Psychologia rozwoju jako nauka o genezie życia psychicznego: przełomowe dokonania i kierunki przyszłych badań

Developmental psychology as a science of psychic life genesis: crucial achievements and future research In the paper a state of art in contemporary psychology of human development is presented. Considerations are concentrated on two issues: the nature and mechanisms of developmental changes. Regarding the nature, we show a shift in research from a study on stable and universal changes to not regular and unique changes. Regarding the developmental mechanism, we try to describe a shift from research concentrated on reactivity to research on own activity of individual in relation with environments. The main thesis of the paper is statement, that psychology of development belongs to the sciences of life, and according to it, should to search for specific rules of change in human functioning and development. The holistic-interactive, functional and relative approaches are indicated as a most effective in this kind of studies

Preferencje polityczne a świadomość ekologiczna – przypadek mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego

This article presents the results of the empirical research on the relationship between political preferences and environmental awareness among the inhabitants of the Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. The author’s aim was to answer whether respondents’ political preferences transfer to their environmental attitudes - how they perceive the hierarchy of beings and the moral meaning of nature in particular, but also, their willingness to pro-ecological attitude and their readiness to sacrifice their own business for the interest of the environment.Niniejszy artykuł zawiera raport z badań empirycznych nad relacjami zachodzącymi pomiędzy preferencjami politycznymi a świadomością ekologiczną mieszkańców województwa kujawskopomorskiego. Autor postawił przed sobą zadanie uzyskania odpowiedzi na pytanie o to, czy deklarowane przez respondentów preferencje polityczne przekładają się na ich przekonania ekologiczne dotyczące sposobów postrzegania hierarchii bytów i znaczenia moralnego przyrody, a także gotowość do zachowań proekologicznych i poświęceń własnego interesu dla dobra środowiska przyrodniczego

Typy społecznej świadomości ekologicznej w postawach młodzieży i dorosłych

Do wyboru tematu niniejszej pracy skłoniły autora jego zainteresowania związane z toczoną na gruncie etyki środowiskowej dyskusją pomiędzy zwolennikami stanowiska antropocentrycznego i biocentrycznego, które proponują odmienny sposób wartościowania przyrody i jej znaczenia w życiu społeczeństwa oraz posługują się odmiennymi zestawami argumentów uzasadniających potrzebę ochrony środowiska przyrodniczego. Niezwykłą inspirację w tym względzie stanowiły także liczne dyskusje prowadzone wspólnie z prof. Andrzejem Papuzińskim, kierownikiem Zakładu Polityki Zrównoważonego Rozwoju Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pod kierunkiem którego autor od blisko 10 lat – najpierw jako magistrant, zaś później jako doktorant i współpracownik – rozwija swoje naukowe pasje. To za jego namową autor zgłębiał istotę wspomnianego sporu nie tylko za pośrednictwem poświęconej tej tematyce literatury, lecz również jako uczestnik licznych interdyscyplinarnych seminariów i konferencji, na których podejmowano problem społecznych implikacji kryzysu środowiskowego. Z czasem autor dostrzegł, iż niezależnie od tego co dzieli obie wspomniane w powyższym akapicie orientacje ekofilozoficzne, łączy je jeden podstawowy fakt. A mianowicie żadna z nich nie pyta o faktycznie praktykowane postawy ekologiczne oraz o to, czy prowadzona pomiędzy nimi polemika przekłada się na przekonania i nawyki ekologiczne społeczeństwa, a jeśli tak, to w jakim zakresie? Aby potwierdzić te przypuszczenia, autor zaczął zapoznawać się z licznymi, zarówno polskimi, jak i zagranicznymi raportami z badań empirycznych nad świadomością ekologiczną. Spośród wszystkich przeanalizowanych źródeł, jedynie te autorstwa amerykańskich współtwórców socjologii środowiskowej, Rileya E. Dunlapa i Williama R. Cattona Juniora – oraz ich kontynuatorów – pozwalały w większym stopniu formułować przypuszczenia dotyczące tego, w jaki sposób antropocentryzm i biocentryzm odzwierciedla się w postawach społecznych wobec środowiska przyrodniczego. Choć i w tym przypadku zastosowana przez uczonych dystynkcja opinii respondentów na te spod znaku paradygmatu wyjątkowości człowieka (human exemptionalism paradigm) oraz nowego ekologicznego paradygmatu (new ecological paradigm) nie odzwierciedla 4 zawiłości podziałów poszczególnych stanowisk właściwych dyskusjom prowadzonym na gruncie etyki środowiskowej. Zdiagnozowany brak badań nad świadomością ekologiczną, które w całości poświęcone byłyby kwestii etycznego spojrzenia przez społeczeństwo na jego relacje z przyrodą stanowił dla autora niniejszej pracy ostateczny impuls do podjęcia się tak zdefiniowanego zadania. Potrzeba jego realizacji opierała się jednak przede wszystkim na bardziej szczegółowych motywacjach

Czy życie może zwyciężyć? Pentti Linkola – fiński przedstawiciel alternatywy ekologicznej

In this article were presented beliefs and ideas of Pentti Linkola who was a Finnish representative of deep ecology. Taking into consideration debates and discussions on how to solve global environmental crisis, he must be perceived as one of the most charismatic and radical figure. The only solutions to protect life in biosphere are for him: organized coercion, compulsory reduction of the human population, authoritarian system managed by a strong centralized government, forcing people to reduce consumption, possessions, travelling, and usage of electricity. The concept of Linkola’s philosophy is full of negative judgments towards humans’ responsibility and wisdom. His ideas are also eco-centered and prioritize weal and value of life in general over the weal and life of a single person. The aim of this article is to present and compare Finnish thinker’s opinions on relations between people and environment with other – more popular in Poland – authors. It is worth to mention that Linkola’s ideas and demands are not mentioned in the works of domestic representatives of subdisciplines in social science which concentrate on social and political sources and effects of ecological problems in the modern world. This fact will determine the essence and value of assumptions made for the presented in the article disquisition.W niniejszym artykule zaprezentowane zostały przekonania i poglądy fińskiego przedstawiciela ekologii głębokiej, Pentti Linkoli. Postać tę należy uznać za jedną z najbardziej charyzmatycznych i radykalnych na gruncie debat i dyskusji, w ramach których poszukuje się sposobów walki z globalnym kryzysem ekologicznym. Linkola szans na uratowanie życia w biosferze dostrzega w zorganizowanym przymusie, zdecydowanej redukcji liczby populacji ludzkiej, zarządzanym przez silny centralny ośrodek władzy systemie autorytarnym, w skrajnym ograniczaniu społeczeństw w zakresie konsumpcji, posiadania, podróżowania czy korzystania z energii elektrycznej. Koncepcja Linkoli przesiąknięta jest negatywnymi sądami na temat odpowiedzialności mądrości gatunku ludzkiego – stanowi ujęcie ekocentryczne, w którym przedkłada się dobro i wartość życia w ogóle nad dobro i wartość życia poszczególnych jednostek. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie i próba oceny jego poglądów na kwestie relacji człowiek versus przyroda w odniesieniu do koncepcji bardziej znanych w Polsce autorów. Warto bowiem zaznaczyć, że idee oraz postulaty głoszone przez Linkolę nie są obecne na gruncie rodzimego dorobku subdyscyplin nauk społecznych, których przedstawiciele koncentrują swoją uwagę na społeczno-politycznych źródłach i skutkach problemów ekologicznych we współczesnym świecie. Fakt ten decyduje o istocie oraz wartości zamierzeń badawczych sformułowanych na potrzeby prezentowanego w artykule wywodu

Geneza, rozwój i status socjologii środowiskowej

The process of the international identification of global ecological problems, initiated in the 1970s, enlivened the discussion on the character of relations between man and natural environment in the context of many humanistic and social disciplines. It also applies to sociology, whose representatives are frequently unjustly associated with attachment to their own scientific autonomy. The latter should consist in explaning the phenomenon of social life only with the use of social facts treated in separation from the impact of nature. The purpose of this article is an attempt of the deconstruction of genesis, development, and status of environmental sociology in the United States and Poland. In the former, this subdiscipline originated there and reported the greatest growth, whereas in the latter, its accomplishments remain dissipated, despite the fact that in some research areas – for instance in the scope of empirical descriptions of awareness and ecological attitudes of the public – it constitutes a coherent, valuable entirety. At the same time, the task of the author is popularization of history, traditions, and assumptions of environmental sociology, which contribution to the fight with the environmental crisis, although underestimated, is as substantial as the one developed in the scope of eco-philosophy led by environmental ethics, a leading field among humanistic and social studies

Anthropocentrism and Biocentrism in Human Attitudes toward Some Selected Dilemmas of Environmental Ethics – Case of Kuyavian and Pomeranian Province Citizens

The article presents the results of own research concerning attitudes toward the four selected dilemmas of environmental ethics. The empirical data was collected by means of a questionnaire in 2014 and 2015 on a representative sample of 1000 inhabitants of the Kuyavian and Pomeranian province. The respondents were asked to address 16 statements that related to some of the issues of environmental ethics including: value of human life in the face of the threat of overpopulation and an ensuing need to reduce the population, validity of human interests in view of nature’s needs, priorities in environmental protection, as well as the principle of redress that specifies the extent of compensation of human induced damage to the environment. Each of the mentioned problems was presented for assessment in the form of four statements adapted in axiological terms to the division accepted in environmental ethics into anthropocentric and biocentric positions. W niniejszym artykule autorzy prezentują wyniki badań własnych nad postawami wobec czterech wybranych dylematów rozpatrywanych na gruncie etyki środowiskowej. Pomiaru empirycznego dokonano przy użyciu kwestionariusza ankiety w latach 2014–2015 na 1000-osobowej, reprezentatywnej próbie mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. Respondenci zostali poproszeni o ustosunkowanie się do 16 stwierdzeń, których treść odnosiła się do takich zagadnień, jak kwestia wartości życia ludzkiego w obliczu groźby przeludnienia i postulatów związanych z ograniczeniem liczby populacji ludzkiej, znaczenie interesów ludzkich w kontekście dobra przyrody, priorytetowe cele ochrony środowiska, a także zasady zadośćuczynienia określającej zakres rekompensowania szkód poczynionych przez działalność człowieka w środowisku przyrodniczym. Każdy z wymienionych czterech problemów został przedstawiony ankietowanym do oceny w formie 4 stwierdzeń dopasowanych pod względem aksjologicznym do obowiązującego w etyce środowiskowej podziału na stanowiska antropocentryczne i biocentryczne

Postawy społeczne wobec deforestacji lasów tropikalnych

Artykuł prezentuje wyniki badań nad postawami człowieka wobec zjawiska niszczenia lasów tropikalnych. Pomiaru empirycznego dokonano w latach 2014-2015 na reprezentatywnej, liczącej 1000 osób, próbie mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. Ankietowani zostali poproszeni o ustosunkowanie się do czterech stwierdzeń, które w swej treści wyrażają zgodę lub brak zgody na wyrąb lasów tropikalnych. Pod względem aksjologicznym i normatywnym stwierdzenia te zostały dopasowane do przyjętego w etyce środowiskowej podziału na stanowiska antropocentryczne i biocentryczne. Uzyskane wyniki wskazują, że zdecydowana większość respondentów odrzuca antropocentryzm indywidualistyczny, zgodnie z którym wycinka lasów tropikalnych może być uzasadniona dobrem i interesem poszczególnych jednostek. Jednocześnie wyrażają oni wysoką aprobatę dla stanowisk biocentrycznych, których treść zawiera sprzeciw wobec destrukcyjnej ingerencji człowieka w funkcjonowanie tropikalnej puszczy. Niemniej jednak, większość osób badanych dopuszcza możliwość wyrębu lasu tropikalnego jedynie wówczas, jeśli służy to dobru całego społeczeństwa i przyszłych pokoleń

Preferencje polityczne a gust muzyczny młodych Polaków – raport z badań

W niniejszym artykule autorzy prezentują sprawozdanie z ilościowych badań empirycznych poświęconych relacjom zachodzącym pomiędzy gustem muzycznym a preferencjami politycznymi. Proces gromadzenia danych miał miejsce w roku 2019 na próbie 831 studentów w wieku od 18. do 30. roku życia. Respondenci objęci pomiarami pochodzili z blisko 50 ośrodków akademickich z całej Polski. Głównym celem procesu badawczego było udzielenie odpowiedzi na pytania o to: 1. Czy istnieje związek między preferowanymi gatunkami muzycznymi a poziomem akceptacji przekonań charakterystycznych dla osobowości autorytarnej? 2. Czy istnieje związek między preferowanymi gatunkami muzycznymi a przejawianą orientacją polityczną mierzoną na skali przekonań liberalno-socjalnych vs konserwatywno-libertariańskich? 3. Czy określony poziom akceptacji przekonań charakterystycznych dla osobowości autorytarnej determinuje preferencje polityczne mierzone na skali przekonań liberalno-socjalnych vs konserwatywno-libertariańskich i z jakim prawdopodobieństwem wartości obu zmiennych można przewidywać, opierając się na guście muzycznym? Na podstawie przeprowadzonych analiz na wszystkie trzy zadane pytania uzyskano odpowiedzi twierdzące. W artykule omówiono także szczegółowy zakres otrzymanych zależności

Aspiracje życiowe młodych Polaków w kontekście zmieniającej się rzeczywistości – raport z badań

W niniejszym artykule autorzy prezentują wyniki badań własnych dotyczących dążeń życiowych młodych dorosłych w Polsce. Materiał empiryczny zbierany był od stycznia do maja 2015 r. na próbie 700 osób zamieszkujących województwo kujawsko-pomorskie w wieku od 16 do 24 roku życia. Zasadniczym celem badawczym była próba odpowiedzi na następujące pytania: (1) Czy obecna dynamiczna sytuacja międzynarodowa ma wpływ na zmiany w hierarchii aspiracji życiowych wśród młodych dorosłych? (2) Czy obecnie obserwowana modernizacja kultury oraz hybrydyzacja współczesnych stylów życia przyczynia się do rekonstrukcji deklarowanych dążeń życiowych młodych Polaków? (3) Czy aktualna sytuacja polityczna, ekonomiczna i społeczna w Polsce rzutuje na postawy i decyzje dotyczące przyszłości młodych dorosłych w kraju

Can life prevail? Pentti Linkola – Finnish representative of the ecological alternative movement

In this article were presented beliefs and ideas of Pentti Linkola who was a Finnish representative of deep ecology. Taking into consideration debates and discussions on how to solve global environmental crisis, he must be perceived as one of the most charismatic and radical figure. The only solutions to protect life in biosphere are for him: organized coercion, compulsory reduction of the human population, authoritarian system managed by a strong centralized government, forcing people to reduce consumption, possessions, travelling, and usage of electricity. The concept of Linkola’s philosophy is full of negative judgments towards humans’ responsibility and wisdom. His ideas are also eco-centered and prioritize weal and value of life in general over the weal and life of a single person. The aim of this article is to present and compare Finnish thinker’s opinions on relations between people and environment with other – more popular in Poland – authors. It is worth to mention that Linkola’s ideas and demands are not mentioned in the works of domestic representatives of subdisciplines in social science which concentrate on social and political sources and effects of ecological problems in the modern world. This fact will determine the essence and value of assumptions made for the presented in the article disquisition.W niniejszym artykule zaprezentowane zostały przekonania i poglądy fińskiego przedstawiciela ekologii głębokiej, Pentti Linkoli. Postać tę należy uznać za jedną z najbardziej charyzmatycznych i radykalnych na gruncie debat i dyskusji, w ramach których poszukuje się sposobów walki z globalnym kryzysem ekologicznym. Linkola szans na uratowanie życia w biosferze dostrzega w zorganizowanym przymusie, zdecydowanej redukcji liczby populacji ludzkiej, zarządzanym przez silny centralny ośrodek władzy systemie autorytarnym, w skrajnym ograniczaniu społeczeństw w zakresie konsumpcji, posiadania, podróżowania czy korzystania z energii elektrycznej. Koncepcja Linkoli przesiąknięta jest negatywnymi sądami na temat odpowiedzialności i mądrości gatunku ludzkiego – stanowi ujęcie ekocentryczne, w którym przedkłada się dobro i wartość życia w ogóle nad dobro i wartość życia poszczególnych jednostek. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie i próba oceny jego poglądów na kwestie relacji człowiek versus przyroda w odniesieniu do koncepcji bardziej znanych w Polsce autorów. Warto bowiem zaznaczyć, że idee oraz postulaty głoszone przez Linkolę nie są obecne na gruncie rodzimego dorobku subdyscyplin nauk społecznych, których przedstawiciele koncentrują swoją uwagę na społeczno-politycznych źródłach i skutkach problemów ekologicznych we współczesnym świecie. Fakt ten decyduje o istocie oraz wartości zamierzeń badawczych sformułowanych na potrzeby prezentowanego w artykule wywodu