Kanahaukan pesänpuolustuskäyttäytyminen

Parental investment (PI) tarkoittaa erityisesti emon päätöstä panostaa resursseja nykyisiin jälkeläisiinsä tulevien kustannuksella. Kyseessä on optimointiongelma, jossa panostuksen pitäisi olla suurin silloin, kun saavutettavissa oleva kelpoisuushyöty on kustannuksiin nähden paras mahdollinen. Aktiivinen pesänpuolustuskäyttäytyminen on yksi tärkeimpiä PI:n muotoja. Sen on katsottu nostavan poikasten selviytymistodennäköisyyttä, mutta sisältävän toisaalta riskin emon loukkaantumisesta, eli pahimmassa tapauksessa sekä nykyisten että kaikkien tulevien jälkeläisten menettämisestä. Pesänpuolustuksen aktiivisuus kertoo siis emojen riskinottohalukkuudesta. Siihen vaikuttavista tekijöistä on esitetty lukuisia hypoteeseja, mutta yleistykset perustuvat lähinnä varpuslintututkimuksiin. Petolinnut eroavat varpuslinnuista monin tavoin – esimerkiksi sukupuolten välinen kokodimorfia on petolinnuilla suuri – ja petolintututkimusten tulokset eroavat usein muilla lajiryhmillä tehdyistä tutkimuksista. Tämän vuoksi pesänpuolustuskäyttäytymistä on syytä tutkia laajemmin muillakin lajeilla. Tutkin atrappikokeiden avulla kanahaukkanaaraiden (Accipiter gentilis) pesänpuolustuskäyttäytymistä pesäpoikasaikana eteläisellä Pohjanmaalla kesällä 2005. Huomioin pesänpuolustukseen mahdollisesti vaikuttavina tekijöinä poikueen iän, poikueen kunnon, pesinnän ajoittumisen, reviirin laadun, atrapin tyypin sekä koiraan läsnäolon. Brood value -hypoteesin mukaan nykyisiin jälkeläisiin kannattaa panostaa eniten silloin, kun niiden suhteellinen lisääntymisarvo on suuri. Vulnerability-hypoteesi taas ennustaa, että puolustuksen on oltava sitä aktiivisempaa, mitä suuremmassa vaarassa poikaset ovat. Uudempi harm to offspring -hypoteesi puolestaan laskee, että mitä kiireellisemmin emon on päästävä takaisin pesälle huolehtimaan poikasistaan, sitä aktiivisempaa pesänpuolustuksen pitäisi olla. Analysoin aineiston tilastollisesti ordinaaliregressio-menetelmällä, ja parhaaksi valittu malli selitti noin puolet puolustusaktiivisuudessa havaitusta vaihtelusta. Aktiivisuus ei noussut poikasten iän mukana, mikä on vastoin useimpia muita tutkimustuloksia. Havainto voi johtua brood value ja harm to offspring -hypoteesien mukaisten ennusteiden päinvastaisesta ja siten toisensa kumoavasta vaikutuksesta. Heikkokuntoisia poikueita puolustettiin aktiivisemmin kuin hyväkuntoisia, mikä tukee harm to offspring -hypoteesia, mutta myöhäisten poikueiden aikaisia aktiivisempaa puolustamista on vaikea selittää. Reviirin laatu ei vaikuttanut käyttäytymiseen. Vulnerability-hypoteesin mukaisesti sekä emoille että poikasille vaarallinen huuhkaja-atrappi aiheutti voimakkaammat reaktiot kuin kanahaukka-atrappi, eli pedon vaarallisuus poikasille oli tärkeämpää kuin pedon vaarallisuus emolle. Naaras oli päävastuussa pesänpuolustuksesta. Tämä ei luultavasti ole kuitenkaan käänteisen kokodimorfian syy tai seuraus, vaan työnjako johtuu siitä, että naaras viettää paljon enemmän aikaa pesällä. Koiraan läsnäolo ei vaikuttanut naaraan käyttäytymiseen. Pesänpuolustusaktiivisuus oli yleisesti ottaen melko matalaa, mutta emojen käytös vaihteli paljon yksilöllisesti. Eläinten yksilölliset käyttäytymiserot ovat viime vuosina nousseet aktiiviseksi tutkimuskohteeksi, ja on syytä epäillä, että myös tämän tutkimuksen tuloksiin vaikuttivat erot emolintujen persoonallisuudessa. Voi jopa olla, että poikueen ominaisuudet eivät suoraan vaikuta emojen käytökseen, vaan emojen yksilöllinen persoonallisuus vaikuttaa poikueen ominaisuuksiin ja sitä kautta PI:n tasoon. Mikään yksittäinen hypoteesi ei selvästi pysty selittämään kaikkia tuloksia, vaan emojen päätöksenteossa painottuvat eri tekijät eri painoarvoilla tilanteesta riippuen. Mahdollisissa jatkotutkimuksissa olisi pyrittävä selvittämään erityisesti persoonallisuuserojen vaikutusta PI:n optimointiin yleensä

Recurrent Episodes and their Traces in the Cultural Landscape

Artykuł zwraca uwagę na zjawiska trudne do przewidzenia, występujące rzadko i nieregularnie. Są to zarówno zjawiska przyrodnicze (np. trzęsienia ziemi, powodzie, posuchy), jak też społeczne (np. wojny). Wpływają one na przyrodnicze i kulturowe elementy krajobrazu, a ich efekty bywają długo widoczne. Tradycyjne społeczności od wieków uczyły się żyć w warunkach niepewności i wiele z tych zdarzeń wykorzystywać. Nowoczesne społeczeństwa główny nacisk kładą na inwestycje zabezpieczające, niekiedy stające się dominantami krajobrazowymi (np. tamy w ujściach rzek, budownictwo asejsmiczne). Do inwestycji zabezpieczających należą też np. cytadele, a nawet przebudowy miast (Paryż). W krajobrazie Polski też widoczny jest wpływ takich epizodów. Były to np. wojny, katastrofalne powodzie, gradacje szkodników. Podjęto działania mające minimalizować negatywne ich skutki. W kolejnych dziesięcioleciach prognozowane zmiany klimatyczne przyczynią się do zmian prawdopodobieństwa występowania niektórych epizodów, co stwarza potrzebę nowych zabezpieczeń.This article draws attention to phenomena that are difficult to predict, and which occur infrequently and irregularly. These are both natural phenomena (e.g. earthquakes, floods, droughts) and social phenomena (e.g. wars). Such phenomena affect the natural and cultural elements of the landscape, and their effects may only become apparent after a long time. For centuries, traditional societies have learned to live with uncertainty and take advantage of many of these events. Modern societies place the main emphasis on protective investments, which sometimes become dominant features of the landscape (e.g. dams in estuaries, antiseismic construction). Protective investments also include citadels and even urban redevelopment (Paris). The influence of such episodes is also evident in Poland’s landscape. These included wars, catastrophic floods and pest outbreaks, with measures being taken to minimise their negative impact. In the coming decades, projected changes in the climate will contribute to changes in the likelihood of certain episodes, thus creating the need for new safeguards

Investigating openness of the cultural landscape: a methodological proposal

Openness and closure, understood as a physiognomic property of landscape, characterises the possibility of observing far out horizons and broad vistas. The degree of openness of landscape can be treated as a synthetic indicator of the evolution of the natural-cultural environment. A change in the degree of openness / closure of landscape is a lengthy historical-cultural process, lasting hundreds or even thousands of years. It has different course and dynamics in various climatic and vegetation zones. The purpose of the present article is to propose and describe a method of assessment and interpretation of the degree of actual openness of the cultural landscape and to discuss the results obtained, and of comparing the methodology proposed with analogous European elaborates. The average percentage of openness of landscape was assessed according to five classes. The source base for the study was constituted by the satellite images, Corine Land Cover maps, made legible through comparison with the land use maps presenting the state as of the turn of the 21st century. The method here proposed allows for the assessment of the continuous variability of landscapes, expressing the gradient from open to closed landscapes

La dégradation de l’environnement en Pologne

En Pologne, la perception de l’ampleur de la dégradation de l’environnement et la possibilité de réaliser des études objectives sont assez récentes. L’auteur retrace l’histoire de cette prise de conscience et décrit les moyens cartographiques mis en œuvre pour analyser l’état de l’environ­nement.Environmental deterioration in Poland In Poland, the consciousness of the extent of the environmental deterioration and the possibility of conducting objective environmental studies are quite recent. The paper relates the story of this increasing consciousness and describes the development of environmental maps

Is it possible to forecast changes in Poland’s cultural landscape? A sketch of geographical issues. Part 1 - driving forces

W badaniach krajobrazu kulturowego dużą rolę odgrywa podejście ewolucyjne, wyjaśniające obecny jego stan przez analizę zmian w minionych stuleciach. Kolejnym etapem badań krajobrazowych, o dużym walorze praktycznym, staje się przewidywanie zmian krajobrazu. Prognozowanie stanowi bardzo ważny element teoretycznych badań naukowych. W artykule zwrócono uwagę na potrzebę takich prognoz, omówiono trudności związane z ich opracowywaniem. Uzasadniono, dlaczego w Polsce najdalszy horyzont czasowy prognoz krajobrazowych sięgać może nie dalej niż do 2050 r. Ukazano czynniki: środowiskowe, polityczne, ekonomiczne, społeczne, biopsychiczne populacji, demograficzne, kulturowe i regionalne, które do 2050 r. wpływać będą z dużym prawdopodobieństwem na ewolucję krajobrazu kulturowego Polski. Przyszłe jego zmiany – efekty działania sił sprawczych zostaną omówione zostaną w kolejnym artykule. The evolutionary approach, which explains the current condition of the cultural landscape by analysing changes within it over the past centuries, plays an important part in cultural landscape research. The next stage of landscape research with a high practical value is the forecasting of changes in the landscape. Forecasting is a substantial element of theoretical research. This article points out the need for such forecasts and discusses the difficulties that might appear while preparing them. It explains why the furthest time horizon for landscape forecasts in Poland may not reach further than the year 2050. It presents environmental, political, economic, social, biopsychic, demographic, cultural and regional factors that will most probably determine the evolution of the cultural landscape in Poland until 2050. Future changes in the cultural landscape – results of the discussed driving forces – will be dealt with in the next article

Prognozowane zmiany wybranych elementów krajobrazu kulturowego polski do roku 2050. Szkic geograficzny – Część 2

tekst równolegle w j. pol. i j. ang.W artykule przedstawiono prawdopodobną ewolucję i prognozowany stan elementów/składników krajobrazu kulturowego Polski w 2050 r. Ekstrapolując obserwowane procesy przyrodnicze, trendy społeczno-gospodarcze i kulturowe, omówiono: uwarunkowane antropogenicznie efekty zmian szaty roślinnej i wód powierzchniowych, przewidywane krajobrazowe zmiany w strukturze upraw i własności w rolnictwie, efekty rozwoju osadnictwa, i alternatywnych źródeł energii. Przedstawiony scenariusz obejmuje także krajobrazowe skutki: globalizacji, oczekiwanego napływu imigrantów, multikulturowości i przeciwstawnych tendencji historycyzmu. Postuluje się wykonanie regionalnych i lokalnych prognoz zmian krajobrazowych oraz dalsze prace metodyczne, co pozwoli na lepszą ochronę walorów krajobrazu kulturowego Polski. Założenia teoretyczne i czynniki krajobrazotwórcze omówiono w poprzednim artykule Myga-Piątek, Plit, Plit 2019. Poniższy tekst jest jego kontynuacją

Laryngeal aspergilloma: a complication of inhaled fluticasone therapy for asthma

Primary laryngeal aspergillosis in immunocompetent patients is rare.We describe a case of a 59-year-old woman with laryngeal aspergillosis thought to be second-ary to long-term inhaled fluticasone therapy. Laryngeal aspergillosis may be an underrecognized complication of inhaled corticosteroid therapy

The phenomenon of the cultural landscapes of Podlasie

Podlasie leży na pograniczu kulturowym Europy Zachodniej katolicko-protestanckiej i Europy Wschodniej głównie prawosławnej. Od wieków zamieszkany przez zróżnicowaną etnicznie i narodowościowo ludność. Było przedmiotem rywalizacji politycznej sąsiadujących państw, dlatego w ciągu wieków obszar wielokrotnie zmieniał przynależność polityczną. Dzięki wyraźnej odrębności i niezłemu zachowaniu krajobrazy kulturowe Podlasia jest wdzięcznym tematem badawczym. Celem niniejszego artykułu jest na podstawie odtworzonych dziejów regionu odnalezienie punktów zwrot-nych kształtowania się krajobrazów kulturowych Podlasia, Wykorzystanie tych analiz do przeprowadzenia regionalizacji historyczno-kulturowej północno-wschodniej Polski oraz porównanie jej z regionalizacją fizycznogeograficzną tego regionu.Podlasie is situated within the borderland between the Catholic-and-Protestant Western Europe and the primarily Orthodox Eastern Europe. This area has been inhabited for centuries by the ethnically and nationally diversified population. It was also the object of political rivalry of the neighbouring states, and so, over the centuries, it changed several times its political attribution. Owing to the distinct identity and quite good state of preservation, the cultural landscapes of Podlasie constitute a convenient subject of study. The purpose of the present article is to determine the turning points in the development of the cultural landscapes of Podlasie on the basis of the recon-struction of the history of this region, then to use the results of the respective analyses in performing the historical-cultural regionalisation of the north-eastern Poland and to compare it with the physico-geographical regionalisa-tion of the area

La dégradation de l’environnement en Pologne

En Pologne, la perception de l’ampleur de la dégradation de l’environnement et la possibilité de réaliser des études objectives sont assez récentes. L’auteur retrace l’histoire de cette prise de conscience et décrit les moyens cartographiques mis en œuvre pour analyser l’état de l’environ­nement.Environmental deterioration in Poland In Poland, the consciousness of the extent of the environmental deterioration and the possibility of conducting objective environmental studies are quite recent. The paper relates the story of this increasing consciousness and describes the development of environmental maps