Mlečno kisleinske bakterije – uticaj na kvalitet i bezbednost proizvoda od ribe

Prisustvo mlečno kiselinskih bakterija (MKB) u mesu ribe dugo vremena bilo je zanemarivano s obzirom na njihov nizak broj u mesu ribe, što je uslovljeno specifičnostima ribljeg mesa. Međutim, promena navika u ishrani ljudi u poslednjoj dekadi prošlog veka, kao i sve veći zahtevi potrošača po pitanju kvaliteta hrane koju konzumiraju doveli su do toga da se industrija hrane sve više razvija u pravcu proširenja asortimana proizvoda. To se naročito odnosi na povećanu proizvodnju “ready-to-eat” hrane, kao što su blago konzervisani proizvodi od ribe (BKPR). Za ove proizvode, karakteristično je da se u procesu proizvodnje dodaju određene količine sastojaka, kao što su šećer i so, što dovodi do promena u svojstvenim karakteristikama mesa ribe (npr. snižava se aw vrednost mesa). Ovakve promene u mesu ribedovode do inhibicije rasta mikroflore koja je odgovorna za nastanak kvara mesa ribe i proizvoda od ribe, istovremeno stimulišući rast mikroflore, kao što su mlečno kiselinske bakterije. Takođe, i najčešći načini pakovanja ovih proizvoda, a to su vakuumiranje i pakovanje u modifikovanoj atmosferi, favorizuju rast mlečno kiselinskih bakterija, a inhibiraju rast mikroflore karakteristične za meso ribe. Samim tim, poslednjih godina, raste i interesovanje za ispitivanje značaja prisustva mlečno kiselinskih bakterija i njihovog efekta na kvalitet i bezbednost ovih proizvoda od ribe, pakovane na različite načine. Proces u kojem se u hranu dodaju veće količine odabranih mikroorganizamau cilju inhibicije nepoželjnih mikroorganizama naziva se biokonzervacija. MKB su upravo mikroorganizmi od izbora za ovu tehnologiju, s obzirom na širok spektar i veliki broj inhibitornih komponenti koje nastaju kao posledica njihovog metabolizma. Sa aspekta mikrobiološke bezbednosti blago konzervisanih proizvoda od ribe, najveći rizik predstavlja prisustvo Listeria monocytogenes. Za pojedine sojeve mlečno kiselinskih bakterija utvrđeno je da veoma uspešno inhibišu L. monocytogenes u ovim proizvodima. Međutim, za iste je utvrđeno i da nemaju nikakvog uticaja na odlaganje pojave prvih znakova kvara, tj da nemaju uticaja na održivost ovih proizvoda. Takođe, primena mlečno kisleinskih bakterija u blago konzervisanim proizvodima od ribe ograničena je iz razloga što BKPR nisu fermentisani proizvodi, te bi primena MKB-a kao protektiva mogla da dovede do promene organoleptičkih svojstava i nutritive vrednosti krajnjeg proizvoda koji bi, na taj način, bio neprihvatljiv za potrošača. Podaci iz literature upućuju na to da je jednostavnije kontrolisati rast patogenih mikroorgaizma primenom pojedinih sojeva mlečno kiselinskih bakterija, tj. osigurati bezbednost proizvoda, nego poboljšati kvalitet BKPR. Stoga su brojna istraživanja usmerena kako bi se pronašli oni sojevi koji bi imali zaštitno delovanje u smislu mikrobiološke bezbednosti, zatim pozitivan uticaj na kvalitet, odnosno održivost, a da pri tome ne bi menjali organoleptičke osobine i nutritivna svojstva, od čega bi nesumnjive koristi imali kako potrošači, tako i proizvođači. Poslednjih godina sprovode se istraživanja u cilju primene mlečno kisleinskih bakterija kao probiotika za živu ribu, koja su dala pozitivne i ohrabrujuće rezultate. Nauka o primeni probiotika u akvakulturi je na samom početku i za cilj ima proizvodnju hrane za ribe koja ima pozitivan efekat na zdravlje ribe

Zoonotske parazitoze riba sa posebnim osvrtom na antropogeni uticaj

Parazitska oboljenja koja se prenose mesom ribe dugo vremena nisu dobijala zasluženu pažnju, pre svega jer su ove zoonoze bile vezane za zemlje tropskog i suptropskog pojasa, naročito azijske zemlje u kojima riba predstavlja veoma značajan izvor proteina za stanovništvo ruralnih sredina. Međutim, kao posledica globalnog zagrevanja dolazi do promena u ekosistemima voda i širenja geografskih granica u kojima se određeni paraziti pojavljuju. Širenju parazita doprinosi i fenomen globalizacije, razvijene saobraćajne mreže, komercijalni internacionalni hipermarketi, ali i demografske promene stanovništva od kojih najveći značaj imaju migracije. Na povećanje populacije pod rizikom utiču i promene kulturoloških navika i kulinarske prakse, naročito sve češća konzumacija sirove, marinirane, sušene ili na drugi način temperaturno nedovoljno obrađene ribe i proizvoda od ribe. Tokom poslednje decenija zabeležen je progresivan rast broja ljudi koji se hrane u restoranima, kioscima brze hrane ili kod uličnih prodavaca, koji često ne poštuju pravila o bezbednosti hrane. Ovakve navike posledica su brzog tempa života i sve većeg opterećenja današnjeg čoveka, ali i popularizacija raznih kuhinja, naročito azijske kuhinje, u svetu, ali i u našoj zemlji. Prilagođavajući prirodu svojim potebama, čovek, kako na direktan, tako i na indirektan način, utiče na rasprostranjenost samih parazita. Izmena strujanja vode, koje nastaje pregrađivanjem reka branama prilikom izgradnje hidroelektrana i povišenje temperature vode, usled izgradnje termoelektrana, dovodi do supstitucije jednih vrsta fitoplanktona, zooplanktona i riba drugim vrstama. Promene flore i faune vodenog ekosistema ima direktan uticaj i na ptice koje se njima hrane, a koje su često pravi ili prelazni domaćini parazita. Ne retko, zbog narušavanja ekosistema i introdukcije novih vrsta riba javljaju se novi paraziti koji nisu karakteristični za neko područje. Zagađenje reka teškim metalima je jedan od značajnih antropogenih faktora koji utiču na prisustvo parazita, ali i na stepen akumulacije teških metala u mišićima riba. Naime, paraziti ne naseljavaju vodu zagađenu metil živom, ali istraživanja su pokazala da ukoliko su ribe već invadirane parazitima u trenutku zagađenja, akumuliraju živu u svom organizmu u manjim koncentracijama od one ribe koja nije inficirana. U epidemiologiji zoonotskih parazitoza koje se prenose mesom riba najveći značaj imaju helminti, pre svega klase Trematoda vrste Clonorchiosis sinensis i Opisthorchis spp. C. sinensis ima izuzetan socialno-ekonomski značaj u određenim delovima Azije i predstavlja veliki zdravstveni problem. Procenjuje se da je oko 35 miliona ljudi u toku poslednje decenije inficirano ovim parazitom na globalnom nivou. O. felineus se nalazi u Kazakstanu, Rusiji, Nemačkoj, Italiji, Španiji, Grčkoj, Makedoniji i Albaniji, dok je O.viverrini karakteristična za područje Kambodže, Laosa, Vijetnama i Tajlanda. Prema podacima WHO iz 1995. godine preko 18 miliona svetskog stanovništva je obolelo od parazitoza izazvanim trematodama koje su prenete mesom riba, a njihova procena je da je pod rizikom od inficiranja više od pola milijarde stanovnika. Difilobotrijaza je parazitoza izazvana helmintima iz klase Cestoda, roda Diphyllobothrium, od kojih Diphyllobothrium latum predstavlja najčešći uzročnik infekcija ljudi. Ovi paraziti rasprostranjeni su u Evropi, Severnoj i Južnoj Americi i Aziji. U Evropi D.latum je rasprostranjen u oblastima oko alpskih jezera, a najveći broj slučajeva prijavljen je u Francuskoj, Švajcarskoj i Italiji. Od nematoda najveći značaj imaju kosmopolitski rasprostranjene Anisakis simplex i Pseudoterranova decipiens. Visok procenat parazitskih infekcija protiče subklinički ili asimptomatski, a manji broj se manifestuje kroz simptome poremećaja digestivnog trakta, dok se difilobotrijaza manifestuje hipovitaminozom B12 vitamina. Zbog velikog broja neprijavljenih slučajeva, ne uvek jasno izraženih kliničkih simptoma i manjka metoda za otkrivanje uzročnika, ove parazitoze se, uglavnom, ne dijagnostifikuju, naročito u delovima sveta za koji nisu karakteristične

Promena broja enterobakterija u toku skladištenja hladno dimljene pastrmke pakovane u vakuumu i modifikovanoj atmosferi

Danas je hladno dimljena riba sastavni deo naše ishrane. Razlog tome treba tražiti kako u povećanju proizvodnje ribe u akvakulturi, koja je samim tim dostupna u većoj količini za preradu, tj. dimljenje, tako i u sve većoj potrebi čoveka da se okrene zdravoj ishrani. Pri tome, hladno dimljena riba, pored toga što zadovoljava visoke nutritivne kriterijume, ona je i atraktivna za potrošača zbog svojih specifičnih senzornih karakteristika. Međutim, i pored toga što je dimljena riba, proizvod poznat vekovima, postojeći problem u proizvodnji dimljene ribe u zemljama Evropske Unije, ali i kod nas, predstavlja nepostojanje unapred utvrđenih kriterijuma koji treba da zadovolje dimljeni proizvodi od ribe. Pri tome se misli na definisanje jedinstvenih kriterijuma kvaliteta dimljene ribe i usaglašavanje pojedinih faktora proizvodnje (soljenje, dimljenje, izbor sirovine, pakovanje), kao i na određivanje održivosti tj. roka trajanja dimljenih proizvoda od ribe, koji se razlikuje od proizvođača do proizvođača. Održivost dimljene ribe, odnosna nastanak kvara, zavisi,od inicijalne kontaminacije, uslova proizvodnje, rukovanja sa proizvodom nakon proizvodnog procesa i temperature skladištenja i načina pakovanja. Iako kvar, hladno dimljenih proizvoda od ribe može nastati delovanjem različitih mehanizama, najvažniji razlog kvara mesa ribe i proizvoda od ribe je rast mikroorganizama i stvaranje produkata, rezultata njihove metaboličke aktivnosti koji dovode do pojave nepoželjnog mirisa i ukusa. Pakovanje dimljenih proizvoda od mesa ribe u vakuumu, odnosno modifikovanoj atmosferi, može u velikoj meri uticati na održivost proizvoda, ali i udovoljiti zahtevima savremenog potrošača koji traži hranu visokog kvaliteta, koja je zadržala senzorne karakteristike i nutritivnu vrednost sirovine od koje je proizvedena, a da je uz to i bezbedna po njegovo zdravlje. Osnovni cilj pakovanja hrane u vakuumu jeste uklanjanje kiseonika iz hrane, s obzirom da on omogućava rast aerobnih mikroorganizama (bakterija, kvasaca i plesni) koji najčešće dovode do kvara mesa ribe i proizvoda, dok se pakovanjem hrane u modifikovanoj atmosferi, konzervišućim delovanjem primenjenih gasova, onemogućava ili usporava rast i razmnožavanja mikroorganizama, odgovornih za nastanak kvara. Zato se prisustvo i promena broja određenih grupa mikroorganizama često uzima kao parametar održivosti ribe i proizvoda od ribe. U literaturi se često kao mikroflora koja je odgovorna za nastanak kvara hladno dimljenih proizvoda, pored ostalih spominju i bakterije iz familije Enterobacteriaceae. Pored značajne uloge ovih bakterija u nastanku kvara hladno dimljenih proizvoda od ribe, postojanje mogućnosti trovanja ljudi, sa pojedinim vrstama bakterija iz ove familije, opredelila nas je da nam cilj istraživanja bude utvrđivanje prisustva i broja bakterije iz familije Enterobacteriaceae u gotovim proizvodima hladno dimljene pastrmke pakovane u vakuumu i modifikovanoj atmosferi, u toku šest nedelja skladištenja pri +3 °C. Za eksperiment su formirane četiri grupe hladno dimljenih fileta pastrki. Prva grupa (I) uzoraka je vakuumirana, a ostale tri su pakovane u tri različite modifikovane atmosfere: druga grupa (II) – 50% CO2 + 50% N2, treća grupa (III) - 60% CO2 + 40% N2 i četvrta grupa (IV) - 90% CO2 + 10% N2, a nultog, a zatim svakih sedam dana, šest nedelja utvrđivan je ukupan broj enterobakterija. Rezultati naših ispitivanja pokazuju da je u uzorcima sve četiri grupe u toku skladištenja došlo do statistički značajnog porasta ukupnog broja enterobakterija. Takođe, rezultati su potvrdili činjenicu da CO2 deluje inhibitorno pre svega na gram-negativne bakterije, kakvi i jesu mikroorganizmi iz familije Enterobacteriacea, s obzirom da je ukupan broj enterobakterija tokom celog perioda skladištenja bio statistički značajno niži u uzorcima fileta hladno dimljene pastrmke pakovane u smeši gasova. Ujedno, najslabija stopa rasta enterobakterije utvrđena je u filetima hladno dimljene pastrmke IV grupe, tj. grupe u kojoj je procentulno ugljen dioksid bio najzustupljeniiji, tj.da je u njima najviše izraženo antimikrobno dejstvo ugljen dioksida. S obzirom da kod proizvođača ribe u našoj zemlji postoji interes da prošire asortiman proizvodnje, a u toj mogućnosti proširenja asortimana najinteresantnija je proizvodnja dimljene ribe. Implementacija savremenih načina pakovanja u proizvodnji hladno dimljene pastrmke, ovakav proizvod treba da učine što pristupačnijim i za potrošača. Otuda i u našoj zemlji postoji interes za ispitivanje različitih načina pakovanja koji utiču na kvalitet dimljene pastrmke. A praćenje promena ukupnog broja enterobakterija, kao jednog od najznačajnih indikatora kvaliteta hladno dimljene ribe, u ispitivanim uzorcima pakovanim u vakuumu i modifikovanoj atmosferi, predstavlja samo jedan korak u ka uspostavljanju objektivnih kriterijuma za ocenu kvaliteta, ovog nutritivno vrednog proizvoda od ribe

Noviji pogledi na postmortalne promene mišića ribe

Odmah nakon prekida cirkulisanja krvi, pa zbog toga i nedostatka izvora kiseonika, glikogen podlaže anaerobnom razlaganju i preko niza fosforilovanih derivata glukoze prelazi u mlečnu kiselinu, koja se nagomilava u mišićima, što rezultira smanjenjem pH vrednosti sa vrednosti blizu 7,4 na šest, ponekada i nižu. Mišićni osmotski pritisak raste u roku od sat vremena nakon smrti, sadržaj ATP (adenozin trifosfat) opada a lipidi oksidišu. Trimetilaminoksid (TMAO) prelazi u trimetilamin (TMA), usled dejstva endogenih enzima, a kasnije bakterijskih - kada počne mikrobiološka aktivnost. Količina azot-oksida i reaktivnih metabolita kiseonika se takođe povećava. Mitohondrije i sarkoplazmatski retikulum prestaju sa radom tokom pada pH vrednosti i promena osmotskog pritiska, što rezultira oslobađanjem kalcijumovih jona u citosol, gde njihova koncentracija može da dostigne i 0.2 mM slobodnog kalcijuma. Proteoliza komponenata citoskeleta rezultira degradacijom miofilamenata. Kod ribe, u zavisnosti od vrste, ona može da obuhvati degradaciju titina, nebulina, distrofina, oslobađanje α-aktinina, proteolizu miozina i delokalizaciju tropomiozina. Sarkoplazmatski 16 kDa protein (označen kao nukleozid difosfat kinaza) takođe podleže proteolizi tokom skladištenja. Tropomiozin se oslobađa iz miofibrila, a sadržaj ektrahovanog tropomiozina raste između 0 i 48 sati u prisustvu 5 mM EGTA. U ekstrakciji sa 5 mM Ca2+, tropomiozin je pronađen u manjoj količini nakon 48 sati. U mišićnim ćelijama postoje različiti proteolitički sistemi: multikatalitički kompleks, lizozomalni sistem koji uključuje aspartamske i cisteinske kisele katepsine, citosolni Ca-zavisni kalpaini i citoplazmatične aminopeptidaze, alkalne proteaze, kao i hidrolitični enzimi vezivnog tkiva, elastaze i kolagenaze. Multikatalitički kompleks ili proteazom učestvuje u razgradnji hormona, antigena, transkripcionih faktora i ubikvitin konjugovanih i oksidovanih proteina. Za aktivnost 26S proteazoma protreban je ATP i hidrolizovani ubikvitin konjugovani proteini. Proteazom 20S, koji predstavlja deo 26S proteazoma, postoji u latentnoj formi koja može da se aktivira različitim jedinjenjima. Katepsini su kisele proteaze, najčešće lokalizovane u lizozomima. Stoga su uglavnom neaktivni u tkivu živih organizama, ali bivaju oslobođeni usled povreda ili smrzavanja i odmrzavanja u mišićima postmortem. Katepsini mogu biti specifični po svom aktivnom mestu (aspartam, cistein ili serin proteaza), kao i po svojoj supstrat specifičnosti ili osetljivosti na određene inhibitore. U lizozomima se može naći najmanje 13 različitih katepsina. Pored njih katepsini B, D, L su već izolovani iz ćelija ribe. Katepsini B, D, L i H su najzastupljenije grupe katepsina u lizozomima mišićnih ćelija ribe. Kalpaini su cistein proteaze, aktivne pri neutralnoj pH vrednosti i zavisne od kalcijuma. Ubikvitarni kalpain se sastoji od kalpaina I ili mikro(µ)-kalpaina, koji zahteva mikromolarne koncentacije kalcijuma za punu aktivnost (10 do 50 µM) i kalpaina II ili mili(m)-kalpaina, koji zahteva milimolarne koncentracije kalcijuma (300 µM do 1 mM). Kalpainski heterodimeri se razdvajaju u prisustvu kalcijuma. Mala subjedinica (30 kDa) je ista kod svih kalpaina, dok je velika subjedinica (80 kDa) specifična za određeni tip kalpaina i odgovorna za katalitičku aktivnost. Aktivnost kalpaina, aktivnih pri intracelularnoj fiziološkoj pH vrednosti, je u velikoj meri regulisana in vivo. Regulacija aktivnosti kalpaina je kompleksna i nije poznata u potpunosti. Četiri osobine kalpaina su kalcijum zavisne: vezivanje za celularne komponente, kao što su membrane, vezivanje za kalpastatin, proteolitička aktivnost i autoliza. Metaloproteaze matriksa (MMP-Matrix metalloproteases) predstavljaju brojnu familiju strukturno sličnih endopeptidaza, odgovornih za katabolizam vezivnog tkiva. One su sposobne da razgrade različite tipove kolagena i proteine citoskeleta povezujući sarkolemu za ekstracelularni matriks. Oni su cink i kalcijum zavisni enzimi, klasifikovani u 4 podfamilije: kolagenaze, želatinaze, stromelizin i membranski tip MMP-a. Postmortalne promene mesa ribe vezane su za metaboličke promene (prekid nukletida, hidroliza i oksidacija masti, pad pH, rast osmotskog pritiska, povećanje koncentracije Ca2+, povećanje azot oksida i slobodnih radikala), za promene strukture miofibrila (oslobađanje i proteolizu α-aktinina, degradaciju titina, proteolizu nebulina i miozina, delokalizaciju tropomiozina, proteolizu troponina T, pristustvo 30kDa fragmenta, degradaciju aktina, dezmina i distrofina). U ovim promenama učestvuje brojni faktori,a promene neminovno dovode do gubitka svežine ribe

Meso ribe - značaj i potrošnja

Fish is very valuable and requirement food on market. Market needs for fish are compensated from two resources: capture from natural resources (oceans, seas, lakes, rivers) and with fish production in aquacultures. Fish is very important in human’s nutrition and its consumption expands since 1995, when the world recognized its nutrition quality. Experts specially recommend human consumption of fish and seafood according to high contents of proteins, minerals, vitamins and especially of essential fat acids, proven as preventer of large number of diseases

Dimljena riba – proizvodnja i kvalitet

The preservation of fish by smoking dates back to prehistoric times. Smoked fish is very acceptable product for the consumers because of their sensory characteristic (attractive appearance, typical odor and taste). In the past, this product was assigned to a few people, today it is approachable for many people. For example, in France, smoked fish represents 20 percent of total offer of fish on French market. The main smoked fishery products are smoked salmon (especially from the aquaculture), smoked trout and smoked cyprinid fish. The quality of smoked fish depends on many factors, such as diet and breading of fish, selection of raw (mass of fish, fat content, fresh or frozen fish), slaughter and handling, salting condition, thermal treatment, smoking (condition of smoking), packing and storing (vacuuming, modified atmosphere packaging, temperature). The current problem in production of smoked fish both in European Union countries, and Serbia, is lack of proper regulative regarding desired quality of smoked fish. Because of that many studies are designed to find out unique criteria for quality of smoked fish and correlation existing between some indicators of quality. It would allow producers of smoked fish to made a safely food of unique qualit

Ispitivanje kvaliteta trupova mladih bikova prema standardima EU

The quality of the carcassеs has been the subject of interest, for both primary production and meat industry. The classification of carcasses is conducted immediately after veterinary examination and weight of carcasses. This study examines the quality of 42 young cattle carcasses slaughtered in a slaughterhouse in Raška district, according to the standard (SEUROP) that is applied in EU countries but has not yet been applied in Serbia. Based on the estimated value and classification in class of the carcasses, it is possible to provide appropriate financial compensation to producers ie. owners of animals and thus stimulate them to produce the best quality animals for slaughter.Kvalitet trupova zaklanih životinja je predmet interesovanja, kako primarne proizvodnje, tako i industrije mesa. Postupak klasiranja trupova odnosno pulutki sprovodi se u klanicama neposredno nakon veterinarskog pregleda i utvrđivanja mase trupa. U radu je ispitan kvalitet 42 trupa junadi, zaklanih u jednoj klanici u Raškom okrugu, prema standardu koji se primenjuje u zemljama Evropske Unije (SEUROP), a koji se još ne primenjuje u Srbiji. Nа osnovu procenjene vrednosti trupovа zаklаnih životinjа i rаzvrstаvаnjа u klаse, moguće je izvršiti odgovаrаjuću novčаnu nаdoknаdu proizvođаčima tj. vlаsnicima životinjа i na taj način ih stimulisati da proizvode što kvalitetnije životinje za klanje

Detection and quantification of hepatitis e virus genome in pig liver samples originating from Serbian retail establishments

Hepatitis E is considered an emerging human viral disease with a zoonotic nature, and domestic and wild pigs are the main reservoirs of hepatitis E virus (HEV) among animals. Pork liver is the target tissue of this virus. This study aimed to investigate the presence of HEV in commercial pig liver samples. Sixty samples were collected during one year from different retail outlets in Serbia. Furthermore, the collected samples were separated by four seasons, and every season included three months. The presence of HEV in the livers was examined by molecular analysis using RT-qPCR. The overall prevalence of the virus in analysed pig livers was 5%. HEV was detected in three livers, two in the first season and one in the second, while in the third and fourth season, no positive livers were detected. However, there were no statistically significant differences between the surveyed seasons. HEV was quantified in positive livers. Among positive livers, HEV concentrations ranged between 8×101 and 1.9×104 genome copies of the virus per gram. The presence of HEV in commercial pig livers indicates a potential risk for consumers. Appropriate heat treatment of meals during preparation is essential to eliminate the potential risk of developing the illness. © Published under licence by IOP Publishing Ltd

Neuronal hyperactivity disturbs ATP microgradients, impairs microglial motility, and reduces phagocytic receptor expression triggering apoptosis/microglial phagocytosis uncoupling

Phagocytosis is essential to maintain tissue homeostasis in a large number of inflammatory and autoimmune diseases, but its role in the diseased brain is poorly explored. Recent findings suggest that in the adult hippocampal neurogenic niche, where the excess of newborn cells undergo apoptosis in physiological conditions, phagocytosis is efficiently executed by surveillant, ramified microglia. To test whether microglia are efficient phagocytes in the diseased brain as well, we confronted them with a series of apoptotic challenges and discovered a generalized response. When challenged with excitotoxicity in vitro (via the glutamate agonist NMDA) or inflammation in vivo (via systemic administration of bacterial lipopolysaccharides or by omega 3 fatty acid deficient diets), microglia resorted to different strategies to boost their phagocytic efficiency and compensate for the increased number of apoptotic cells, thus maintaining phagocytosis and apoptosis tightly coupled. Unexpectedly, this coupling was chronically lost in a mouse model of mesial temporal lobe epilepsy (MTLE) as well as in hippocampal tissue resected from individuals with MTLE, a major neurological disorder characterized by seizures, excitotoxicity, and inflammation. Importantly, the loss of phagocytosis/apoptosis coupling correlated with the expression of microglial proinflammatory, epileptogenic cytokines, suggesting its contribution to the pathophysiology of epilepsy. The phagocytic blockade resulted from reduced microglial surveillance and apoptotic cell recognition receptor expression and was not directly mediated by signaling through microglial glutamate receptors. Instead, it was related to the disruption of local ATP microgradients caused by the hyperactivity of the hippocampal network, at least in the acute phase of epilepsy. Finally, the uncoupling led to an accumulation of apoptotic newborn cells in the neurogenic niche that was due not to decreased survival but to delayed cell clearance after seizures. These results demonstrate that the efficiency of microglial phagocytosis critically affects the dynamics of apoptosis and urge to routinely assess the microglial phagocytic efficiency in neurodegenerative disorders

Family health and family physician’s influence on prevention of psychoactive substances abuse

The family, as the basic social unit, has a decisive role in the health and disease of its members. It is the primary unit where health needs are formed and solved. By its own resources the family independently resolves about 75% of the total health requirements. In the paper the authors study family characteristics which influence family health and diseases, indicators of family health and the scale of life values. Also, the study evaluates social factors, communication and the influence of the usage of psychoactive substances on family health and the quality of family life. To form the personality of a child three factors are most significant: love, the feeling of safety and the presence of harmonious relationship between the parents. Life harmony in a family also depends on the quality of structural components of the personality and the interaction of motivation of its members. Early childhood determines the future personality of the adult person. At that period, habits and partially attitudes are formed. In harmonious family relationships the parents are the role model to children. Verbal and non-verbal communication enrich the relationship among people and enable efforts in supporting understanding, compassion and care for others by mutual agreement. On the scale of life values of Serbian citizens health holds the first position. Immediately following the health issue is good relationship in the family. As healthcare is not only the task of healthcare services, but also of each individual, family and the society as a whole, it is on healthcare personnel to educate the citizens how to preserve and improve their own health and the health of their family by a continual healthcare and education. Above all, this concerns avoidance of bad habits, such as smoking, immoderate alcohol consumption, narcotic abuse, physical inactivity, hypercaloric nutrition, etc. Also, it is significant to make an early recognition of disease symptoms and to turn for help to the chosen doctor on time. Family medicine and family doctors can in the best way, entirely and continually, prevent and treat numerous diseases occurring as the result of family dysfunction, with active participation of each individual, family, healthcare services and the community