Spatial variability of solar radiation and air temperature in the southern part of the Cracow-Częstochowa Upland

Skomplikowana rzeźba terenu badań powoduje zmniejszenie dziennych sum promieniowania słonecznego, np. w dolinie Prądnika jest to o 2 MJm-2 (42%) mniej niż na wierzchowinie. Temperatura powietrza też jest silnie powiązana z rzeźbą terenu. Największe różnice między formami terenu obserwuje się w nocy, kiedy w dolinach często tworzą się inwersje, z powodu grawitacyjnego spływu wychłodzonego powietrza. W okresie zimowym, wierzchowiny są chłodniejsze średnio o 3,0^{\circ}C niż w dna dolin. Latem jest odwrotnie, a w pogodne dni, różnica temperatur wynosi 3,6^{\circ}C. Badania okresów termicznych (Tab. 1) pokazują bardziej surowe warunki termiczne w dnie doliny niż w innych obszarach; lato jest krótsze o 33 dni, a zima dłuższa o 34 dni. Największe dodatnie odchylenie temperatury minimalnej od wartości dla płaskiej powierzchni (+5,2^{\circ}C) występuje wiosną na szczytach wzniesień, zaś największe ujemne (-6,2^{\circ}C) na wiosnę w dnie doliny. Na badanym obszarze wyróżniono dwadzieścia typów mikroklimatu na podstawie analizy form terenu, zanikania pokrywy śnieżnej, występowania zespołów roślinnych i rodzaju użytkowania.The complicated relief of the study area causes diminishing of the daily sums of incoming solar radiation, e.g. in the Prądnik valley it is 2 MJm-2 (42%) less than on the flattened hill top. Also the air temperature is mainly controlled by the relief. The largest differences among the landforms are observed in night when the inversions form often in the valleys, due to the gravitational flow of the cold air. In winter hill tops were cooler by 3.0^{\circ}C on average than valley floors. In summer, on clear days, the temperature difference is 3.6^{\circ}C. The study of the thermal seasons (Tab. 1) shows more severe thermal conditions in the valley bottom than in other areas; summer is shorter by 33 days and winter longer by 34 days. The largest positive deviation of the minimum temperature from the value for a flat area (+5.2^{\circ}C) occur in spring on hill tops, and the largest negative one (-6.2^{\circ}C) in spring in the valley bottom. Twenty types of microclimate units were distinguished in the study area due to the analysis of landforms, snow cover thawing, occurrence of plant communities and land use

RELATION OF SOIL TEMPERATURE WITH AIR TEMPERATURE AT THE JURASSIC RIVER VALLEY

The paper presents the results of research on thermal conditions of the soil and active surface. The main aim of the research was to evaluate the relation of active surface and soil temperature with air temperature. In this evaluation, data from the period 1991–2006 from meteorological stations in Ojców were used. The meteorological station is situated in the southern part of the Kraków-Częstochowa Upland in the bottom of the Jurassic valley. For all the depths, daily, monthly and annual soil temperature was calculated. To evaluate the relation between soil temperature and air temperature, precipitation and snow cover the Spearman correlation coefficients were used. The strongest relation between the air temperature and soil temperature was observed in spring and autumn. The rise in the precipitation in spring and autumn made the relation of air temperature and soil temperature weaker and in summer the relation between the air temperature and soil temperature and statistically significant only to 20 cm deep. It was also proved that the precipitation in summer may lead to higher soil temperature. In winter, because of the snow, the relation between air temperature and soil temperature was the weakest and in most cases statistically not significant. It was also found that the differences in the temperature of the surface covered with snow and the soil without any snow cover depends primarily on the snow cover thickness

Mikroorganizmy w powietrzu labiryntowych jaskiń hypogenicznych na przykładzie Jaskini Zołuszka, Ukraina-Mołdowa

The article presents the results of microbiological and microclimatic research carried out in a large maze Zoloushka Cave (Ukraine-Moldova). The cave was artificially exposed during the exploitation of the gypsum quarry founded in the late '40s of the last century. Until the cave labyrinth was opened by the quarry, the underground system of cavities had been almost completely filled with water and constituted a natural part of the rich in water karst aquifer. The cave became exposed while being at the stage of its active formation, and its artificial dehydration enabled researchers to observe the ('accelerated') course of various processes associated with the transition of the caves from the watered (freatic) stages to vadose and dry. Microbiological analyses aimed to determine the number of microorganisms (heterotrophic bacteria, Actinobacteria, and fungi) present in the air of the cave in two seasons – summer and winter. Microclimatic study aimed to determine the thermal, humidity and circulation characteristics of the cave microclimate The rules of occurrence of microorganisms in temporal and spatial (within a cave) cross-sections and the relative role of external and internal (cave) factors in shaping of the microbiological "image" of cave air were established. The stability of the microclimate (ecological) conditions in the cave in the course of the year allows the conclusion that most of the microorganisms come from the outside and enters the cave during the exchange of the air with the external environment. Nevertheless, the environment of the cave does not remain passive – it makes the air contents spatially (within the cave field) diverse and, in some cases, it determines them (in places of significant anthropogenic pollution of the cave, which probably facilitates the growth of fungi). The measurements have shown that the total number of the studied groups of microorganisms in the air of the cave varies in the course of year within the following ranges: heterotrophic bacteria 48-2,630 cfu·m-3, fungi 80-3,395 cfu·m-3, and Actinobacteria 5-51 cfu·m-3. Mean values of the microbial aerosol concentrations with respect to the entire cave are: heterotrophic bacteria – 353 cfu·m-3, fungi – 974 cfu·m-3, and Actinobacteria – 17 cfu·m-3. In general, there is a regularity of an increase in their concentration during the warm period: 3-5 times higher values for bacteria (48-764 cfu·m-3 in winter and 175-2630 cfu·m-3 in summer), 4-5 times for fungi (80-990 cfu·m-3 in winter and 390-3395 cfu·m-3 in summer), and 0-1 times for Actinobacteria (0-51 cfu·m-3 in winter and 5-55 cfu·m-3 in summer).Artykuł prezentuje wyniki badań mikrobiologicznych i mikroklimatycznych przeprowadzonych w dużej labiryntowej Jaskini Zołuszka (Ukraina-Moldowa). Jaskinia została odkryta podczas eksploatacji gipsowego kamieniołomu założonego pod koniec lat 40-tych ubiegłego wieku. Przed otwarciem labiryntu jaskiniowego system próżni podziemnych był prawie całkowicie wypełniony wodą i stanowił naturalną część zasobnego w wodę wodonośca krasowego. Otwarcie jaskini na etapie jej aktywnego formowania się oraz sztuczne jej odwodnienie stworzyło okazję do obserwacji (w trybie „przyśpieszonym”) przebiegu różnorakich procesów, towarzyszących przejściom jaskiń ze stadiów zawodnionych (freatycznych) do wadycznych i suchych. Badania mikrobiologiczne zmierzały do określenia liczebności mikroorganizmów (bakterii, grzybów i promieniowców) występujących w powietrzu jaskini w dwóch kontrastowych porach roku, latem i zimą. Badaniom mikrobiologicznym towarzyszyły pomiary mikroklimatyczne, które miały na celu ustalenie termicznych, wilgotnościowych i cyrkulacyjnych charakterystyk mikroklimatu jaskini. Ustalono prawidłowości występowania mikroorganizmów w przebiegu czasowym oraz przestrzennym (w obrębie jaskini), a także względną role czynników zewnętrznych i wewnętrznych (jaskiniowych) w kształtowaniu „obrazu” mikrobiologicznego powietrza jaskiniowego. Stabilność warunków mikroklimatycznych (ekologicznych) w jaskini w przebiegu rocznym pozwala wnioskować, że większość mikroorganizmów pochodzi z zewnętrzi trafia do jaskini w trakcie wymiany jej powietrza ze środowiskiem zewnętrznym. Nie mniej jednak, środowisko jaskiniowe nie pozostaje bierne, lecz różnicuje przestrzennie (w polu jaskiniowym) te zawartości, a w niektórych przypadkach również je warunkuje (w miejsca o znacznym antropogenicznym zanieczyszczeniu jaskini, sprzyjającym prawdopodobnie rozwojowi grzybów). Pomiary wykazały, że ogólna liczba badanych grup mikroorganizmów w powietrzu jaskini waha się w przebiegu rocznym w następujących przedziałach: bakterie 48-2630 jtk∙m-3 (rozrzut ponad 50-krotny), grzyby 80-3395 jtk∙m-3 (rozrzut ponad 40-krotny), promieniowce 5-51 jtk∙m-3 (rozrzut ponad 10-krotny). Średnie liczby zawartości mikroorganizmów w odniesieniu do całej jaskini wynoszą: bakterie 353 jtk∙m-3 grzyby 974 jtk∙m-3 i promieniowce 17 jtk∙m-3. Na ogół występuje prawidłowość wzrastania ich ilości w okresie ciepłym: dla bakterii 3-5 razy (48-764 jtk∙m-3 zimą i 175-2630 jtk∙m-3 latem), dla grzybów 4-5 razy (80-990 jtk∙m-3 zimą i 390-3395 jtk∙m-3 latem) i promieniowców 0-1 razy (0-51 jtk∙m-3 zimą i 5-55 jtk∙m-3 latem)

Agricultural thermal seasons in the Lublin Region in the period 1981-2010

W artykule przedstawiono wyniki badań zmienności czasowo-przestrzennej rolniczych okresów termicznych na Lubelszczyźnie w aspekcie obserwowanego wzrostu temperatury powietrza. W tym celu wykorzystano dane dotyczące średniej miesięcznej temperatury powietrza za okres 1981-2010 pochodzące z dziewięciu stacji meteorologicznych położonych na obszarze województwa lubelskiego (Bezek, Czesławice, Lublin-Felin, Puławy, Terespol, Tomaszów Lubelski, Uhrusk) i jego obrzeżach (Sandomierz i Siedlce). Na podstawie przeprowadzonych badań dla sześciu stacji stwierdzono istotny statystycznie wzrost średniej rocznej temperatury powietrza, którego następstwem była zmiana terminów początku i końca oraz długości analizowanych okresów termicznych. Obliczone w pracy długości okresów: gospodarczego, wegetacyjnego, intensywnej wegetacji oraz dojrzewania okazały się dłuższe w porównaniu do wyznaczonych przez innych autorów okresów termicznych dla wcześniejszych wieloleci. Skróceniu natomiast uległ okres pozawegetacyjny (zimowego spoczynku roślin) i termicznej zimy. Wiosną daty rozpoczęcia okresów termicznych były wcześniejsze, a daty zakończenia jesienią - późniejsze. W konsekwencji okres pozawegetacyjny oraz termiczna zima rozpoczynały się później i kończyły wcześniej.The paper presents the results of analysis of spatio-temporal variability of beginning dates, end dates and duration of agricultural thermal seasons in the Lublin Region in the context of the observed growth of air temperature. Time series of average monthly air temperatures from nine weather stations located in Lublin Voivodeship (Bezek, Czesławice, Lublin-Felin, Puławy, Terespol, Tomaszów Lubelski, Uhrusk) and on its perimeter (Sandomierz and Siedlce) for the years 1981-2010 were used in the analysis. Statistically significant growth of average yearly air temperature at six stations was detected. The consequences of this growth are shifts of the beginning and end dates of thermal seasons, and changes of their duration. Durations of farming period, growing season, intensive growing season and ripening period were found to be longer in comparison to the respective durations for the period before 1981. Non-growing seasons and thermal winter seasons were found to be shortening. Beginning dates of thermal seasons were earlier in spring and end dates were later in autumn. Consequently, non-growing seasons and thermal winter seasons began later and ended earlier

Niedobory i nadmiary opadów w okresie wegetacji ziemniaka późnego w województwie opolskim (1981–2010)

Celem pracy była ocena wielkości, częstości oraz trendów niedoborów i nadmiarów opadów w okresie wegetacji ziemniaka późnego w województwie opolskim w latach 1981–2010. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że w okresie wegetacji ziemniaka późnego w województwie opolskim średnia suma opadów w miesiącach od maja do września, była zbliżona do wielkości potrzeb opadowych tej rośliny. W analizowanym okresie najczęściej występowały warunki optymalne pod względem zabezpieczenia potrzeb opadowych we wszystkich miesiącach, z wyjątkiem sierpnia i września. W sierpniu dominowały warunki umiarkowanie suche i suche (44% przypadków), a we wrześniu umiarkowanie mokre i mokre (43% przypadków). Statystycznie istotny trend wzrostowy na poziomie α = 0,05 wystąpił tylko w przypadku nadmiernych opadów w lipcu w Głubczycach i słabszy na poziomie α = 0,1 w Łosiowie. W przypadku niedoborów słaby trend wzrostowy wystąpił tylko w czerwcu w Łosiowie. Mediany niedoborów opadu w kolejnych miesiącach wegetacji ziemniaka późnego przyjmowały wartości w zakresie od 13 mm w do 43 mm, natomiast mediany nadmiarów opadu od 22 mm do 49 mm. Stwierdzono, że największe spadki plonu ziemniaka występowały w warunkach dużych niedoborów opadu

Runoff formation in terms of changes in land use – Mściwojów water reservoir area/ Odpływ powierzchniowy w rejonie zbiornika wodnego Mściwojów w świetle planowanych zmian urbanistycznych

W artykule przedstawiono wielkość zmian odpływu powierzchniowego w wyniku przyszłych planowanych zmian użytkowania rolniczego zlewni. Badania prowadzono w obszarze Winnej Góry znajdującej się w miejscowości Mściwojów (województwo dolnośląskie) w zlewni zbiornika wodnego Mściwojów

Meso- and microclimatic conditions in the southern part of the Cracow-Częstochowa Upland

Pomiary i opracowania warunków mezo- i mikroklimatycznych w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej rozpoczęto w latach 60. XX w. Po 1990 r. badania te uległy zasadniczym zmianom: wprowadzono pomiary automatyczne, zorganizowano regularne pomiary (kampanie pomiarowe) w cyklu wieloletnim, rozszerzono zakres o pomiary składników bilansu promieniowania i elementów bilansu cieplnego. Umożliwiło to dokładniejsze rozpoznanie zróżnicowania klimatu lokalnego oraz nowe spojrzenie na waloryzację i typologię mezo- i mikroklimatu badanego terenu.In the southern part of the Cracow-Częstochowa Upland, the meso- and microclimatic research was started in the1960s. After 1990, automatic measurements were introduced, multi-annual measurements campaigns were organised, and the elements of the radiation balance and heat balance were included. It allowed better recognition of the local climate differentiation and a new approach to the valorisation and typology of the meso- and microclimates of the study area