Kako u Srbiji povećati proizvodnju junećeg, jagnjećeg i svinjskog mesa namenjenog domaćim potrebama i izvozu

The present situation in livestock production and production of meat is presented in this paper, as well as directions for future work aimed at bringing changes to this branch of economy. In the last decade, a drop in the number of animals was recorded of approx. 2 to 3% at annual level. Also, drop in production of meat was recorded from 444.000 tons (1990) to 384.000 tons (2010). In order to have planned progress in production of meat it is necessary to define more clearly breeding goals with precise determination of all economically relevant and indicator traits. In addition to growth and body development traits which have so far been in focus of selection work, for production of meat also maternal traits are important, food conversion and quantity and quality traits of carcasses and meat.Dugoročna koncepcija razvoja stočarstva treba da se temelji na efikasnosti proizvodnje mesa, preko organizovanja farmera. Za uspešno organizaciono i ekonomsko jačanje farmera važan je pravilan izbor poslovnog povezivanja. Za brdsko planinska područja naše zemlje, u kojima nema organizovanih otkupnih i prerađivačkih kapaciteta i koja su udaljena od gradskih centara, veoma interesantan oblik povezivanja će biti formiranje novih malih preradnih kapaciteta. Stabilne i unapred poznate cene za proizvode stočarstva, kao i dobro postavljeni pariteti cena garancija su za stabilno stočarstvo. Naša dosadašnja iskustva u unapređenju stočarstva i ostvareni rezultati u svetu, transfer tehnologija, sve više nas upućuju da je za brže ukupno poboljšanje stočarstva neophodna bolje organizovana i pojačana stručna i naučna infrastruktura. U Srbiji je 2010-godine i pored manjeg broja stoke proizvedeno ukupno 384.000 tona junećeg, svinjskog i jagnjećeg mesa, što je za 3,3% više nego u 2009. godini, odnosno 6,3 odsto više nego što je bila prosečna proizvodnja od 2001. do 2009. godine. U Srbiji u 2010. bila manja proizvodnja goveđeg, junećeg i telećeg mesa za 4,4 odsto i ovčijeg i jagnjećeg mesa za 7,1 odsto, dok se za 6,8 odsto više proizvodilo svinjsko. 2010-godine, u poređenju sa prosečno ostvarenom proizvodnjom u periodu od 2001. do 2009. proizvedeno je više svih vrsta mesa: svinjskog mesa za 3,1%, goveđeg i junećeg mesa za 7,5, i ovčijeg i jagnjećeg mesa za 15%. Sva domaćinstva koja se ozbiljnije bave govedarskom proizvodnjom trebalo bi u narednom periodu organizovati kao gazdinstva za tržišnu proizvodnju mleka, gazdinstva za tržišnu proizvodnju tovne junadi i gazdinstva za kombinovanu tržišnu proizvodnju mleka i junadi za klanje. Osnovnu pažnju u programima razvoja ovčarstva treba posvetiti porodičnom gazdinstvu i novim tehnologijama koje se bave intenziviranjem proizvodnje mesa, mleka i vune na farmama ovaca. Specijalizovani farmeri za meso, odnosno mleko treba da poseduju od 100-500 grla ovaca, kao i odgovarajuću infrastrukturu. Farmeri trojnog smera proizvodnje su tradicionalna domaćinstva koja drže do 20 ili 50 ovaca. Njima treba obezbediti kvalitetan priplodni materijal i svaku drugu pomoć u cilju povećanja njihove proizvodnje. Porodične farme bi u narednom desetogodišnjem periodu trebale da drže 50 a zatim do 100 krmača i tove 1000 i više tovljenika. Sve to bi moglo dovesti do povećanja proizvodnje svinjskog mesa po prosečnoj godišnjoj stopi od 2 do 2,5%. Neophodno je odabrati najbolje farme kako bi se formirali elitni, umnožavajući (reproduktivni) i proizvodni (komercijalni) zapati u piramidalnoj organizaciji proizvodnje priplodnih grla i tovljenika

Mogućnosti stočarstva Srbije - perspektiva i budućnost

The paper describes the state of the livestock production in the Republic of Serbia including preliminary results from the 2012 census: according to preliminary data, 908.990 heads of cattle, 3.403.288 pigs, 1.729.278 sheep and 235.576 goats are reared in Serbia. Structural and institutional measures, and measures of credit support should be the main instruments for achieving the goals of progress in animal husbandry. Activities in the breeding-selection work should be carried out in accordance with the recommendations of international organizations (ICAR, INTERBULL, EAAP). One of the most important outcome of these activities should result in a level of over 80% of the total population of cattle, pigs, sheep and other species of domestic farm animals in Serbia included in the control of production performance (presently between 25 and 30%). Genetic improvement of cattle, sheep and pigs (milk, meat) is very complex. More efficient use of reproductive technologies (AI - artificial insemination and embryo transfer ET, etc.), also of methods for evaluation of breeding value of farm animals through new methods of evaluation of breeding value of cows and breeding bulls will contribute to faster genetic improvement of production traits of these species of domestic animals. New knowledge in mapping and gene transfer, marker assisted selection, in vitro embryo development, embryo cloning, sexing, etc., are improving rapidly, with new technologies being developed permanently. Breeding/improvement of cattle, sheep and pigs in through breeding - selection work should facilitate further improvement of fertility traits, growth rate, feed efficiency, carcass quality (higher percentage of muscle tissue in the body), the quality of milk and meat, resistance to disease and stress, etc.Početkom 2013. godine dobijeni su preliminarni rezultati popisa poljoprivrede u Republici Srbiji, obavljenog 2012. godine. Ukupan broj goveda je 908.990, svinja 3.403.288, ovaca 1.729.278 i koza 235.576 grla.. Povećanje konkurentnosti stočarstva Srbije se može ostvariti kreiranjem uslova za tržišno okruženje i putem investicija, kako u znanje, tako i u opremu. Zbog toga strukturne i institucionalne mere, kao i mere kreditne podrške treba da budu glavni instrumenti za ostvarenje ovog cilja. Aktivnosti u odgajivačko-selekcijskom radu treba da se sprovode u skladu sa preporukama međunarodnih organizacija (ICAR, INTERBULL, EAAP i druga). Jedan od najvažnijih rezultata ovog rada treba da prouzrokuje nivo od preko 80% ukupne populacije goveda, svinja, ovaca i ostalih vrsta domaćih životinja u Srbiji bude obuhvaćeno kontrolom proizvodnih svojstava (sada između 25 i 30%). Status i ciljevi oplemenjivanja goveda u Srbiji. Genetsko unapređenje goveda (mleko,meso) je vrlo kompleksno. Efikasnije korišćenje reproduktivnih tehnologija (VO-veštačko osemenjavanje i ET-embriotransfer i dr.) i korišćenje metoda za procenu odgajivačke vrednosti domaćih životinja preko novih metoda ocene priplodnih vrednosti bikova i krava će doprineti bržem genetskom unapređenju mlečnosti krava. Nova saznanja u mapiranju i transferu gena, selekciji preko markera, in vitro razvoju embriona, seksiranju i kloniranju embriona i dr. Odgajivački ciljevi-simentalska rasa, prosečna proizvodnja mleka u standardnoj laktaciji preko 6 000 kg; Holštajn frizijska rasa u standardnoj laktaciji preko 8 000 kg. Melezi iz ukrštanja domaćih krava nižih proizvodnih sposobnosti i bikova tovnih rasa, francuskih, italijanskih, engleskih. Odgajivački ciljevi ovakvog oplemenjivačkog rada i korišćenje heterozis efekta je stvaranje takvih genotipova koji će omogućiti završnu telesnu masu meleza F1, junadi od preko 550 kg, prosečni dnevni prirast u tovu preko 1500 g, randman toplih polutki preko 60%, sadržaj mišića u trupu od preko 65%. Status i ciljevi oplemenjivanja ovaca u Srbiji. Oplemenjivanje u cilju povećanja proizvodnje mesa treba da omogući dobijanje jagnjadi sa većim dnevnim prirastom (preko 300 g), veće završne mase tela sa 90 dana uzrasta (preko 28 kg), kao i većeg randmana trupa, više od 58%). Problem prelaska na policikličnost i oplodnju ovaca u toku cele godine obavio bi se na dva načina: genetički, korišćenjem ukrštanja rasa koje manifestuju estrus izvan normalne sezone (dorzet horn, il de france i romanovska) primenom metoda stimulacije, tj. indukcijom i sinhronizacijom estrusa.Tako bi se stvorili uslovi za primenu intenzivnog sistema jagnjenja dva jagnjenja u jednoj godini odnosno tri jagnjenja u dve godine. Sistem jagnjenja, sistem ukrštanja, selekcija i linijsko odgajivanje, zatim skraćenje post partum intervala i povećanje indeksa jagnjenja, kao i broja jagnjadi pri rođenju, rano zalučenje jagnjadi, korišćenje metode veštačkog osemenjavanja, automatskih mašina za dojenje, odgajivanje jagnjadi uspešnom zamenom za mleko i tov jagnjedi od 30 - 45 kg sa 90 do 120 dana. Status i ciljevi oplemenjivanja svinja u Srbiji. Oplemenjivanje svinja u cilju unapređenja mesnatosti preko odgajivačko-selekciojskog rada treba da omogući dalje poboljšanje osobina plodnosti, brzine porasta, iskorišćavanja hrane, kvaliteta trupa (veći procenat mišićnog tkiva u trupu), kvaliteta mesa i otpornosti svinja na bolesti i stres. Odgajivačko-selekcijskim radom neophodno je: povećati genetski potencijal postojećih mesnatih rasa i meleza svinja, raditi na stvaranju linija unutar čistih rasa primenom divergentne selekcije, kako bi se kasnije njihovim ukrštanjem ispoljivo veći heterozis efekat. Cilj selekcije treba da bude povećanje mišićnog tkiva u najvrednijim delovima trupa: but, plećka i kare. Odgajivački program u našoj zemlji predviđa ukrštanje landrasa (švedski, holandski,) i velikog jorkšira radi proizvodnje nazimica F1 generacije. One se posle toga ukrštaju sa nerastovima treće rase (terminalna rasa nerastova: hempšir, durok, pietren, nemački i belgijski landras) ili nerastovima F1 generacije. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. TR-31053

MATHEMATICAL MODELLING FOR DRYING OF SAWDUST IN A TRIPLE PASS ROTARY DRYER

Today, rotary dryers are often use to dry sawdust prior to their further processing, palletizing and briquetting, into commercially voluble product. This paper present mathematical model for drying process of sawdust particles in a triple pass rotary dryer. As basis for this model, we used existing mathematical models for drying of sawdust and other biological materials in a single pass rotary dryer, which are modified and extended in order to satisfy mathematical description of motion of material in the triple pass rotary dryer. Developed mathematical model is used as basis for further developing of the simulation model that predict temperature and moisture profile sawdust and drying along the dryer. In order to solve and validate developed rotary dryer model, commercial triple pass rotary dryer, installed in enterprise Panensa near town of Srbac, have been analysed, and measured sawdust drying data have been used for comparison. Comparison between predicted and the measured results were good. Mathematical model i.e. rotary dryer simulation model developed in this paper is going to enable better management and controlling of process in the mentioned commercial rotary dryer as well as in other rotary dryers for wood waste with modification of appropriate model parameters

UČINAK NAČINA HRANJENJA I VRSTE HRANE NA RAST PODLANICE (SPARUS AURATA L.) TIJEKOM ZIMSKO–PROLJETNOG RAZDOBLJA I MOGUĆI UTJECAJ NA POJAVU SINDROMA ZIMSKE BOLESTI

The influence of different feeding strategies on growth and incidence of winter disease syndrome in sea bream (Sparus aurata L.) was followed during winter–spring period. Fish were fed either extruded (48.9% protein, 14.2% lipid, group A) or compressed (53.5% protein, 10.3% lipid, group B) pellet from March to June. Two groups (A1 and B1) were deprived of food for two months (mid March to mid May) and thereafter refed until June. The weight gain of fish from groups A and A1 in June were 6% and 5%, respectively. For the group B the statistically insignificant (p<0.05) weight increase of 1% was recorded in June compared to the value of March. In the same period fish of group B1 exhibited significant (p<0.05) decrease in weight of 16.2%. The same group displayed the smallest condition index of 1.38 and hepatosomatic index of 1.28 after two months of starvation. The relative content of most amino acids in the whole body of fish from all groups showed only minor variations during the study. Decrease of the total amino acid content was recorded for fish of groups B and B1. Slight decrease in relative content of saturated and monounsaturated fatty acids was recorded for all groups in May compared to the values of March, whereas the content of polyunsaturates increased in all groups in the same period. Starvation did not influence the relative content of fatty acids in sea bream. Total mortality caused by »winter disease« syndrome for fish of groups A and B was 4.2% and 6.3%. Groups A1 and B1 exhibited mortality of 0.9% and 1.0%, respectively.Utjecaj različitih načina hranjenja i vrste hrane, te pojava sindroma »zimske bolesti« (winter disease) u podlanice (Sparus aurata L.) praćeni su u tijeku zimsko–proljetnog razdoblja. Riba je hranjena s ekstrudiranim peletom (48,9% proteini, 14,2% masti, grupa A) ili komprimiranim peletom (53,5% proteini, 10,3% masti, grupa B) od o‘ujka do lipnja. Dvije grupe (A1 i B1) bile su podvrgnute gladovanju u tijeku dva mjeseca (od sredine o‘ujka do sredine svibnja), a nakon tog razdoblja ponovno su hranjene do kraja pokusa. Dobitak na težini riba iz grupe A i A1 iznosio je 6%, odnosno 5%. Za grupu B utvrđen je statistički neznačajan (p<0,05) prirast od 1% u razdoblju od ožujka do lipnja. U istom periodu u riba iz grupe B1 zabilježen je znatan (p<0,05) pad te‘ine od 16,2%. Za istu je grupu utvrđen i najmanji indeks kondicije od 1,38 i hepatosomatski indeks od 1,28 na kraju dvomjesečnog gladovanja. Relativna količina većine aminokiselina određena u cijeloj ribi kod svih grupa pokazivala je zanemarive varijacije tijekom istraživanja. Pad ukupnog sadržaja aminokiselina zabilježen je u grupi B i B1. Manje smanjenje relativne količine zasićenih i mononezasićenih masnih kiselina utvrđeno je za sve grupe riba u svibnju u usporedbi s o‘ujkom, dok je u istom razdoblju izmjeren porast relativne količine polinezasićenih masnih kiselina. Gladovanje nije imalo utjecaja na promjene relativnog sastava masnih kiselina u podlanice tijekom studije. Ukupni mortalitet uzrokovan sindromom »zimske bolesti« u riba iz grupa A i B iznosio je 4,2%, odnosno 6,3%. Mortalitet riba u grupi A1 bio je 0,9%, a u grupi B1 1%

Treatment of osteoporosis alveolar bone with cobalt substituted hydroxyapatite nanoparticles

In this study nanocomposite was used for reconstruction of alveolar bone defect of mandible. Specifically, the main interest for the use of magnetic nanoparticles in biomedical applications is that an inhomogeneous external magnetic field exerts a force on them, and thus they can be manipulated or transported to a specific diseased tissue by a magnetic field gradient. In addition, magnetic particles are of interest because they do not retain any magnetism after removal of the magnetic field. Specifically, inorganic biodegradable nanoparticles (including ceramics, like hydroxyapatite) will be functionalized with bioactive compounds that bond to bone of low mass. Extremely good results in the recovery of alveolar bone osteoporosis were achieved already after 6th week of the application of magnetic nanoparticles. After bonding specifically to osteoporotic bone and not healthy bone, magnetic nanoparticle systems will deliver bioactive compounds to locally increase bone mass. Implantation of magnetic nanoparticles will create bone construction and enable quick formation of new bone and become the material of choice for accelerated bone regeneration

Ispitivanje naslednosti fenotipova plodnosti i mlečnosti simentalske rase goveda u Srbiji

Results of the effect of direct and indirect selection of quantitative traits of fertility and milk performance of first calving cows of Simmental breed in Serbia are presented. Investigation of genetic parameters of heritability (additive genetic variance in total phenotypic variability of quantitative traits) and analysis of milk traits was done in four breeding regions and several tenths of farms where 3980 daughters of 32 sires were housed and reared. Results of analysis were obtained by application of mathematical-statistical data analysis, using mixed models (Harvey, 1990). Mathematical-statistical analysis of data was done using linear methods, i.e. method of least squares (LS method). Based on obtained results it was established that bulls-sires and several paragenetic factors caused no significant variation of fertility traits in relation to general average (P (lt) 0.01). Quantitative milk traits of first calving cows, under the influence of breeding region, had significantly higher deviation from the general average (**P (lt) 0.01). Significant deviations (*P (lt) 0.05) were caused by year of calving on milk yield and yield of milk fat (4765.0 kg and milk fat 3.86%). Established heritability coefficients for reproductive traits were following: .102, .051 and .088, and milk traits .297, .207 and .197).Najbrojnija populacija goveda u Republici Srbiji pripada Simentalskoj rasi (oko 500.000 plotkinja ili više od 80%). Ako se imaju u vidu tekuće promene u genetskom poboljšanju goveda i veoma velikom napretku u tehnologijama reprodukcije, očigledno da će se sadašnji programi morati menjati i poboljšavati. S obzirom na to, da je ekonomski značaj reproduktivnih i osobina mlečnosti visok neophodno je poznavanje pojedinih faktora koji utiču na plodnost i mlečnost krava, a oni se dele na genetske i paragenetske. Uspeh u poboljšanju plodnosti genetskim putem je dosta ograničen niskim vrednostima heritabiliteta, što ne znači da geni ne deluju na ovu osobinu, već da je vrednost aditivne genetske varijacije mala. Naslednost, odnosno proučavanje aditivne genetske varijanse u ukupnoj fenotipskoj varijabilnosti kvantitativnih osobina, predstavlja deo najvažjnijih istraživanja sa gledišta stvaranja populacije goveda visokih genetskih potencijala i odabiranja roditeljskih parova budućih generacija. Vrednosti koeficijenata naslednosti za osobine plodnosti su pod uticajem različitih faktora, kao što su: genotip životinje, uzrast, intenzitet selekcije, metod odgajivanja, ambijentalni uslovi i dr. Cilj ovih istraživanja je bio da se ispitaju važniji genetski parametri plodnosti i mlečnosti, odnosno naslednosti ovih kvantitativnih osobina radi izbora pravca i daljeg oplemenjivanja ove populacije. Prikupljeni podaci za analizu potiču iz četiri regiona - odgajivačka područja u Srbiji. Istraživanja su uključila 3980 krava - prvotelki simentalske rase, kćeri 32 bika - oca, koje su oteljene u periodu od šest godina (2002-2007). Sva ispitivana grla (krave - prvotelke) su držana vezano i slobodno u posedu privatnih farmera (od 8 do 65 grla po farmi) i bila su standardno hranjena, a razlike su bile u količini, odnosu i kvalitetu kabaste i koncentrovane hrane (područje gajenja). Matematičko-statistička analiza podataka obavljena je primenom mešovitog modela najmanjih kvadrata (LS-Least Squares) primenom programa najmanjih kvadrata (LSMLMW), Harvey, (1990). Različiti broj individua u pojedinim klasama kao i postojanje više uticaja (područje, godina telenja, sezona telenja, bikovi očevi) koji su delovali na ispoljavanje ispitivanih osobina, uslovio je analizu u kojoj je korišćen metod najmanjih kvadrata. Bikovi-očevi i niz paragenetskih uticaja nisu prouzrokovali značajno variranje osobina plodnosti u odnosu na opšti prosek (P (lt) 0.01). Kvantitativne osobine mlečnosti krava prvotelki su pod uticajem odgajivačkog područja imale visoko značajno odstupanje od opšteg proseka (**P (lt) 0.01). Značajna odstupanja (P (lt) 0.05) je izazvala godina telenja na prinos mleka i mlečne masti. Godišnje doba početka laktacije krava obuhvaćenih našim istraživanjem pokazuje značajna odstupanja prinosa mleka i mlečne masti u odnosu na opšti prosek (P (lt) 0.01). Tako su junice oteljene u februaru , martu i aprilu imale značajno i visoko značajno više mleka i mlečne masti u odnosu na one koje su se otelile u drugim mesecima u godini. Ustanovljeni koeficijenti heritabiliteta reproduktivnih svojstava koji su dobijeni našim istraživanjem su imali niske vrednosti i bili su nižeg nivoa u odnosu na one koje su dobili Petrović et al. (1998, 2001, 2006). Rezultati naslednosti osobina mlečnosti dobijeni našim istraživanjima su bili viši u odnosu na koeficijente za iste osobine koje su objavili Panić and Vidović (2006), niži u odnosu na rezultate istraživanja Petrović et al. (1999) and Kapš and Špehar (2004) a u saglasnosti sa koeficijentima heritabiliteta koje su u turskoj populaciji simentalskih goveda ustanovili Ulek and Tekun (2006)

HOW CAN SMALL-SCALE EVENTS CONTRIBUTE to the TOURISM PROGRESS of AN UNDEVELOPED BORDER AREA? LESSON from EASTERN SERBIA

The study analyses the role and impact of the event "Danube Fair" (Eastern Serbia) in the tourism progress of the less-advantaged border area. The aim of this paper is to emphasize the significance of the role of events in the tourism development of rural settings and the attraction of domestic and foreign visitors with the specific offer of this part of Serbia. The tourism valorization of the event “Danube Fair” was done according to the geographical and economic criteria, and it was determined that it belongs to the category of regional events. In the paper, special attention was paid to the analysis of tourists’ satisfaction with this event as a geographical criterion, especially in dependence with the visitors’ origin, since it is what the positioning of an event on the tourism market depends on, both on the local and on the international level. “Danube Fair” presents the example of a relatively small-scale event, which can become a basis of tourism growth, with proper valorization and affirmation of local products and services, and their introduction to the international tourism market. © 2020 Editura Universitatii din Oradea. All rights reserved.17-22-07001-ОГНAuthors would like to thank Russian Foundation for basic research for the financial support provided within the project No. 17-22-07001-ОГН (Complex algorithm for cultural regeneration of minor industrial cities within the context of agglomeration processes in Russia and Europe)

Kvantitativna analiza genetskog unapređenja fenotipova mlečnosti krava Simentalske rase

Results of the effect of direct and indirect selection on quantitative properties of milk production of first calving Simmental cows in Serbia, are presented in the paper. Analysis of quantitative phenotypic parameters was carried out in four breeding regions and certain number of smaller farms where 1319 daughters of 13 bull sires were reared. Results of the analysis were obtained by application of mathematical-statistical data analysis, using mixed models (Harvey, 1990). Mathematical-statistical analysis of data was carried out using linear methods with fixed effect, through method of least squares (LS method), and for evaluation of bull breeding value mixed model of random bull sire effect was used (BLUP method). Based on obtained results it was established that analyzed breeding region has statistically highly significantly (**P (lt) 0.01.) caused deviations of production phenotypes from general average. Season and year of calving (*P (lt) 0.05.) have caused significant variations of production properties. .U radu su prikazani rezultati efekata direktne i indirektne selekcije kvantitativnih svojstava mlečnosti krava-prvotelki simentalske rase goveda u Srbiji. Analiza kvanitativnih fenotipskih parametara je obavljena u četiri odgajivačka područja i na više desetina manjih farmi na kojima je držano i gajeno 1319 kćeri, 13 bikova-očeva. Rezultati analize su dobijeni primenom matematičko-statističke analize podataka, korišćenjem mešovitih modela (Harvey, 1990). Matematičko-statistička analiza podataka je obavljena korišćenjem linearnih metoda sa fiksnim uticajem, preko metoda najmanjih kvadrata (LS metod) a za ocenu priplodne vrednosti bikova korišćen je mešoviti model slučajnog uticaja oca (BLUP metod).Na osnovu dobijenih rezultata ustanovljeno je da je odgajivačko područje statistički analizirano visoko značajno (**P (lt) 0.01.) prouzrokovalo odstupanja proizvodnih fenotipova od opšteg proseka. Sezona telenja i godina (*P (lt) 0.05.) su prouzrokovali značajna variranja proizvodnih osobina. Rezultati odstupanja osobina proizvodnosti pod uticajem godine telenja ukazuju na pozitivne tendencije u povećanju prinosa mleka . Značajna odstupanja (P (lt) 0.05) je izazvala godina telenja i na prinos mleka i mlečne masti. Godišnje doba početka laktacije krava obuhvaćenih našim istraživanjem pokazuje visokoznačajna odstupanja prinosa mleka i mlečne masti u odnosu na opšti prosek (P (lt) 0.01). Tako su junice oteljene u februaru , martu i aprilu imale značajno i visoko značajno više mleka i mlečne masti u odnosu na one koje su se otelile u drugim mesecima u godini. Interakcija odgajivačkog područja i sezone telenja je prouzrokovala visoko značajna odstupanja prinosa mleka (**P (lt) 0.01), međutim nije bilo statističkih značajnih variranja sadržaja mlečne masti. Prema analizi negativnih i pozitivnih BLUP rešenja (priplodne vrednosti) za prinos 4%MKM formirana je ocena ranga prema kojoj je bik broj 13. najbolje ocenjen, a bik-otac br.9 bio je rangiran na poslednje mesto. Krave - prvotelke obuhvaćene našim istraživanjem proizvele su 4868 kg mleka sa 183.03 kg mlečne masti , odnosno 3.76% mle. mast i 4693kg 4%MKM. Rezultati dobijeni nasim istraživanjima su značajno viši u odnosu na rezultate o mlečnosti iste rase (Lazarevic R. i sar., 1986). viši od onih koje je ustanovio Petrovic M.M. i sar. (1997 i 2006). Dobijeni rezultati su u saglasnosti sa onima koje su dobili Petrović M.D. i sar. (2005) i Pantelić i sar.(2008). Naši rezultati su pokazali da postoji pozitivan genetski trend u smislu kvantitaivnih osobina mlečnosti domaćih somentalskih krava. Poredeći naše rezultate i rezultate napred navedenih autora može se zaključiti da se prinos mleka simentalskih krava (matični zapat) u Srbiji godišnje uvećava za najmanje 100 kg mleka po kravi (zavisno od genetike, područja, odnosno tehnologija ishrane i držanja)

Air mycopopulations in Petrovská klobása producing facility

Different types of filamentous fungi periodically cause problems in small-scale facilities for traditional dry fermented sausages, such as Petrovská klobása from Vojvodina province (Serbia). Mould contamination can be observed during processing, ripening, and storage. Sausages may become spoiled due to visible mould colonies on the surface and off-flavours they produce. The most important - if mycotoxin production occurs it might promote a number of health disorders. Knowledge and control of filamentous fungi are, therefore, essential to produce sausages that satisfy the criteria of hygienic quality, sensorial characteristics, and food safety. The aim of this study was to survey mycoflora of a small-scale facility producing traditional dry fermented sausage - Petrovská klobása. The mould contamination of the air in processing unit and ripening chambers was investigated, in order to determine the important fungi in terms of spoilage of the products and ability to produce mycotoxins. The mould contamination of air in processing unit and ripening chambers examined was in range 0.22 - 1.89 log CFU/P.d. Isolated moulds belong to 6 genera: Aspergillus (3 species), Cladosporium (1 species), Eurotium (2 species), Fusarium (1 species), Penicillium (12 species) and Scopulariopsis (1 species). The most abundant were species of Penicillium genus, many of which are capable for mycotoxin production. The level and diversity of fungal contamination of air varied between samples, influenced by the general hygiene, the buildings, the airflow, the outdoor environments, and the time of year. This knowledge is crucial for the improvement of hygiene control systems in small-scale processing units