Making my fear run – Herta Müller’s collage-poetry and its polish translations

Herta Müller, born in Rumania as a member of the German minority, began to create her collages after having immigrated to West Germany. Being heterogeneous combinations of words and pictorial ele-ments cut out from print media, the collages can be considered as an attempt to forge a link between west German culture and life in Rumania under the dictatorship of Ceauşescu. An important role in the articulation of autobiographical experience plays a specific rhythm, which is characterized by intermo-dality and criss-crossed words and pictorial elements. Rhythm not only renders experience – as to speak subcutaneously – apt to be communicated, deliberate ruptures of rhythm indicate the traumatizing ef-fects of past experiences and anxiety. The article analyses to what extent the polish translators Leszek Szaruga and Andrzej Kopacki take into account the structural complexity and intermediality of the collages. Herta Müller, born in Rumania as a member of the German minority, began to create her collages after having immigrated to West Germany. Being heterogeneous combinations of words and pictorial ele-ments cut out from print media, the collages can be considered as an attempt to forge a link between west German culture and life in Rumania under the dictatorship of Ceauşescu. An important role in the articulation of autobiographical experience plays a specific rhythm, which is characterized by intermo-dality and criss-crossed words and pictorial elements. Rhythm not only renders experience – as to speak subcutaneously – apt to be communicated, deliberate ruptures of rhythm indicate the traumatizing ef-fects of past experiences and anxiety. The article analyses to what extent the polish translators Leszek Szaruga and Andrzej Kopacki take into account the structural complexity and intermediality of the collages.

„Es ist für Augenblicke, als würde die Schale der Erde unter einem zu Kristall...“ – ‚Plötzlichkeit‘ als Konturierung des Augenblicks in Hugo von Hofmannsthals Aufzeichnungen und Tagebüchern

Hugo von Hofmannsthal führt in den Aufzeichnungen eine intensive Auseinandersetzung mit dem Augenblick des Ästhetizismus, dessen Formlosigkeit als künstlerisches Gestaltungsproblem begriffen wird. Er versucht, dem ungreifbar vorüberziehenden Zeitpunkt auf mehrerlei Art und Weise eine prägnantere Augenblicksvorstellung entgegenzusetzen. Die in Aufzeichnungen und Tagebüchern formulierten Reflexionen über die aus dem zeitlichen Kontinuum herausgehobenen Momente mit epiphaner Struktur, in denen der Kontakt mit den Dingen der Außenwelt die Ganzheit des Lebens aufschimmern lässt, korrespondieren mit den in Ein Brief oder dem Gespräch über Gedichte dargelegten Überlegungen. In Hofmannsthals Aufzeichnungen und Tagebüchern erscheint der Augenblick vorwiegend als aphoristisch zugespitzte Reflexion. In den Tagebüchern werden in einigen Eintragungen Augenblicke mit epiphanem Charakter als erlebt geschildert, wobei der Augenblick zum Element narrativer Strukturierung wird. Sie sind der Ausgangspunkt einer literarischen Gestaltung des im Sinne Nietzsches emphatisch verstandenen, nur in Augenblicken erfahrbaren ‚Lebens‘, in denen das Subjekt seine Identität auf dem Wege der Entgrenzung wiedergewinnt. Insofern scheint es sinnvoll, sich bei der Analyse der Hofmannsthalschen Tagebücher innerhalb der Terminologie Karl Heinz Bohrers zu bewegen. Der Augenblick als Moment plötzlichen Erschreckens scheint für Hofmannsthals Schreibpraxis besonders produktiv zu sein. Gerade dieses reine, die Gattungsgrenzen aufsprengende und literarisch schwer zu vermittelnde Erlebnis stellt für den Autor eine Herausforderung dar, wie Bohrer bereits für die Erzählungen Hofmannsthals nachgewiesen hat. Auch in Gedichten wie Erlebnis steht die literarische Gestaltung des Schreckens über die eigene Haltlosigkeit angesichts einer nicht mehr zu erfassenden Lebenskontinuität im Vordergrund. Der Augenblick als Blick auf die Dinge der Außenwelt – auch der Blick auf sich selbst von außen – vermittelt den Schrecken des vom ‚Leben‘ abgetrennten, außerhalb Stehenden, der ‚Leben‘ nur noch als Abwesenheit von Kontinuität und an den äußersten Grenzen sprachlicher Vermittlung erfahren kann.The diaries and notes kept by Hugo von Hofmannsthal illustrate the writer’s preoccupation with the problem of the aesthetics of the moment. The shapelessness and fluidity of the moment is perceived as a problem of its literary forgeability. The writer puts forward his own, more palpable conception of the moment, reflecting on inevitably disrupted moments in which experience or vision is concentrated or crystallized. His reflections on this issue in the diaries and notes correspond to the term of ‚epiphany‘ developed in his fictional works such as The Letter of Lord Chandos or Conversation on Poetry. In the notes and diaries the moment is the topic of concise statements which can be characterized as aphorisms. However, there are some notes in which such ‚epiphanies‘ are related as taken from the personal experience of the writer. In these episodes the particular moment is the initial element of the narrative structure. Hofmannsthal thus probes the problem of the continuity of the self and the fluidity of sense experience. His obsession with the fortuitousness and discontinuity of the self can be ascribed to his reading of Nietzsche, due to whom the self must regain its identity by destroying the ‚principle of individuation‘. His attempts to shape the fluid moments in one’s life must thus be considered as a reforgeing of identity in terms of modernity. Taking into consideration the obvious influence by Nietzsche’s philosophy, it seems valid to make use of the terminology developed by Karl Heinz Bohrer, analyzing Hofmannsthal’s diaries and notes. The pure experience of frightening ‚suddenness‘ appears to be of a particular importance for Hofmannsthal’s writing. Putting forward the example of Hofmannsthal’s stories, Bohrer shows how the ‚suddenness‘ of the moment challenges literary forms and genres. Also, in the lyrical texts the ‚shock‘ caused by the experience of discontinuity of life occurs in disruptiveness from any past nor any future. The moment – hardly expressable by means of language – as the gruesome experience of pain caused by the consciousness of being apart from life can be regarded as a key modality of aesthetic experience in Hofmannsthal’s notes and diaries.W zapiskach i dziennikach Hofmannsthal prowadzi intensywny spór z pojęciem chwili, z którym spotykał się między innymi w dziennikach francuskiego diarysty Amiela. Ulotność i nieuchwytność chwili wiąże się dla Hofmannsthala z problemem jej przedstawialności artystycznej. Takiemu postrzeganiu chwili w zapiskach i dziennikach przeciwstawia próby jej uchwycenia. Zawarte w nich refleksje o wyodrębnionej z czasowego kontinuum i noszącej znamiona epifaniczności chwili, w której poprzez nawiązanie kontaktu ze światem zewnętrznym zjawia się życie jako całość, korespondują z przemyśleniami autora z tekstów fikcjonalnych. W zapiskach i dziennikach Hofmannsthal zawiera przede wszystkim refleksje o charakterze aforystycznym, których przedmiotem jest owa szczególna, scalająca życie chwila. W dziennikach spotkać można relacje z przeżywanych epifanii, wokół których zbudowana jest narracja. Są one punktem wyjścia literackiego przedstawienia w myśli Nietzschego emfatycznie postrzeganego życia, do którego docierać można jedynie chwilami. W owych momentach podmiot odzyskuje swoją tożsamość zatracając się. Na tle tych rozważań przy analizie zapisków i dzienników Hofmannsthala uzasadnione wydaje się posłużenie się terminologią Karla Heinza Bohrera. Postrzeganie chwili w myśl terminu ‚nagłości‘ Bohrera dla pisarstwa Hofmannsthala wydaje się szczególnie produktywne. Literackie przedstawienie owego doświadczenia ‚nagłości‘ niemieszczącego się w tradycyjnej poetyce stanowi – jak Bohrer ukazał na przykładzie opowiadań Hofmannsthala – wyzwanie dla autora. Także w wierszach takich jak ‚Przeżycie‘ autor skupia się na przedstawieniu nagłego lęku wywoływanego poczuciem zagubienia wobec całości życia, której podmiot liryczny nie może ogarnąć. Chwila jako spojrzenie (Augen-Blick) na przedmioty ze świata zewnętrznego – a także na siebie samego – stanowi o lęku podmiotu oddalonego od życia, który ‚życie‘ doświadczyć może jedynie jako brak kontynuum i na pograniczu językowej przedstawialności

“To survey the whole human and animal community” – literary negotiations of the human‑animal border in the work of Franz Kafka

Kafkas hybride Tierfiguren stehen in einer höchst vielschichtigen Gemengelage von zeitgenössischen Debatten und Diskursen Sie werden jeweils mittels spezifisch literarischer Darstellungsformen verarbei‑ tet In der dekonstruktiven Verunsicherung der Mensch‑Tier‑Grenze und der Schaffung von Schwellen‑ räumen machen Kafkas Texte Anleihen bei der Romantik Der Beitrag fokussiert insbesondere Kafkas kreative Umschriften phantastischen Erzählens und romantischer Ironie.Kafka’s hybrid animal figures are situated in a complex set of contemporary debates and discourses always modified through specific literary presentation forms In the deconstructive questioning of the human‑animal frontier and the creation of threshold spaces, Kafka’s texts refer to the Romantic tradition In particular, the article focuses on Kafka’s creative transcriptions of fantastic narration and romantic irony.201940182192Studia Germanica Gedanensi

Ins Sichtbare hineingleiten – Kafkas Kunstbetrachtungen in den Tagebuchaufzeichnungen der Reisetagebücher und Quarthefte

Der Artikel geht dem Zusammenspiel von visueller Wahrnehmung und literarischer Bedeutungsbildung in den Kunstbetrachtungen der Reisetagebücher und Quarthefte Kafkas nach. Zu Beginn des 20. Jahrhunderts gewinnt die Medienkonkurrenz zwischen Literatur und Kunst, Text und Bild angesichts der Sprachkrise besondere Brisanz. In Kafkas Notizen wird eine interpretierende Transformation der Ekphrasis vollzogen, im Zuge deren die Beschreibungen von Kunstwerken sich als von kulturellen Versatzstücken durchtränkt erweisen und das auratische Kunsterlebnis von Reflexion überlagert wird. Dabei werden Skulpturen und die im Traum oder in der Erinnerung imaginierten Bilder als ein über Perspektiven organisierter Raum konzipiert, der auch den Betrachter involviert. Auch der Blick in den Spiegel und Beschreibungen von Photographien legen den Zusammenhang von Medialität und Reflexivität offen.The article is an attempt to establish a productive connection between visual perception and literature on the example of Kafka’s diaries and travel diaries, shedding light on the mutual influence and interaction between literature and the fine arts. In the beginning of the 20th century literature deals with the challenge of visual arts, in literature commonly referred to as „ekphrasis“. The article analyzes the transformation of ekphrasis in Kafka’s diaries. Visual arts settle the restless modern perception and mind, project distinct frames of perception and thus organize experiences and provide specific horizons of understanding. Kafka’s diaries confirm a particular interest in perspective, sculpture and also imagined paintings being conceived as a space integrating different angles of view, incorporating the onlooker. Descriptions of the mirror and photographies show the relation between reflexivity and mediality.Niniejszy artykuł bada wzajemne relacje między procesami wizualnego postrzegania a konstruowaniem literackich znaczeń, jakie zachodzą w zapiskach zebranych w tzw. ‚Quarthefte‘ oraz dziennikach podróży Kafki. Kontekstem jest kryzys języka, który w obszarze literatury niemieckojęzycznej na przełomie wieków XIX i XX popycha literaturę ku sztukom wizualnym. W szkicach Kafka przedstawia swoistą wersję literackiej tradycji ekphrasis, w której ewidencja rodząca się z kontemplacji dzieła sztuki ustępuje miejsca refleksji. Perspektywistyczne ujęcie przestrzeni, któremu diarysta poświęca szczególną uwagę w opisach skulptur i obrazów rodzących się w imaginacji marzeń sennych albo wspomnień zmienia się w wielopłaszczyznową konstelację spojrzeń tworzącą wspólną przestrzeń łączącą oglądającego z dziełem sztuki. Także lustro i fotografia w zapiskach Kafki ujawniają relację między medialnością i refleksyjnością

„Der Triumph der Vegetation ist total“ – eine Re-Lektüre von Michel Houellebecqs "La carte et le territoire" aus humanökologischer Perspektive

Der Beitrag geht den in Karte und Gebiet (2010) von Houellebecq entfalteten Wirkungszusammenhängen zwischen dem Menschen und seiner natürlichen Umwelt nach. Diese werden anhand der visuellen Künste verhandelt. Die Gemälde und Fotografien des Künstlers Jed Martin werden zu Schauräumen, die den Ort des Menschen im natur-kulturellen Ganzen reflektieren und dabei eine Verschiebung der Agency vom Menschen zur Natur vollziehen. In den letzten fotografischen Installationen wird die Perspektive der Pflanzenwelt eingenommen, welche die Handlungsmacht des Menschen abgelöst hat. Über das Medium der Kunst werden transversale Allianzen, Praktiken und Visionen entworfen, die sich quer zur industriell-technologischen Hybris des Anthropozän stellen. Houellebecqs Roman wird im Kontext der ethischen Debatte über das Anthropozän gelesen.292277293Porównani

Lehr‐ und Übungsbuch für Studierende und Lehrende der Translationswissenschaft

W podręczniku omówiono najistotniejsze teorie tłumaczeniowe, podejścia praktyczne do tłumaczenia literackiego i przykłady najnowszych rozwiązań problemów translatorskich. Składa się ze wstępu, dziewięciu rozdziałów – lekcji obejmujących całość problematyki przekładu literackiego. Są to kolejno: 1. Ekwiwalencja, 2. Polisemia i izotopia, 3. Realia, 4. Symbole kulturowe, 5. Styl tłumaczenia (na granicy nieprzekładalności), 6. Język (socjolekty i dialekty), 7. Bliskość językowa, 8. Przekładalność matafory, 9. Intertekstualność w przekładzie literackim. Każdy rozdział zawiera omówienie konkretnego problemu przekładu literackiego, przykładowe teksty literackie, a także fragmenty tekstów literackich do przećwiczenia analitycznych umiejętności oraz bibliografię przedmiotową. Modelowe analizy ukazują strategie i rozwiązania translatorskie. Podręcznik przeznaczony jest zarówno dla studentów, jak i wykładowców

„Auch hier brannte der Strauch“ – Strategien der Anspielung und Bilderverbot in Rose Ausländers Malergedichten

Die sogenannten Malergedichte Rose Ausländers speisen sich aus der Tradition des alttestamentlichen Bilderverbots. Nicht nur Gott, auch die Erfahrung der Shoah und des Exils werden mit einem Repräsentationsverbot belegt und durch ein feines Gespinst von Anspielungen umschifft, die auf diffizile Weise kodiert sind. Letztendlich wird die alttestamentliche Verbotstradition in eine eigene Poetologie umgedeutet: Ausländers Gedichte lösen das Bilderverbot ein, indem sie sich das Abbilden versagen. An den Bildern der Moderne des zwanzigsten Jahrhunderts übt die Dichterin ein „sehendes Sehen“ (Imdahl) ein, in dem die Gedichte sich von Abbildung und Identifizierbarkeit abwenden und neue Dimensionen der Wirklichkeit erschließen. In einer anspielungsreichen Poetik der Hintergründigkeit und Mehrdeutigkeit soll Erfahrung ins Gedicht einschreibbar gemacht werden.The so-called painter-poems by Rose Ausländer refer to the Old Testament prohibition of images. Not only God, but also the Shoah and the experience of being exiled are included in the ban on representation. They are referred to in allusions which are encoded in multiple ways. Ausländer largely follows the Jewish ban on the image, to the extent that she transfers it into her own poetology. The poems obey it by avoiding any kind of verbal representation, replacing mimesis by the poetics of allusion. Reflecting on the aesthetics of modernist art at the beginning of the twentieth century, the poet practises what Imdahl calls „seeing seeing“ that transcends representation and focuses on what is virtually present in paintings. The poetics of allusion, which Ausländers finds in modernist art, introduces ambiguity and thus offers the possibility to articulate the unsayable.Wiersze Rose Ausländer, które poetka zadedykowała malarzom, nawiązują do biblijnego zakazu przedstawiania Boga w obrazie. W swoich tekstach lirycznych nie tylko Bóg, ale również doświadczenie Shoah i wygnania podlegają zakazowi reprezentacji, i znajdują swoje odzwierciedlenie w rozbudowanej poetyce aluzji. W ten sposób biblijny zakaz zyskuje wymiar poetologiczny: wiersze Ausländer stosują się do niego, wystrzegając się zasady mimesis. Idąc w ślad za malarstwem pierwszej połowy dwudziestego wieku, poetka uprawia sztukę „widzącego oglądania” (Imdahl), które wychodzi poza zastaną rzeczywistość i odsłania jej nowe oblicza. W poetyce aluzji, którą Ausländer rozwija w dialogu ze sztuką wizualną, poetka bada możliwości przedstawienia nieprzedstawialnego