Institut ekonomskih nauka; Beogradska bankarska akademija, Fakultet za bankarstvo, osiguranje i finansije
Abstract
Industrija u Srbiji u poslednjih pet decenija, od 1960. do zaključno sa 2012. godinom, imala je dva međusobno sasvim suprotstavljena toka. Prvi period od 1960. do 1990. godine pokazao je izuzetan trend rasta. U uslovima nasleđenim od prethodne Jugoslavije , industrijski sektor je imao polaznu nisku osnovicu. Odvijao se, nakon početnog posleratnog centralizma i etatizma, u okviru socijalističkog samoupravnog sistema, koji je bio jedna specifična mešavina socijalno tržišne ekonomije, zasnovane na društvenoj svojini kao dominantnom obliku svojine. U tom periodu Srbija kao republika u okviru SFRJ je doživela preporod od dominantno agrarne, u srednje razvijenu industrijsku zemlju. U ovom periodu, industrijska proizvodnja imala je prosečnu stopu rasta od preko 7%. Drugi period od 1990. godine je period deindustrijalizacije, koji traje i danas. Naša analiza obuhvata period zaključno sa 2012. godinom. Ova faza deindustrijalizacije, traje i dalje, s tim što je zaustavljen pad industrije na 40% od nivoa koji je imala 1989. godine, kao godine koja je prethodila periodu tranzicije iz tržišnog socijalizma u liberalni kapitalizam. Pitanjima problema industrijskog sektora, nauka i ekonomska politika u Srbiji su se počele baviti tek onda kada je postalo očito da je ovaj sektor ekonomski degradiran, te da nije moguće ostvarivati ekonomski rast i razvoj zemlje na bazi rastućeg uslužnog i finansijskog sektora ekonomije. Deo nauke se ponovo počeo vraćati starim modelima ekonomskog rasta i razvoja koji u središte pažnje postavljaju problem proizvodnje i izvoza razmenjivih dobara, odnosno fizičkih dobara, to jest roba. Nakon 2010. godine, pored ranijih sporadičnih i pojedinačnih kritika modela ekonomskog razvoja Srbije, ponovo se u središte pažnje postavlja pitanje stanja industrijskog sektora i nužnosti njegove revitalizacije, odnosno razvoja novog industrijskog sektora u Srbiji. Tokom 2010. godine je izrađena Strategiju i politiku razvoja industrije Republike Srbije od 2011. do 2020. godine. Zatim je na istim polazištima od strane dominantno neoliberalnih ekonomskih eksperata izrađen „Postkrizni model ekonomskog rasta i razvoja Srbije 2011-2020“. U 2013. godini stručnoj i naučnoj javnosti ponuđen je treći dokument pod nazivom: „Nacrt strategije reindustrijalizacije Srbije“ koji je izradila radna grupa za reindustrijalizaciju u okviru Nacionalnog saveta za privredni oporavak Vlade Republike Srbije. Navedene koncepcije imaju jednu zajedničku osobinu, verno su i celovito interpretirale statističke podatke koji pokazuju slom indutrijskog sektora. Poslednji predstavljeni dokument, „Nacrt strategije..“ za razliku od prva dva dokumenta, u fokus kritike postavlja sumnju u sposobnost „skrivene ruke tržišta“ da reši probleme industrijskog propadanja izaostaanja Srbije. Ni jedan od dosadašnjih pristupa ne daje jasniju koncepciju revitalizacije industrijskog sektora u novim uslovima globalizacije svetskih ekonomskih tokova, posebno ne daju odgovor na pitanje o izvorima akumulacije koja bi bila upotrebljena za investiranje u razvoj industrijskog sektora. Autor u radu izlaže koncepciju po kojoj reformisana, odgovorna i razvojno usmerena ekonomska politika države u budućnosti mora da preuzme poluge razvoja industrije u Srbiji, imajući u vidu neuspehe tržišne samoregulacije i privatnog sektora. Za dalja temeljitija istraživanja ostaje izazov traganja za odgovore na pitanje u kom pravcu trend industrijske proizvodnje bi se kretao uz pretpostavku da nije došlo do sloma i dezintegracije prethodne Jugoslavije, te da li bi preovlađujuća teorija neoliberalnog kapitalizma, i na toj teoriji i ideologiji konstituisana ekonomska politika, imala manje negativne posledice po industrijski razvoj uz pretpostavku da se nisu dogodili ratni sukobi, međunarodne sankcije i pogrešno postavljena promena svojinske strukture
