Opis drogi do Wilna Marii Magdaleny od Zbawiciela, Anny Żaboklickiej, lubelskiej karmelitanki bosej. Pierwszy polski kobiecy diariusz podróżny z 1638 roku

The aim of the article is to present the first Polish travel journal written by a woman, a Discalced Carmelite nun based in Lublin, Sister Mary Magdalene of the Saviour [Maria Magdalena od Zbawiciela] (Anna Żaboklicka), who in 1638, set out from Lublin to Lithuania in order to establish a new convent of Discalced Carmelite nuns. It is a unique text in the history of female memoirs and literary output, as it represents a genre of applied literature. Its recognition in the context of diaristic writings fills a lacuna in the research of Old Polish literature. The manuscript is a record of the trip to Vilnius. It combines elements of female private experience with a description of the world steeped in the conviction as to the importance of the mission of expanding the Carmelite Order and bolstering its status through historiographic writing. The Carmelite’s journal served as the origin for the chronicle of the Vilnius convent. The manuscript has been presented in the context of Old Polish memoirist literature with a particular emphasis on the features of travel journals. The text was addressed to the monastic community. It was analysed in terms of its structure, the elements of the setting, and cultural references interesting to the author (especially the cuisine of Lithuania and Podlachia).Przedmiotem artykułu jest przedstawienie pierwszego polskiego diariusza podróżnego kobiety, lubelskiej karmelitanki bosej – Marii Magdaleny od Zbawiciela (Anny Żaboklickiej), która wyruszyła z Lublina w podróż na Litwę w 1638 w celu założenia nowego klasztoru karmelitanek bosych. Jest to wyjątkowy w historii memuarystyki i piśmiennictwa kobiecego tekst, należący do pisarstwa użytkowego. Jego przedstawienie w kontekście diarstyki uzupełnia lukę w badaniach nad literaturą staropolską. Rękopis zawiera zapis podróży do Wilna. Manuskrypt łączy elementy kobiecego, prywatnego doznawania i opisu świata z głębokim przeświadczeniem o istotności misji rozszerzania zakonu karmelitańskiego i budowania jego statusu przez piśmiennictwo historiograficzne. Dziennik karmelitanki stał się początkiem kroniki klasztoru wileńskiego. Manuskrypt ukazany został w kontekście pamiętnikarstwa staropolskiego ze szczególnym wskazaniem cech diariuszy podróżnych. Tekst adresowany był do zbiorowości zakonnej. Materiał przeanalizowano pod kątem struktury, elementów świata przedstawionego, informacji kulturowych interesujących dla autorki (zwłaszcza kulinariów litewskich i podlaskich).

Behind Convent Walls. Historiography of Lublin Discalced Carmelite Nuns

The research on the written works of nuns in homogeneous city space allows to restore the memory of a few generations of women who lived in Lublin, discover their intellectual activity, their literary culture, customs, interests, and their word view. The ego-documents left by the Carmelite Nuns are good materials for the scientific prospect of this isolated group of women and the research microscale remains in the circle of anthropological historical orientation. The Lublin manuscripts, documents and the evidence of intellectual activity of the nuns were completely dispersed in the 19th century. The aim of the article is to merge the knowledge about the discovered texts of Lublin Carmelite Nuns, determine the main features of the texts and name their authors. In my work I have examined a group of “official” papers (a convent visitation book, letters – certamen) and the chronicles of two Lublin monasteries. The first chronicle of the St. Joseph’s Monastery is vast, while the second one from the Immaculate Conception Monastery is only an introductive part of the lost text. The article also enumerates other types of convent writing, such as silva rerum spiritual texts, personal prayer books, the compilation of letters, the adaptations of emblematic collections. The main source of information on Lublin Carmelite Sisters were chronicles. The chronicles were a type of domestic historiography, joining the form of the books of the dead or the vesture books, and a narrative presenting the events from nuns’ lives in chronological order. The chronicle of the first monastery was written from the year 1624 to 1701. The book was written consistently by a few anonymous nuns who differed from each other in terms of their interests, writing skills and ways of outlining the information. The first author of the chronicle (from 1625) was presumably sister Febronia of Jesus. Natural oral tradition, a part from personal experience of the author was the most important source of knowledge about the monastic life. In view of a future reader and in order to make the text historiographical and reliable the authors added letters. The chronicle contains also other texts and exogenic genres. Worth mentioning are one-plot micro narrations which highlight extraordinary literary value of the Carmelites’ chronicles. The micro narrations show the expression of female authors, their ability to present vibrant and fluent narration, and to transfer oral tradition into the chronicle. A tale character of the notes points to the diary features of the text and guides culture researchers to a category of privacy, identity and memory of a small group of women to a significant degree isolated from the outside world. The chroniclers frequently indicated how crucial for the convent was the identity of a group. The opposition “we – they”, “inside – outside (the monastery)”, emphasizing individualism and otherness of the convent, show the far-reaching self-consciousness of the authors.Badanie piśmiennictwa zakonnic w jednorodnej przestrzeni miasta służy przywracaniu pamięci o kilku pokoleniach kobiet, które żyły w Lublinie, odkrywaniu ich aktywności intelektualnej, kultury literackiej, obyczajów i zainteresowań, kształtowania obrazu świata. Piśmiennictwo kobiet w epoce staropolskiej wciąż otwiera nowe możliwości poznawcze dla literaturoznawców, badaczy zajmujących się geopoetyką, zainteresowanych zagadnieniami pamięci zbiorowej, prywatności, obiegu teksów, tożsamości bohaterek i identyfikacji zbiorowej czy mentalności grupy. Pozostałe po karmelitankach egodokumenty są dobrym materiałem oglądu naukowego tej wyizolowanej grupy, a mikroskala badawcza pozostaje w obrębie antropologicznej orientacji historycznej. Lubelskie rękopisy, dokumenty i świadectwa aktywności intelektualnej sióstr uległy w XIX wieku całkowitemu rozproszeniu. Artykuł ten ma na celu scalenie wiedzy na temat odnalezionych tekstów karmelitanek lubelskich, określenia najważniejszych cech części dorobku zakonnic, wskazania autorek tekstów, Analizie poddano grupę pism „urzędowych”, (księga wizytacji klasztoru, listy - certaminy) oraz kroniki dwóch lubelskich klasztorów, z których pierwsza, klasztoru pw. Św. Józefa jest znacznych rozmiarów, druga, z kalsztoru pw. Niepokalanego Poczęcia, stanowi zaledwie wstępną część zaginionego najprawdopodobniej tekstu.. Wskazane zostały także inne formy piśmiennictwa klasztornego: żywoty, sylwiczne zbiory duchowościowe, modlitewniki osobiste, zbiór listów, adaptacje zbiorów emblematycznych. Najważniejszymi źródłami wiedzy o lubelskich karmelitankach były kroniki. Były one rodzajem domowej historiografii i miały charakter pośredni pomiędzy księgami zmarłych czy księgami obłóczyn, a regularnie prowadzoną narracją, przedstawiającą w porządku chronologicznym wydarzenia z życia grupy. Kronika pierwszego klasztoru obejmuje okres od 1624 do 1701 roku. Księga pisana była konsekwentnie przez kilka anonimowych kronikarek różniących się zainteresowaniami, sposobami precyzowania przekazu i umiejętnościami pisarskimi. Najprawdopodobniej pierwszą autorką kroniki (od 1625 roku) była Febronia od Jezusa. Naturalny przekaz ustny, oprócz osobistego doświadczenia piszącej był najważniejszym źródłem wiedzy o wydarzeniach w domu klasztornym. Ze względu na przyszłego odbiorcę kroniki i potrzebę uwiarygodnienia historiograficznego zostały dodane listy. W strukturze kroniki zostały zamieszczone także inne teksty i gatunki egzogenne. Szczególna uwagę zwracają jednowątkowe mikronarracje. Fragmenty te stanowią o nadzwyczajnej wartości literackiej kronik karmelitańskich. Ukazują ekspresję piszących kobiet, umiejętność w zakresie prowadzenia potoczystej narracji i transponowania przekazu oralnego na karty kroniki. Gawędowy ton zapisków kieruje uwagę w stronę pamiętnikarskich cech kroniki, a kulturoznawców ku kategorii prywatności, tożsamości i pamięci tej niewielkiej grupy odizolowanych w znacznym stopniu od świata kobiet. Kronikarki wielokrotnie sygnalizowały, jak istotną wartością jest dla konwentu tożsamość grupy. Konfrontacje my – oni, wewnątrz – zewnątrz (klasztoru), podkreślanie indywidualizmu i odmienności zakonu pokazują daleko idącą autoświadomość autorek. Potoczyste w narracji kroniki klasztorne, pozwalają spojrzeć na przeszłość grupy, wspólnoty jako na całość, ale też jako na przestrzeń działania konkretnych, ambitnych i mających wiele do powiedzenia kobiet. W rzeczywistości zakonu klauzurowego „rozgadane” historie karmelitanek wydają się rewersem obowiązującego milczenia zakonnego, przekorą wobec drewienek noszonych w ustach dla jego zachowania czy dzwonków służących do klasztornej komunikacji, które miały zastępować zbędne i uznane za grzeszne słowa

Voice of the valiant Mars (Dźwięk Marsa walecznego) by Mateusz Kuligowski in the context of post-Khotyn literary works of 1673

The issues addressed in the paper concern historical narrative and the first attempts of national epic in 17th-century Poland. The paper focuses on a poem from 1675 by Mateusz Kuligowski, Voice of the Valiant Mars (Dźwięk Marsa walecznego), which is thematically connected with the Khotyn war of 1673. It is a rhyming piece of 600 lines, not counting rhyming dedications. The addressee of a rhyming dedication letter is Jan III Sobieski. Mateusz Ignacy Kuligowski was a poet and priest. He probably came from a family with the Dragomir coat of arms. He is known to have been connected with Lithuania all his life, although he printed his works mainly in Cracow. In 1675 he was a parson in Brzozow. He left behind several literary works, of which Voice of Mars aroused least interest among scholars. Others, like Indian Prince Dressed in Polish Attire, or the Story of Saint Josaphat and Saint Barlaam (Królewic indyjski w polski strój przebrany, to jest Historyja o świętym Jozaphacie, królewicu indyjskim i o świętym Barlaamie, Cracow, 1688) or Witty Democritus (Demokryt śmieszny albo śmiech Demokryta chrześcijańskiego, Wilno, 1699) have their readers among Old Polish literature researchers. Kuligowski with his Voice of Mars joins the eulogists of the second Khotyn war.It is probable that at the time of publishing his poem in 1675 in Vilnius, the author was acquainted with Jan Śliźn's text published in the previous year; Zbigniew Morsztyn's poem, also published a year before; Jan Kwiatkiewicz's Latin poem from the same year; and with Classicum of Undying Fame (Classicum nieśmiertelnej sławy) by Samuel Leszczyński. So Kuligowski's poem is the latest of all literary pieces commemorating Khotyn wars. It shows close affinity to its predecessors, in particular to Morsztyn's Famous victory over the Turks (Sławna wiktoryja nad Turkami, 1673). Kuligowski's poem hasn't been a subject of research both in Poland and abroad. The text refers to Jan Kochanowski's rhetoric and displays strong connections with Kochanowski's Czarnolas tradition. Kuligowski gives a detailed account of both important and marginal political events, which is absent from other Khotyn texts. The poem was intended to serve as a commemorative account of the war. Similar to occasional poetry created in the period between the election and coronation of Jan III Sobieski, Kuligowski's piece is infused with elements of political poetry. It also contains strongly developed pious and religious elements. Characteristic features of Voice of the Valiant Mars are realism, dynamic description and the aspiration to illustrate in detail the events of 1673. In his own way, the author transforms chivalric poems created at that time, adding new elements to factual materia

Vilniaus embleminiai epitalamijai XVII amžiaus antroje pusėje

Researchers of Old Polish literature recognize that one of the essential features of the poetic word is its commemorative and eulogistic nature. Commemorative literature includes epithalamia widely spread in both manuscripts and prints of the 17th c. Until now, little research has been made into Vilnius epithalamia: “Crown of Heraldic Embellishments” (Wieniec z herbownyb klejnotów...) by Christopher Zenowich and “Immortal Cedar Tree” (Godzieba cedr nieśmiertelny...) by Boguslaw Lienkiewicz. These prints are very rare, not described by Karol Estreicher; only single copies of them do remain in Poland, one – in Vilnius. They are linked by the year of publication and the author of emblematic engravings - Zachary Zeligmacher. These are only remaining works of this engraver and goldsmith descending from the famous family of Vilnius goldsmiths. It is also interesting that Zeligmacher signed illustrations, which was rare in the 17th c. Texts are saturated with heraldic symbols, titled as gifts for the wedding, they are based on genre-specific marriage ritual signs. Zenowich’s epithalamia are an accurately and dynamically composed epic text with a strict metre, an interesting structure of the depicted world and a narrator. The literary convention and tradition coming from Katula’s and Statius’ poetry are clear here. Both works are eulogistic and reveal values of families. The texts are also permeated with political meanings, especially with anti-Turkish ones (which is not surprising taking into account the date of publication). Emblematic engravings have a plot and correspond to the content of individual parts of work. Emblematic lemmas are also included in the dedication of Zenowich’s “Crown of Heraldic Embellishments

The Sarmatian Review, Vol. 30, No. 1

Contents: Sarmatian Review Data; Marek Troszyński, "On the shoulders of Giants: Herbert and Miłosz"; Anne Barbeau Gardiner, "Casimir Britannicus" (review); Joanna Rostropowicz Clark, "A Memoir of My Life" (review); Anna Nowicka-Struska, "Anioł w poezji baroku" (review); Chad Heltzel, "The Coming Spring"; Leo Yankevich, “The Birdman of Gdańsk” (poem); Christopher Zakrzewski (translator), "Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz, Book One (The Manor)"; BOOKS and Movies Received; About the Authors; Thank You Not