VII Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2–7 września 2013 r.

VII Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2–7 września 2013 r

Lech Mażewski, Długa dekada lat siedemdziesiątych (1968–1981). Rola nowelizacji z 10 lutego 1976 r. Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r. w ewolucji ustroju PRL na tle konstytucji europejskich państw socjalistycznych, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011, 367 stron

recenzj

Ministry of Justice Against Self-governing Demands of the Judges in the Years 1980–1981

The judiciary in the Polish People’s Republic was not a separate, self-governing sphere of power. The judiciary was under the supervision of the Polish United Workers Party (PZPR) and the Ministry of Justice. Political and executive authorities decided upon the staffing and professional matters of judges. In autumn 1980, on the basis of the August Agreements, independent trade unions of judiciary workers were formed in the courts. Judges, associated in them, put forward their own demands and thanks to the strength of trade unions they exerted pressure on the Minister of Justice seeking chances to push through systemic changes, which would guarantee independence and self-governance of the judiciary. Implementation of the judges demands would deprive the PZPR and theMinistry of Justice of the ability to govern in the sphere of justice. The authorities did not intend to resign from these prerogatives. But the Ministry of Justice, devoid of PZPR political support, gradually gave way to the judges demands. As a result of ongoing discussion in the Ministry of Justice in the years 1980–1981, two concepts of self-governance of the judiciary were created: the judges concept of decision-making self-governance and the ministerial concept of quasi self-governance with consultative prerogatives. They were reflected in multi-variant draft amendment to the law on common courts, prepared by the Ministry of Justice in November 1981. The ministerial concept became the basis of subsequent changes made in the reform of the judiciary, performed under the dictation of the PZPR in 1984–1985. Concepts from the years 1980–1981 evolved and became the basis for the reform of the judiciary system in the systemic transition period in 1989. In great measure, self-governance of the judges functions to this day on the basis of the solutions developed in 1980–[email protected] w BiałymstokuBerutowicz W., Mokry J., Organizacja ochrony prawnej w PRL, Warszawa 1987.Garlicki L., Zasady ustroju sądów w PRL (na tle rozwiązań ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, „Nowe Prawo” 1987, nr 7–8.Kauba K. , „Solidarność” w resorcie sprawiedliwości, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 24.Machcewicz K., Samorząd sędziowski, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 36.Obywatelskie Centrum Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności 1980–1990, oprac. Barczyk K., Grodziski S., Grzybowski S., Warszawa 2001.Pomian G., Polska „Solidarności”, Paryż 1982.Problemów jest mnóstwo – rozmowa z członkami Krajowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Pracowników Wymiaru Sprawiedliwości, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 9.Rudnicki S., O praworządności i niepraworządności w wymiarze sprawiedliwości, „Tygodnik Powszechny” 1981, nr 24.Rzepliński A., Sądownictwo w PRL, Londyn 1990.Sąd Najwyższy w PRL, red. M. Rybicki, Wrocław 1983.„Solidarność” pracowników wymiaru sprawiedliwości – rozmowa Jolanty Strzeleckiej z sędzią Adamem Strzemboszem, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 10.Stanowska M., Strzembosz A., Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981–1988, Warszawa 2005.Strzembosz A., O samorządne sądownictwo w samorządnej Rzeczypospolitej, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 33.Strzembosz A., „Solidarność” o prawie i praworządności, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 15–16.Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918–1988, Warszawa 1988.Ślężak J., Dlaczego polskie sądownictwo powinno być samorządne?, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 11.Ustrój sądów, oprac. J. Szarycz, Warszawa 1989.Walczak R., Polityka, sądy, prokuratura, Warszawa 1990.Walczak R., Sprawowanie kierowniczej roli partii w sądach i prokuraturze w Polsce Ludowej (studium politologiczne), Warszawa 1987.Włodyka S., Organizacja wymiaru sprawiedliwości w PRL, Warszawa 1963.Wreszcie partner – rozmowa z przedstawicielami NSZZ Pracowników Wymiaru Sprawiedliwości, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 7–8.207-22714120722

Obsada stanowisk sędziowskich w sądach powszechnych w Polsce po II wojnie światowej

Głównym problemem przy odbudowie sądownictwa po II wojnie światowej była obsada stanowisk sędziowskich. Nowe władze tzw. komunistyczne, uległe dyrektywom płynącym z Moskwy, nie miały własnego, wystarczającego zaplecza kadr prawniczych. Do pracy w sądach wracali więc przedwojenni sędziowie, którzy w większości nie byli zwolennikami ideologii marksistowsko-leninowskiej. Byli oni poddawani procesowi weryfi kacji. Powszechnym zjawiskiem było w okresie lat 1944–1947 łamanie przez władze przepisów proceduralnych w zakresie obsady stanowisk sędziowskich. Z biegiem czasu nowe władze umocniły się. Po wyborach w 1947 r. opracowany został plan wymiany „starej” kadry sędziowskiej. Władze dążyły do nasycenia sądów „sędziami nowego typu”, niekoniecznie posiadającymi gruntowne wykształcenie prawnicze, lecz przeszkolonymi pod względem ideowym i politycznym.The main problem in rebuilding the judiciary after the Second World War was the staffing of judges’ posts. Th e new so-called „communist” authorities, subordinated to the directives coming from Moscow, did not have their own, suffi cient legal staff . Thus, the pre-war judges, who mostly did not follow the Marxist-Leninist ideology, returned to work in the courts. They were subjected to the process of verifi cation. A common phenomenon in the years 1944–1947 was the violation by the authorities of procedural regulations concerning the staffi ng of judges’ posts. With time the new authorities became stronger. After the elections in 1947, a plan was drawn up to replace the so-called „old” judicial staff . The authorities aimed at imbuing the courts with „new types of judges”, not necessarily with a thorough legal education, but with ideological and political training

An Archive Document about the Assessment of the Social and Political Situation among Lawyers, Prepared for the Political Bureau in February 1984

The presented document was included among informational materials for a session of the Political Bureau of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party (KC PZPR) on February 28, 1984. It was a report drafted by the Administrative Department of the Central Committee of PZPR, discussing both the social and political situation in lawyers’ circles. This topic was high on the agenda of political debates among communist party decision-makers, due to the strong influence the ‘Solidarność’ movement had on lawyer’s circles. Since the introduction of martial law on December 13, 1981, the communist party was trying to withdraw licences to practice a profession for all judges, prosecutors, attorneys and legal counsels who supported ‘Solidarność’. For this reason, the Administrative Department of the Central Committee of PZPR kept a close watch on the lawyers’ [email protected] w Białymstok

Labour union movement in the Prosecutor’s Office of the Polish People’s Republic in the years 1980–81

The Prosecutor’s Office of the Polish People’s Republic was a highly politicised organ. Most prosecutors have linked their careers with the ruling Polish United Workers’ Party. However, the momentous events of August 1980, exerted an influence on this milieu. The social renewal movement under the banner of “Solidarity” did not find many sympathisers. Prosecutors related to the political system, however, created at the turn of 1980–1981, a new Labour Union of Prosecutor’s Office Workers. Through this organizsation, they conducted a dialogue with the authorities. Prosecutors expected changes that would strengthen their independence, role and position in state [email protected] w BiałymstokuBerutowicz W., Mokry J., Organizacja ochrony prawnej w PRL, Warszawa 1987.Biernacki L., Kronika „Solidarności”. 20 lat dzień za dniem..., Sopot 2000.Chcemy współdecydować o wszystkim – rozmowa z przedstawicielami RN ZZPP, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 10.Co na to nauka? Sędzia śledczy – rozmowa red. J. Klimka z prof. A. Kaftalem, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 5–6.Eksner J., Prokurator rzecznikiem praworządności, Warszawa 1974.Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.Giełżyński W., Stefański L., Gdańsk, sierpień 80, Warszawa 1981.Herzog A., Z dziejów społecznego projektu ustawy o prokuraturze, [w:] Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności 1980–1990, oprac. Barczyk K., Grodziski S., Grzybowski S., Warszawa 2001.Holzer J., „Solidarność” 1980–1981. Geneza i historia, Paryż 1984.Jankowski M., Sędzia śledczy – wzmocnienie czy osłabienie pozycji sądu w procesie karnym?, „Nowe Prawo” 1982, nr 7–8.Kaftal A., Podstawowe problemy nowelizacji kodeksu postępowania karnego, „Palestra” 1981, nr 6.Kaftal A., Więcej gwarancji w procesie, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 13–14.Lipczyńska M., Zamiast sędziego śledczego, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 13–14.Mniej lub więcej solidarnie – relacja Piotra Ambroziewicza z przebiegu konferencji w Sądzie Wojewódzkim w Poznaniu w dniach 27–28 X 1980 r., „Prawo i Życie” 1980, nr 46.Murzynowski A., Problem wprowadzenia instytucji sędziego śledczego, „Państwo i Prawo” 1982, nr 3–4.Niewiński K., PZPR a sądownictwo w latach 1980–1985. Próby powstrzymania „solidarnościowej” rewolucji, Oświęcim 2016.Niewiński K., PZPR a związki zawodowe w sądownictwie po sierpniu 1980 r., „Z Dziejów Prawa” 2015, t. 8 (16).Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności 1980–1990, oprac. Barczyk K., Grodziski S., Grzybowski S., Warszawa 2001.Osiński K., Rybarczyk P., Kryzys bydgoski 1981. Przyczyny, przebieg, konsekwencje, t. I, Bydgoszcz–Gdańsk–Warszawa 2013.Osiński K., Rybarczyk P., Kryzys bydgoski 1981. Przyczyny, przebieg, konsekwencje, t. II, Bydgoszcz–Gdańsk–Warszawa 2013.Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski, Warszawa 2007.Potrzeba prawa – rozmowa red. J. Waniorka z przedstawicielami kierownictwa ZZPP, „Prawo i Życie” 1981, nr 32.Prawa człowieka i obywatela w PRL (13.XII.1981 r. – 31.XII.1982 r.), oprac. Zespół Redakcyjny Komitetu Helsińskiego z up. Z. Bujaka, B. Lisa, W. Hardka, J. Piniora, E. Szumiejki, Paryż 1983.Sielezin J. R., Koncepcje i spory programowe opozycji politycznej w Polsce w latach 1976–1982, Wrocław 2012.Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011.Sowa A.L., Wielka historia Polski, od drugiej do trzeciej Rzeczypospolitej (1945–2001), t. 10, Kraków 2001.Szczęsny J., Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 13–14.Szwedek E., Czy powrót sędziego śledczego?, „Nowe Prawo” 1981, nr 6.Uchwała I Krajowego Zjazdu Związku Zawodowego Pracowników Prokuratury PRL, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 9.Walczak R., Polityka, sądy, prokuratura, Warszawa 1990.Włodyka S., Ustrój organów ochrony prawnej, Warszawa 1968.Wojtczak Z., Sędzia śledczy – niewiele to zmieni, „Gazeta Prawnicza” 1981, nr 12.Zięba-Załucka H., Instytucja prokuratury w Polsce, Warszawa 2003.1613515

Reconstruction of the common judiciary in the light of the minutes of the conference held on September 14, 1944 in Białystok, with the participation of the delegation of the Ministry of Justice of the Polish Committee of National Liberation

Publikacja ma na celu zaprezentowanie protokołu z konferencji odbytej 16 września 1944 r. w Białymstoku na temat zorganizowania sądownictwa powszechnego. W konferencji udział wzięli ocaleli białostoccy prawnicy oraz delegacja Resortu Sprawiedliwości Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Zapoczątkowała ona odbudowę Sądu Okręgowego w Białymstoku. Protokół ukazuje problemy, jakie napotykano przy odbudowie białostockiego sądownictwa. Miały one jednak charakter powszechny. Dotyczyły głównie znalezienia odpowiednich siedzib dla sądów, wyposażenia lokali i zapewnienia sędziom podstawowych narzędzi pracy oraz uzupełnienia wakatów na stanowiskach sędziowskich. Dokument prezentuje ponad-to praktykę działania Resortu Sprawiedliwości wykraczającą poza ramy prawne, w szczególności w zakresie obsadzania stanowisk sędziowskich. Ukazuje także propagandowe znaczenie organizacji tego typu konferencji i próby ukrycia faktycznych intencji władz, przez składanie fałszywych zapewnień, iż przyszłe reformy zmierzać miały do demokratyzacji i zwiększania niezależności sądownictwa.The publication aims to present the protocol of the conference held on September 16, 1944 in Białystok on the organization of the common judiciary. Conference participants were surviving lawyers from Białystok and a delegation of the Ministry of Justice of the Polish Committee of National Liberation. It initiated the reconstruction of the District Court in Białystok. This document shows the problems encountered in the reconstruction of the Bialystok judiciary. However, they were universal. The problems mainly concerned finding suitable seats for courts, equipping premises and providing basic work tools for judges, as well as filling vacancies in judicial positions. In addition, it presents the practice of the Ministry of Justice’s activities going beyond the legal framework, in particular in the area of staffing judges. It also shows the propaganda significance of organizing this type of conference. Attempts were made to hide the real intentions of the authorities by making false assurances that future reforms were aimed at democratizing and increasing the independence of the [email protected]ąd Miejski w BiałymstokuBereza A., Sąd Najwyższy w latach 1945–1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012.Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944–1950, Warszawa 2002.Kładoczny P., Kształcenie prawników w Polsce w latach 1944–1989, „Studia Iuridica” 1998, nr 35.Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 2001.Lityński A., Na drodze ku nowej procedurze karnej: o postępowaniu przygotowawczym w latach 1943–1950 [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956, red. W. Kulesza, A. Rzepliński, Warszawa 2001.Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944–1950, Gdańsk 2008.Pasek A., Szkoły prawnicze jako przykład „demokratyzacji” wymiaru sprawiedliwości w początkach Polski Ludowej, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2017, nr 3799, Prawo CCCXXIV.Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956, red. Kulesza W., Rzepliński A., Warszawa 2001.Rzepliński A., Przystosowanie ustroju sądownictwa do potrzeb państwa totalitarnego w Polsce w latach 1944–1956 [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944–1956, red. Kulesza W., Rzepliński A., Warszawa 2001.Rzepliński A., Sądownictwo w PRL, Londyn 1990.Sowa A.L., Historia Polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011.Sowa A.L., Wielka historia Polski. Od drugiej do Trzeciej Rzeczypospolitej (1945–2001), tom 10, Kraków 2001.Stawarska-Rippel A., Prawo sądowe Polski Ludowej 1944–1950 a prawo Drugiej Rzeczy-pospolitej, Katowice 2006.Zaborski M., Szkolenie „sędziów nowego typu” w Polsce Ludowej, cz. 1: Średnie szkoły prawnicze, „Palestra” 1998, nr 1-2.Zaborski M., Szkolenie „sędziów nowego typu” w Polsce Ludowej, cz. 1: Centralna Szkoła Prawnicza im. Teodora Duracza i Wyższa Szkoła Prawnicza im. Teodora Duracza, „Palestra” 1998, nr 3-4.18222724

Genesis and Systemic Position of the Tribunal of the State in the Polish People’s Republic

Institutions of the Tribunal of the State and constitutional responsibility were seen by the communist regime as irrelevant and unnecessary in a socialist system. The Supreme People’s State officers had only held a political responsibility before the Communist Party. Appointment the Tribunal of the State in March 26, 1982 and the introduction constitutional responsibility to the political system had to be regarded as an unexpected move by the communist authorities. The political decision on this issue was taken in the face of tumultuous events of August 1980 and born of the “Solidarity” movement, which was a threat to the hegemonic position of the Polish United Workers’ Party. In a public and inside the party came up a mainstream of the clearing. On each side could be heard voices of dissatisfaction of the way in which the state and the national economy were routed by the Political Bureau and the government. Changes at the highest echelons of power were not sufficient to calm these moods. Society and the masses of party members called for the public trial of those, who were responsibility for bringing the country to the economic crisis. In this way, the Tribunal of the State had become a tool in the hands of the new communists leaders, designed to achieve the political [email protected] w Białymstok

Court of Appeal in Bialystok in the years 1949-1950

Publikacja traktuje o krótkim epizodzie istnienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w latach 1949-1950. Stanowi element prac badawczych autora nad problemem od-budowy i transformacji sądownictwa powszechnego w okresie kształtowania się w Polsce ustroju socjalistycznego w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej. Jest kolejną publikacją dotyczącą dziejów sądownictwa białostockiego. Ma ona przypomnieć o mało znanym fakcie powołania Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w 1949 r. i przybliżyć jego krótką, gdyż zaledwie półtoraroczną działalność. Ponadto, celem publikacji jest udzielenie odpowiedzi na istotne, nasuwające się od razu pytanie, dlaczego w ogóle doszło do powołania Sądu Apelacyjnego w Białymstoku? Miało to ścisły związek z gruntownymi przemianami, jakie dokonywały się w sądownictwie powszechnym w latach 1944-1954, które zmierzały do upolitycznienia wymiaru sprawiedliwości. Reformy nie ograniczały się jednak wyłącznie do ustrojowego dostosowywania sądownictwa do potrzeb władz. Przemiany szły o wiele dalej, w kierunku przeprowadzenia czystek kadrowych i wyeliminowania z sądownictwa sędziów przedwojennych, którzy nie chcieli poddać się politycznym naciskom i ideologicznej indoktrynacji. Powołanie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku było częścią planowanej reorganizacji sądownictwa powszechnego, która miała jednocześnie ułatwić przeprowadzenie procesu wymiany kadrowej. Dlatego w publikacji szeroko podejmowane są także kwestie ogólnych przemian, jakie zachodziły w tym okresie w sądownictwie. Podejście takie pozwala unaocznić intencje władz i faktyczne przy-czyny powołania Sądu Apelacyjnego w Białymstoku. Te zaś dosadnie zaprezentowane zostały w cytowanych w publikacji decyzjach podejmowanych na posiedzeniach Kolegium Ministerstwa Sprawiedliwości i fragmentach raportów Departamentu Nadzoru Sądowego.The publication deals with a short episode of the Court of Appeal in Bialystok between 1949-1950. It is part of the author's research work on the problem of reconstruction and transformation of the common judiciary during the period of building the socialist system in Poland in the first decade after World War II. Moreover, the aim of the publication is to answer an important, immediately emerging question; why the Court of Appeal in Bialystok was established at all? This was closely related to the fundamental changes that were taking place in the common judiciary in the years 1944-1954, which led to the politicization of the justice system. However, the reforms were not limited to the systemic adaptation of the judiciary to the needs of the authorities. The changes went much further, towards carrying out staff purges and eliminating from the judiciary pre-war judges who did not want to submit to political pressure and ideological indoctrination. The establishment of the Court of Appeal in Bialystok was part of the planned reorganization of the common court system, which was supposed to simplify the staff exchange process. That is why the publication also widely concerns the general changes that took place in the judiciary during this period. This approach helps to show intentions of the authorities and true reasons of establishing the Court of Appeal in Bialystok. These are presented in the decisions taken at the meetings of the Collegium of the Ministry of Justice and fragments of the reports of the Judicial Supervision Department, as quoted in the [email protected] w BiałymstokuBereza A., Sąd Najwyższy w latach 1945-1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012.Chajn L., Kiedy Lublin był Warszawą, Warszawa 1964.Chajn L., Na progu wielkiej reformy, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1947, nr 4.Chajn L., Trzy lata demokratyzacji prawa i wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 1947.Drążek A., Przy – czy obok władzy? Stronnictwo Demokratyczne w województwie białostockim (1945-1989), Białystok 2005.Fengler B., 10-lecie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, Szczecin 2015.Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944-1950, Warszawa 2002.Kuisz J., Propaganda bezprawia. O "popularyzowaniu prawa" w pierwszych latach Polski Ludowej, Warszawa 2020.Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944-1950, Gdańsk 2008.Niewiński K., Odbudowa sądownictwa powszechnego w świetle protokołu z konferencji odbytej 14 września 1944 r. w Białymstoku z udziałem delegacji Resortu Sprawiedliwości PKWN, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. XVIII, z. 2.Niewiński K., Sądownictwo białostockie w latach 1944-1950 – odbudowa i działalność, [w:] Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku – księga jubileuszowa z okazji setnej rocznicy powołania Sądu Okręgowego w Białymstoku, Białystok 2019.Niewiński K., Wymiana kadr sędziowskich w sądach powszechnych w latach 1944-1954. Zarys problematyki, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12 (20).Rzepliński A., Sądownictwo w PRL, Londyn 1990.Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918-1988, Warszawa 1988.Szpoper D., Polskie sądownictwo apelacyjne na Pomorzu w latach 1919-2015: szkic do dziejów wymiaru sprawiedliwości w dwudziestopięciolecie wznowienia działalności Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, Gdańsk-Olsztyn 2015.Ziemba Z.A., Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944-1956, Warszawa 1997.19240542

The history of legal representation of the Treasury since Poland regained its independence in 1918

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. w Polsce powołana została Prokuratoria Generalna RP. Zasłynęła, jako organ skupiający znakomitych fachowców, skutecznie broniący interesów Skarbu Państwa. Po drugiej wojnie światowej doszło do jej odtworzenia. Prokuratoria Generalna była wyjątkową instytucją w nowym systemie ustrojowym, narzuconym według wzorców Związku Radzieckiego. Nacjonalizacja przemysłu, rozszerzenie własności państwa i rozbudowa do kolosalnych rozmiarów administracji państwowo-gospodarczej sprawiły jednak, iż Prokuratoria Generalna nie mogła dłużej wypełniać swojej roli. W 1951 r. została zlikwidowana, a w jej miejsce powołano Urząd Zastępstwa Prawnego i wydziały prawne przy prezydiach wojewódzkich rad narodowych. Trzy lata później doszło do decentralizacji obsługi prawnej Skarbu Państwa i państwowych jednostek gospodarczych. Doprowadziło to do wyodrębnienia się zawodu radcy prawnego. System ten przetrwał do 2006 r., kiedy to wznowiła działalność Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa.After regaining independence in 1918, the General Counsel of the Republic of Poland was established. This institution gathered together a group of excellent professionals and became famous for its effectiveness in defending the interests of the Treasury. After World War II it was resurrected. The General Counsel became an exceptional institution in the new political system, imposed according to patterns of the Soviet Union. The nationalization of industry, the expansion of state ownership and economic administration to colossal proportions meant that the General Counsel could no longer fulfill its role. In 1951 it was liquidated and the Office for Legal Assistance established. Three years later, Soviet models were reproduced by introducing a decentralized model of legal services for the Treasury. This led to the separation of the profession of legal advisers. Decentralized system lasted over half a century. In 2006, the General Counsel of the Treasury was [email protected] w BiałymstokuXX lat samorządu radców prawnych 1982–2002, red. J. Żuławski, Warszawa 2002.Barańska-Głowacka J., Z kart historii samorządu radców prawnych, Warszawa 2012.Buczyński K., Sosnowski P., Prokuratoria Generalna – 200 lat tradycji ochrony dobra publicznego, Warszawa 2016.Graliński W., Tradycja i postęp w instytucji Prokuratorii Generalnej RP, „Teka Komisji Prawniczej” 2008, t. 1.Kallas M., Krzymkowski M., Historia ustroju i prawa w Polsce 1772/1795–1918. Wybór źródeł, Warszawa 2006.Korobowicz A., Witkowski W., Historia ustroju i prawa polskiego (1772–1918), Zakamycze 2002.Litauer J. J., Z powodu stulecia Prokuratorii Generalnej Królestwa Polskiego. Nieurzeczywistniony projekt jej zniesienia (1831), „Kwartalnik Prawa Cywilnego i Handlowego” 1916, z. 4.Mamrot K., Adwokat czy radca prawny?, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1955, nr 8.Obywatelskie inicjatywy ustawodawcze „Solidarności” 1980–1990, oprac. K. Barczyk, S. Grodziski, S. Grzybowski, Warszawa 2001.Sałaciński B., Prokuratoria Generalna RP (1919–1939), „Gazeta Sądowa Warszawska” 1939, nr 14-15.Sitek B., Historia ochrony prawnych interesów Skarbu Państwa w Polsce, „Journal of Modern Science” 2015, t. 3 (26).Tkaczuk M., Galicyjska Prokuratoria Skarbu we Lwowie i jej Ekspozytura w Krakowie, „In Gremio” 2007, nr 7-8.Tkaczuk M., Sprawy repatriacyjno-ewakuacyjne w praktyce prawnej Prokuratorii Generalnej w pierwszych latach po II wojnie światowej, „In Gremio” 2008, nr 9-10.Tkaczuk M., Sprawy majątków opuszczonych i porzuconych (poniemieckich) w praktyce prawnej Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1945–1949 jako przykład zaangażowania państwa w regulację sfery wolności, [w:] Prawne aspekty wolności. Zbiór studiów, red. E. Cała-Wacinkiewicz, D. Wacinkiewicz, Toruń 2008.Zarys historii powstania samorządu radców prawnych, oprac. Ośrodek Badawczy Radców Prawnych, „Radca Prawny” 1993, nr 3.17110911