paryż – Londyn – Monachium – Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko Polskiej, pod red. Violetty Wejs-Milewskiej, Ewy Rogalewskiej, Białystok 2009.Dybciak Krzysztof, Systemy komunikacji literackiej wielkich literatur emigracyjnych, „Teksty Drugie” 1998, nr 3.Eberhardt Grzegorz, Pisarz dla dorosłych. Opowieść o Józefie Mackiewiczu, Warszawa, 2008.Emigracja polska wobec sowietyzacji kraju po drugiej wojnie światowej. Studia, pod red. Ryszarda Sudzińskiego, Toruń 2007.Elzenberg Henryk, Pisma estetyczne, opracował oraz wstępem opatrzył Lesław Hostyński, Toruń 1999.Fijałkowska Barbara, Polityka i twórcy 1948–1959, Warszawa 1985.Fik Marta, Autorytecie, wróć? Szkice o postawach polskich intelektualistów po październiku 1956, Warszawa 1997.Fik Marta, Kultura polska po Jałcie: kronika lat 1944–1981, Londyn 1989.Garbal Łukasz, Gombrowicz a „Wiadomości” (Filologia versus krytyka), [w:] Życie drugiej emigracji niepodległościowej (I), red. Janusz Kryszak, Rafał Moczkodan, s. 137–145.Gawlikowski Lechosław, Mitologia ery tworzenia Rozgłośni Polskiej RWE, [w:] Radio Wolna Europa w polityce polskiej i zachodniej. Materiały z konferencji naukowej. Warszawa 30 listopada – 1 grudnia 2007, pod red. Andrzeja Borzyma, Jeremiego Sadowskiego, Warszawa 2009.Gawlikowski Lechosław, Pracownicy Radia Wolna Europa. Biografie zwykłe i niezwykłe, Warszawa 2015.Gębala Stanisław, Odpowiedzialność za słowo. O eseistyce Józefa Wittlina, „Ruch Literacki” 1985, z. 2.Giedroyc Jerzy, Autobiografia na cztery ręce, opracował i posłowiem opatrzył Krzysztof Pomian, Warszawa 1999.Giedroyc Jerzy, Bobkowski Andrzej, Listy 1946–1961, wybrał, opracował i wstępem opatrzył Jan Zieliński, Warszawa 1997.Giedroyc Jerzy, Gombrowicz Witold, Listy 1950–1969, wybrał, opracował i wstępem opatrzył Andrzej S. Kowalczyk, Warszawa 1993.Giedroyc Jerzy, Mieroszewski Juliusz, Listy 1949–1956 (cz. 1 i 2), wybrał i wstępem poprzedził Krzysztof Pomian, przypisami i indeksem opatrzyli Jacek Krawczyk i Krzysztof Pomian, szkicem o Mieroszewskich i Mieroszewskim uzupełnił Piotr Wandycz, Warszawa 1999.Giedroyc Jerzy, Miłosz Czesław, Listy 1952–1963, opracował i wstępem opatrzył Marek Kornat, Warszawa 2008.Giedroyc Jerzy, Stempowski Jerzy, Listy 1946–1969 (cz. 1 i 2), wydał, wstępem i przypisami opatrzył Andrzej S. Kowalczyk, Warszawa 1998.Giedroyc Jerzy, Wańkowicz Melchior, Listy 1945–1963, wyboru dokonała i wstępem opatrzyła Aleksandra Ziółkowska-Boehm, przypisy opracowali Aleksandra Ziółkowska-Boehm i Jacek Krawczyk, Warszawa 2000.Giedroyc J., Jeleński K., Listy 1950–1987, wybrał, opracował i wstępem opatrzył Wojciech Karpiński, Warszawa 1995, s. 193.Głowiński Michał, Marcowe gadanie. Komentarze do słów 1966–1971, Warszawa 1991.Głowiński Michał, Narracje literackie i nieliterackie. Prace wybrane, t. 2, Kraków 1997.Głowiński Michał, Pawiany z Monachium (PRL-owska propaganda wobec Wolnej Europy), [w:] tegoż, Pismak 1863 i inne szkice o różnych brzydkich rzeczach, Warszawa 1995.Gołębiowski Bronisław, Pamiętnikarstwo i literatura. Szkice z socjologii kultury, Warszawa 1973.Gombrowicz Rita, Gombrowicz w Europie 1963–1969, Kraków 1997.Gombrowicz. Walka o sławę, korespondencja: Józef Wittlin, Jarosław Iwaszkiewicz, Artur Sandauer, cz. 1, układ, przedmowa, przypisy Jerzy Jarzębski, Kraków 1996.Gombrowicz. Walka o sławę, korespondencja: Konstanty A. Jeleński, François Bondy, Dominik de Roux, cz. 2, układ, przedmowa Jerzy Jarzębski, przypisy Teresa Podolska, Małgorzata Nycz, Jerzy Jarzębski, tł. listów z fr. Ireneusz Kania, Kraków 1998.Gombrowicz Witold, Pisarz i pieniądze, [w:] tenże, Publicystyka, wywiady, teksty różne 1963–1969, Kraków 1997.Gombrowicz Witold, Dziennik 1953–1956, Kraków 1988.Gombrowicz Witold, Publicystyka, wywiady, teksty różne 1963–1969, Kraków 1997.Gombrowicz Witold, Komentarz [do:] Émile M. Cioran, Dogodności i niedogodności wygnania, „Kultura” (Paryż) 1952, nr 6

Contemporary radio – a question of identity

For over a decade now, we have been able to observe the increasing convergence of the media, thus leading to a unifying tendency in the forms of media message, a fusion of different styles and languages as well as of informational practices. The Internet plays more than a trifling role in this process, as thanks to its abilities both the untested and even the unknown are being equally explored. It seems that radio as an audio phenomenon of the 1930s is also undergoing this omnipresent tendency, losing its “original” [specifically its audio] identity. In the article, I raise the question of what chance radio has as a [traditional] audio medium in the context of ubiquitous stylistic multimedia unification

„A Political University” as a contemporary challenge: between a scholarly mission and a social dialogue

The article analyzes the situation of the university as we know it from everyday experience, but in the context of new challenges, i.e. in the context of its being remodeled so as to turn it into the space for expanding science by means of an unrestrained dialogue. Also, it looks at the university as the agora for free speech and social and political mediation, and not as a corporate body. Instead of favoring the now fashionable categories of excellence and knowledge, the university should return to the fundamental categories of truth and dialogue in the body of universitas.VIOLETTA WEJS-MILEWSKA – dr hab., prof. UwB; zainteresowania: emigracja niepodległościowa po 1939 r., literatura dokumentalna, publicystyka, historia radia i mediów. Autorka monografii: Wykorzenieni i wygnani. Rzecz o Czesławie Straszewiczu (Kraków 2003), Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy: Gustaw Herling-Grudziński, Tadeusz Nowakowski, Roman Palestr, Czesław Straszewicz, Tymon Terlecki (Kraków 2007), Wykluczeni – emigracja, kraj. Studia z antropologii emigracji polskiej XX wieku (idee, osobowości, instytucje) (Białystok 2012), Buenos Aires-Gwatemala-Montevideo-Nowy Jork-Paryż. Listy do Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Białystok 2016; redaktor Paryż-LondynMonachium-Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej I, II, Białystok 2009, 2016, edytor m.in. w: G. HerlingGrudziński, Recenzje, szkice, rozprawy literackie 1957–1998. Felietony i komentarze z Radia Wolna Europa 1955–1967, t. 3, pod red. W. Boleckiego, Kraków 2013.Uniwersytet w BiałymstokuCywiński B., Rodowody niepokornych, Warszawa 1996.Gadamer H-G., Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przełożył B. Baran, Kraków 1993.Ingarden R., O dyskusji owocnej słów kilka, [w:] tegoż, Książeczka o człowieku, Kraków 1972.Kołakowska A., Wojny kultur i inne wojny, Warszawa 2015, tu zwłaszcza: „Imagine”: intelektualne źródła poprawności politycznej, Brygady poprawności politycznej, s. 11-44, 89-98.Kołakowska A., Plaga słowików, Warszawa 2017.Matyja R., W poszukiwaniu elit percepcyjnych, „Nowa Konfederacja” (https://nowakonfederacja.pl/; data dostępu 4.07.2017).Pawełczyńska A., Głowy hydry. O przewrotności współczesnego zła, Łomianki 2014.Wilczyński J., O dobrych zwyczajach akademickich i potrzebie ich chowania, Wilno 1932.4

Letters from across the Ocean. The 50th Death Anniversary of Czesław Straszewicz, the Author of "Turyści z bocianich gniazd"

The fiftieth death anniversary of Czesław Straszewicz (1904–1963) makes a perfect opportunity to present the writers archival epistolary legacy from the emigration period, so far unpublished. The addressee of most of the writer’s letters is Jan Nowak-Jeziorański, the director of the Polish Section of Radio Free Europe as well as a few other workers of this radio station. This body of letters is complemented by letters of the writer’s wife, Ewa Roman-Straszewicz to Tadeusz Zawadzki and Nowak-Jeziorański, written after the death of the author of Turyści z bocianich gniazd [Tourists from stork nests].Violetta Wejs-Milewska, dr hab., historyk i antropolog literatury, adiunkt w Zakładzie Teorii i Antropologii Literatury Uniwersytetu w Białymstoku. Zajmuje się literaturą XX w., rozpatrywaną interdyscyplinarnie pod kątem antropologii pogranicza kultur oraz problemów psychospołecznych w sytuacji wyobcowania, ze szczególnym uwzględnieniem kultury emigracji niepodległościowej po 1939 r. Autorka monografii: "Wykorzenieni i wygnani. Rzecz o Czesławie Straszewiczu" (Kraków 2003), "Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy: Gustaw Herling-Grudziński, Tadeusz Nowakowski, Roman Palestr, Czesław Straszewicz, Tymon Terlecki" (Kraków 2007) [Nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, 2009], "Wykluczeni – emigracja, kraj. Studia z antropologii emigracji polskiej XX wieku (idee, osobowości, instytucje)" (Białystok 2012) [Nagroda JM Rektora UW w konkursie Akademia, 2013], redaktorka (wespół z E. Rogalewską) "Paryż–Londyn–Monachium–Nowy Jork. Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej", Białystok 2009.Uniwersytet w Białymstoku436137