Treatment of the diabetic foot : the current state of knowledge

Zespół stopy cukrzycowej ze względu na swój złożony patomechanizm powinien być leczony z uwzględnieniem wielu elementów: od przyczyn, takich jak czynniki mechaniczne czy infekcje, przez zabiegi chirurgiczne, podiatryczne, aż do innych, zwanych metodami uzupełniającymi. W ciągu ostatnich lat zanotowano mały postęp w zakresie terapii tego schorzenia, choć dominuje stagnacja. W poniższym artykule opisano metody, dzięki którym osiągnięto postęp w leczeniu stopy cukrzycowej, z uwzględnieniem doniesień ze Zjazdu Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego w Orlando i Zjazdu EASD w Sztokholmie.Diabetic foot syndrome, on account of its complex pathomechanism should be treated with regard to many factors such as mechanical factors, infections, surgical and podiatric treatment and others, so-called complementary. In recent years little progress in the field of therapy of this disease has been noted, which has led to stagnation. The present article discusses some methods which mark advancement in treatment of the diabetic foot, paying attention to reports from Scientific Sessions of American Diabetes Association in Orlando and the EASD Annual Meeting in Stockholm in 201

Diabetic food syndrome. Chronic nonhealing wounds - an important clinical problem

Zarówno Europejskie Towarzystwo Leczenia Ran, Europejska Grupa Robocza ds. Stopy Cukrzycowej oraz Polskie Towarzystwo Diabetologiczne opracowały standardy i zalecenia dotyczące terapii stopy cukrzycowej. Mimo postępu wiedzy o ranach przewlekłych i stosowania nowych technik leczniczych pewna liczba ran pozostaje niewygojona, spełniając kryteria rany przewlekłej. Najistotniejszym czynnikiem utrudniającym gojenie ran, jak i stanowiącym zagrożenie kończyny dolnej amputacją jest obecność infekcji rany. W niniejszej pracy omówiono czynniki sprzyjające infekcji ran, mechanizmy wpływające na patogenność szczepów bakteryjnych, rodzaje reakcji bakteria-gospodarz. Opisano także obraz kliniczny zainfekowanej stopy cukrzycowej oraz cechy kliniczne pozwalające na ocenę stopnia zakażenia. Dyskusyjnymi problemami pozostają zarówno wiarygodność posiewów z rany, jak i miejscowe stosowanie antybiotyków. Natomiast coraz bardziej oczywiste stają się korzyści ze stosowania antyseptycznych opatrunków zawierających sole srebra lub jodu. Podano również ogólne zasady leczenia przeciwbakteryjnego.The European Wound Association, European Working Group on the Diabetic Foot and Polish Diabetology Society established the guidelines for the diagnosis and treatment of diabetic foot. Despite the growth of our knowledge of wounds and new ways of treatment some wounds remain unhealed fulfilling the criteria of a chronic wound. Wound infection is the most important factor delaying healing process and placing the patient at increased risk of lower limb amputation. The present paper reviews factors leading to wound infection, mechanisms of the pathogenicity of bacterial strains and types of bacteria-host interactions, clinical manifestations of the infected diabetic foot and clinical signs to assess the severity of infection. The reliability of wound culture results and use of topical antibiotic treatment are still controversial issues. In contrast, silver salts and iodine containing antiseptic dressings appear to be of unquestionable value. The paper provides also general principles of antibacterial treatment

Algorithms for the treatment of diabetic foot

Algorytmy stanowią uporządkowany ciąg czynności, które zbliżają nas do rozpoznania oraz leczenia schorzenia. Służą one ujednoliceniu procesów diagnostyczno- terapeutycznych i poprzez swój uproszczony i jasny schemat pozwalają na szybkie podejmowanie decyzji. Obecnie istnieje tendencja do przedstawiania wielu zagadnień w formie algorytmów. W niniejszym artykule omówiono trudności w konstruowaniu tego typu schematów dotyczących stopy cukrzycowej, przedstawiono także istniejące algorytmy, opatrując je komentarzami.An algorithm is an ordered sequence of events guiding us to the diagnosis or treatment of a given illness. Algorithms allow for unification of diagnostic and therapeutic processes and their simplified and clear arrangement facilitates quick decision making. There is a tendency now to present issues in the form of algorithms. This paper discusses the difficulties encountered while constructing an algorithm for patients with diabetic foot, and it presents the available algorithms with comments

Early dedection of diabetic foot syndrome

Prewencja zespołu stopy cukrzycowej i jego wczesne wykrywanie pozwoliły znacząco ograniczyć liczbę amputacji kończyn dolnych, jak i inwalidztwa w wyniku tego schorzenia. Istotne elementy prewencji to edukacja pacjenta i dobór stosownego obuwia. Wczesne wykrywanie zespołu jest możliwe po uświadomieniu sobie ciągu zdarzeń prowadzących do uszkodzenia kończyn, czyli poznanie przyczyn, czynników sprawczych i czynników ryzyka. Uwzględniając powyższe elementy, należy przeprowadzić badanie kliniczne, badanie w kierunku neuropatii, ocenić stan naczyń oraz uzyskać dane z wywiadu. Regularnie wykonywane badania stóp pozwalają na wczesne wykrycie zmian prowadzących do owrzodzenia i infekcji stopy. Kolejny krok to zakwalifikowanie chorego do kategorii, czyli grupy ryzyka wystąpienia najistotniejszego powikłania - owrzodzenia lub/i infekcji. Pozwoli to ustalić intensywność obserwacji klinicznej. W podziałach zespołu stopy cukrzycowej PEDIS, Uniwersytetu w Teksasie, Wagnera czy International Working Group in Diabetic Foot 2007 proponuje się klasyfikacje grup ryzyka. Jednak istotnym elementem wczesnego wykrywania zespołu stopy cukrzycowej jest dobrze wyedukowany pacjent i odpowiednio wyedukowany lekarz respektujący zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.Prevention and early detection of the diabetic foot syndrome (DFS) may reduce markedly the number of lower limb amputations and diabetes-related disability. Patient education and proper shoe selection is the mainstay of prevention. Early detection of the DFS is feasible if we are aware of the cascade of events leading to limb injury i.e. we understand the etiology, causative factors and risk factors. The next step is clinical assessment including a history, clinical examinations, screening for neuropathy and evaluation of the vessels. Regular foot examinations allow for early detection of lesions that may result in foot ulceration and infection. Then the patient is allocated to a specific risk category for developing complications such as ulcers and/or infection to determine the intensity of case management. The risk of the DFS can be defined according to PEDIS, University of Texas, Wagner or International Working Group on the Diabetic Foot 2007. The key determinant of early detection of the DFS is a well educated patient and a well educated doctor who respects the guidelines of the Polish Diabetological Society

Early dedection of diabetic foot syndrome

Prewencja zespołu stopy cukrzycowej i jego wczesne wykrywanie pozwoliły znacząco ograniczyć liczbę amputacji kończyn dolnych, jak i inwalidztwa w wyniku tego schorzenia. Istotne elementy prewencji to edukacja pacjenta i dobór stosownego obuwia. Wczesne wykrywanie zespołu jest możliwe po uświadomieniu sobie ciągu zdarzeń prowadzących do uszkodzenia kończyn, czyli poznanie przyczyn, czynników sprawczych i czynników ryzyka. Uwzględniając powyższe elementy, należy przeprowadzić badanie kliniczne, badanie w kierunku neuropatii, ocenić stan naczyń oraz uzyskać dane z wywiadu. Regularnie wykonywane badania stóp pozwalają na wczesne wykrycie zmian prowadzących do owrzodzenia i infekcji stopy. Kolejny krok to zakwalifikowanie chorego do kategorii, czyli grupy ryzyka wystąpienia najistotniejszego powikłania - owrzodzenia lub/i infekcji. Pozwoli to ustalić intensywność obserwacji klinicznej. W podziałach zespołu stopy cukrzycowej PEDIS, Uniwersytetu w Teksasie, Wagnera czy International Working Group in Diabetic Foot 2007 proponuje się klasyfikacje grup ryzyka. Jednak istotnym elementem wczesnego wykrywania zespołu stopy cukrzycowej jest dobrze wyedukowany pacjent i odpowiednio wyedukowany lekarz respektujący zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. (Diabet. Prakt. 2008; 9: 48-53)Prevention and early detection of the diabetic foot syndrome (DFS) may reduce markedly the number of lower limb amputations and diabetes-related disability. Patient education and proper shoe selection is the mainstay of prevention. Early detection of the DFS is feasible if we are aware of the cascade of events leading to limb injury i.e. we understand the etiology, causative factors and risk factors. The next step is clinical assessment including a history, clinical examinations, screening for neuropathy and evaluation of the vessels. Regular foot examinations allow for early detection of lesions that may result in foot ulceration and infection. Then the patient is allocated to a specific risk category for developing complications such as ulcers and/or infection to determine the intensity of case management. The risk of the DFS can be defined according to PEDIS, University of Texas, Wagner or International Working Group on the Diabetic Foot 2007. The key determinant of early detection of the DFS is a well educated patient and a well educated doctor who respects the guidelines of the Polish Diabetological Society. (Diabet. Prakt. 2008; 9: 48-53

Diabetic foot syndrome : chronic nonhealing wounds - an important clinical problem

Zarówno Europejskie Towarzystwo Leczenia Ran, Europejska Grupa Robocza ds. Stopy Cukrzycowej oraz Polskie Towarzystwo Diabetologiczne opracowały standardy i zalecenia dotyczące terapii stopy cukrzycowej. Mimo postępu wiedzy o ranach przewlekłych i stosowania nowych technik leczniczych pewna liczba ran pozostaje niewygojona, spełniając kryteria rany przewlekłej. Najistotniejszym czynnikiem utrudniającym gojenie ran, jak i stanowiącym zagrożenie kończyny dolnej amputacją jest obecność infekcji rany. W niniejszej pracy omówiono czynniki sprzyjające infekcji ran, mechanizmy wpływające na patogenność szczepów bakteryjnych, rodzaje reakcji bakteria-gospodarz. Opisano także obraz kliniczny zainfekowanej stopy cukrzycowej oraz cechy kliniczne pozwalające na ocenę stopnia zakażenia. Dyskusyjnymi problemami pozostają zarówno wiarygodność posiewów z rany, jak i miejscowe stosowanie antybiotyków. Natomiast coraz bardziej oczywiste stają się korzyści ze stosowania antyseptycznych opatrunków zawierających sole srebra lub jodu. Podano również ogólne zasady leczenia przeciwbakteryjnego.The European Wound Association, European Working Group on the Diabetic Foot and Polish Diabetology Society established the guidelines for the diagnosis and treatment of diabetic foot. Despite the growth of our knowledge of wounds and new ways of treatment some wounds remain unhealed fulfilling the criteria of a chronic wound. Wound infection is the most important factor delaying healing process and placing the patient at increased risk of lower limb amputation. The present paper reviews factors leading to wound infection, mechanisms of the pathogenicity of bacterial strains and types of bacteria-host interactions, clinical manifestations of the infected diabetic foot and clinical signs to assess the severity of infection. The reliability of wound culture results and use of topical antibiotic treatment are still controversial issues. In contrast, silver salts and iodine containing antiseptic dressings appear to be of unquestionable value. The paper provides also general principles of antibacterial treatment

What does good metabolic control of diabetes mean? - more questions than answers

Pojęcie wyrównania metabolicznego często utożsamia się przeważnie z odsetkiem hemoglobiny glikowanej. Wielu lekarzy intensyfikuje terapię wyłącznie na podstawie tego parametru. Autorzy omawiają konsekwencje posługiwania się parametrem HbA1c, jego związki z regulacją stężenia glukozy, a także odnoszą się do innych parametrów, które powinno się uwzględnić w przypadku konieczności podjęcia decyzji o intensyfikacji i wyborze modelu leczenia. Do czynników tych należą: dobowy profil glikemii, masa ciała pacjenta, skłonność do hipoglikemii, liczba wstrzyknięć insuliny i jakość życia pacjenta.Metabolic control is a term frequently used as a synonym of the percentage of glycated HbA1c. Many physicians intensify the therapy considering this parameter only. Authors review consequences of using HbA1c in clinical practice and also indicate other parameters that should be taken into consideration when decision about intensifying diabetes type 2 therapy should be made. Those parameters include daily glucose concentration profiles, patient body mass, risk of hypoglycaemia, number of injections and quality of life

Biphasic insulin analogues vs. premixed human insulin : clinically significant differences : diabetologist’s and cardiologist’s point of view

W artykule omówiono istotne klinicznie różnice między dwufazowymi insulinami analogowymi a mieszankami insuliny ludzkiej stosowanymi u chorych na cukrzycę z punktu widzenia diabetologa i kardiologa. Wspólnym mianownikiem są hiperglikemia poposiłkowa - jako kluczowy czynnik odpowiedzialny za generowanie późnych powikłań o typie makroangiopatii - oraz hipoglikemia i jej wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Udowodniono związek przyczynowo-skutkowy między szczytowymi wartościami glikemii poposiłkowych a powikłaniami makronaczyniowymi. Dlatego też kontrola hiperglikemii poposiłkowej jest traktowana jako jeden z ważnych celów leczenia u chorych na cukrzycę. W licznych badaniach wykazano, że dwufazowy analog insuliny skuteczniej kontroluje glikemię poposiłkową u chorych na cukrzycę typu 2 w porównaniu z mieszanką insuliny ludzkiej. Ciężka hipoglikemia może prowadzić do poważnych zaburzeń hemodynamicznych perfuzji wieńcowej, a w konsekwencji - do zawału serca lub udaru mózgu. Wydaje się, że występujące epizody łagodnej i ciężkiej hipoglikemii pogarszają rokowanie u pacjentów z chorobą sercowo-naczyniową w podobnym stopniu jak hiperglikemia. Dwufazowe analogi insuliny wykazują lepszy profil bezpieczeństwa w zakresie ciężkich i nocnych epizodów hipoglikemii, w porównaniu z mieszankami insuliny ludzkiej. Optymalne leczenie chorych na cukrzycę typu 2, a zwłaszcza pacjentów z chorobami układu sercowo- -naczyniowego, powinno się koncentrować na zapobieganiu hiperglikemii poposiłkowej i towarzyszących jej gwałtownym wahaniom glikemii, zaś w szczególności na unikaniu hipoglikemii. W obu tych aspektach dwufazowe analogi insuliny wypadają korzystniej, w porównaniu z mieszankami insuliny ludzkiej; są to różnice o istotnym znaczeniu klinicznym.The article presents two different points of view regarding clinical use of biphasic insulin analogues and premixed human insulin: diabetologist and cardiologist. The common focus areas for both specialities are postprandial hyperglycaemia as a key factor responsible for macrovascular complications and hypoglycaemia and its potential influence on cardiovascular system. The prandial insulin response is an independent risk factor for cardiovascular disease. Recent clinical studies have strengthened the evidence for a causal relationship between postprandial hyperglycaemic peaks and macrovascular disease. PPG is targeted as an important parameter in treatment strategy. In several studies use of biphasic insulin analogues resulted in better postprandial plasma glucose control than similar regimens of premixed human insulin. Severe hypoglycaemia can lead to serious CV events. Episodes of mild and severe hypoglycaemia deteriorate the prognosis in diabetic patients with cardiovascular disorders to the same extent as hyperglycaemia. Biphasic insulin analogues therapy achieved better safety profile with the reduced number of major and nocturnal hypoglycaemic episodes compared to premixed human insulin. The optimal treatment of type 2 diabetic patients, especially these with cardiovascular diseases, should concentrate on avoiding postprandial hyperglycaemia and concomitant rapid glycaemic excursions, especially hypoglycaemia. In both aspects biphasic insulin analogues show clinically significant advantages compared with premixed human insuli

Progress in treatment for type 2 diabetes mellitus based on HbA1c screening in 2002 and 2005

Liczba chorych na cukrzycę stale wzrasta, osiągając skalę pandemii. Udowodniono związek między wyrównaniem cukrzycy a późnymi powikłaniami, takimi jak makroangiopatia (zmiany miażdżycowe) czy mikroangiopatia (retinopatia i nefropatia). Dowiedziono też, że ścisła kontrola glikemii w cukrzycy zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań. Redukcja HbA1c o 1% zmniejsza zagrożenie powikłaniami typu mikroangiopatii o 37%, a ryzyko zgonu o 21%. Chociaż świadomość powyższych faktów jest powszechna, nadal utrzymuje się rozbieżność między zaleceniami towarzystw diabetologicznych a praktyką kliniczną. Ocenia się, że 2/3 pacjentów z cukrzycą nie osiąga celów terapeutycznych wyrównania glikemii. Istnieje niewiele dostępnych wyników badań ukazujących zmiany w wyrównaniu glikemii w ciągu lat. Mało jest również danych dotyczących wyrównania cukrzycy i trendów czasowych w Polsce. Podjęto badania w celu określenia: - czy w latach 2002–2005 zmieniło się wyrównanie glikemii (oceniane na podstawie odsetka HbA1c) u chorych na cukrzycę typu 2; - czy i w jaki sposób uzyskane wyniki HbA1c wpływały na podejmowanie interwencji terapeutycznych przez specjalistę diabetologa. W latach 2002 i 2005 przeprowadzono badania przesiewowe chorych na cukrzycę typu 2. Uczestniczyli w nich pacjenci z co najmniej 5-letnim wywiadem w kierunku cukrzycy, leczeni doustnymi lekami hipoglikemizującymi. U każdego badanego pozostającego pod kontrolą podstawowej opieki zdrowotnej oznaczono stężenie HbA1c i przeprowadzono badanie ankietowe. Następnie pacjentów kierowano na konsultację diabetologiczną, w czasie której specjalista podejmował decyzje dotyczące dalszego sposobu leczenia. Wyniki wskazują, że wyrównanie metaboliczne w populacji chorych na cukrzycę typu 2 o czasie trwania co najmniej 5 lat, oceniane poprzez odsetek HbA1c, w latach 2002 i 2005 nie zmieniło się znamiennie i wynosi średnio około 7,7%, a u ponad 70% pacjentów kontrola cukrzycy nadal nie jest dostateczna. Dane dotyczące pacjentów, u których podjęto decyzję o wprowadzeniu insulinoterapii, wskazują, że leczenie insuliną wdrożono zdecydowanie zbyt późno, przy HbA1c rzędu 8,7%. Trend obserwowany przy porównaniu danych przesiewowych z lat 2002 i 2005 wydaje się wskazywać, że lekarze łatwiej podejmują decyzje o wdrożeniu insulinoterapii i w mniejszym stopniu są skłonni kontynuować nieefektywne podawanie leków doustnych. A zatem istnieje konieczność podjęcia działań edukacyjnych oraz organizacyjnych zmierzających do realizacji zapisanego w zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) modelu opieki łączonej nad chorymi na cukrzycę typu 2, jak i docelowych kryteriów wyrównania metabolicznegoThe number of people with diabetes mellitus gradually increases reaching pandemic proportions. Evidence shows the relationship between normalization of diabetes and late complications such as macroangiopathy - atherosclerotic lesions, or microangiopathy - retinopathy and nephropathy. It is also well known that tight glycemic control decreases the risk for diabetic complications. Each 1% reduction of HbA1c, results in a 37% decrease in risk for microangiopathy and a 21% fall in mortality risk. Despite awareness of diabetes consequences there is still a gap between clinical recommendations and practice. It is estimated that 2/3 of diabetics do not achieve the glycemic control target levels. Studies documenting changes in glycemic control over a longer period of time are rare. Data on normalization of diabetes and time trends in Poland are also lacking. The present study was undertaken to answer the following questions: - has glycemic control changed from 2002 to 2005 as assessed from HbA1c levels in type 2 diabetics; - have HbA1c levels influenced therapeutic decisionmaking in diabetological practice and how. In 2002 and 2005 patients with type 2 diabetes mellitus underwent screening. Patients with at least 5-year history of diabetes and receiving hypoglycemic agents were enrolled. Each patient in primary care underwent HbA1c measurement and a questionnaire was failled. Then the patients were referred to a diabetologists who decided about further management strategy. The present findings reveal that metabolic control in patients with type 2 diabetes mellitus for at least 5 years as assessed from HbA1c levels did not change significantly from that in 2002 and in 2005 being 7.7% on average, and more than 70% of patients are not adequately controlled. Data obtained from patients receiving insulin therapy reveal that this decision is made much too late, with HbA1c levels being 8.7%. When comparing the 2002 and 2005 data there is a trend toward deciding about initiation of insulin therapy rather than continuing ineffective treatment with oral drugs. For this reason it is necessary to undertake education and organizational changes to facilitate implementation of a model for type 2 diabetic patient care combined with glycemic control target levels as recommended by the Polish Diabetes Association

Próba oceny postępów w leczeniu chorych na cukrzycę typu 2 na podstawie badań przesiewowych HbA1c wykonanych w latach 2002 i 2005

The number of people with diabetes mellitus gradually increases reaching pandemic proportions. Evidence shows the relationship between normalization of diabetes and late complications such as macroangiopathy - atherosclerotic lesions, or microangiopathy - retinopathy and nephropathy. It is also well known that tight glycemic control decreases the risk for diabetic complications. Each 1% reduction of HbA1c, results in a 37% decrease in risk for microangiopathy and a 21% fall in mortality risk. Despite awareness of diabetes consequences there is still a gap between clinical recommendations and practice. It is estimated that 2/3 of diabetics do not achieve the glycemic control target levels. Studies documenting changes in glycemic control over a longer period of time are rare. Data on normalization of diabetes and time trends in Poland are also lacking. The present study was undertaken to answer the following questions: - has glycemic control changed from 2002 to 2005 as assessed from HbA1c levels in type 2 diabetics; - have HbA1c levels influenced therapeutic decisionmaking in diabetological practice and how. In 2002 and 2005 patients with type 2 diabetes mellitus underwent screening. Patients with at least 5-year history of diabetes and receiving hypoglycemic agents were enrolled. Each patient in primary care underwent HbA1c measurement and a questionnaire was failled. Then the patients were referred to a diabetologists who decided about further management strategy. The present findings reveal that metabolic control in patients with type 2 diabetes mellitus for at least 5 years as assessed from HbA1c levels did not change significantly from that in 2002 and in 2005 being 7.7% on average, and more than 70% of patients are not adequately controlled. Data obtained from patients receiving insulin therapy reveal that this decision is made much too late, with HbA1c levels being 8.7%. When comparing the 2002 and 2005 data there is a trend toward deciding about initiation of insulin therapy rather than continuing ineffective treatment with oral drugs. For this reason it is necessary to undertake education and organizational changes to facilitate implementation of a model for type 2 diabetic patient care combined with glycemic control target levels as recommended by the Polish Diabetes Association.Liczba chorych na cukrzycę stale wzrasta, osiągając skalę pandemii. Udowodniono związek między wyrównaniem cukrzycy a późnymi powikłaniami, takimi jak makroangiopatia (zmiany miażdżycowe) czy mikroangiopatia (retinopatia i nefropatia). Dowiedziono też, że ścisła kontrola glikemii w cukrzycy zmniejsza ryzyko rozwoju powikłań. Redukcja HbA1c o 1% zmniejsza zagrożenie powikłaniami typu mikroangiopatii o 37%, a ryzyko zgonu o 21%. Chociaż świadomość powyższych faktów jest powszechna, nadal utrzymuje się rozbieżność między zaleceniami towarzystw diabetologicznych a praktyką kliniczną. Ocenia się, że 2/3 pacjentów z cukrzycą nie osiąga celów terapeutycznych wyrównania glikemii. Istnieje niewiele dostępnych wyników badań ukazujących zmiany w wyrównaniu glikemii w ciągu lat. Mało jest również danych dotyczących wyrównania cukrzycy i trendów czasowych w Polsce. Podjęto badania w celu określenia: - czy w latach 2002-2005 zmieniło się wyrównanie glikemii (oceniane na podstawie odsetka HbA1c) u chorych na cukrzycę typu 2; - czy i w jaki sposób uzyskane wyniki HbA1c wpływały na podejmowanie interwencji terapeutycznych przez specjalistę diabetologa. W latach 2002 i 2005 przeprowadzono badania przesiewowe chorych na cukrzycę typu 2. Uczestniczyli w nich pacjenci z co najmniej 5-letnim wywiadem w kierunku cukrzycy, leczeni doustnymi lekami hipoglikemizującymi. U każdego badanego pozostającego pod kontrolą podstawowej opieki zdrowotnej oznaczono stężenie HbA1c i przeprowadzono badanie ankietowe. Następnie pacjentów kierowano na konsultację diabetologiczną, w czasie której specjalista podejmował decyzje dotyczące dalszego sposobu leczenia. Wyniki wskazują, że wyrównanie metaboliczne w populacji chorych na cukrzycę typu 2 o czasie trwania co najmniej 5 lat, oceniane poprzez odsetek HbA1c, w latach 2002 i 2005 nie zmieniło się znamiennie i wynosi średnio około 7,7%, a u ponad 70% pacjentów kontrola cukrzycy nadal nie jest dostateczna. Dane dotyczące pacjentów, u których podjęto decyzję o wprowadzeniu insulinoterapii, wskazują, że leczenie insuliną wdrożono zdecydowanie zbyt późno, przy HbA1c rzędu 8,7%. Trend obserwowany przy porównaniu danych przesiewowych z lat 2002 i 2005 wydaje się wskazywać, że lekarze łatwiej podejmują decyzje o wdrożeniu insulinoterapii i w mniejszym stopniu są skłonni kontynuować nieefektywne podawanie leków doustnych. A zatem istnieje konieczność podjęcia działań edukacyjnych oraz organizacyjnych zmierzających do realizacji zapisanego w zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) modelu opieki łączonej nad chorymi na cukrzycę typu 2, jak i docelowych kryteriów wyrównania metabolicznego