A systemic approach to the city

Od czasu sformułowania przez L. von Bertalanffy’ego ogólnej teorii systemów badaną oraz kształtowaną rzeczywistość, jeśli tylko jest funkcjonalną całością, traktuje się jako system. Koncepcja systemowa wydaje się szczególnie użyteczna w przypadku badania i planowania rozwoju oraz funkcjonowania jednostek terytorialnego podziału kraju, w tym także miast. Doceniając rolę ujęcia systemowego w badaniach poznawczych oraz planowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego, przedstawia się trzy modele systemowe, w których miasto traktowane jest jako: (1) terytorialny system społeczny, (2) ekosystem oraz (3) organizm. I choć każdy z tych modeli może mieć efektywne zastosowanie na wielu etapach różnych działań planistycznych i koordynacyjnych, to jednak miasto traktowane jako terytorialny system społeczny wykazuje szczególną użyteczność przy określaniu przedmiotu działań planistycznych, zarówno w planowaniu społeczno-gospodarczym, jak i przestrzennym, model miasta-ekosystemu – przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego, formułowaniu kierunków polityki urbanistycznej i ekologicznej oraz kształtowaniu środowiska życia, natomiast model miasta-organizmu – w planowaniu oraz koordynacji rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego, a także przy wyznaczaniu kierunków polityki miejskiej. To ostatnie ujęcie może ponadto odegrać szczególną rolę w dostosowaniu poziomu rozwoju infrastruktury miejskiej oraz struktury przestrzenno-funkcjonalnej miasta do potrzeb mieszkańców oraz ich aktywności czasowej.Since L. von Bertalanffy’s formulation of his general systems theory examined and moulded by the reality, as long as it is a functioning whole system, that theory has been treated as a system. This systemic concept appears particularly useful when researching and planning the developmentand operation of units of territorial administrative division, including cities. In recognition of the role of the systemic approach in cognitive research and the planning of socio-economic and spatial development, three systemic models are presented in which the city is treated as: (i) a territorial social system, (ii) an ecosystem, and (iii) an organism. Although each of these models can be employed effectively at various stages of the planning and coordination process, the one of the city as a territorial social system is especially useful when defining the object of planning activities, both in socio-economic and spatial planning; the city-as-ecosystem model when planning spatial development, formulating the direction of town-planning and ecological policies and the shaping of the living environment; whilst the city-as-organism model, in the planning and coordination of socio-economic and spatial development as well as setting the directions of urban policy. The latter approach can also play a special role in adjusting the level of  development of a city’s infrastructure and its spatial-functional structure to the needs of its inhabitants in their everyday lives

Asking about the future of spatial management in Poland

Trzynaście lat prowadzenia gospodarki przestrzennej w Polsce na podstawie zapisów ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest wystarczająco długim okresem, aby ocenić, jak funkcjonuje polski system planowania przestrzennego oraz jakie skutki w zagospodarowaniu przestrzennym przynoszą regulacje prawne zawarte w tej ustawie. Jest to ważne z tego powodu, że trwają prace nad nowym dokumentem prawnym w tym zakresie oraz że nieustanne nowelizacje ustawy z 2003 r. czynią prawo gospodarki przestrzennej coraz bardziej zagmatwanym, a zarazem nieskutecznym. W artykule, po przedstawieniu jego celu, dokonana została ogólna rekonstrukcja polskiego systemu planowania przestrzennego (właściwie gospodarki przestrzennej) określonego zapisem omawianej ustawy, scharakteryzowane zostały dokumenty planistyczne kształtujące gospodarkę przestrzenną, omówione funkcjonowanie systemu gospodarki przestrzennej w kontekście obowiązujących regulacji prawnych oraz dokonana ocena stanu zagospodarowania przestrzennego kraju, będącego efektem obowiązywania wspomnianej ustawy. Artykuł zamyka wykaz wskazanych kierunków działań na rzecz poprawy istniejącej sytuacji.Thirteen years of spatial economy carried out in Poland pursuant to the Act on Spatial Planning and Development of 27 March 2003 have been long enough for evaluation of the functioning of the Polish spatial planning system and the effects of the regulation on spatial management. Such an assessment is important to be made particularly in the light of a new law being drafted to regulate spatial planning. This, however, will only add to the complexity and little efficiency of the existing laws, currently being a result of multiple amendments made in recent years to the Act in force today. In this paper, a general reconstruction of the Polish spatial management Act has been made and the planning documents that shape spatial management presented. A discussion of the functioning of spatial management in the context of the regulations currently binding follows and an assessment of the status quo of the spatial management as a result of the existing regulation is offered. In the concluding remarks, certain recommendations and suggestions of measures tobe taken to improve the current situation have also been made

The role of local self-government in the socio-economic and spatial development of communes and municipalities

W wyniku zmian ustroju Polski po 1989 r. podmiotowość odzyskały samorządy terytorialne, na które nałożono obowiązek zaspokojenia zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych, wymieniając podstawowe zadania w tym zakresie. Zadania te sprowadzić można do dbałości o rozwój społeczno-gospodarczy oraz o zagospodarowania przestrzenne. To dla osiągnięcia tych celów samorządy lokalne opracowują strategie rozwoju społeczno-gospodarczego oraz studia uwarunkowania i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a także miejscowe plany zagospodarowania (phisycal plans) i przystępują do ich realizacji. Niedoskonałość regulacji prawnych, zwłaszcza dotyczących gospodarki przestrzennej oraz nie zawsze dobrze zrozumiane zadania samorządu w tym zakresie sprawiają, że często nie lokalna władza, a inwestorzy, właściciele nieruchomości, deweloperzy budownictwa mieszkaniowego, konsorcja projektowo-budowlane, a także różnego rodzaju spekulanci mają wpływ na dokonujące się zmiany. Innym zadaniem dla władz lokalnych, które należy rychło podjąć, a czego regulacje prawne znajdują się w fazie ustalania, jest rewitalizacja zdegradowanych obszarów miast oraz terenów wiejskich. Nie może pozostać poza sferą zainteresowania samorządów polskich miast polityka miejska, do czego zobowiązuje członkostwo w Unii Europejskiej, jakkolwiek brak jest stosownych regulacji prawnych w tym względzie. Przez okres 25 lat polskie samorządy lokalne stały się bardziej dojrzałe, umocniły swoją pozycję gospodarza terenu i coraz lepiej wykonują swoje zadania. Nie oznacza to tego, że nie może być lepiej. Działalność struktur samorządowych wymaga odpolitycznienia, priorytetowego potraktowania interesu ogólnospołecznego, uspołecznienia procesu decyzyjnego dotyczącego rozwoju oraz odejścia od kliencko-patronackiego modelu sprawowania władzy.As a result of the changes in Poland’s political system after 1989, self-government has regained agency as administrative entity and is now obliged to satisfy the collective needs of local communities. There is a list of the basic tasks vested in local self-government and they generally involve taking care of socio-economic and spatial development. To accomplish these goals, local government authorities work out strategies of socio-economic development, prepare studies of the conditions and directions of spatial development, and draw up local development plans.However, because of inadequate legal regulations, especially those concerning spatial economy, and sometimes also due to a poor understanding of the tasks, it frequently happens that entities in control of the changes are not local authorities, as should be the case, but investors, property owners, housing construction developers, design-construction consortia, or all kinds of speculators. Another urgent task before local authorities (the legal regulations of which are still being drawn up) is revitalisation of the degraded parts of towns and rural areas. Urban policy cannot be of no interest to the local authorities of Polish towns, since it became obligatory when Poland joined the European Union. And yet, there are no legal regulations in this field either. For the last twenty-five years, Polish local self-government has gained in maturity, has strengthened its position as manager of its areas, and has performed its tasks ever better. This, however, does not mean that there is no room for further improvement. The activity of self-government structures needs de-politicising, giving priority to general social interests, socialising the development-related decision-making process, and departing from the client-patron model of exercising power

Rewitalizacja jako problem i zadanie własne polskich samorządów lokalnych

Uchwalenie długo oczekiwanej ustawy o rewitalizacji oraz możliwości uzyskania środków pomocowych Unii Europejskiej na ten cel obudziły nadzieje polskich samorządów na rewitalizację zdegradowanych terenów miast i wsi. Rewitalizacja jest problemem złożonym, trudnym i kosztownym, na co wskazują doświadczenia zagraniczne. Wymaga uwzględnienia wielu aspektów (prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych, społecznych, technicznych, kulturowych, urbanistycznych, architektonicznych, przestrzennych i innych). Taka też jest i prawdopodobnie będzie w warunkach polskich, w których stopień degradacji substancji materialnej jest duży, samorządowe kasy są niezbyt zasobne w środki, brakuje odpowiednich rozwiązań organizacyjnych oraz firm kompleksowej realizacji projektów rewitalizacyjnych. Z perspektywy roku 2016 rewitalizacja polskich miast jawi się raczej jako szansa, a nie realnie zarysowana przyszłość, przynajmniej w możliwej do przewidzenia perspektywie. Sukcesy w tym zakresie zależne będą przede wszystkim od zdolności władz lokalnych pozyskania potrzebnych środków, zorganizowania procesu oraz uzyskania społecznego poparcia podejmowanych działań

Uniwersytet jako wspólne dobro i wspólny interes

New legal regulations concerning the organization, structure and functioning of science and higher education, called the Constitution for Science 2.0 (Act of 20 July 2018 on Higher Education and Science), mean a revolutionary transformation of Polish scientific and educational institutions. The proposed changes, even though they were widely expected in academic circles awaiting asystemic reform, raise many objections and hopes at the same time. However, the changes are being gradually implemented and one must adapt to them (dura lex sed lex). Therefore, while adapting our activity to the new conditions of the functioning of the university, when co-creating its new structure, registering one’s own scientific and didactic activity as a new branch and discipline of science, and taking a particular position regarding the ongoing changes, it may be worth paying attention to the fact that the university as a whole is our common good and its effective functioning is a common interest of the academic community. The article aims to apply the ideas of the common good and the common interest to understanding the university and the functioning of its community. This is important when new legal regulations, being a new challenge, are probably also an opportunity for the further, successful development of the institution we all work in. These kinds of deliberations are preceded by a reconstruction of the state of Polish science and higher education in the years before the changes were implemented, together with the changes that were suggested over the years. The reflections contained in this text may be helpful in our thinking and our activity. This paper presents the subjective views and opinions of the author. It is dedicated to the late Professor Teresa Rabska, the Editor-in-Chief of the Ruch Prawniczy, Ekonomiczy i Socjologiczny (Journal of Law, Economics and Sociology) for many years, who, as a Vice-Rector of Adam Mickiewicz University in Poznań, in the difficult times of martial law encouraged her co-workers to defend this common good, which is the university, and to care about its prosperity.Nowe regulacje prawne dotyczące organizacji, struktury i funkcjonowania nauki i szkolnictwa wyższego nazywane Konstytucją dla Nauki 2.0 (ustawa z 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce) oznaczają rewolucyjny charakter przekształceń polskich placówek nauki i szkolnictwa wyższego. Choć proponowane zmiany wpisują się w powszechne oczekiwania środowisk akademickich oczekujących reformy systemowej, to jednocześnie budzą wiele zastrzeżeń i wątpliwości, ale także i nadziei. Zmiany są jednak stopniowo wprowadzane w życie i trzeba się do nich dostosować (dura lex sed lex). Może więc warto, dostosowując swoje działania do nowych warunków funkcjonowania uniwersytetu, współtworząc nową jego strukturę, wpisując swoją działalność naukową i dydaktyczną w nowe dziedziny i dyscypliny naukowe, a także zajmując określone stanowisko w stosunku do dokonujących się zmian – mieć na uwadze także i to, że jako całość uniwersytet jest wspólnym naszym dobrem, a jego efektywne funkcjonowanie jest wspólnym interesem społeczności akademickiej. Celem niniejszego artykułu jest odniesienie idei wspólnego dobra i wspólnego interesu do pojmowania uniwersytetu i funkcjonowania jego społeczności. Jest to ważne w sytuacji, w jakiej nowe regulacje prawne, będąc nowym wyzwaniem, są prawdopodobnie także szansą na dalszy, pomyślny rozwój jednostki, w której wszyscy pracujemy. Tego rodzaju rozważania poprzedza rekonstrukcja stanu polskiej nauki i szkolnictwa wyższego w latach poprzedzających wprowadzane zmiany wraz z sugerowanymi przed laty kierunkami zmian. Może zawarta w tym tekście refleksja będzie pomocna w naszym myśleniu oraz działaniach. Niniejszy tekst jest oczywiście subiektywnym spojrzeniem autora tekstu i podobnego rodzaju oceną. Niniejszy artykuł jest dedykowany śp. prof. Teresie Rabskiej, wieloletniemu redaktorowi naczelnemu „Ruchu Prawniczego, Ekonomicznego i Socjologicznego”, która jako prorektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w trudnych latach stanu wojennego zachęcała swoich współpracowników do obrony tego wspólnego dobra, jakim jest Uniwersytet oraz troski o jego pomyślność

Wkład profesora Zbyszka Chojnickiego do teorii i metodologii gospodarki przestrzennej

W niezwykle bogatym i różnorodnym dorobku naukowym prof. Z. Chojnickiego jest jeden ważny składnik, który w stosunkowo skromnym zakresie jest akcentowany w ocenach jego osiągnięć naukowych. Chodzi o znaczenie tego dorobku, jako wkładu do metodologii, ale także do teorii oraz praktyki gospodarki przestrzennej. Profesor przedstawił nie tylko oryginalny, systemowy sposób rozumienia i ujmowania gospodarki przestrzennej, ale poprzez sformułowanie koncepcji terytorialnego systemu społecznego zaprezentował także systemowe, a zatem całościowe i funkcjonalne ujmowanie przedmiotu gospodarki przestrzennej, jakim są jednostki terytorialnego podziału kraju (zwłaszcza gminy), traktowane jako terytorialne systemy społeczne. Dokonaniem Profesora jest też odmienne od tradycyjnego pojmowanie ładu przestrzennego, uznawanego obecnie przez wiele osób zajmujących się problematyką gospodarki przestrzennej, szczególnie jego uczniów (i uczniów tych uczniów), za podstawowy cel gospodarowania przestrzenią i gospodarowania w przestrzeni. Nie bez znaczenia dla realizowanych procedur planistycznych, przede wszystkim na etapie analizy przestrzennej, jest dorobek Z. Chojnickiego dotyczący generalnie, metod i modeli analizy ilościowej, zwłaszcza zaś przepływów towarowych, modeli grawitacji i potencjału oraz modeli i metod klasyfikacji i regionalizacji. Cały dorobek, jaki uznać można za wkład Profesora do gospodarki przestrzennej, jest, jak się wydaje, konsekwencją traktowania geografii jako nauki, która powinna pełnić także funkcje praktyczne. Niniejszy artykuł jest zwięzłą i z wielu względów jedynie ogólną prezentacją tego dorobku, wykorzystywanego w pracy naukowej oraz dydaktycznej przez wielu specjalistów z zakresu geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej oraz rozwijanego przez uczniów Profesora i innych pracowników instytutu, który zorganizował i którym przez wiele lat kierował

Od „miasta socjalistycznego” do nowoczesnego miasta XXI w. (krótka retrospekcja z perspektywy początku 2017 r.)

Okres ponad 70, lat jaki upłynął od zakończenia II wojny światowej i mające w tym czasie miejsce przemiany: polityczne, społeczne i gospodarcze tworzą dobrą perspektywę czasową do syntezy zmian, jakie się dokonały. Zmiany te w sposób szczególny dotyczą miast, których rola ciągle silnie się zaznacza, nie tylko w gospodarce, ale także w życiu społecznym i kulturalnym współczesnego świata i kraju. W niniejszym artykule zarysowano, z perspektywy początków 2017 roku (wyznaczonego cezurą lat 1945–2016), „drogę przejścia” od tzw. „miasta socjalistycznego” do „nowoczesnego miasta XXI wieku”, przy pełnej świadomości tego, że zarówno termin „miasto socjalistyczne” jak i „miasto nowoczesne” (czy „postsocjalistyczne”) są pewnego rodzaju uproszczeniem dawnej i obecnej rzeczywistości. Skoncentrowano się przede wszystkim na ogólnej charakterystyce miast, ustrojowych podstawach rozwoju i zmian, kierunkach rozwoju gospodarczego i społecznego, zabudowie i strukturze przestrzennej miast oraz warunkach życia ludności, starając się uzyskać pewien uśredniony, ale zarazem ogólny obraz tego co było i tego co jest. Takie ujęcie było możliwe do realizacji bez wykonania specjalnych a przy wykorzystaniu wiedzy zawartej w dostępnej literaturze oraz własnego doświadczenia badawczego. Opracowanie ma wiec charakter przeglądowy odzwierciedlający, co jest oczywiste, punkt widzenia autora

Metafory i neologizmy współczesnego języka nauk społecznych i ekonomicznych

Together with the development of civilisation we observe a development of the language and not only the colloquial or literary but the language of science as well. The features of this development include, above all, metaphorisation of scientific language, borrowings from other languages (original and translated), and extension of the meaning of existing concepts. As a result, the scientific language, instead of being a tool of communication, causes more and more ambiguity, doubts and problems of interpretation. The selected examples of the changes occurring in the language of social and economic science presented in this article are intended to provoke a reflection on the on-going process which may lead, and does indeed, to many misunderstandings. Scientific language must be clear, simple, logical, concise, unambiguous and comprehensible. Only such will be capable of conveying the meaning of scientific research and investigation. This article presents the author’s point of view and may be controversial but it is also intended to provoke a discussion.Składnikiem rozwoju cywilizacyjno-kulturowego jest ponad wszelką wątpliwość także język, i to nie tylko codzienny i literacki, ale również naukowy. Do cech tego rozwoju zaliczyć można przede wszystkim metaforyzację języka naukowego, użycie słów z języków obcych (oryginalnych lub w tłumaczeniu na język polski), wymyślanie nowych pojęć, a także rozszerzenie znaczenia istniejących. W wyniku tego procesu język naukowy, zamiast być narzędziem naukowej komunikacji, powoduje wiele niejasności, wątpliwości i problemów interpretacyjnych, przez co prowadzi do różnego rodzaju nieporozumień. Przytaczając wybrane przykłady zachodzących w języku nauk społecznych i ekonomicznych zmian, autor ma nadzieję wzbudzić refleksję nad trwającym procesem. Jest bowiem przekonany, że język naukowy musi być jasny, prosty, logiczny, zwięzły, jednoznaczny – i zrozumiały. Tylko taki jest w stanie właściwie i poprawnie oddać sens prowadzonych badań i dociekań naukowych. Jest to oczywiście prezentacja autorskiego punktu widzenia, a zatem dyskusyjnego, a być może nawet kontrowersyjnego. Ma jednak skłonić uczonych do zamyślenia nad stosowanym językiem, jego rozwojem, a w konsekwencji doprowadzić do wyhamowania tempa i korekty dokonujących się zmian. Naukowa nowomowa nie zapewne jest świadectwem wiedzy, kreatywności, nowoczesności, postępu, a być może jedynie zakamuflowanego uprawiania pseudonauki

Integrated planning of the development of a city in terms of the diurnal activity of its residents

The change in Poland's systemic conditions and its membership of the European Union make it necessary to take a new look at the organisation, structure and operation of the Polish planning system. In place of two, not always well coordinated, types of planning: socio-economic, now called strategic, and physical, integrated planning is proposed which seeks to combine those two categories into a single stream and treat the objects of planning as a functional whole. This type of approach is recommended by international organisations of urban planners (the New Athens Charter) and academic planners. Integrated planning of urban development is also written in the Leipzig Charter on Sustainable European Cities, an EU urban policy document. However, each planning procedure requires the adoption of certain initial assumptions on which to base the conception of an integrated plan of the socio-economic and spatial development of a city that would accommodate its natural, social and economic spheres. The special character of a city as a living environment (a large population number, high population density, many social structures, etc.) demands giving the assumptions an anthropocentric orientation, i.e. with human beings as the addressees of the planned measures. This means that human needs should figure most prominently in the formulation of the assumptions of urban development. And since man's diurnal activity is one of the best indicators of articulated needs, an analysis of this activity can provide a basis for the formulation of development assumptions. In this paper we present a general model of integrated planning of the development of a city formulated primarily in terms of the diurnal activity of its residents, but also employing other factors

Spatial structure of a city and the mobility of its residents: functional and planning aspects

In the latest conceptions of urban development planning, special attention is paid to the resident. This is reflected especially in the increasingly popular idea of creating 'a city for people'. This somewhat banal slogan has got an increasingly sensible and justified theoretical support, as well as examples of practical solutions. The idea of planning urban development to meet human needs (a city for people) underlies many conceptions of urban development, especially those the basic goal of which is to limit suburbanisation unfavourable from a general social point of view and to rationalise the mobility of city residents. It has long been known that their mobility reflects the spatial structure of a city, and that their ever more intensive movement is not favourable from the ecological, social and economic points of view. In this situation it is necessary to shape the spatial-functional structure of the city in a way that will, first, restrict this mobility and, secondly, that will change the ways and means by which residents move. However, in order to make changes in the existing spatial structures in a rational way, it is necessary to know the mobility of city dwellers, its causes, directions, distances covered, and duration. What we shall present in this paper are structural and functional conclusions resulting from an analysis of the mobility of residents relevant for planning. Although our reflections will be primarily theoretical in nature, in many cases they will be backed up by empirical studies, mostly concerning Poznań.