Geoarchaeological and palaeontological research in the Maasvlakte 2 sand extraction zone and on the artificially created Maasvlakte 2 beach: a synthesis

Zooarchaeolog

Від редакторів

Introduction In November 2011 archaeologists of City of Rotterdam Archaeological Service (BOOR) conducted underwater research in the Yangtze harbour, Rotterdam Maasvlakte, The Netherlands. The research was carried out by order of Port of Rotterdam Authority and supervised by the Cultural Heritage Agency of the Netherlands. The results of geological, botanical, zoological and archaeological analyses of the retrieved material generated new information on the occupation of a relatively high river dune by prehistoric hunter-gatherers, and on the development history of the surrounding landscape ca. 9,000 years ago. Methods Rather than employing divers the underwater investigations were carried out on board a vessel using a wire-operated, horizontal closing grab. Three small trenches (total area ca. 375m²) were excavated in layers in a fairly controlled fashion. Underwater excavations cannot achieve the same level of precision as is possible on land, but the many soil core samples taken in the project’s preliminary phase allowed detailed descriptions of the geomorphological stratigraphy. The excavation resulted in 316 bulk bags of soil. All soil was sieved on land, using sieves with mesh sizes of 10 and 2mm, after which archaeologists and volunteers carefully sorted the residues, documenting a total of ca. 46,000 finds. Results Plenty of Mesolithic occupation remains were retrieved at all three grab locations, from depths ranging between 17 to 21m below modern MSL. The finds span the age range from ca. 8400 to 6500BC, when the site transformed from dryland (an inland dune) to wetland (drowned delta subsurface). At the foot of the inland dune, the depositional conditions allowed for excellent preservation of bone, charcoal and plant material as well as stone artefacts. The site provides an unusually rich and detailed body of evidence on environmental conditions and the Middle Mesolithic palaeo-economy. The landscape ecotones around the site yielded an abundance of food while gradually being transformed, due to rising sea levels, from a valley containing the rivers Rhine and Meuse into the mouth area of those rivers. At 6500 BC, the site was finally transgressed: drowned in an estuary and swallowed up by the sea. Conclusion The Rotterdam Yangtze Harbour research project demonstrates the preservation of Mesolithic sites along the river Rhine, at depths in nowadays coastal and offshore areas. Furthermore, it demonstrates the feasibility of archaeological investigation of such submerged sites, even at depths of 18 to 20 m beneath sea, lake and harbour floors. Never before had such a submerged site been excavated at such a great depth. The scientific report (in English) will appear in the autumn of 2014, providing a full description of all finds as well as their landscape context

Twintig meter diep! Mesolithicum in de Yantzehaven-Maasvlakte te Rotterdam : landschapsontwikkeling en bewoning in het Vroeg Holoceen

Lit.opg

Twintig meter diep! Mesolithicum in de Yangtzehaven-Maasvlakte te Rotterdam. Landschapsontwikkeling en bewoning in het Vroeg Holoceen.

Betreft een gravend onderzoek vanaf een schip in de Yangtzehaven. De resultaten van dit onderzoek worden gepubliceerd in BOORrapport 523 (zie ook onderzoeksmelding 48031). In opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam (HbR) zijn door Deltares, afdeling Toegepaste Geologie en Geofysica (TGG), en het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) van de gemeente Rotterdam in 2011 een karterend inventariserend veldonderzoek en een gravend onderzoek uitgevoerd in het plangebied Yangtzehaven te Rotterdam. Dit geschiedde in samenwerking met ADC ArcheoProjecten, de aannemer Projectorganisatie Uitbreiding Maasvlakte (PUMA) en TNO Geologische Dienst Nederland. De onderzoeken waren gericht op het opsporen en documenteren van archeologische waarden in onder havenwater op een diepte tussen 22 m en 17 m - NAP gelegen laatpleistocene en vroegholocene afzettingen. Het plangebied, gelegen op Maasvlakte 1 in het westen van de gemeente Rotterdam, wordt globaal begrensd door de Europaweg in het noordwesten, de Euromax Terminal en de Gate terminal in het noordoosten, het Beerkanaal in het zuidoosten en de Antarcticaweg in het zuidwesten. De totale oppervlakte bedraagt ongeveer 230 ha. Het gebied staat afgebeeld op kaartblad 37A van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000); de centrumcoördinaten zijn 62.253/443.382. De coördinaten van de hoekpunten zijn 60.492/443.731, 60.732/444.337, 64.015/443.035 en 63.775/442.428. Ten tijde van het onderzoek was het plangebied in gebruik als haven. Belangrijk is om te beseffen dat het, voor de aanleg van Maasvlakte 1, lange tijd in zee was gesitueerd

Landschapsgenese en paleogeografie

Dit hoofdstuk presenteert de resultaten van het geologische en paleolandschappelijke onderzoek in de Yangtzehaven. Het baseert zich op gegevens die in de periode 2009-2011 in opeenvolgende fasen van de uitvoering van het onderzoek zijn verzameld. In de uitvoering is steeds verder ingezoomd, van de schaal van de ruimere omgeving van de Yangtzehaven in het vooronderzoek, tot de schaal van grepen met de kraan uit put 1, 2 en 3 in het uiteindelijke gravend onderzoek onder water. Het hoofdstuk biedt een overzicht van de verzamelde gegevens (boringen, sonderingen, seismiek, dateringen, paleomilieuonderzoek aan kernen) en de uitwerking daarvan in kaartjes (in- en uitgezoomd), geologische profielen, boorkernfoto’s, schema’s en diagrammen. In de prospectiefase was het geologische onderzoek van belang bij de beslissing om in selectiegebied West uiteindelijk gravend onderzoek te verrichten. In deze eindrapportage is het verder van belang als landschapscontext voor de mesolithische archeologie tussen riviermonding en achterland

Twintig meter diep! Mesolithicum in de Yangtzehaven-Maasvlakte te Rotterdam. Landschapsontwikkeling en bewoning in het Vroeg Holoceen.

Betreft een gravend onderzoek vanaf een schip in de Yangtzehaven. De resultaten van dit onderzoek worden gepubliceerd in BOORrapport 523 (zie ook onderzoeksmelding 48031). In opdracht van het Havenbedrijf Rotterdam (HbR) zijn door Deltares, afdeling Toegepaste Geologie en Geofysica (TGG), en het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) van de gemeente Rotterdam in 2011 een karterend inventariserend veldonderzoek en een gravend onderzoek uitgevoerd in het plangebied Yangtzehaven te Rotterdam. Dit geschiedde in samenwerking met ADC ArcheoProjecten, de aannemer Projectorganisatie Uitbreiding Maasvlakte (PUMA) en TNO Geologische Dienst Nederland. De onderzoeken waren gericht op het opsporen en documenteren van archeologische waarden in onder havenwater op een diepte tussen 22 m en 17 m - NAP gelegen laatpleistocene en vroegholocene afzettingen. Het plangebied, gelegen op Maasvlakte 1 in het westen van de gemeente Rotterdam, wordt globaal begrensd door de Europaweg in het noordwesten, de Euromax Terminal en de Gate terminal in het noordoosten, het Beerkanaal in het zuidoosten en de Antarcticaweg in het zuidwesten. De totale oppervlakte bedraagt ongeveer 230 ha. Het gebied staat afgebeeld op kaartblad 37A van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000); de centrumcoördinaten zijn 62.253/443.382. De coördinaten van de hoekpunten zijn 60.492/443.731, 60.732/444.337, 64.015/443.035 en 63.775/442.428. Ten tijde van het onderzoek was het plangebied in gebruik als haven. Belangrijk is om te beseffen dat het, voor de aanleg van Maasvlakte 1, lange tijd in zee was gesitueerd

Synthese

In de voorgaande hoofdstukken is vanuit diverse disciplines ingegaan op de gegevens over de stratigrafie, paleolandschappelijke omstandigheden, archeozoölogie, archeobotanie en het lithische materiaal. Dit hoofdstuk presenteert een synthese die gericht is op de uitwerking van de onderzoeksresultaten op verschillende ruimtelijke schalen: de vindplaats, het Maasmondgebied en het zuidelijke Noordzeebekken. Vervolgens zal worden ingegaan op de wetenschappelijke betekenis van het Yangtzehavenonderzoek voor ons begrip van de mesolithische bewoning in een internationaal perspectief, waarbij zal worden aangehaakt op actuele ontwikkelingen in het onderzoek naar de verdrinking van het postglaciale landschap in de huidige Noordzee