Navigating the care system: feasibility and acceptability of the use of ICT to support older people with multimorbidity

Health and social care systems, primarily designed for people with single diseases rather than those with multimorbidity (two or more long-term conditions [LTCs]), are becoming more complex. With increases in the older population, a rise of multimorbidity and greater fragmentation in the care landscape, little is known about how multimorbidity affects the patient’s task to find appropriate care in the right place and at the right time (i.e. care navigation). Difficulties in care navigation have proven to cause delays in access and use of inappropriate services. For older individuals with a number of LTCs, there is an urgent need to support them in appropriately navigating the care system to maximise their health and wellbeing. Using a mixed method design, this study aims to map the personal care network (PCN) of older people (aged 55 years and over) with multimorbidity. It explores the use of Information and Communication Technologies (ICT) to support this patient group in finding their way through the care system. The research involves three stages, addressing the overall question: “Navigating the care system: what is feasible and acceptable with regard to the use of ICT to support older people with multimorbidity?” A scoping review brings together the limited literature on care navigation in older people with multimorbidity and identifies gaps in knowledge. The results demonstrate that navigating the care system is perceived to be a daunting task for many patients. Patients have to learn through experience, rather than being able to rely on systems and actors within the care environment. The gaps in knowledge and practice, identified in the scoping review, are the drivers of the second stage of the study. Stage two investigates from a patients’ perspective, the structure and composition of the PCN surrounding older people with multimorbidity. People and services (actors) involved in the care for this patient group are explored throug

Beschrijving van de recent ingevoerde maatregelen in de huisartsgeneeskunde

Studie uitgevoerd in opdracht van het RIZIV. Betreft een beschrijving van de recent ingevoerde maatregelen in de huisartsgeneeskunde

Perceptions on use of home telemonitoring in patients with long term conditions – concordance with the Health Information Technology Acceptance Model: a qualitative collective case study

Background Health information technology (HIT) may be used to improve care for increasing numbers of older people with long term conditions (LTCs) who make high demands on health and social care services. Despite its potential benefits for reducing disease exacerbations and hospitalisations, HIT home monitoring is not always accepted by patients. Using the Health Information Technology Acceptance Model (HITAM) this qualitative study examined the usefulness of the model for understanding acceptance of HIT in older people (≥60 years) participating in a RCT for older people with Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) and associated heart diseases (CHROMED). Methods An instrumental, collective case study design was used with qualitative interviews of patients in the intervention arm of CHROMED. These were conducted at two time points, one shortly after installation of equipment and again at the end of (or withdrawal from) the study. We used Framework Analysis to examine how well the HITAM accounted for the data. Results Participants included 21 patients aged between 60–99 years and their partners or relatives where applicable. Additional concepts for the HITAM for older people included: concerns regarding health professional access and attachment; heightened illness anxiety and desire to avoid continuation of the ‘sick-role’. In the technology zone, HIT self-efficacy was associated with good organisational processes and informal support; while ease of use was connected to equipment design being suitable for older people. HIT perceived usefulness was related to establishing trends in health status, detecting early signs of infection and potential to self-manage. Due to limited feedback to users opportunities to self-manage were reduced. Conclusions HITAM helped understand the likelihood that older people with LTCs would use HIT, but did not explain how this might result in improved self-management. In order to increase HIT acceptance among older people, equipment design and organisational factors need to be considered. Trial registration ClinicalTrials.gov Identifier: NCT01960907 October 9 2013 (retrospectively registered) Clinical tRials fOr elderly patients with MultiplE Disease (CHROMED). Start date October 2012, end date March 2016. Date of enrolment of the first participant was February 2013

A systematic scoping review of care navigation for older people with multimorbidity

Introduction: The health and social care environment is being transformed by the needs of the aging population, higher levels of multimorbidity, and shifts in the care landscape, such as specialisation, ‘privatisation’ and fragmentation. Health and social care systems were not designed to appropriately support individuals with multimorbidities; primarily evolving to cater for single diseases and acute events. Nevertheless, there is now an urgent need to redesign existing structures and care delivery to address the needs of the population, ensuring individuals can access the right care at the right time and in the right place. If patients or users are unable to adequately navigate health, social and third sector care, there is likely to be an increase in expenditure through use of non-appropriate services and a reduction in patient satisfaction and well-being. Multimorbidity requires patients to seek care from different clinicians and professionals, within and beyond primary care. However, little is known about how these patients interact with the complex health and social care systems, and particularly how this impacts on effective care navigation. This study aimed to scope the literature on how older people (aged 55 years and over) with multimorbidities effectively navigate the care system. Methods: A scoping review was conducted to address the research question: ‘What information is available in the literature regarding care system navigation in the setting of older people with multimorbidity?’. A detailed search strategy was developed, including the following inclusion criteria: literature published between 2003-2014 in English, Dutch, French or German, holding the key terms of navigat* AND multi*morbid*. Papers were initially selected based on title from five electronic databases together with a review of ten grey literature sources. The selection was further refined through abstract reading. The final selection of full text papers was analysed through the use of a data extraction tool. Results: In total 3,171 papers were found. After title and abstract reading, 367 papers were extracted. These were subject to more in-depth abstract and full text reading, which resulted in a final selection of 46 papers. These papers were reviewed in depth and analysed. Only 12 papers addressed the research question, suggesting that limited literature is available on the experience of older people with multimorbidities navigating the care system. Overall, the studies demonstrated that patients perceived they were expected to find their own way, learning from experience, rather than being able to rely on a particular service or system that could support them to navigate their different care needs. The scoping review further revealed the necessity of providing patients with practical, information and social support to help them navigate the system. Where care navigation programs were in place across primary and secondary care, demonstrable benefits were shown for patients with single diseases (e.g. cancer, chronic lung disease). In contrast, although promising results were seen for those patients with multimorbidities there was a lack of implementation. Conclusion: Older people with multiple morbidities face a daunting task navigating the care system. In order to maximise health and wellbeing, increase patient empowerment and satisfaction, and limit inappropriate costs due to inappropriate navigation better systems are needed to support people to navigate the care system. Although there is clarity as to the type and extent of support patients perceive they need, there is little evidence around the most effective method of delivering such support

Vlaamse prioritaire thema's met betrekking tot eerstelijnsgezondheidszorg: focus op de Vlaamse huisartsgeneeskunde

Om tegemoet te komen aan belangrijke verschuivingen en uitdagingen binnen de Vlaamse gezondheidszorg (bijvoorbeeld vergrijzing, fragmentatie of vermaatschappelijking van zorg) werden op Vlaams en Federaal niveau een aantal speerpunten geformuleerd. In stap 1 van dit onderzoeksproject werden deze vooropgestelde accenten onder de vorm van zes prioritaire thema’s gesynthetiseerd : - Ondersteunen en versterken van zelfzorg en mantelzorg, en focussen op preventie - Empowerment van patiënten en hun naaste omgeving - Focussen op eerste lijn (gezondheidszorg dichtbij huis garanderen) en verbindingen tussen en binnen eerste lijn en andere zorgniveaus - Versterkte, direct toegankelijke eerstelijnsgezondheidszorg - Kwaliteitsvolle eerstelijnsgezondheidszorg - Focus op alle zorgbehoevenden met speciale aandacht voor de meest kwetsbaren Na het identificeren van de prioritaire beleidsthema’s werden in de tweede stap alle beschikbare cijfergegevens per thema, die gebruikt kunnen worden bij het opmaken van een stand van zaken met betrekking tot het betreffende thema in kaart gebracht. Tot voor kort waren er weinig cijfers beschikbaar over deze Vlaamse prioritaire speerpunten. De nadruk van deze bestaande gegevens ligt voornamelijk op het globaal gezondheidszorgsysteem en in mindere mate op de eerstelijnsgezondheidszorg (of meer specifiek op de huisartsgeneeskunde). Verder zijn de reeds beschikbare data voornamelijk van administratieve oorsprong, wat tot belangrijke beperkingen leidt. Dit onderzoek probeert hierop in te spelen: door naast het traditionele cijfermateriaal ook data uit drie nieuwe, internationale databanken (European GP Task Profiles, 1993; PHAMEU, 2008 en QUALICOPC, 2013) te analyseren. De cijfers uit deze drie databanken voegen informatie toe aan de bestaande kennis rond de performantie van de Vlaamse eerstelijnsgezondheidszorg. Op die manier laten ze toe deze zorg vanuit drie verschillende standpunten te bekijken: vanuit het artsenperspectief via de European GP Task Profiles, vanuit beleidsmatig perspectief via PHAMEU en vanuit artsen- en patiëntenperspectief via QUALICOPC. PHAMEU en QUALICOPC maken het tevens mogelijk om Vlaamse cijfers te benchmarken met andere Europese landen, hetgeen in voorgaand onderzoek nog niet gerealiseerd werd. In de volgende stap van dit onderzoek werden de resultaten van de analyses voorgelegd aan een uitgebreid panel van experten, werkzaam binnen diverse instellingen in de gezondheids- en welzijnssector. De experten werd gevraagd de resultaten grondig door te nemen en een aantal aanbevelingen te formuleren om de eerstelijnsgezondheidszorg, en de huisartsgeneeskunde in het bijzonder, te monitoren in de toekomst. Belangrijkste bevindingen en aanbevelingen per prioritair beleidsthema 1. Ondersteunen en versterken van zelfzorg en mantelzorg, en focussen op preventie Een opvallende bevinding is dat de frequentie van gezondheidsvoorlichting door de huisarts met betrekking tot roken en problematisch alcoholgebruik over de afgelopen 20 jaar sterk afgenomen is. Dit ondanks het feit dat het reduceren van de gezondheidsschade door tabak en alcohol een belangrijke gezondheidsdoelstelling is. Dit pleit ervoor om huisartsen nog meer als actieve partner te betrekken in een geïntegreerde aanpak van de gezondheidsdoelstellingen. Door hun vertrouwensrelatie met patiënten en hun kennis van de sociale en familiale context van de patiënt kunnen ze een belangrijke aanvulling vormen op de bevolkingsbrede, algemene aanpak van veel preventieprogramma’s. Deze individuele aanpak die rekening houdt met de bijzondere context van de patiënt, is wellicht van bijzonder belang voor die bevolkingsgroepen die in de bevolkingsonderzoeken of -campagnes traditioneel uit de boot vallen: zoals bijvoorbeeld allochtonen, patiënten uit socio - economisch kwetsbare groepen, etc. Toch mag deze inzet van de huisarts niet ondoordacht en zonder de nodige ondersteuning gebeuren. Die ondersteuning kan bestaan uit het voorzien van materialen en methoden voor preventie in de huisartsenpraktijk; een transparant, beschikbaar en interdisciplinair netwerk van andere hulpverleners waarnaar de huisarts vlot kan verwijzen of beroep kan op doen; de mogelijkheid tot taakdelegatie naar andere hulpverleners; en - in afwachting van de mogelijkheid tot taakdelegatie - een specifiek opleidingspakket voor huisartsen rond preventie. 2. Empowerment van patiënten en hun naaste omgeving Vlaanderen is de Europese koploper op het vlak van gezamenlijk beslissingen nemen met de patiënt bij een doorverwijzing naar een andere gezondheidszorgverlener. Echter, wat gebeurt na die doorverwijzing lijkt minder vlot te lopen: de contacten met de arts - specialist nemen af, de terugkoppeling naar de huisarts na verwijzing verloopt niet altijd even vlot en de huisarts neemt minder vaak de centrale rol in de zorg op. Deze verminderde samenwerking tussen huisarts en arts - specialist kan mogelijk problematisch zijn. Om de communicatie tussen zorgactoren te bevorderen werden recent een aantal maatregelen genomen (bijvoorbeeld Vitalink). Ondanks deze maatregelen wijzen de resultaten van dit onderzoek niet op een verbetering van de communicatie. Een permanente evaluatie van Vitalink, en bij uitbreiding e - Health, is van primordiaal belang. 3. Focussen op eerste lijn (gezondheidszorg dichtbij huis garanderen) en verbindingen tussen en binnen eerste lijn en andere zorgniveaus Cijfers in de rapport lijken erop te wijzen dat het huisartsenprofiel “erodeert”. Huisartsen in 2013 worden in veel mindere mate dan 20 jaar geleden door patiënten met een ziekte/aandoening als eerste gezondheidszorgverlener gecontacteerd. Dit in tegenstelling tot de andere Europese landen waar een geëchelonneerd systeem bestaat. Doorheen dit volledige rapport stellen we verschillende knelpunten vast die te maken hebben met deze structurele afwezigheid van echelonnering. In het Belgisch gezondheidszorgsysteem heeft de huisarts geen navigator - rol waardoor patiënten de vrije keuze hebben welke gezondheidszorgverlener te contacteren. Een duidelijke functie als navigator zou kunnen bijdragen tot een betere coördinatie van zorg met daarbij een aanzienlijke winst in efficiëntie en kosteneffectiviteit. 4. Versterkte, direct toegankelijke eerstelijnsgezondheidszorg Wanneer we de geografische spreiding van de Vlaamse huisartsenpraktijken binnen een Europees perspectief bekijken scoort Vlaanderen zeer goed. Toch komt in de resultaten van dit hoofdstuk naar voor dat de Vlaamse patiënten Europees koploper zijn in het uitstellen van huisartsenzorg. Patiënten met een laag gemiddeld inkomen en jongere patiënten stellen vaker zorg uit dan oudere patiënten en deze met een hoog gemiddeld inkomen. Redenen hiervoor kunnen zijn dat patiënten met een lager inkomen minder middelen hebben om een bezoek aan de huisarts te betalen en dat jongeren patiënten zorg uitstellen omdat ze het te druk hebben (dit is de meest gerapporteerde reden waarom Vlaamse patiënten zorg uitstellen). Vervolgens noteren we dat vrouwelijke huisartsen en artsen werkzaam in een grootstedelijke context vaker aangeven beperkingen te hanteren bij nieuwe patiënten of bij patiënten de niet binnen het door hen gedefinieerde werkgebied wonen. Door een toegenomen vervrouwelijking van de huisartsgeneeskunde en door het belang dat jonge artsen toekennen aan een optimale balans tussen werk en privé, daalt de totale capaciteit aan huisartsenzorg en dit ondanks de stijging van het aantal huisartsen. Wanneer we dit binnen een internationale context bekijken, ligt het aantal huisartsen per 10.000 inwoners in Vlaanderen relatief hoog. Een meer doorgedreven taakdifferentiatie en -delegatie dringt zich op. De huisarts die meer de rol op te nemen als “central hub of care” waarbij hij de zorg coördineert en waar mogelijk eerstelijnszorg delegeert naar andere disciplines. 5. Kwaliteitsvolle eerstelijnsgezondheidszorg Vlaamse huisartsen scoren binnen de Europese context goed op het gebruik van een medisch dossier om de continuïteit te waarborgen. De meerderheid van de huisartsen geven aan gegevens bij elke consultatie te registreren en ze houden - naar eigen zeggen - in vergelijking met hun Europese collega’s een relatief brede waaier aan informatie bij. Opvallend is evenwel dat de sociale status en de etniciteit van de patiënt door een meerderheid van de artsen niet wordt geregistreerd. Deze informatie kan van groot belang zijn bij het kaderen van de zorgvraag, de diagnosestelling en het opstellen van een haalbaar behandelplan. Ondanks het feit dat dit in Vlaanderen niet verplicht is, rapporteert het merendeel van de patiënten een vaste huisarts te hebben. Oudere patiënten geven dit vaker aan dan jongere patiënten. Mogelijk is dit te verklaren door het feit dat jongere patiënten over het algemeen gezonder zijn en minder nood hebben aan zorg. Echter, het is ook mogelijk dat jongere patiënten door hun grotere mobiliteit een rechtstreekse toegang naar een specialistische gezondheidszorgverlener gemakkelijker vinden dan het herhaaldelijk op zoek gaan naar een “vaste” huisarts. Ten slotte, een zeer belangrijk aspect van kwaliteit van zorg is patiëntveiligheid. Opvallend is dat hierover nauwelijks cijfers beschikbaar zijn in Vlaanderen: klachten worden slechts fragmentarisch geregistreerd, fouten worden nauwelijks of niet gerapporteerd. 6. Focus op alle zorgbehoevenden met speciale aandacht voor de meest kwetsbaren In de resultaten van dit onderzoek observeren we dat 6.1% van de patiënten in Vlaanderen zorg uitstelt omwille van financiële redenen. Nagenoeg alle Vlaamse huisartsen die deelnamen aan de QUALICOPC studie geven aan persoonlijke inspanningen te doen om financiële barrières te reduceren: ze laten de eigen bijdrage vallen, geven gratis medicijnstalen, etc. Alhoewel dit wijst op een positieve attitude van de huisartsen, vormt dit geen structurele oplossing. Beleidsrelevante aanbevelingen voor de toekomstige monitoring van de performantie van de eerstelijnsgezondheidszorg/huisartsgeneeskunde Op basis van dit rapport tekenen zich drie aanbevelingen af om in de toekomst de Vlaamse eerstelijnsgezondheidszorg te verbeteren en deze te monitoren. 1. De samenwerking van alle betrokken actoren (overheid, financieringsinstellingen, beroepsgroepen en patiënten) binnen de eerstelijnsgezondheidszorg/huisartsgeneeskunde dient bevordert te worden. Zij zouden samen een Vlaamse werkgroep rond performantie binnen de eerstelijnsgezondheidszorg kunnen vormen, die een geïntegreerd beleid rond de Vlaamse eerstelijnsgezondheidszorg uitdenkt, de performantie ervan systematisch evalueert en bijsturingen van dit beleid adviseert. 2. Om de nood aan gezondheidszorg en de kwaliteit van die zorg in kaart te brengen is gedetailleerde informatie op patiënt-, huisarts- en praktijkniveau noodzakelijk. De meeste betrouwbare en wellicht ook de meest kosteneffectieve en duurzame manier om deze data te verzamelen is via de elektronische patiëntendossiers. 3. Het monitoren van de performantie van de eerstelijnsgezondheidszorg dient te gebeuren op macro-, meso- en micro-niveau. Op macro-niveau is een systematische evaluatie van de nieuwe of bijgestuurde beleidsmaatregelen via een eerstelijnsgezondheidszorgobservatorium essentieel. Op micro- en meso-level dienst respectievelijk de interacties met de patiënt en de kwaliteit van de zorgprocessen aan de hand van een uitgebreidere versie van de huidige profielenevaluaties opgevolgd worden