History and the Unconscious

This work represents the first truly comprehensive and non-biased history of psychohistory, a vanguard branch of historical scholarship that studies the psychological dimension of the past using principles of psychoanalysis and psychology as its theoretical ground. Tomasz Pawelec is an experienced methodologist and historiographer who systematically examines, reconstructs, and evaluates the major theoretical and methodological guiding assumptions shared by psychohistorians. In effect, he provides the reader with an intriguing portrait of a peculiar research paradigm – and a specific intellectual “monad” – that developed within the twentieth-century American history. At the empirical foundation of his work lies a broad collection of psychohistorical publications

The Freudian "Hermeneutics of Suspicion" and Historical Source Critique

The article concerns some aspect of the impact which psychoanalysis (depth psychology) had on the research practice of historiography. The author asks in what ways “psychoanalytic thinking” modified the handling of a historical source. He argues that the basis for the modification was a unique “hermeneutics of suspicion,” embedded in depth psychology. At the core of this hermeneutics is the attitude of a psychoanalytic therapist—a search for “a deeper meaning” of a particular psychopathological symptom, a meaning cunningly concealed but at the same time indirectly (and perversely) enacted and communicated by this symptom. The article identifies the main reasons for hermeneutics of suspicion penetrating historians’ way of thinking: “ontological” (connected with the specific view of the historical process adopted by historiographers of psychoanalytic sympathies) and “methodological” (related to the discovery and affirmation of the methodological “kinship” between researching history and practicing psychoanalysis). The author further argues that, contrary to superficial readings, psychoanalytic hermeneutics of suspicion is not just a radicalized version of the critical attitude towards the source, which by default marks scientific historiography in its various forms, but that it goes beyond it in important ways. The article considers also various practical consequences of the presence of this kind of hermeneutics in handling historical sources

False Memory Syndrome: The Creation of a Vision of Nation’s Recent History by Communist Authorities in Poland (in search of a research model)

The paper deals with the collective historical memory of Polish society and is divided into two parts. In the first one the utility of psychological categories and concepts originally developed around the recovered memory therapy and the false memory syndrome for studying attempts to change collective memory made "from above ” is discussed. The second one seeks to apply some of them to the study of a radical transformation of Poles ’ historical memory undertaken by the new communist ruling elite after WWII. The paper is focused on the crucial aspect of this issue, i. e. school education in history and history textbooks for elementary and junior high schools that were published in the early 1950s form its empirical basis

Antropologia kultury w warsztacie historyka historiografii

Najnowsza książka Wojciecha Piaska1, traktująca o istotnym elemencie dziejów polskiej historiografii czasów PRL-u, uderza Czytelnika pewną szczególną właściwością. Łączy mianowicie empiryczną perspektywę badacza studiującego dziejopisarski konkret z perspektywą teoretyczną (czy nawet metateoretyczną) właściwą myślicielowi, który nie tylko samodzielnie rozwija konceptualne narzędzia historiograficznego opisu, ale zarazem świadomie zmierza do skonstruowania – w łączności z dorobkiem innych wiodących nauk o człowieku – ogólniejszego modelu prowadzenia takich dociekań, stanowiącego twórczą alternatywę wobec modeli aktualnie praktykowanych na niwie badań metahistorycznych (...

"Historyka" i refleksja metodologiczna Marcelego Handelsmana

Repr. wyd. 2, rozsz.In this article, published as a kind of afterword to the latest reedition of the classical methodological treatise, originally published by Marceli Handelsman between the two World Wars, the Author presents an intellectual portrait of Handelsman as the leading Polish methodologist of history in that epoch. Also, he explains the origins of the ‘Historyka’ itself and describes the process of its ‘maturation’ through the subsequent versions and editions

Myśl metodologiczna Marcelego Handelsmana

Marceli Handelsman, profesor historii na Uniwersytecie Warszawskim, należał do najwybitniejszych historyków polskich w dobie międzywojennej. Jego (nierzadko znakomite) opracowania dotyczyły rozległego spektrum zagadnień historii średniowiecznej i nowożytnej, Polski oraz powszechnej. Dziś należą one do klasyki polskiej historiografii. Niewielu jednak zdaje sobie sprawę, że do głównych obszarów badań Handelsmana należała również metodologia historii. Niniejsze studium składa się z czterech części. Pierwsza omawia rozmaite modele badań historiograficznych oraz prezentuje zastosowaną w pracy strategię badawczą, odwołującą się do koncepcji interpretacji humanistycznej, wypracowanej w poznańskiej szkole metodologii. Druga rekonstruuje zarys biografii intelektualnej M. Handelsmana w dążeniu do wyjaśnienia genezy i rozwoju jego koncepcji w zakresie metodologii historii. Trzecia część zawiera autorską rekonstrukcję i analizę właściwej Handelsmanowi metodologicznej wizji nauki historycznej. Handelsmanowską wizję - w świetle tejże rekonstrukcji - konstytuuje pięć systemów kategorialnych odnoszących się do: (1) koncepcji dziejowej rzeczywistości oraz mechanizmów tworzenia historii; (2) epistemologii historycznej; (3) metodologii badania historycznego; (4) przeszłości i stanu współczesnego historiografii; (5) tak zwanej "historiologii", tj. społecznej funkcji historii. Rozwijane w tej części interpretacje uwzględniają perspektywę metodologicznych kategorii właściwych dla czasów Handelsmana (strategia "interpretacji historycznej"). Ostatnia część rozprawy prezentuje w systematycznej postaci strategie metodologiczne stosowane przez Marcelego Handelsmana w jego studiach konkretnohistorycznych. Zostały one zrekonstruowane w drodze interpretacji nawiązującej do współczesnej wiedzy metodologicznej (strategia "interpretacji adaptacyjnej"). Książka dokumentuje fakt występowania zasadniczej koherencji (zgodności) pomiędzy metodologiczną refleksją rozwijaną przez tego historyka, a jego praktyką badawczą jako dziejopisarza. Finalnie, praca pokazuje jak praktyka badawcza Handelsmana oraz jego koncepcje teoretyczne wyłamywały się z zastanej tradycji dziejopisarskiej oraz przekraczały właściwy dla jego czasów poziom doświadczenia metodologicznego w środowisku polskich historykówMarceli Handelsman, Professor of History at the Warsaw University was one of the most eminent scholars and researchers between of the Two World Wars. His brilliant papers dealt with various problems of maedieval and modem history. They are classical now but only a few know that methodology of history was among his main fields of interests, as well. The study consists of four parts. The first part discussed various models of research in history of historiography and then accounted a research strategy assumed here. It based on the conception of humanistic interpretation proposed by Poznan school of methodology. The second part tries to explain the development of M.Handelsman's conceptions by reconstructing his intellectual biography. The third part contains a reconstruction and an analysis of Handelsman's methodological vision of historical science. The vision consists of five systems of cathegories. They refer to: (1) conceptions of historical reality and the mechanism of generating history; (2) the historical epistemology; (3) the methodology of historical research, (4) the past and present of historical science , (5) so called „historiology” i.e. the social role of history. Interprelatins included here are related to methodological cathegories which were contemporary to Handelsman (so called „historical interpretation”). The last part of the study presents the methodological strategies used by Handelsman in his historical studies. They have been reconstructed by interpretations which are related to actual methodological knowledge (so called „adapted interpretation”. The paper demonstrates the coherence between methodological thoughts of the historian and his research practice. As a result the study demonstrates how Handelsman's research practice and his theoretical conceptions break away from tradition and transcend the level of its contemporary methodological experience

Psyche i Klio. Historia w oczach psychohistoryków

Wybór, tłumaczenie i wstęp: Tomasz Pawelec Zawartość: Tomasz Pawelec Wprowadzenie: psychohistoria w poszukiwaniu tożsamości Część Pierwsza: Teoria, metodologia, historiografia Bruce Mazlish Podejście psychohistoryczne Lloyd deMause Niezależność psychohistorii Thomas A. Kohut Psychohistoria jako historia Peter C. Hoffer Czy psychohistoria jest naprawdę historią? Peter Loewenberg Psychoanalityczne modele historii: Freud i później Część Druga: Psychohistoryczne studia przypadków Andrew Brink Żałoba i The Pilgrimage of Life Bertranda Russella Thomas A. Kohut Symboliczne uosobienie narodu Aurel Ende Dzieciństwo psychohistoryka oraz historia dzieciństwa Rudolph Binion Fikcja literacka jako społeczna fantazja: europejski kryzys rodziny w latach 1879-1914 Peter Loewenberg Psychohistoryczne początki nazistowskiej młodej kohorty Bruce Mazlish Amerykańska psychePsychohistoria - niemal zupełnie w Polsce nieznana - należy do najbardziej oryginalnych i zarazem najbardziej kontrowersyjnych spośród kierunków badawczych, które rozwinęły się w łonie dziejopisarstwa drugiej połowy XX wieku. Wysuwa otwarcie postulat zgłębiania psychologicznego wymiaru przeszłości - ludzkich uczuć, emocji i lęków - zarówno świadomych, jak też kryjących się w mrokach nieświadomości. Psychohistorycy uważają bowiem, że to właśnie w sferze psychiki człowieka, rozważanej zarówno na poziomie konkretnej jednostki, jak i na poziomie zjawisk masowych, odnajdujemy rzeczywiste determinanty historii. Psychohistoria przez wiele lat pozostawała przedmiotem gwałtownych sporów w środowisku historyków. Wiązało się to m.in. z faktem, że jej zwolennicy szczególnie często odwoływali się do dorobku psychoanalizy jako podstawy swoich dociekań oraz interpretacji. Spoglądali więc na dzieje w zupełnie nowy, niekiedy wręcz szokujący sposób, nieraz śmiało wykraczając poza utarte koleiny naukowych badań historycznych. Niniejsza antologia, oprócz przedstawienia rozwoju podejścia psychohistorycznego, prezentuje polskim czytelnikom jedenaście rozpraw psychohistorycznych, wybranych spośród najwybitniejszych prac tego kierunku opublikowanych w ciągu trzydziestu lat, zarówno traktujących o problemach teoretyczno-metodologicznych, jak i koncentrujących się na konkretnych zagadnieniach z przeszłości. Mają one zaprezentować zalety, osiągnięcia, a także kontrowersje wiążące się z psychohistorią, pokazać właściwą dla niej, a przez swą odmienność tak fascynującą, wizję procesu dziejowego oraz sposoby jego badania

Karol Szajnocha : codzienność - kobiety - historiografia

In this dissertation, on the basis of a specific case of a 19th-century Lvovian historian – Karol Szajnocha (a great classic of Polish historiography) – the authors propose a particular model of a biographical study for the purpose of the history of historiography. In their opinion, it could constitute an alternative for the models which heretofore existed in this area. The latter are in their view excessively marked by an internal tension between the necessity to develop a strictly biographical theme and an imperative to study the historical concepts formulated by the protagonists of such dissertations in a systematic way. Frequently this results in an insufficient linking and imbalance of both of the layers of analysis, and in a lack of harmony between them. In the present study, in a conscious pursuit of integration, one took into account the influence of various elements of Karol Szajnocha’s biography upon the models in which he practiced history and – in a parallel manner – the influence which the historiographical activity exerted upon other areas of his activity and social roles. The authors inquire about how the fact of becoming a researcher of the past determined the forms and the areas of his activity in other fields (both in the public and in the private sphere). How did this fact manifest itself in the meanders of day-to-day existence and in the relations between family members, friends and professional acquaintances, how did it affect his internal life and dominant personality traits? Among the numerous dynamic dependencies (which are possible to be comprehended cognitively), the authors consider above all those which, in their opinion, heretofore were underexplored or which were simply omitted in the considerations devoted to the Lvovian historiographer which were heretofore expressed. Therefore the authors engage above all the question of the relations which obtain between his multi-aspectually conceived daily life in Lwów and beyond, and the creative motivation, as well as conditions and organisation of historiographical work. They reconstruct selected relations in the following layers: life experiences – historical thought – specific practice of writing the national history. They shed light on how certain particular interpersonal relations of Szajnocha (including also the deficiencies within their scope) translated themselves into the themes/motives of writing and into the ways in which he presented the past. The bulk of the considerations in the work is divided into three parts: Everyday life, Women and Historiosophy. As for the first part, it was the placement of the historian in the space that became the criterion of the division of the set of problems related to Szajnocha’s everyday life. Therefore the main chapter is devoted to his life in Lvov, and the supplementary one discusses the problem of excursions from the city on the Poltwa River. The question of women was presented on the surprisingly strongly interconnected and mutually complementing layers of Karol Szajnocha’s life: the practicing of history and the existence among (and next to) other people. As far as Szajnocha’s historiosophy is concerned, the authors focused on two problems which they considered to be the most crucial ones within the framework of the historical thinking of this author, and that both in the context of his specific-historical writings and in the relation to the formative life experiences. The first is the so-called Jagiellonian idea (a peculiar concept of the civilisational mission of Poles), whereas the second is the theme of an anti-German sentiment which manifests itself explicitly in numerous works of Karol Szajnocha. The panorama of Szajnocha’s daily life which was constructed in the dissertation took into consideration above all such themes as: (1) the experience of the city of Lvov as the closest social-spatial-cultural environment (the wanderings associated with the changing of places of residence, the furnishing of apartments, the routes used to navigate the city, observation/participation in political events which happened in the urban space, a generalised attitude toward the city of Lvov); (2) the conditions of existence (a reconstruction of their objective aspects and an attempt to answer the question about the manner in which Szajnocha experienced them and about their influence upon his personal history and historical output); (3) work and the attitude toward work (gainful employment versus work in the field of history, organisation of the time in which they were undertaken, along with their rhythms and the ways in which they were experienced; relation of the material exponents of existence to the possibility of engaging in a writer’s work); (4) “life among many” – a network of continually maintained social interactions/contacts (both with friends as well as with people who were encountered due to professional and paraprofessional activities); (5) forms of relaxation and the ways of spending one’s free time (in the city and beyond), along with linking of those aspects with writerly/research activities; (6) health/disease-sickness as an aspect of existence in Lvov and beyond; (7) the ordinariness of the daily existence “associated with the feeling of not being at home”, i.e. under the authority of the partitioning power (limitations which influenced both the private life and which affected creative work/engagement in creative work). The image of Szajnocha’s relations with the opposite sex embraces, on the one hand, relations with (above all but not exclusively) three women who were an important part of his life: his mother, his wife, and with the mother of the already deceased Juliusz Słowacki). On the other hand, it involves the intellectual and the emotional bonds with the female figures of his historical works. The work reconstructs in a systematic way the dynamics and the meanders of all of the relations which were mentioned, with reference to the time and the challenges presented by a particular stage of Karol Szajnocha’s life. There is also a presentation of Szajnocha’s contribution – a very substantial one, as it turned out – to the introduction of female figures to Polish historiography. The authors accorded a particularly comprehensive treatment to the mutual interactions of both of these areas of the historiographer’s relationships with women (inter alia the experience “drawn from life” as a starting point of the conceptualisation of the female aspect of history and of the construction of empathising psychological profiles of women, writing about women in the past as a space of working through various experiences, including those which were psychologically difficult, of one’s own existence). In reference to historiosophical questions, the authors focused on the reconstruction of the actual functioning of the concept of the Jagiellonian idea within the framework of the general image of Karol Szajnocha’s historical thinking, particularly of its influence (the directing function) within the framework of the practice (which was peculiar to him) of describing national history. The authors discerned its role in the scope of the selection of themes of work, in the fine-tuning of fields of research, in the selection and the ways of presentation of historical figures and other historical entities, and finally in the evaluation and appreciation of phenomena. In the context of Szajnocha’s attitude to “Germanhood”, the authors presented the problem of the rooting of fundamental elements of the historiographer’s historical thinking, not only in the intellectual reality that was typical of the historiographical tradition which he represented, but also in the formative experiences of his own life. These considerations also enabled the discernment of the Karol Szajnocha’s crucial founding role in reference to the genesis of the two mutually antagonistic interpretative directions which subsequently became immensely important in the development of the 20th-century Polish historiography – the eastern orientation (whose essence basically remains a positive evaluation of the expansion of Poland to the east) and the western orientation (with its peculiar ideas of civilisational struggle against Germanhood and the protection of western borderlands as Poland’s native lands)

Czy narratywista może pozostać moralistą? (Haydena White'a teoria pisarstwa historycznego)

Polski czytelnik długo był pozbawiony możliwości obcowania z twórczością Haydena White'a w swoim rodzimym języku. Autor, którego prace (z wydaną w 1973 r. Metahistory na czele) doprowadziły do swoistego „kopernikańskiego przewrotu” w obszarze dyskursu meta-historycznego, doczekał się do tej pory zaledwie przekładu dwóch (bynajmniej nie najbardziej istotnych) artykułów na język polski. Przez lata formułowane przez niego idee mogły oddziaływać tylko pośrednio - poprzez omówienia i streszczenia jego koncepcji przedstawiane piórem niezbyt licznej (choć pomału wzrastającej) grupki badaczy, którzy starali się przenosić na rodzimy grunt niektóre przynajmniej z White'owskich twierdzeń, koncepcji czy inspiracji (Fragment tekstu)

Rewolucja w pamięci historycznej. Porównawcze studia nad praktykami manipulacji zbiorową pamięcią Polaków w czasach stalinowskich

The authors, historians from University of Silesia in Katowice, present a study of memory politics introduced by communist rulers of Poland during the Stalin era (1944/48-1958). This politics, aimed at fundamental reconstruction of Poles' collective memory was practiced in several different ways. Therefore the authors reconstruct not only the historical messages that were to be disseminated by communists but also numerous tools and methods that were adopted by them. The study provide a comparative perspective: In order to test their thesis about 'revolutionary' nature of commmunists' undertakings within the sphere of collective memory, the authors present an equally extensive study of memory politics practiced in Poland between the two world wars (mainly during the era of Piłsudski and his folowers' rule). In addition to that, a more general model of studying the phenomena of collective memory has been developed in the book. It would be applicable to the analysis of other cases of practicing memory politics and would also provide a theoretical and methodological basis for comparative research in this area.Napisana przez historyków z Uniwersytetu Śląskiego książka stanowi studium polityki pamięci realizowanej przez komunistyczne władze Polski stalinowskiej. Przedstawia różnorodne poczynania rządzących, których wspólnym celem była zasadnicza przebudowa zbiorowej pamięci historycznej polskiego społeczeństwa. Autorzy rekonstruują w niej treści na temat przeszłości, jakie komuniści starali się upowszechnić w świadomości Polaków, a także narzędzia oraz sposoby, za pomocą których usiłowali tego dokonać. Wywody mają tło porównawcze - w celu odpowiedniego udokumentowania rzeczywiście „rewolucyjnego" charakteru poczynań komunistów w sferze pamięci, przeprowadzono niemal równie rozbudowaną, równoległą rekonstrukcję polityki pamięci praktykowanej w Polsce w okresie międzywojennym (głównie w dobie rządów piłsudczyków). W pracy zaproponowany został także ogólniejszy model historycznego badania zjawisk pamięci zbiorowej, który powinien okazać się przydatny w analizie przypadków innych niż te bezpośrednio w niej rozważane