Mozliwosci praktycznego wykorzystania udroznionych starorzeczy i metody czynnego podloza do doczyszczania wod rzecznych

Starorzecza funkcjonujące obecnie w ekosystemach rzecznych nie są należycie wykorzystane. Powstała koncepcja wykorzystania ich jako polowych oczyszczalni ścieków z wykorzystaniem czynnego podłoża w postaci tkaniny roszlowej. Tkanina ta jest intensywnie porastana przez organizmy poroślowe (perifiton), które potrafią asymilować rozpuszczone w wodzie substancje biogenne. W lipcu 2002 jedno z niewielkich starorzeczy „Osokowy Staw" rzeki Słupi połączono z właściwym korytem rzecznym przy pomocy rur PCV (160 mm szerokości i 3 m długości). Dzięki temu stworzono model terenowej oczyszczalni ścieków opartej na czynnym podłożu. Zainstalowano w nim 12 worów roszlowych w odstępach miesięcznych oraz badano jakość wody wpływającej i wypływającej ze starorzecza (łącznie 24 parametry). W wyniku doświadczenia jakość wody poniżej udrożnionego starorzecza uległa niewielkiej poprawie, natomiast na podłożu roszlowym w przepływowym starorzeczu rozwijały się intensywnie taksony odżywiające się na zasadzie filtracji. Udrożnienie licznych starorzeczy i zainstalowanie w nich czynnego podłoża przyczyni się do poprawy jakości wód rzecznych. Zminimalizuje to koszty ochrony ekosystemów rzecznych w naszym kraju.The old river-beds functioning in river system are very useful for installation of sewage treatment plants, so called „farm sewage treatment", based on an open substrate, mainly for hydrological reasons and without conflict with water transport. This method in old river-beds is very useful - for ecological reasons - in river purification process after their second water cleaning. To achieve this intentional ecological result we had to establish an artificial substrate in from of potato bags. In July 2002 the Osokowy Staw oxbow was joined to the current river channel by using PCV pipes of 160 mm width and 3 m length. After the old river-bed cleaning the physical-chemical parameters of water as well as the state of Słupia river water chemism improved below the cleaned Osokowy Staw. Fresh water inflow caused fouling formation rearrangement occupying artificial substrate. Organisms more sensitive to water quality such as Cladocea, Copepoda became dominant (sporadically we could find them in periphyton of the Słupia river)

Oxbows - a worth of noticing element of river valleys on example of Slupia river

Dolina Słupi usłana jest licznymi starorzeczami, które ulegają powolnemu zarastaniu. Aby zapobiec temu procesowi, a równocześnie wykorzystać zasoby zoocenotyczne jezior rzecznych, pojawiła się myśl ponownego włączenia ich do systemu rzecznego poprzez renaturyzację rzeki. Początkowo planowano włączać jedynie stare, częściowo zarośnięte jeziora rzeczne. W 2003 roku jedno ze starorzeczy Słupi Koński Staw poddano procesom bagrowania, co spowodowało stworzenie nowych warunków życia dla hydrobiontów. Przeprowadzone badania zoocenotyczne w tym jeziorze rzecznym potwierdziły korzystne zmiany w zagęszczeniu makrofauny dennej oraz zooperifitonu zasiedlającego sztuczne podłoże. Zagęszczenie zooperifitonu zasiedlającego trzcinę oraz zooplanktonu ulegało znacznym wahaniom, przy czym dominowały w nich Rotatoria, Protozoa i Cladocera filtrujące wodę. Usunięcie zakumulowanych w zbiornikach osadów dennych i wraz z nimi siarkowodoru oraz poprawa warunków tlenowych spowodowały odbudowę badanych zoocenoz. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że wybagrowane starorzecza mogą odegrać znaczącą rolę w procesach renaturyzacji rzek, znacznie ten proces przyspieszając. W takich zbiornikach mogą egzystować ryby, znajdując bogatą bazę pokarmową oraz mogą być prowadzone procesy oczyszczania wód rzecznych dzięki obecności bogatej w filtratory i sedymentatory formacji poroślowej.The scientific research of the oxbow lake of Słupia River was carried out from 1998 as a preparation for drilling the conception of renaturyzation of Słupia River. It consisted in including particular oxbow lake in the right stream. The research included the analysis of the most important ecological formations with special regard to periphyton living in artificial and biotic substratum. In 2003 Koński Staw, one of the oxbow lake in the lagoon polder of the city of Słupsk, was submitted to the process of dredged. Drainage works created new life conditions for hybrobionts. During the research period (2004–2005) the density of bottom microfauna was increasing noticeably. The density of zooperiphyton living in artificial substratum was also increasing from 132 to 303 thou. indiv. m-2. However, high fluctuation on the biotic substratum could be observed. The density of zooplankton was fluctuating between 9.3 – 15.8 thou. indiv. per dm-3. The results of the research allow to state that the drainage works carried out in the oxbows lake of Słupia River are very profitable for zoocoenoses hybrobints. The removal of bottom sediments with hydrogen sulphide accumulated in reservoirs caused the reconstruction of qualitatively- quantitative structure of macrozoobenthos, zooperiphyton and zooplankton. It allowed to verify the original draft of the renaturization plan by including dredged oxbows, where representatives of ichtiofauna may exist. The cleaning process of river waters can be carried out thanks to lichen formation enriched with filters and sedimentators

Using macrozoobenthos to assess the ecological condition of the estuary lake Jamno

Badania nad strukturą makrozoobentosu w jeziorze Jamno przeprowadzono w sezonach letnich 2005 r. i 2006 r. Stanowiska badawcze (15) wyznaczono w taki sposób, aby można było określić strukturę fauny dennej w poszczególnych plosach (Jamno Małe, Centralne i Osieckie) oraz profilach (północnym, środkowym i południowym), z uwzględnieniem oddziaływania zasolonych wód Bałtyku. Uzyskane wyniki wskazują na bardzo złą sytuację ekologiczną akwenu. Makrofauna denna jeziora Jamno jest obecnie bardzo uboga pod względem jakościowym i składa się tylko z 9 taksonów, wśród których dominują Oligochaeta i larwy Chironomidae reprezentowane głownie przez rodzaje Chironomus i Procladius. Według wskaźnika BMWP-PL jakość wód jeziora Jamno jest bardzo zła, z wyjątkiem jego strefy centralnej. Wyznaczona wartość wskaźnika OQR (<1,9) wskazuje, że plosa Jamna Małego i Osieckiego mają wody o bardzo złej jakości. W Jamnie Centralnym sytuacja jest nieznacznie lepsza dzięki napływom wód bałtyckich. Największe bogactwo gatunkowe makrozoobentosu stwierdzono w Jamnie Centralnym oraz w profilu środkowym, a najmniejsze w Jamnie Osieckim i profilu północnym. Największym zagęszczeniem osobników cechowało się Jamno Małe i profil środkowy, natomiast najmniejszym Jamno Osieckie i profil południowy. Analiza biomasy wskazała, że największe wartości zanotowano w strefie północnej i Jamnie Centralnym, a najmniejsze w profilu środkowym i Jamnie Małym. Proponowane metody rewitalizacji Jamna wymagają przed ich wdrożeniem przeprowadzenia szczegółowych badań hydrobiologicznych w celu ochrony odbudowujących się formacji ekologicznych.Qualitative and quantitative analyses of the macrozoobenthos structure in the Jamno Lake were conducted in the summer seasons of 2005 and 2006. The sampling sites (15) were chosen so as to enable the determination of the benthic fauna structure in particular basins (Jamno Małe, Jamno Centralne and Jamno Osieckie) and in the horizontal profiles (northern, central and southern), taking into account the influence of saline waters from the Baltic Sea. The results obtained have revealed that the ecological condition of the water region is very bad. The biodiversity of the benthic macrofauna in the Jamno Lake is poor, consisting of nine taxones only, where Oligochaeta and Chironomidae larvae (represented primarily by the genera Chironomus and Procladius) are dominant. According to the BMWP-PL index, the lake water quality is generally very low, except for that in the central zone of the Jamno reservoir. The value of the OQR index obtained (<1.9) indicates that the basins of the Jamno Małe Lake and Osieckie Lake include waters of very low quality, and that the quality of the Central Jamno Lake water is slightly higher owing to the inflow of saline water from the Baltic. The widest biodiversity of the macrozoobenthos was found to occur in the Central Jamno Lake, as well as in the central horizontal profile, and the poorest biodiversity in the Jamno Osieckie Lake and the northern profile. The highest concentration of macrozoobenthos organisms was detected in the Jamno Małe Lake and the central profile, and the lowest in the Jamno Osieckie Lake and the southern profile. Biomass analysis has revealed the highest values in the northern zone and the Central Jamno Lake, and the lowest ones in the central profile and the Jamno Małe Lake. It is recommended that the application of any revitalization methods should be preceded by detailed hydrobiological studies in order to protect the restoring ecological formations

Use of macrozoobenthos for biological assessment of water quality in oxbow lakes of varying hydrological connectivity to the main river channel in the example of Lyna River valley

This study presents influence of hydrological connectivity between oxbow lakes and the river on water quality determined based on the structure of aquatic invertebrate communities in oxbow lakes. Five oxbow lakes of the Lyna River were investigated, i.e. two lotic, two semi-lotic and one lentic ecosystem. It was shown that Chaoboridae (Diptera), Oligochaeta and Hydrobiidae (Gastropoda) were the most abundant groups of invertebrates, often accompanied by Chironomidae larvae (Diptera). Ephemeroptera and Trichoptera were the only invertebrate bioindicators observed in the studied water bodies. The EPT% index, determined based on their abundance, as well as EPT:C, determined based on their proportion to Chironomidae, indicated that groups of these organisms sensitive to environmental conditions occurred at low abundance in all hydrological types of oxbow lakes. Family Biotic Index (FBI), Biological Monitoring Working Party index (BMWP-PL) and Average Score per Taxon (ASPT), both adapted to the Polish conditions, revealed low water quality regardless of the degree of hydrological connectivity. This study shows that the structure of invertebrate communities inhabiting oxbow lakes can be a source of valuable monitoring data. BMWP-PL seems to be the most objective among the biotic indices. Hence, it can be applied in biomonitoring research of many types of aquatic ecosystems.Na przykładzie pięciu starorzeczy rzeki Łyny (dwa otwarte, dwa półotwarte i jedno zamknięte) określono wpływ stopnia łączności hydrologicznej starorzeczy z rzeką na jakość wody, w oparciu o strukturę bezkręgowców wodnych zasiedlających starorzecza. Wykazano, że najbardziej licznymi grupami bezkręgowców w starorzeczach były larwy Chaoboridae (Diptera), Oligochaeta i Hydrobiidae (Gastropoda), którym z reguły towarzyszyły larwy Chironomidae (Diptera). Wśród bezkręgowych organizmów wskaźnikowych obserwowano jedynie Ephemeroptera i Trichoptera. Wyznaczone na podstawie ich liczebności wartości wskaźników EPT% oraz EPT:Chironomidae wykazały, że wrażliwe na zanieczyszczenia grupy tych organizmów były bardzo ubogie i osiągały podobną liczebność w różnych typach hydrologicznych starorzeczy. Obliczone wartości wskaźników FBI, BMWP-PL oraz ASPT wskazywały na złą bądź niezadowalającą jakość wody w starorzeczach, bez względu na stopień ich łączności z rzeką. Badania wykazały, że struktury wodnych zgrupowań bezkręgowców zasiedlających starorzecza mogą dostarczyć cennych informacji monitoringowych, a wśród testowanych wskaźników biotycznych najbardziej obiektywnym wydaje się być BMWP-PL. Tym samym można go stosować w badaniach biomonitoringowych wielu typów ekosystemów wodnych