Utworzenie Urzędu Probierczego w Krakowie i jego działalność w latach 1843–1853

W artykule przedstawiono okoliczności powstania Urzędu Probierczego w Wolnym Mieście Krakowie, a także przebieg jego działalności w latach 1843-1853. Podstawę źródłową stanowiły rozporządzenia Senatu Rządzącego dotyczące organizacji i kompetencji Urzędu Probierczego, a także związana z jego działalnością dokumentacja, stanowiąca część zespołu Archiwum Wolnego Miasta Krakowa. Podstawowym zadaniem Urzędu Probierczego było nadzorowanie krakowskich jubilerów i złotników, przy czym kontrola obejmowała zwłaszcza przynoszone przez nich do ostemplowania wyroby ze złota i srebra. Za swoje czynności urząd pobierał opłaty według taksy rządowej. W artykule wspomniano też o ściganiu przestępstw probierczych, co należało do władz administracyjnych: Senatu, a następnie Rady Administracyjnej i Rady Miejskiej.The article presents the circumstances of setting up the Assay Office in the Free City of Kraków and also its activity in 1843-53. The source base consisted of regulations of the Governing Senate on the organisation and competence of the Assay Office, and documentation related to its activity, being a part of the complex of the Archive of the Free City of Kraków. The fundamental task of the Assay Office was to supervise Kraków jewellers and goldsmiths. The supervision especially focused on gold and silver objects brought for stamping. The office charged fees defined by the government for its services. The article also mentions prosecution of crimes against the assay stamp, which was a prerogative of the administrative authorities: the Senate, and later the Administrative Council and the City Council

Wywłaszczenia na użytek publiczny w Wolnym Mieście Krakowie (1815–1846) a ochrona prawa własności

W artykule przedstawiono dzieje ustawy wywłaszczeniowej w Wolnym Mieście Krakowie, w szczególności jej uchwalenie w 1821 r. oraz stosowanie przez władze rządowe (Senat Rządzący, Radę Administracyjną) i sądowe (Trybunał I Instancji). Szczegółowej analizie poddano kolejne artykuły ustawy, zwracając uwagę na jej związki z Kodeksem Napoleona, a także gwarancje dla obywateli, polegające na dopuszczalności zajęcia własności przez rząd jedynie z ważnych powodów, i za słusznym odszkodowaniem. Ich przejawem była też możliwość wniesienia odwołania do Trybunału I Instancji, w razie ustalenia wynagrodzenia przez rząd w wysokości niesatysfakcjonującej dla strony. Na przykładzie dwóch ważnych inwestycji: budowy linii kolejowej w kierunku Śląska (1844–1847) oraz drogi do mostu Podgórskiego (1844–1850), odtworzono najważniejsze elementy tzw. postępowania ekspropriacyjnego, wzorowanego na rozwiązaniach francuskich z początków XIX w. Artykuł powstał głównie w oparciu o bogate materiały archiwalne, należące do zasobu Archiwum Narodowego w Krakowie, w tym akta sejmowe i senackie oraz księgi wyroków Trybunału I Instancji (zespół „Archiwum WMK”).The article presents the history of the expropriation law in the Free City of Krakow, in particular its adoption in 1821 and its application by the governmental authorities (The Governing Senate, Administrative Council) and judicial authorities (Court of First Instance). Further articles of the expropriation law have been analysed in detail, drawing attention to its links with the Napoleon’s Code, as well as the guarantees for citizens, consisting in the admissibility of the seizure of property by the government only for important reasons and with just compensation. This was also reflected in the possibility to appeal to the Court of First Instance if the remuneration was set by the government at a level which was not satisfactory to the parties. On the example of two important investments, i.e. the construction of a railway line in the direction of Silesia (1844–1847) and a road to Podgórski Bridge (1844–1850), the most important elements of the so-called expropriation procedure, modelled on French solutions from the early nineteenth century, were recreated. The article is mainly based on rich archival materials, which belong to the National Archives in Krakow, including the Sejm and Senate files and the books of judgments of the Court of First Instance (the “WMK Archive”)

Bank Krajowy Wolnego Miasta Krakowa. O nieudanych próbach jego utworzenia w latach 1833−1835

W niniejszym artykule odtworzono starania władz Wolnego Miasta Krakowa wokół utworzenia tzw. Banku Krajowego. Prezentowany temat nie doczekał się analizy w literaturze naukowej, stąd dla jego opracowania kluczowe znaczenie miały dokumenty źródłowe, zaczerpnięte ze zbiorów Archiwum Narodowego w Krakowie. Na wyróżnienie zasługują zwłaszcza tzw. akta senackie, stanowiące spuściznę po działalności Senatu Rządzącego, sprawującego w Rzeczypospolitej Krakowskiej „zwierzchnią władzę administracyjną” (fasc. 88 „Monety 1816-1853”, sygn. WMK V-202). Z zespołu „Archiwum Wolnego Miasta Krakowa” pochodzą także protokoły posiedzeń Zgromadzenia Reprezentantów (sejm WMK) oraz jego korespondencja z rządem. Szczególną uwagę poświęcono traktatom dwóch autorów: Hilarego Meciszewskiego i Józefa Hallera, którzy byli głównymi orędownikami idei Banku Krajowego. Ukazały się one drukiem w latach 1834-1835. Niebagatelną rolę odegrały też publikatory prawne („Dziennik Praw WMK”, „Dziennik Rządowy”) oraz krakowska prasa. Nadto, uwzględniono opracowania poświęcone dziejom bankowości na ziemiach polskich w XIX w

Competencies of the directorate of the Krakow Police and their implementation in light of official correspondence of the Government of Galicia from the Period of Constitutional Rule in Austria (1867-1914)

The article reconstructs the relations between the C. K. Directorate of the Krakow Police and the Galician Government during the period of constitutional rule in Austria (1867–1914). It presents how this Directorate handled tasks of the Galician Government in those matters related to security, peace, and public order, which were carried out by the government’s individual departments. It goes on to present the competencies of the Police Director, regarding the organization and activity of its subordinate structures, provision of equipment, uniforms, accommodation, etc., and also supervision of police offi cers (councilors, high-commissioners, commissioners, adjuncts, and offi cial servants). It deals with military-police and civil-police guards, police departments, and police stations. In light of correspondence with the Galician Government it reconstructs in detail the competencies of the Directorate of the Police, including its roles of public safety, monitoring of social moods, supervising the conduct of ceremonies, controlling associations (including political parties) and the press, combating espionage, and prosecuting deserters, but also performing ordinary police activities such as prosecution of crimes, and combating prostitution, vagrancy, and begging. The work was based to a large extent on rich source materials stored in the national archives in Krakow, the Public Central Historical Archive of Ukraine in Lviv, and also the Public Archive of the Lviv Region

Rada Administracyjna Miasta Krakowa i Jego Okręgu. Z dziejów XIX-wiecznej administracji krakowskiej

"Losy funkcjonującej w XIX-wiecznym Krakowie Rady Administracyjnej przedstawiono na podstawie źródeł archiwalnych, przechowywanych w Oddziale III Archiwum Państwowego w Krakowie. Podstawowe znaczenie mają: Obwieszczenie Gubernatora Galicji z 14 października 1848 roku, dotyczące reorganizacji Tymczasowej Rady Administracyjnej Okręgu Krakowskiego i ustanowienia Komisarza Rządowego, oraz skierowane do Rady Administracyjnej."(...

Utworzenie Kasy Oszczędności w Wolnym Mieście Krakowie i jej działalność w latach 1844-1857

The article presents the activity of the Savings Bank in Cracow between 1844 and 1857. It recreates the course of works undertaken during its creation by the Representatives Assembly. The basic ideological assumptions on which it was based were shown. Moreover, the paper presents the participation in the creation process of the Brotherhood of Mercy and of the Mount of Piety (Latin Mons Pietatis). The legal basis of the Savings Bank’s functioning was analyzed in detail. The foundation had the shape of statutory law from the 3rd of July 1844, the organization of the Management of the Savings Bank, the rules of depositing and withdrawing the savings, keeping accountancy and its control by the authorities. Also detailed data was included pertaining to the size of the deposit and the size of the withdrawal made from the Savings Bank. The basis of the article consists of the archival materials from the National Archive in Cracow and of the announcements made by the Management of the Savings Bank, which were published in “The Governmental Gazette”