Wallfahrer und Wallfahrten in der Kritik der Aufklärung. Beispiele aus Süddeutschland

Die Erforschung der Wallfahrt, einzelner Wallfahrtsorte und ihrer Kulte sowie der Pilgerwege ist seit langer Zeit ein etabliertes Feld kirchen- und landeshistorischer sowie volkskundlicher Recherche. Neuerscheinungen betonen ein fast zeitloses Forschungsanliegen. Der zeitliche Forschungsfokus lag naturgemäß in der Entstehungs- und Blütezeit einzelner Wallfahrtszentren, weniger in der Spätzeit, als die beißende Kritik und der Spott reliquien- und wunderverachtender Aufklärer einsetzte. In der frühen Neuzeit standen die Pilger mehrfach im Fokus der Gesetzgebung, das Hauptziel war dabei die Bekämpfung von Müßiggang und Bettelei. In Gesetzen aus dieser Zeit spiegelte sich aber auch der Streit um Ausschanklizenzen für Wallfahrtsbier und die Reduzierung katholischer Fest- und Wallfahrtstage im arbeitsreichen Jahreszyklus wieder.For a long time pilgrimages, pilgrimage sites and pilgrims’ tracks have constituted an important subject in historical research concerning religiousness, the history of various regions and ethnography. New publications underline age-old research issues. Naturally, the research concentrates on the period of individual pilgrimage centres being established and their development. Less research has been made in relation to the subsequent period of acute criticism and mockery in which representatives of the Enlightenment disdained relics and religious miracles. In the Early Modern period, pilgrims frequently became the target of legislators whose main aim was to fight vanity and beggary. The regulations from the period under discussion concern conflicts regarding the pilgrims’ beer licence for taverns and the reduction of the number of Catholic festivals and pilgrims’ festivals in the calendar year.Translated by Agnieszka ChabrosPielgrzymi i pielgrzymki w krytyce oświecenia. Przykłady z południowych Niemiec(streszczenie) Od dłuższego już czasu pielgrzymki, poszczególne miejsca pielgrzymkowe i drogi pątnicze stanowią istotny temat w badaniach historycznych dotyczących religijności, dziejów poszczególnych regionów oraz etnografii. Nowe publikacje podkreślają niemal ponadczasowe problemy badawcze. W sposób naturalny badania ogniskują się na okresie powstawania poszczególnych centrów pielgrzymkowych oraz ich rozkwitu, w mniejszym stopniu na późniejszych czasach, w których pojawiła się kąśliwa krytyka i drwina pogardzających relikwiami oraz cudami przedstawicieli oświecenia. W nowożytności pielgrzymi wielokrotnie stawali się obiektem zainteresowania ustawodawstwa, którego głównym celem była walka z próżniactwem i żebractwem. W pochodzących z tego okresu przepisach porządkowych odzwierciedlone zostały również spory o licencję na wyszynk piwa „pątniczego” oraz reducję katolickich dni świątecznych i pielgrzymkowych w roku kalendarzowym

Paradiesische Zustände? Steuer- und Religionsfreiheit als ein herrschaftliches Lockmittel für Um- und Neusiedler in Früher Neuzeit und Moderne

In einigen Orten Europas, auch in Süddeutschland, gibt es noch Flur- oder Stadtteilnamen, die an eine nach 1648 nicht unübliche Praxis erinnern, neue Bürger, Handwerker und Bauern mit Steuerbefreiungen (auf Zeit) ins Land zu locken. Zusätzlich wurde ihnen manchmal noch die Religionsfreiheit zugestanden. Ziel war es meist, die Peuplierung (planmäßige Besiedlung) verwüsteter Landstriche oder die Urbarmachung ungenutzter Agrarflächen zu erreichen. Im 19. und 20. Jahrhundert konnten es dann auch autonome Gesellschaftsgruppen sein, die alternative Wohn- und Lebensformen ohne staatlichen und kirchlichen Dirigismus anstrebten

Süddeutsche Reichskammergerichtsprozesse der Frühmoderne. Ein unerschöpflicher Quellenfundus nicht nur für die Rechtsgeschichte

Południowoniemieckie procesy sądowe przed Sądem Kameralnym Rzeszy (Reichskammergericht) w nowożytności. Niewyczerpany zasób źródeł nie tylko do historii prawaSouth German Trials Before the Reich Chamber Court (Reichskammergericht) in the Modern Era: Inexhaustible Resource of Sources Relating not only to the History of LawPołudniowoniemieckie procesy sądowe przed Sądem Kameralnym Rzeszy (Reichskammergericht) w nowożytności. Niewyczerpany zasób źródeł nie tylko do historii prawaSouth German Trials Before the Reich Chamber Court (Reichskammergericht) in the Modern Era: Inexhaustible Resource of Sources Relating not only to the History of LawPołudniowoniemieckie procesy sądowe przed Sądem Kameralnym Rzeszy (Reichskammergericht) w nowożytności. Niewyczerpany zasób źródeł nie tylko do historii prawaSouth German Trials Before the Reich Chamber Court (Reichskammergericht) in the Modern Era: Inexhaustible Resource of Sources Relating not only to the History of La

Städte unter Wasser. Der Umgang mit Hochwasser im Spiegel frühmoderner kommunaler Medien

Zu Überflutungen und Hochwasserkatastrophen von an Flüssen angesiedelten Städten in der Frühen Neuzeit in Süddeutschland existieren zahlreiche Hinweise, die sich in Stadtchroniken, Annalen, Berichterstattungen, Zeitungen, Einblattdrucken, Dekreten, Verlässen und auch Verordnungen der Wasser-Policey finden lassen. Auffällig dabei ist, dass diese Naturkatastrophen von den Zeitgenossen als „Zorn Gottes“ interpretiert wurden, es jedoch seit dem 18. Jahrhundert auch naturwissenschaftliche Ansätze und Lösungen in der Hochwasservorsorge gab.Cities under water: Flood prevention in the mirror of early modern municipal mediaThere are numerous sources concerning the issue of the flood disasters in cities located on rivers in early modern in southern Germany, such as municipal chronicles, annals, reports, journals, leaflets, decrees, regulations and water police ordinances. What is striking is that natural disasters were interpreted by people of the period as the “anger of God”. However, from the 18th century, there were also hypotheses and scientific solutions to the issue of flood prevention. Translated by Anna MaleszkaMiasta pod wodą. Sposoby postępowania w obliczu powodzi w świetle nowożytnych mediów komunalnychIstnieje wiele wskazówek na temat katastrof powodziowych w okresie nowożytnym w miastach położonych nad rzekami w południowych Niemczech, które można znaleźć w kronikach miejskich, rocznikach, sprawozdaniach, czasopismach, drukach ulotnych, dekretach, rozporządzeniach i zarządzeniach policji wodnej. Uderzające jest przy tym, że klęski żywiołowe były interpretowane przez współczesnych jako „gniew Boży”. Jednakże od XVIII wieku pojawiały się także hipotezy oraz rozwiązania o charakterze naukowym w zakresie zapobiegania powodziom. Tłumaczenie Renata Skowrońsk

Universelles Studieren in Spätmittelalter und Frühmoderne? Polen (Krakau) und Süddeutschland (Altdorf, Dillingen, Erlangen, Ingolstadt und Würzburg) im Vergleich

Die Matrikelbefunde der konfessionsgeschiedenen Universitäten Süddeutschlands und Krakaus bestätigten einen engen Zusammenhang von Bildungs- und Konfessionslandschaften. Während sich Dillingen, Ingolstadt und Würzburg als Universitäten der Gegenreformation und katholischen Konfessionalisierung profilierten, bedienten Altdorf und Erlangen die protestantischen Einzugsgebiete. Vor allem in glaubensvermischten Regionen wurde die Wahl des Studienortes deutlich mit der Konfession verbunden. Biographisch-familiare Zusammenhänge spielten sicher auch bei der Ortswahl eine Rolle. Auch Mehrfachnennungen ein- und desselben Herkunftsorts in Folgesemestern verweisen auf Universitätstraditionen vor Ort.Universal Study in Late Medieval and Early Modern Times? Comparison of Poland (Cracow) and Southern Germany (Altdorf, Dillingen, Erlangen, Ingolstadt and Würzburg)Entries in university records of various denominations in southern Germany and Cracow confirm the close relationship between educational and religious fields. While Dillingen, Ingolstadt and Würzburg were profiled as universities supporting the Counter-Reformation and the consolidation of Catholicism, Altdorf and Erlangen served the Protestant regions. Particularly in regions inhabited by dissenters, the choice of a place to study was clearly related to religion. Biographical and family relationships also played a role in choosing a place to study. Repeated accounts referring to the same place of origin in subsequent semesters also indicate local university traditions. Translated by Agnieszka ChabrosUniwersalne studiowanie w późnym średniowieczu oraz nowożytności? Porównanie Polski (Kraków) i południowych Niemiec (Altdorf, Dillingen, Erlangen, Ingolstadt i Würzburg)Wpisy w metrykach uniwersytetów różnych wyznań w południowych Niemczech i Krakowie potwierdzają ścisły związek między krajobrazami edukacyjnymi i wyznaniowymi. Podczas gdy Dillingen, Ingolstadt i Würzburg profilowały się jako uniwersytety kontrreformacji oraz utrwalania katolicyzmu, Altdorf i Erlangen służyły protestanckim rejonom. Zwłaszcza w regionach zamieszkanych przez różnowierców wybór miejsca studiów był wyraźnie powiązany z wyznaniem. Relacje biograficzne i rodzinne również odgrywały rolę w wyborze miejsca studiów. Wielokrotne wzmianki o jednym i tym samym miejscu pochodzenia w kolejnych semestrach również wskazują na lokalne tradycje uniwersyteckie. Tłumaczenie Renata Skowrońsk

Drei Städte und ihre geistlichen Immunitäten Augsburg, Bamberg und Regensburg vor und nach der Reformation

Trzy miasta i ich kościelne immunitety. Augsburg, Bamberg und Regensburg po reformacjiW artykule ukazane zostały na przykładzie wybranych miast południowoniemieckich problemy i szanse urbanistycznego oraz społecznego rozwoju okręgów miejskich posiadających różnego rodzaju świeckie i kościelne przywileje. Czy w miastach nowożytnych wyposażonych w immunitety „zegary chodziły“ inaczej, niż w osadach o homogenicznej strukturze władzy? Jako przykłady wybrane zostały miasto biskupie Bamberg oraz miasta Rzeszy Augsburg i Ratyzbona. Te trzy ośrodki upodabniały się od średniowiecza pod względem struktury urbanistycznej. Życie publiczne i topografia miejska rozwijały się tam jednocześnie w „strefach“ sakralnych i świeckich, a władza miejska kończyła się na granicy immunitetów (lub była kontynuowana w zmienionej formie)

Zur europäischen Diskussion über den Religionskrieg in den Jahren 1679–1714

Europejska dyskusja o wojnie religijnej w latach 1679–1714On the European discussion about the religious war in the years 1679–1714Europejska dyskusja o wojnie religijnej w latach 1679–1714On the European discussion about the religious war in the years 1679–1714Europejska dyskusja o wojnie religijnej w latach 1679–1714On the European discussion about the religious war in the years 1679–171

Herrschaftsdokumente des 16. Jahrhunderts in Karten, Text und Tabelle. Zur Landesaufnahme im süddeutschen Fürstentum Pfalz-Neuburg aus europäischer Perspektive

Dokumenty władców z XVI wieku na mapach, w tekście i tabeli. O odzwierciedlaniu kraju w południowo-niemieckim księstwie Palatynat-Neuburg z perspektywy europejskiejDocuments of the 16th Century Rulers on the Map, in the Text and in the Table: About Representing the Country in the South German Principality of Palatinate-Neuburg from a European PerspectiveDokumenty władców z XVI wieku na mapach, w tekście i tabeli. O odzwierciedlaniu kraju w południowo-niemieckim księstwie Palatynat-Neuburg z perspektywy europejskiejDocuments of the 16th Century Rulers on the Map, in the Text and in the Table: About Representing the Country in the South German Principality of Palatinate-Neuburg from a European PerspectiveDokumenty władców z XVI wieku na mapach, w tekście i tabeli. O odzwierciedlaniu kraju w południowo-niemieckim księstwie Palatynat-Neuburg z perspektywy europejskiejDocuments of the 16th Century Rulers on the Map, in the Text and in the Table: About Representing the Country in the South German Principality of Palatinate-Neuburg from a European Perspectiv

Controversial Aspects of Diagnostics and Therapy of Arthritis of the Temporomandibular Joint in Rheumatoid and Juvenile Idiopathic Arthritis: An Analysis of Evidence- and Consensus-Based Recommendations Based on an Interdisciplinary Guideline Project

Introduction: Due to potentially severe sequelae (impaired growth, condylar resorption, and ankylosis) early diagnosis of chronic rheumatic arthritis of the temporomandibular joint (TMJ) and timely onset of therapy are essential. Aim: Owing to very limited evidence the aim of the study was to identify and discuss controversial topics in the guideline development to promote further focused research. Methods: Through a systematic literature search, 394 out of 3771 publications were included in a German interdisciplinary guideline draft. Two workgroups (1: oral and maxillofacial surgery, 2: interdisciplinary) voted on 77 recommendations/statements, in 2 independent anonymized and blinded consensus phases (Delphi process). Results: The voting results were relatively homogenous, except for a greater proportion of abstentions amongst the interdisciplinary group (p < 0.001). Eighty four percent of recommendations/statements were approved in the first round, 89% with strong consensus. Fourteen recommendations/statements (18.2%) required a prolonged consensus phase and further discussion. Discussion: Contrast-enhanced MRI was confirmed as the method of choice for the diagnosis of TMJ arthritis. Intraarticular corticosteroid injection is to be limited to therapy refractory cases and single injection only. In adults, alloplastic joint replacement is preferable to autologous replacement. In children/adolescents, autologous reconstruction may be performed lacking viable alternatives. Alloplastic options are currently still considered experimental