The Empress Theodora in Latin Sources (Chronicon of Victor of Tunnuna, Breviarium by Liberatus of Carthage and Liber Pontificalis)

Poniższy artykuł stanowi analizę sposobów przedstawiania cesarzowej Teodory – żony cesarza Justyniana i najpopularniejszej kobiety w dziejach Bizancjum – we współczesnych jej źródłach łacińskich. Wiktor z Tunnuny, Liberatus z Kartaginy, a także autor wybranych biogramów w Liber Pontificalis koncentrowali się w swoich dziełach przede wszystkim na kwestiach polityki religijnej imperium i przez ten pryzmat opisywali osobę władczyni. Rozważania dotyczące równoległej miafizyckiej tradycji źródłowej pozwalają na wysunięcie hipotezy o schematyzmie kreowania wizerunku Teodory jako głównego wroga chalcedońskiej ortodoksji.The following article analyzes the presentation of Empress Theodora – the wife of Emperor Justinian and the most popular woman in the history of Byzantium – in contemporary Latin sources. Victor of Tunnuna, Liberatus of Carthage, and the author of selected biographies in Liber Pontificalis focused in their works primarily on the issues of religious policy of the empire and described the person of the ruler throughout this prism. Considerations on the parallel monophysite source tradition allow for a hypothesis about the schematicism of creating the image of Theodora as the main enemy of Chalcedonian [email protected] Urbaniec – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie historia, adiunkt w Zakładzie Historii Starożytnej w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Zainteresowania badawcze: historia administracji i historia polityczna późnego cesarstwa rzymskiego i wczesnego cesarstwa bizantyńskiego, spory chrystologiczne w V i VI w., barbarzyńcy w strukturach cesarstwa rzymskiego. Członkostwo w organizacjach: członek Komisji Bizantynologicznej Polskiego Towarzystwa Historycznego, członek Stowarzyszenia Historyków Starożytności, członek Polskiego Towarzystwa Historycznego.Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w KrakowieCodex Iustinianus, ed. Paul Krueger, Corpus Iuris Civilis, Vol. 2, (Berlin: Apud Weidmannos, 1954).Chronicon Paschale, ed. Ludwig Dindorf, Chronicon Paschale ad exemplar Vaticanum, Vol. 1–2, (Bonnae: E. Weber, 1832).Digesta Iustiniani. Digesta Justyniańskie, red. Tomasz Palimirski, t. 1, (Kraków: Poligrafia Salezjańska, 2013).Ewagriusz Scholastyk, Historia Ecclesiastica, ed. Joseph Bidez, Léon Parmentier, (London: Methuen & Co., 1898).Greatrex, Geoffrey (ed.), The Chronicle of Pseudo-Zachariah Rhetor: Church and War in Late Antiquity, (Liverpool: Liverpool University Press, 2011).Izydor z Sewilli, De viris illustrubus, ed. Carmen Codoñer Merino, El „De viris illustribus” de Isidoro de Sevilla. Estudio y edicion critica, (Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca, 1964).Jan z Efezu, Historia ecclesiastica, ed. Ernest Walter Brooks, Johannis ephesini historiae ecclesiasticae pars tertia, CSCO, Vol. III.3, (Paris–Louvain: Peeters Publishers, 1935–1936).Jan z Efezu, Żywoty świętych, ed. Ernest Walter Brooks, John of Ephesus, Lives of the Eastern Saints, PO, 17–19, (Paris: Brepols, 1923–1925).Jan Malalas, Chronographia, ed. Ioannes Thurn, Ioannis Malalae Chronographia, CFHB 35, series Berolinensis, (Berolini: Walter de Gruyter, 2000).Jan z Nikiu, Chronicon, ed. Robert Henry Charles, The Chronicle of John of Nikiu, (London: Williams & Norgate, 1916).Liber Pontificalis, red. Monika Ożóg, Henryk Pietras, Liber Pontificalis I–XCVI (usque ad annum 772), Synodi et collectiones legem, Vol. 9, (Kraków: Wydawnictwo WAM, 2014).Liberatus, Breviarium, ed. Eduard Schwartz, Liberatus, Breviarium causae Nestorianorum et Eytuchianorum, Acta Conciliorum Oeconomicorum, Vol. II.5, (Berolini et Lipsiae: De Gruyter, 1936).Michał Syryjczyk, Chronica, ed. Jean Baptiste Chabot, Chronique de Michel le Syrien, (Paris: E. Leroux, 1899–1905).Novellae Iustiniani, ed. Rudolf Schoell, Corpus Iuris Civilis, Vol. 3, (Berlin: Apud Weidmannos, 1954).Paweł Diakon, Historia Romana, ed. Hans Droysen, Pauli Historia Romana, MGH AA 2, (Berolini: Apud Weidmannos, 1879).Prokopiusz z Cezarei, Anecdota, ed. Jakob Haury, Procopii Caesariensis Opera Omnia, Vol. 3, Historia Quae Dicitur Arcana, (Leipzig: B.G. Teubner, 1964).Prokopiusz z Cezarei, De aedificiis, ed. Jakob Haury, Procopii Caesariensis Opera Omnia, Vol. 4, De aedificiis libri VI, (Leipzig: B.G. Teubner, 1962).Pseudo-Zachariasz Retor, Historia Ecclesiastica, ed. Ernest Walter Brooks, Historia Ecclesiastica Zachariae Rhetori vulgo adscripta, CSCO 87–88, (Louvain: L. Durbecq, 1924).Teofanes, Chronographia, ed. Carl de Boor, Theophanis Chronographia, (Lipsiae: B.G. Teubnneri, 1883).Wiktor z Tunnuny, Chronicon, ed. Theodor Mommsen, Victoris Tonnennensis episcopi chronica, MGH AA 11, (Berolini: Apud Weidmannos, 1894).Adamiak, Stanisław. Carthage, Constantinople and Rome: Imperial and Papal Intervensions in the Life of the Church in Byzantine Africa (533–698), (Roma: Gregorian & Biblical Press, 2016).Allen, Pauline. Hayward, C.T.R. Severus of Antioch, (London–New York: Routledge, 2004).Ashbrook Harvey, Susan. Asceticism and Society in Crisis: John of Ephesus and the Lives of the Eastern Saints, (Berkeley: University of California Press, 1990).Ashbrook Harvey, Susan. “Theodora the ‘believing queen’: A study in Syriac historiographical tradition”, Hugoye, Vol. 4.2, 2001, 209–234.Blaudeau, Philippe. “Liberatus de Carthage ou l’historiographie comme service diaconal”, Augustinianum, Vol. 50.2, 2010, 543–565.Brooks, Ernest Walter. “The dates of the Alexandrine patriarchs Dioskoros, Timothy IV, and Theodosius”, Byzantinische Zeitschrift, Bd. 12, 1903, 494–497.Browning, Robert. Justynian i Teodora, przeł. Maria Boduszyńska-Borowikowa, (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996).Cameron, Averil. “Byzantine Africa: The Literary Evidence”, w: John H. Humphrey (ed.), University of Michigan Excavations at Carthage, Vol. 7, (Ann Arbor: University of Michigan, 1982), 29–62.Cameron, Averil. “Justin and Justinian I”, w: Averil Cameron, Bryan Ward-Perkins, Michael Whitby (eds.), The Cambridge Ancient History, Vol. 14: Late Antiquity: Empire and Successors, AD 425–600, (Cambridge: Cambridge University Press, 2007), 63–85.Cameron, Averil. Procopius and the Sixth Century, (London–New York: Routledge, 2005).Diehl, Charles. L’Afrique byzantine: histoire de la domination byzantine en Afrique (533–709), (Paris: E. Leroux, 1896).Drageut, René. Julien d’Halicarnasse, et sa controverse avec Sévère d’Antioche sur l’incorruptibilité du corps du Christ, (Louvain: P. Smeesters, 1925).Duchesne, Louise. Étude sur le Liber Pontificalis, (Paris: Ernest Thorin, 1877).Duchesne, Louise. “Les protégés de Théodora”, Mélanges d’archéologie et d’histoire de l’École française de Rome, Vol. 35, 1915, 57–79.Every, George. “Was Wigilius a Victim or an Ally of Justinian?”, The Heythrop Journal, Vol. 20, 1979, 257–266.Foss, Clive. “The Empress Theodora”, Byzantion, Vol. 72, 2002, 141–176.Frend, William H.C. The Rise of the Monophysite Movement, (Cambridge: Cambridge University Press, 2008).Gray, Patrick T. The Defense of Chalcedon in the East, (Leiden: Brill, 1979).Gray, Patrick T. “The Legacy of Chalcedon: Christological Problems and Their Significance”, w: Michael Mass (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 215–238.Grillmeier, Alois. Christ in Christian Tradition, Vol. 2: From the Council of Chalcedon (451) to Gregory the Great (590–604), part 2: The Church of Constantinople in the Sixth Century, (Louisville: Westminster John Knox Press, 1995).Grillmeier, Alois. Christ in Christian Tradition, Vol. 2: From the Council of Chalcedon (451) to Gregory the Great (590–604), part 4: The Church of Alexandria with Nubia and Ethiopia after 451, (Louisville: Westminster John Knox Press, 1996).Holum, Kenneth. Theodosian Empresses. Women and Imperial Domination in Late Antiquity (Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1982).Humphries, Mark. “Italy, A.D. 425–605”, w: Averil Cameron, Bryan Ward-Perkins, Michael Whitby (eds.), The Cambridge Ancient History, Vol. 14: Late Antiquity: Empire and Successors, AD 425–600, (Cambridge: Cambridge University Press, 2007), 525–551.Janiszewski, Paweł. „Historiografia późnego antyku (koniec III – połowa VII w.)”, w: Ewa Wipszycka (red.), Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu. Źródłoznawstwo czasów późnego antyku, t. 3, (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999), 8–220.Kaegi, Walter Emil. “Arianism and the Byzantine army in Africa, 533–546”, Traditio, Vol. 21, 1965, 22–53.Kavvadas, Nestor. “Severus of Antioch and Changing Miaphysite Attitudes toward Byzantium”, w: John D’Alton, Youhanna Youssef (eds.), Severus of Antioch. His Life and Times, (Boston: Brill, 2016), 124–137.Kosiński Rafał, Emperor Zeno Religion and Politics, (Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2010).Kosiński, Rafał, „Wiktora z Tunnuny Kronika”, w: Rafał Kosiński, Adrian Szopa, Kamila Twardowska (red.), Historie Kościoła Jana Diakrinomenosa i Teodora Lektora, (Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2019), 133–143.Leppin, Hartmut. Justinian das christliche experiment, (Stuttgart: Klett-Cotta Verlag, 2011).Leszka Małgorzata, Leszka Mirosław (red.). Bazylisa. Świat bizantyńskich cesarzowych. IV–XV wiek, (Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2017).Maspero, Jean. Histoire des patriarches d’Alexandrie: depuis la mort de l’empereur Anastase jusqu’à la réconciliation des églises jacobites, (Paris: É. Champion, 1923).Meier, Mischa. Das andere Zeitalter Justinians. Kontingenzerfahrung und Kontingenzbewältigung im 6. Jahrhundert n. Chr., (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2003).Meyendorff, John. “Justinian, the Empire and the Church”, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 22, 1968, 43–60.Meyendorff, John. Imperial Unity and Christian Division. The Church 450–680 A.D., (New York: St. Vladimir’s Seminary Press, 1989).Pawlak, Marcin. „Rodzina”, w: Rafał Kosiński, Kamila Twardowska (red.), Świat rzymski w V w. (Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2010), 297– 328.Pazdernik, Charles. “Our Most Pious Consort Given us by God: Dissident Reactions to the Partnership of Justinian and Theodora, AD 525–549”, Classical Antiquity, Vol. 13, 1994, 256–281.Placanica, Antonio. “Da Cartagine a Bisanzio: per la biografia di Vittore Tunnunense”, Vetera Christianorum, Vol. 26, 1989, 327–336.Plezia, Marian (red.). Słownik łacińsko-polski, t. 4, (Warszawa: PWN, 2007).PLRE I: Arnold Huge Martin Jones, John Robert Martindale, John Morris (eds.), The Prosopography of the Later Roman Empire, Vol. 1 (260–395), (Cambridge: Cambridge University Press, 1971).PLRE II: John Robert Martindale (ed.), The Prosopography of the Later Roman Empire. Vol. 2 (395–527), (Cambridge: Cambridge University Press, 1980).PLRE III: John Robert Martindale (ed.), The Prosopography of the Later Roman Empire. Vol. 3 (527–641), (Cambridge: Cambridge University Press, 1992).Price, Richard. “The Ecclesiastical Policy of the Emperor Justinian”, w: Richard Price (ed.), The Acts of the Council of Constantinople of 553, (Liverpool: Liverpool University Press, 2009), 8–41.Price, Richard. “The Trials of Pope Vigilius”, w: Richard Price (ed.), The Acts of the Council of Constantinople of 553, (Liverpool: Liverpool University Press, 2009), 42–58.Pringle, Denys. The Defence of Byzantine Africa from Justinian to the Arab Conquest: An Account of the Military History and Archaeology of the African Provinces in the Sixth and Seventh Century, (Oxford: British Archaeological Reports, 1981).Rompay van, Lucas. “Society and Community in the Christian East”, w: Michael Mass (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 239–268.Salamon, Maciej. „Mnisi scytyjscy w Konstantynopolu (519–520 r.)”, Balcanica Posnaniensia, t. 1, 1984, 325–338.Schwartz, Eduard. “Praefatio”, w: Eduard Schwartz (ed.), Liberatus, Breviarium causae Nestorianorum et Eytuchianorum, Acta Conciliorum Oeconomicorum, Vol. II.5, (Berolini et Lipsiae: De Gruyter, 1936).Sotinel, Claire. “Emperors and Popes in the Sixth Century: The Western View”, w: Michael Mass (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 269–290.Sotinel, Claire. “The Three Chapters and the Transformations of Italy”, w: Celia Chazelle, Catherine Cubitt (eds.), The Crisis of the Oikoumene. The Three Chapters and the Failed Quest for Unity in the Six-Century Mediterranean, (Turnhout: Brepols, 2007).Stein, Ernst, Histoire du Bas-Empire, Vol. 1–2, (Paris–Bruxelles–Amsterdam: Desclée de Brouwer, 1949).Urbaniec, Arkadiusz, „Wizerunek papieża Wigiliusza w Brewiarium Liberatusa z Kartaginy i kronice Wiktora z Tonnunny”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, t. 142.1, 2015, 25–43.2(13)417

Civil Provincial Administration of the Byzantine Praetorio Prefecture of Africa in the Years 533-590

Artykuł porusza kwestie związane z organizacją cywilnej administracji prowincjonalnej po odzyskaniu przez Bizantyjczyków kontroli nad Afryką Północną w 533 r., w wyniku wojny z królestwem Wandalów. Ustawodawstwo cesarza Justyniana wprowadziło wiele zmian w systemie administracyjnym w porównaniu do stanu znanego z V wieku, przede wszystkim poprzez ustanowienie prefektury Afryki, która zastąpiła funkcjonującą wcześniej diecezję. Po roku 533 pod zwierzchnictwem prefekta Kartaginy znalazły się prowincje, które niegdyś należały do innych jednostek terytorialnych późnego Cesarstwa rzymskiego, np. Sardynia i Korsyka. Przedstawione w artykule wyniki badań mają na celu prześledzenie zmian terytorialnych prowincji afrykańskich w VI wieku, a także tytulatury namiestników i zakresu ich kompetencji.This article raises issues related to the organization of the civil provincial administration after the Byzantines regained control of North Africa in 533, as a result of the war with the Vandal kingdom. In comparison to the state known from the fifth century, the legislation of emperor Justinian introduced many changes in the administration scheme, primarily by establishing the prefectures of Africa, that replaced the diocese that had functioned previously. After the year 533, some provinces that hat previously belonged to other territorial units during the late Roman Empire, for example Sardinia and Corsica, passed to the authority of the prefect of Cartage. The research results presented in the article are intended to trace the territorial changes of African provinces during the sixth century, as well as the titles of their governors and the scope of their competence

The influence of Flavius Ardabur Aspar on the election of the Emperors in the Eastern Roman Empire

Tematem pracy jest udział Flawiusza Ardabura Aspara, wodza armii bizantyńskiej barbarzyńskiego pochodzenia, w wyborze imperatorów Marcjana i Leona. Przeprowadzona analiza ma na celu ocenę rzeczywistego wpływu jaki wywarł Aspar na obsadę tronu w Konstantynopolu, w oparciu o zachowane przekazy źródłowe oraz przez pryzmat sytuacji politycznej zarówno wschodniego jak i zachodniego Cesarstwa. Rozdział pierwszy poświęcony jest przebiegowi kariery alańskiego wodza podczas panowania Teodozjusza II. W drugim rozdziale przedstawiono kulisy cesarskiej elekcji Marcjana w 450 r. Trzeci rozdział omawia wzrost znaczenia rodziny Ardaburiuszy w imperialnej administracji w latach 450-457. Tematem kolejnej części jest obiór Leona na cesarza w 457 r. Ostatni rozdział dotyczy desygnacji syna Aspara Patrycjusza na cezara - oficjalnego sukcesora władzy.The subject of the thesis is the participation of barbarian descent general of Byzantine Army - Flavius Ardabur Aspar in the election of emperors Marcian and Leon. The purpose of the analysis is evaluation, based on preserved sources, of the real Aspar’s influence on imperial appointments in Constantinople. The political situation of the Eastern and Western Roman Empire was taken into consideration as well. The first chapter of the thesis is devoted to career of Alan general during Theodosius’ II reign. In the second chapter the background of Marcian’s election in 450 was discussed. The growth of importance in imperial administration of the Ardaburian family in 450 – 457 is the subject of the next chapter. The fourth chapter is about the election of Leo in 457. In the last chapter the Aspar’s son Patricius designation as a Caesar – official successor of power was presented