Recenzja książki pt. Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, pod red. Piotra Pysza, Anny Grabskiej, Michała Moszyńskiego

Uniwersytet w Białymstoku5(71)23724

Changes in Informal Institutions in Poland and Transition Countries

The research paper presents institutional systems of economies in the following transforming countries: Poland, the Czech Republic, Hungary, Slovakia, Estonia, Lithuania, and Latvia. The article aims at indicating the changes which have taken place in informal institutions' structures since the early nineties. It also attempts to determine how informal institutions are supporting formal institutions. Heading towards building new institutional systems, transforming countries face a barrier of slowly evolving informal institutions. A mismatch between institutional structures can be noticed in transforming countries. Low level of trust in people, resistance to new ideas, strong attachment to traditional behavioural patterns and excessive role of “connections”, relatively low level of self-expression, high expectations towards the state and its welfare functions, and low social activity within the society, can be observed. The institutional changes in informal components have been presented using data from World Values Survey, CEPII and G.Hofstede research

Transition of Values and Entrepreneurial Attitudes of the Poles

http://www.annalesonline.uni.lodz.pl/archiwum/2014/2014_3_gruszewska_91_101.pdfPoland’s transformation occurs in individuals’ attitudes and behaviour. Several years ago, the entrepreneur in Poland was associated with corruption and borderline legal activities. Today, many entrepreneurs are looked upon as positive role models. Social acceptance of entrepreneurial attitudes in Poland is growing. Increased susceptibility to entrepreneurial behaviour in a society will increase the rate at which new businesses are established, enhancing market dynamics, and accelerating innovative changes. But in Poland entrepreneurs are not seen as a positive example, unlike in the United States. Willingness to take risks, self-expression and independence are not met with social acceptance, especially if rewarded with high incomes. The research undertaken by the author is aimed at analysing the essence of entrepreneurial attitudes and changes in the social acceptance of entrepreneurial behaviour

Dezintegracja w zinstytucjonalizowanym świecie

http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/EiP/article/viewFile/EiP.2011.003/493Żyjemy w świecie zinstytucjonalizowanym, w którym wszelkie działania uwarunkowane są normami, procedurami, zwyczajami. System instytucjonalny jest efektem dążenia ludzi do porządku, który zmniejsza koszty podejmowania decyzji i wszelkich działań gospodarczych oraz przyczynia się do wzrostu korzyści ekonomicznych. Nieustannie też odbywają się zmiany tego systemu: powstają nowe elementy układu lepiej pasujące do aktualnego stanu gospodarki, zastępujące poprzednie, które nie wykazały się wystarczającą sprawnością. Sprzeczność między instytucjami formalnymi i nieformalnymi może doprowadzić do burzenia istniejących rozwiązań (głownie formalnych). Ta dezintegracja jest jednak drogą ku integracji. Pozwala na stworzenie nowego układu, w którym stopniowo sprzeczności są usuwane. Przykładem takiego procesu jest transformacja ustrojowa w Polsce, gdzie po okresie sprzeczności instytucjonalnych wyłania się coraz sprawniej działający układ

Entrepreneurship of Poles in the light of changes in value systems

Poland’s transformation is occurring in individuals’ attitudes and behaviour. Several years ago, the entrepreneur was associated in Poland with corruption and borderline legal activities. Today, many entrepreneurs are looked upon as positive role models. Social acceptance of entrepreneurial attitudes in Poland is growing. Increased susceptibility to entrepreneurial behaviour in society will increase the rate at which new businesses are established, enhancing market dynamics and accelerating innovative changes. In Poland, however, entrepreneurs are not seen as a positive example, unlike in the United States. Willingness to take risks, selfexpression and independence are not met with social acceptance, especially if rewarded with high incomes. The research undertaken by the author is aimed at analysing the essence of entrepreneurial attitudes and changes in the social acceptance of entrepreneurial behaviour.Publication of English-language versions of the volumes of the “Annales. Ethics in Economic Life” financed through contract no. 501/1/P-DUN/2017 from the funds of the Ministry of Science and Higher Education devoted to the promotion of scholarship

Transformacja instytucji nieformalnych w Polsce

http://gospodarkanarodowa.sgh.waw.pl/p/gospodarka_narodowa_2012_03_04.pdfCelem artykułu było zbadanie zmian, jakie dokonały się w instytucjach nieformalnych w okresie transformacji systemowej w Polsce na tle innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej w latach 1989-2009. Ważna była również odpowiedź na pytania, na ile nieformalne składniki układu instytucjonalnego stanowiły odpowiedni grunt dla tworzonych instytucji formalnych oraz czy zmiany w instytucjach nieformalnych miały kierunek odpowiedni, by uzupełniały i wzmacniały działanie instytucji formalnych. Analizę porównawczą nieformalnych składników systemu instytucjonalnego oparto o badania systemów wartości (głównie prace R. Inglehardta i C. Welzela) oraz studia World Values Survey. Na podstawie badań można wyciągnąć następujące wnioski: a) wprowadzane w procesie transformacji systemowej zmiany instytucji formalnych nie były zgodne z nieformalnymi składnikami układu instytucjonalnego, b) w latach 1990-2009 w Polsce nastąpiła ewolucja instytucji nieformalnych, której przejawem była zmiana systemów wartości w kierunku zbieżnym ze zmianami obserwowanymi w krajach wysokorozwiniętych, c) najsilniejsze zmiany dotyczyły wzrostu wartości ekspresyjnych, a osłabienia zachowawczych, oraz d) nastąpił niewielki wzrost wskaźników wartości racjonalnych. Poziom racjonalizmu jest w Polsce niższy niż w innych krajach transformujących się, np. Czechach, Słowacji, Węgrzech. Jednocześnie mocno utrzymują się wartości tradycyjne, co należy uznać za jeden z przejawów niedopasowania nieformalnych do formalnych składników systemu instytucjonalnego (i tym samym nierównowagi instytucjonalnej)

Otwartość nauki. Czy to się opłaca?

Przedmiotem badań jest otwartość nauki widziana z perspektywy ekonomicznej. Za cel artykułu przyjęto próbę oceny efektywności otwartego dostępu do publikacji naukowych. Wymagało to identyfikacji korzyści i kosztów tego procesu oraz zaproponowania miary umożliwiającej zestawienie dwóch stron rachunku ekonomicznego. Przyjęto hipotezę, że otwartość publikacji naukowych przynosi korzyści pokrywające koszty. Analizy podjęte przez autorkę wykazały, że korzyści z publikowania w otwartym dostępie mają wymiar jakościowy. Do ich oceny możliwe jest zastosowanie jedynie prostych miar ilościowych (np. wskaźniki cytowalności). Strona kosztów może być przedstawiona wartościowo. Jednak ze względu na duże ich zróżnicowanie rodzajowe możliwe były tylko przybliżenia i szacunki. Do oceny opłacalności otwartego dostępu zastosowano miarę kosztochłonnoś[email protected] w BiałymstokuAltmetrics: A Manifesto, http://altmetrics.org/manifesto/ (dostęp:10.07.2023).Budapest Open Access Initiative, https://www.budapestopenaccessinitiative.org/boai-10-translations/polish (dostęp: 10.07.2023).Ciborowski R., Gruszewska E., Meredyk K., Podstawy rachunku efektywności inwestycji, Białystok 2001.Craig I.D. i in., Do Open Access Articles Have Greater Citation Impact? A Critical Review of the Literature, „Journal of Informetrics” 2007, t. 1(3), DOI: 10.1016/j.joi.2007.04.001 (dostęp: 19.07.2023).DOAJ, https://doaj.org (dostęp: 17.07.2023).Dorta-Gonzalez P., Dorta-Gonzalez M.I., Citation Differences Across Research Funding and Access Modalities, „The Journal of Academic Librarianship” 2023, t. 49(4), DOI: 10.1016/j.acalib.2023.102734 (dostęp: 27.07.2023).Draux H., Lucraft M., Walker J., Assessing the Open Access Effect For Hybrid Journals. White Paper, „Springer Nature” 2018, DOI: 10.6084/m9.figshare.6396290 (dostęp: 27.07.2023).Dzionek-Kozłowska J., Model homo oeconomicus. Geneza, ewolucja, wpływ na rzeczywistość gospodarczą, Łódź 2018.Emery Ch., Lucraft M., Morka A., Pyne R., The OA Effect: How Does Open Access Affect the Usage of Scholarly Books? White paper, „Springer Nature” 2017, DOI: 10.6084/m9.figshare.5559280.v1 (dostęp: 27.07.2023).Grochowski P., Michalewicz M., Ile płacimy za dostęp?, „Forum Akademickie” 2021, nr 7–8, https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-7-8-2021/ile-placimy-za-dostep/ (dostęp: 12.07.2023).Gruszewska E., Otwarta nauka. Realność czy fikcja, [w:] P. Chomik, H. Kościuch, J. Żochowska (red.), Biblioteki Podlasia i Polski północno-wschodniej – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Materiały z konferencji jubileuszowej z okazji 50-lecia Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia, Białystok, 15–16 listopada 2018 r., Białystok 2019, DOI: 10.15290/50lat-BU.2019.12 (dostęp: 27.07.2023).Guzy K., Otwarty dostęp – dylemat współczesnego naukowca, [w:] P. Korycińska (red.), Horyzonty informacji, Kraków 2021, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/276456 (dostęp: 15.07.2023).H2020 Programme Guidelines to the Rules on Open Access to Scientific Publications and Open Access to Research Data in Horizon 2020, https://ec.europa.eu/research/participants/data/ref/h2020/grants_manual/hi/oa_pilot/h2020-hi-oa-pilot-guide_en.pdf (dostęp: 27.07.2023).Heading for the Open Road: Costs and Benefits of Transitions in Scholarly Communications, Research Information Network, 7.04.2011, https://www.rluk.ac.uk/wp-content/uploads/2014/02/Heading-for-open-road-full-report.pdf (dostęp: 27.07.2023).Houghton J., Sheehan P., The Economic Impact of Enhanced Access to Research Findings, „Victoria University Working Paper” 2006, nr 23, https://vuir.vu.edu.au/472/1/wp23.pdf (dostęp: 12.07.2023).Houghton J., Steele C., Sheehan P., Research Communication Costs in Australia: Emerging Opportunities and Benefits, Australia’s Department of Education, Science and Training, 2006, DOI: 10.2139/ssrn.1003951 (dostęp: 27.07.2023).Kandiko Howson C.B., Coate K., de St. Croix T., Mid-Career Academic Women and the Prestige Economy, „Higher Education Research and Development” 2018, t. 37(3), DOI: 10.1080/07294360.2017.1411337 (dostęp: 10.07.2023).Kargol-Wasiluk A., Teoria dóbr publicznych a paradygmat ekonomii sektora publicznego, „Zarządzanie Publiczne” 2008, nr 3(5), http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-4560c004-8b9b-4ac5-8626-016fbc3aeac7/c/zp05-5.pdf (dostęp: 1.07.2023).Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Warszawa 2015, https://www.gov.pl/documents/1068557/1069061/20180413_Kierunki_rozwoju_OD_wersja_ostateczna.pdf (dostęp: 27.07.2023).Komunikat Ministra Edukacji i Nauki z dn. 17.07.2023 r. w sprawie wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych, https://www.gov.pl/attachment/44d6534c-dad9-4b08-ad0b-d5787fe3045f (dostęp: 15.07.2023).Komunikat Ministra Edukacji i Nauki z dn. 22.07.2021 r. w sprawie wykazu wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe, https://www.gov.pl/attachment/1feb29b3-5278-4366-86e9-f7dfa2b1b474 (dostęp: 15.07.2023).Kulczycki E., Korytkowski P., Otwarta nauka w świetle Polskiej Bibliografii Naukowej, 2020, DOI: 10.6084/m9.figshare.12204287 (dostęp: 10.07.2023).Kulczycki E., Otwarta nauka a komunikacja – perspektywa metateoretyczna, [w:] E. Kulczycki (red.), Komunikacja naukowa w humanistyce, Poznań 2017.Kulczycki E., Otwartość w ewaluacji nauki, IV Seminarium z cyklu Otwieranie nauki – praktyka i perspektywy, w: Wyzwania 2.0 dla bibliotek akademickich, Elsevier, BUW, 2019, https://konferencje.buw.uw.edu.pl/elsevier2019/pdf/ONPPIV2019/12112019/1_Elsevier-BUW-Warszawa_Kulczycki.pdf (dostęp: 27.07.2023).Kwiek M., Ekonomia prestiżu akademickiego. Ilościowe ujęcie najlepszych czasopism na przykładzie dziedziny badań nad szkolnictwem wyższym, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 2019, t. 1–2(53–54), DOI: 10.14746/nisw.2019.1-2 (dostęp: 27.07.2023).Lawrence S., Free Online Availability Substantially Increases a Paper’s Impact, „Nature” 2001, t. 411(6837), DOI: 10.1038/35079151 (dostęp: 7.07.2023).May Ch., Academic Publishing and Open Access: Costs, Benefits and Options for Publishing Research, „Politics” 2020, t. 40(1), DOI: 10.1177/0263395719858571 (dostęp: 27.07.2023).Nadolna B., Determinanty stosowania kosztów utraconych korzyści w analizie decyzyjnej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 2014, nr 827: Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 69, https://wneiz.pl/nauka_wneiz/frfu/70-2014/FRFU-70-95.pdf (dostęp: 10.07.2023).ROAD ISSN Portal; https://road.issn.org/ (dostęp: 16.07.2023).Ross-Hellauer T., Deppe A., Schmidt B., Survey on Open Peer Review: Attitudes and Experience Amongst Editors, Authors and Reviewers, „PLoS ONE” 2017, t. 12(12), https://journals.plos.org/plosone/article/file?id=10.1371/journal.pone.0189311&type=printable (dostęp: 19.07.2023).Saravudecha Ch. i in., Hybrid Gold Open Access Citation Advantage in Clinical Medicine: Analysis of Hybrid Journals in the Web of Science, „Publications” 2023, nr 11(2), DOI: 10.3390/publications11020021 (dostęp: 27.07.2023).Swan A., The Costs and Benefits to the Research Community of Open Access: A Briefing Paper, „PASTEUR4OA” 2016, https://zenodo.org/record/51867/files/9_Costs_of_OA_final.pdf?download=1 (dostęp: 9.07.2023).Szczęsny P., Otwarta nauka: czyli dobre praktyki uczonych, Toruń 2013, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/75283/edition/81340/content (dostęp: 10.07.2023).Wheeler J. i in., Impact Factions: Assessing the Citation Impact of Different Types of Open Access Repositories, „Scientometrics” 2022, t. 127, DOI: 10.1007/s11192-022-04467-7 (dostęp: 27.07.2023).Wolfram D. i in., Open Peer Review: Promoting Transparency in Open Science, „Scientometrics” 2020, t. 125, DOI: 10.1007/s11192-020-03488-4 (dostęp: 27.07.2023).Wolne licencje w nauce. Instrukcja, Biblioteka Otwartej Nauki, 2013, https://centrumcyfrowe.pl/czytelnia/wolne-licencje-w-nauce-instrukcja-premiera-publikacji/ (dostęp: 10.07.2023).Wróblewski A.K., Nie wszystko, co się liczy, da się policzyć…, „Nauka” 2017, nr 1.Zarządzenie nr 38/2020 Dyrektora Narodowego Centrum Nauki w sprawie ustalenia Polityki Narodowego Centrum Nauki dotyczącej otwartego dostępu do publikacji, https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/zarzadzenia-dyrektora/zarzadzenieDyr-38_2020.pdf#page=2 (dostęp: 27.07.2023).335

Ekonomiczne aspekty praw własności. Perspektywa instytucjonalna

Uniwersytet w Białymstoku436

Open science. Reality or fiction

Przedmiotem badań jest otwartość nauki widziana z perspektywy ekonomicznej. Za cel artykułu przyjęto odpowiedź na pytanie: jaki jest obecnie stopień otwartości nauki (zwłaszcza nauki w Polsce) oraz jakie są możliwości jej pełnego otwarcia. Przyjęto hipotezę, że poziom otwartości nauki w Polsce jest niski i stanowi ograniczenie na drodze jej rozwoju. Poddano również analizie bariery na drodze do zwiększenia otwartości oraz wskazano skutki niewystarczającego, zdaniem autora, poziomu otwarcia. Analizy podjęte przez autora wykazały, że otwarty dostęp do zasobów nauki jest niezbędnym warunkiem jej rozwoju. Niezbędne jest opracowanie i konsekwentne przeprowadzenie strategii upowszechnienia otwartego dostępu.The object of research is the openness of science from an economic perspective. The aim of the article is to answer the question: what is the current degree of openness of science (especially in Poland) and what are the possibilities of its full opening. It is assumed that the level of openness of science in Poland is low and it constitutes a limitation to the development of science. Barriers to increasing openness are also analyzed, and the implications of an insufficient level of openness are indicated. Analysis carried out by the author have shown that open access to scientific resources is a necessary condition for its development. It is essential to develop and consistently implement a strategy for the universalisation of open [email protected] w BiałymstokuAccess to and Preservation of Scientific Information in Europe. Report on the Implementation of Commission Recommendation C(2012) 4890 final. Brussels 2018.Bednarek-Michalska B.: W Polsce mamy już prawie 6 mln zasobów cyfrowych online. 2019. Tryb dostępu: https://uwolnijnauke.pl/w-polsce-mamy-juz-prawie-6-mln-zasobow-cyfrowych-online/ [20 lutego 2019].Boehlke J.: Własność w świetle ekonomicznej analizy prawa. „Ekonomia i prawo” 2007, nr 3, s. 69-83.Budapest Open Access Initiative. Tryb dostępu: https://www.budapestopenaccessinitiative.org/boai-10-translations/polish [25 stycznia 2019].DOAJ. Tryb dostępu: https://doaj.org [18 września 2019].Dudek K. J.: Sieci wiedzy. Teoria zarządzania między nauką a praktyką. Kraków 2018.Fijor J. M.: Czy dobra publiczne są naprawdę publiczne? „Studia Ekonomiczne” Nr 1(68) (2011), s. 87-100.Gruszewska E.: Instytucje a proces tworzenia kapitału w Polsce. Białystok 2013.Kargol-Wasiluk A.: Teoria dóbr publicznych a paradygmat ekonomii sektora publicznego. „Zarządzanie Publiczne” 2008, nr 3(5), s. 91-117.Kleiber M.: Mądra Polska. Warszawa 2015.Kulczycki E.: Stan praktyk publikacyjnych polskich czasopism naukowych w 2017 roku. (2018). Tryb dostępu: https://depot.ceon.pl/handle/123456789/15618?show=full [20 grudnia 2018].Kuźnar A. E.: Międzynarodowy handel produktami wiedzy. Warszawa 2017.Kwiatkowski S.: Teoria dóbr publicznych i rynkowe mechanizmy ich produkcji. W: Pod prąd głównego nurtu ekonomii. Red. M. Machaj. Warszawa 2017, s. 95-119.OpenDOAR Statistics. Tryb dostępu: http://v2.sherpa.ac.uk/view/repository_visualisations/1.html [10 lutego 2019].Poskrobko B.: Nauka o kreowaniu wiedzy. Podręcznik kreatywnego naukowca i menedżera. Warszawa 2017.ROAD ISSN Portal. Tryb dostępu: https://road.issn.org/ [16 września 2019].Samuelson P. A., Nordhaus W. D.: Ekonomia. T. 1. Warszawa 2004.Słownik języka polskiego. Red. W. Doroszewski. Tryb dostępu: https://sjp.pwn.pl/szukaj/otwartość.html [20 stycznia 2019].Spychalski G.: Zarys historii myśli ekonomicznej. Łódź 2001.The State of OA: A large-scale analysis of the prevalence and impact of Open Access articles. 2017. Tryb dostępu: https://doi.org/10.7287/peerj.preprints. 3119v1 [20 grudnia 2018].Stiglitz J. E.: Ekonomia sektora publicznego. Warszawa 2013.Szczęsny P.: Otwarta nauka czyli dobre praktyki uczonych. Toruń 2013.18319