Kraj privatizacije i posledice po razvoj

Neoliberalni koncept ekonomskog sistema u Srbiji je kreiran krajem 2000 godine i sprovodi se većpunih 8 godina. Koncept se zasniva na: sveopštoj ekonomskoj liberalizaciji, deregulaciji i privatizaciji uz monetarnu stabilnost, obuzdavanje inflacije, i žrtvovanje zaposlenosti.U periodu nakon započinjanja „nove“ neoliberalne koncepcije „šok terapije“, a posle ekonomskih sankcija od 2001. godine ostvareni su sledeći rezultati: Stanje ekonomije, mereno rastom BDP-a u periodu 2001-2008 godina od 4,5% do 7,1% godišnje daje nepotpunu sliku o ekonomskom rastu. Domaći proizvod u 2007. godini ne dostiže ni 80% onog iz 1989. godine. Ukupan spoljni dug zemlje, kako javni tako i privatni, u poslednjih 8 godina beleži permanentan rast i iznosi realno blizu 22 milijardi €, preteći da zemlju dovede u poziciju pre, Argentinskog ili sada Grčkog dužničkog scenarija. U periodu od 1991. godine pa do danas, Srbija se nalazi u procesu potpune deindustrijalizacije. Bankarski sektor u Srbiji je, meren vlasničkom strukturom kapitala banaka je sa blizu 80% u rukama stranog kapitala. Privatizacija u Srbiji je koncipirana na ideologiji kritike „insajderske“ identifikacije svojinskih prava i uvođenje modela rasprodaje. Privatizacija je morala biti neuspešna, jer se bazirala na pogrešnom pristupu po kome su favorizovani državni prihodi od privatizacije, a žrtvovan ekonomski razvoj i održavanje nivoa zaposlenosti. Najveće žrtve privatizacije su nezaposlenost i zarade. Izmenama u metodologiji evidentiranja, praćenja i anketiranja nezaposlenih lica u Srbiji posle 2004. godine stvorena je ublažena slika broja lica koja su nezaposlena, pa se nezaposlenost iskazuje u iznosu od oko 19%, a de facto je preko 30%. Kreatori ekonomske politike uz podršku eksperata MMF i Svetske banke, kao recept ekonomske stabilnosti, propovedaju ograničavanje rasta zarada. Takva politika podstiče „gazde“ u domaćim kompanijama, da u ime „štednje i opstanka“ ,ograničavaju nivo zarada do mizernih minimuma, neplaćanja zarada i izbegavanja plaćanja poreza i doprinosa na zarade. Neophodno je u empirijskoj ravni vođenja ekonomske politike odustati od vere u svemoćno tržište i tražiti rešenja u modelu socijalno – tržišnog sistema i participacije zaposlenih u upravljanju

Neoliberalna doktrina i ekonomska politika u Srbiji

Ekonomska politika u Srbiji u poslednjih petnaest godina koncipirana je i sprovođena dominantno na doktrinarnim postulatima neoliberalističke ekonomske doktrine. Državni intervecionizam koji se s vremena na vreme pojavljivao temeljio se i danas temelji ne na Kenzijanizmu nego na neolibealnoj koncepciji ublažavanja negativnih efekata ekonomskih kriza kroz intervencije u fiskalnoj i monetarnoj ravni. Strategija ekonomske politike se zasnivala, a i dalje zasniva na sprovođenju modela potpune privatizacije, deregulacije i liberalizacije. Povlačenje države iz neposredne ekonomske aktivnosti kroz vlasništvo nad preduzećima opravdava se a priori njenom ekonomskom neefikasnošću. Istovremeno polazi se od pretpostavke da će privatna svojina po automatizmu sa uspostavljanjem liberalnog samoregulišićeg tržišta faktora proizvodnje, dovesti do ekonomskog rasta, razvoja a samim tim i do optimalnog nivoa zaposlenosti. Ekonomska teorija, naročito njen kritički deo, nema preciznu i jasniju koncepciju u vezi sa potrebama, uslovima i pretpostavkama održavanja državne svojine u realnom sektoru. Povlačenje države iz realnog sektora opravdava se negativnim efektima uplitanja političkog faktora u upravljanju raspoloživim resursima. Istovremeno polazi se od hipoteze da privatni sektor i privlačenje stranih investitora može rešiti ekonomske i socijalne probleme Srbije. Samoregulišuće tržište uz pogrešno koncipiranu ulogu države u sprovođenju ekonomske politike u Srbiji, beleži negativne rezultate. Rezultati do sada vođene ekonomske politike temeljene na doktrini neliberalizma su neodrživi: industrijska proizvodnja je zanemarena, rast domaćeg bruto proizvoda je nedovoljan, nezaposlenost i spoljna zaduženost su visoki, a rast siromaštva permanentan

Slom industrijskog sektora u Srbiji: postoje li šanse za reindustrijalizaciju

Industrija u Srbiji u poslednjih pet decenija, od 1960. do zaključno sa 2012. godinom, imala je dva međusobno sasvim suprotstavljena toka. Prvi period od 1960. do 1990. godine pokazao je izuzetan trend rasta. U uslovima nasleđenim od prethodne Jugoslavije , industrijski sektor je imao polaznu nisku osnovicu. Odvijao se, nakon početnog posleratnog centralizma i etatizma, u okviru socijalističkog samoupravnog sistema, koji je bio jedna specifična mešavina socijalno tržišne ekonomije, zasnovane na društvenoj svojini kao dominantnom obliku svojine. U tom periodu Srbija kao republika u okviru SFRJ je doživela preporod od dominantno agrarne, u srednje razvijenu industrijsku zemlju. U ovom periodu, industrijska proizvodnja imala je prosečnu stopu rasta od preko 7%. Drugi period od 1990. godine je period deindustrijalizacije, koji traje i danas. Naša analiza obuhvata period zaključno sa 2012. godinom. Ova faza deindustrijalizacije, traje i dalje, s tim što je zaustavljen pad industrije na 40% od nivoa koji je imala 1989. godine, kao godine koja je prethodila periodu tranzicije iz tržišnog socijalizma u liberalni kapitalizam. Pitanjima problema industrijskog sektora, nauka i ekonomska politika u Srbiji su se počele baviti tek onda kada je postalo očito da je ovaj sektor ekonomski degradiran, te da nije moguće ostvarivati ekonomski rast i razvoj zemlje na bazi rastućeg uslužnog i finansijskog sektora ekonomije. Deo nauke se ponovo počeo vraćati starim modelima ekonomskog rasta i razvoja koji u središte pažnje postavljaju problem proizvodnje i izvoza razmenjivih dobara, odnosno fizičkih dobara, to jest roba. Nakon 2010. godine, pored ranijih sporadičnih i pojedinačnih kritika modela ekonomskog razvoja Srbije, ponovo se u središte pažnje postavlja pitanje stanja industrijskog sektora i nužnosti njegove revitalizacije, odnosno razvoja novog industrijskog sektora u Srbiji. Tokom 2010. godine je izrađena Strategiju i politiku razvoja industrije Republike Srbije od 2011. do 2020. godine. Zatim je na istim polazištima od strane dominantno neoliberalnih ekonomskih eksperata izrađen „Postkrizni model ekonomskog rasta i razvoja Srbije 2011-2020“. U 2013. godini stručnoj i naučnoj javnosti ponuđen je treći dokument pod nazivom: „Nacrt strategije reindustrijalizacije Srbije“ koji je izradila radna grupa za reindustrijalizaciju u okviru Nacionalnog saveta za privredni oporavak Vlade Republike Srbije. Navedene koncepcije imaju jednu zajedničku osobinu, verno su i celovito interpretirale statističke podatke koji pokazuju slom indutrijskog sektora. Poslednji predstavljeni dokument, „Nacrt strategije..“ za razliku od prva dva dokumenta, u fokus kritike postavlja sumnju u sposobnost „skrivene ruke tržišta“ da reši probleme industrijskog propadanja izaostaanja Srbije. Ni jedan od dosadašnjih pristupa ne daje jasniju koncepciju revitalizacije industrijskog sektora u novim uslovima globalizacije svetskih ekonomskih tokova, posebno ne daju odgovor na pitanje o izvorima akumulacije koja bi bila upotrebljena za investiranje u razvoj industrijskog sektora. Autor u radu izlaže koncepciju po kojoj reformisana, odgovorna i razvojno usmerena ekonomska politika države u budućnosti mora da preuzme poluge razvoja industrije u Srbiji, imajući u vidu neuspehe tržišne samoregulacije i privatnog sektora. Za dalja temeljitija istraživanja ostaje izazov traganja za odgovore na pitanje u kom pravcu trend industrijske proizvodnje bi se kretao uz pretpostavku da nije došlo do sloma i dezintegracije prethodne Jugoslavije, te da li bi preovlađujuća teorija neoliberalnog kapitalizma, i na toj teoriji i ideologiji konstituisana ekonomska politika, imala manje negativne posledice po industrijski razvoj uz pretpostavku da se nisu dogodili ratni sukobi, međunarodne sankcije i pogrešno postavljena promena svojinske strukture

Anaesthesiological problems in children with congenital laryngeal stenosis

Congenital laryngeal stenosis is a rare condition, which can be diagnosed in the early neonatal period. Manifest stenosis can be life threatening. Severe ("critical") types of stenosis require securing an adequate airway just after the birth, as well as early tracheotomy as a life-saving procedure. This paper presents a case report of a preterm newborn with severe laryngeal stenosis diagnosed at birth. It was not possible to secure the airway even with endotracheal tubes of the smallest diameter, thus a laryngeal mask (LMA) was placed to provide adequate ventilation and oxygenation. Anaesthesia was administered in the same way during the tracheotomy procedure, which was performed in the earliest hours of the baby\u27s life

Determination and compensation of external costs in Serbia as parameter of sustainable management

The external costs and their inclusion, as a correction factor, to the calculation of the commercial effects of the companies, at micro level, respectively the negative impact of unsustainable use of natural environment at the macro level, still represents the research challenge. The marginalization of external costs leads to maximizing the benefits and profits for market actors whose target function is to maximize profits. Instead of presenting an analysis of examples of companies that do not bear the costs of externalities, in this chapter we have presented the clear case of exploitation of natural resources - phosphates from islands Ocean and Naurua in Polynesia during the first half of the twentieth century. The empirical case of exploitation of natural capital from the above islands is de facto complete and simple model that accurately shows the non-inclusion problem of negative externalities in the calculation of economic efficiency. Analogous to this example, the chapter defines a model of sustainable development, where the empirical data on changes in GDP growth in Serbia in the period: 2002-2011 served as a base values on which the assumed correction of external costs was applied. The results show the viability of the economic and ecological development in the framework of these assumptions. We defined the external costs or social costs of externalities as "the costs of nature", and they are structured so that they make the sum of losses of the environment due to exploitation of non-renewable resources, pollution and the necessary investments for the elimination of pollution costs

Koncentracija tržišne moći kao izraz nesavršenosti tržišta

Savršeno konkurentsko tržište je samo ideal liberalne ekonomske teorije, kao što je uostalom sveopšti državni intervencioniizam bio ideal ekonomske prakse centralno planske ekonomije. Konkurentsko tržište, po svojoj prirodi konkurentske borbe između učesnika na tržištu rađa tendenciju kartelizacije, oligopola i monopola. Metodološki postupci za utvrđivanje ograničavanja tržišne konkurencije se baziraju uglavnom na statističkim postupcima i postupcima izvođenja koeficijenata nejednakosti. Antimonopolska regulatorna tela najčešće u utvrđivanju ograničavanja konkurencije, ili stvaranja monopolskih tržišnih struktura primenjuju Herfindahl Hirschmanov indeks kvadriranja tržišnih udela učesnika na tržištu. Ovaj metodološki postupak se najčešće primenjuje u slučajevima rešavanja po zahtevima kompanija da izvrše kupovinu, ili spajanje kompanija. Međutim, on sam nije dovoljan za izvođenje dokaza o postojanju monopola. Monopolska zloupotreba tržišne pozicije, naročito kartelizacija i oligopolska tržišna struktura se teško dokazuju u «običnim» sektorima privrede gde ne postoji pozicija prirodnog monopola, ili zaštićenih tehnoloških inovacija. Jedan od «običnih» sektora je sektor trgovine na malo, koji usled izražene koncentracije u pojedinim zemljama, pa i u Srbiji u poslednjim godinama predstavlja predmet stručnih analiza i sporova. Istraživanje prezentirano u ovom radu pokazuje da u sektoru nespecijalizovane trgovine na malo u Srbiji ne postoje klasična monopolska tržišna struktura. Međutim, odvija se proces koncentracije koji ukazuje na aspekte nevoljne kartelizacije u odnosima između proizvodnih i trgovinskih kompanija. U tom procesu korist,i na kratak, rok ostvaruju potrošači, gubitnici su mali trgovinski lanci i trgovačke radnje, kao i sama proizvodna preduzeća

Value of agricultural land as natural resource

For some of the natural resources, productive economic use in the function of development is conditioned by monetary investments and technological innovations. The change of ownership rights over natural resources, especially agricultural land as a natural capital asset is specific, because natural resources represent the national wealth of the countries in which they are located. This paper presents the approach by which the market prices of agricultural land are formed indirectly on the basis of the volatility of market prices of the products arising from the exploitation of natural capital assets. The paper contains the empirical analysis of the prices of agricultural land in Serbia. Protected natural resources, as special forms of natural capital assets, do not have market value, and indirect evaluation is based on hedonistic models as well as the expenditure models to cover the costs of protection and readiness to pay for the maintenance of biodiversity

Ekonomija neobnovljivih resursa i društvena korisnost

U radu je predstavljena ekonomija neobnovljivih izvora koju je postavio Hotelling (1931). Prikazana je funkcija korisnosti koja obuhvata tržišna i netržišna dobra, odnosno potrošnju tih dobara nekog pojedinca. Na primeru iz istorije predstavljen je slučaj eksploatacije prirodnih resursa – fosfata sa ostrva Okean i Naurua u Polineziji tokom prve polovine XX veka koje je opisao Ponting (1993). Pokazano je da marginalizacijom eksternih troškova dolazi do maksimiziranja koristi, odnosno profita za tržišne aktere čija ciljna funkcija je maksimiziranje profita. Sagledan je efekat malih poreza na društvenu korisnost koju je uveo Hotelling (1931). Pokazano je da će čak i mala naknada na monopolski resurs značajno umanjiti društvenu korisnost. Društveno blagostanje se kvantitativno može iskazati rastom BDP-a. Na podacima za Srbiju u period: 2002-2011, pokazano je da promenljiva BDP zadovoljava polinomijalni oblik šestog stepena

Foreign direct investments and economic trends in Serbia

The suspension of economic sanctions and the liberalization of Serbian economic system after the year 2000 led to free space for foreign direct investment. The delay, caused by economic sanctions, in opening the country towards the environment for more than ten years have a great impact to modest growth of foreign direct investment in the period 2001-2007. The presence of financial and global economic crisis in mid-2008 was decelerating, and particularly in future would influence on, the poor intensity of investment inflow in Serbian economy. The total foreign investments were dominantly realized through buying off state-owned and social companies. Therefore, the investment growth effects were not noticed considerately in export growth, employment rate increase, and trade deficit decrease. The expectations that the privatization economic policy, as one of the key economic policy factors, together with deregulation and liberalization, will assure the overall economic prosperity were unreal

Natural resources and their impact on the development of Serbia

The paper describes in detail the characteristics and significance of three Special Nature Reserve (SNR) in Serbia: Zasavica, Uvac and Stari Begej – Carska Bara. In particular, it is emphasized the natural resources of each of the reserves, as well as their importance and significance in the development of Serbia. For the purposes of this research, it was carried out surveys of the population and visitors in all three areas of the SNR. The subject of our research, protected natural resources and values, and their impact on the development of Serbia were observed in terms of the relationship of economy and ecology. The principal aim was to identify the value attitudes of the population and visitors in relation to the protection and special values that are located within protected natural areas. The paper presents the results of the comparative analysis of the population and visitors surveys for these three SNR. Our results pointed out the key problems faced by the SNR in Serbia during the conservation of the natural resources values, their protection, management, and projection of their future. The key investigative findings of our study are related to the fact that natural resources, located within the three reserves, are so important, that it «cannot be expressed in money», that the states needs to fund the reserve survival, and finally that privatisation or sale of any of these SNRs should not be carried out