Being – Space – Soul. Hegel’s Thematization of Space as Abstract Universality

Helenski filozofi ne poznaju fenomen prostora kao apstrakcije, nego samo mjesta kao potpuno ispunjenog prostora, događajnosti onoga hic kojoj odgovara događajnost onoga nunc. Tek novovjekovna filozofija i Newtonova tematizacija omogućuju apstraktno određenje prostora. U Kantovoj filozofiji samorazumljivi objektivitet njutnovskog prostora transformira se u apriorni subjektivitet prostora kao čiste forme čulnosti. Za Hegela prostor je čista apstrakcija, prvo određenje prirode. Autorica nastoji rasvijetliti Hegelovo razumijevanje prostora po analogiji s bitkom kao prvim momentom znanosti logike te dušom kao prvim momentom filozofije duha. Bitak, prostor i duša označavaju prve apstrakcije u kojima je pod paradigmom čiste nužnosti in nuce sadržana čitava kategoričnost slobode. Filozofija prirode započinje pojmom prostora, a završava pojmom roda, otkrivajući slobodu kao vlastiti supstrat. Time se omogućuje čistoj apstraktnosti prostora da se kao res extensa iz sebe razvije u konkreciju res cogitans.Hellenic philosophers were not familiar with the phenomenon of space as an abstraction, but only of place as a completely occupied space. Newton’s thematization and Modern philosophy had for the very first time allowed the abstract determination of space and time. In Kant’s philosophy, self­evident objectivity of Newtonian space is transformed into a priori subjectivity of space as pure form of intuition. For Hegel, space is a pure abstraction, the very first determination of nature. The author examines Hegel’s understanding of space in analogy to being as the first moment of science of logic and soul as the first moment of philosophy of spirit. Being, space and soul designate first abstractions which – by the paradigm of pure necessity – contain the whole categoriality of freedom. Philosophy of nature begins with concept of space and ends in process of the genus, discovering the freedom as its very substrate. That allows for pure abstractness of space as res extensa to develop into concreteness of res cogitans

Modernity and Contemporaneity

Modernity and Contemporaneity is the 3rd volume in the Hellenic-Serbian Philosophical Dialogue Series, a project that was initiated as an emphatic token of the will and commitment to establish permanent and fruitful collaboration between two strongly bonded Departments of Philosophy, this of the National and Kapodistrian University of Athens, and that of the University of Novi Sad respectively. This collaboration was founded from the very beginning upon friendship, mutual respect and strong engagement, as well us upon our firm resolution to establish a solid continuity in the editing project. The publication of this volume allows us to entertain feelings of contentment and confidence that this objective of the project has been accomplished.Publishe

Human rightism: Rousseauian or Anti-Rousseauian Heritage?

Autorica nastoji pokazati da su suvremene rasprave o ljudskim pravima i borbe za njihovo ostvarenje umnogome različite od Rousseauovih intencija, premda se upravo njega smatra jednim od rodonačelnika modernog koncepta borbe za prava čovjeka. Prvi argument u prilog toj tezi ogleda se u činjenici da suvremeni svijet poznaje ljudska prava prije svega u formi političke korektnosti i transformacije prava čovjeka u prava određenih grupa ljudi, čime se zamagljuje izvorni smisao Rousseauovog stava o čovjeku koji se rađa slobodan a svuda je u okovima (to više nije čovjek nego žena, dijete, veteran, osoba s posebnim potrebama, pripadnik LGBT populacije, etc.). Drugi i svakako problematičniji argument jest mogućnost da se rousseauovski »povratak prirodi« protumači kao upravo suprotan suvremenim tendencijama proširenja opsega ljudskih prava, budući da tek civilizacijski napredak uopće čini mogućim nešto poput »prava obespravljenih«.The author tends to show that contemporary discussions on human rights and fights for their realization are significantly different from Rousseau’s intentions, although he is considered to be one of the main founders of modern concept of the fight for human rights. The first argument in favour of that thesis is seen in fact that contemporary world comprehends human rights primarily in forms of “political correctness” and transformation of rights of the man into the rights of specific groups of people. In such a way, the original meaning of Rousseau’s claim that “man is born free and everywhere he is in chains” is blurred (it is no longer man, but female, child, veteran, person with special needs, member of LGBT community etc.). Second – and definitely more problematic argument – is possibility to interpret Rousseauian “return to nature” as directly opposite to contemporary tendencies toward expanding the volume of human rights, since only the civilization progress makes even possible something like “the rights of the disenfranchised”

Pojam slobode u filozofiji nemačkog idealizma

Predmet istraživanja određen je kao poimanje slobode u filozofiji nemačkog idealizma. Osnovna pretpostavka izražena je u uverenju da filozofije Kanta, Fihtea, Šelinga i Hegela predstavljaju sisteme slobode. Razlaganje svakog od tih sistema u njihovoj kompleksnosti izloženo je sa stanovišta Hegelove koncepcije, odnosno, s pozicije koja u Hegelovoj filozofiji prepoznaje vrhunac i dovršenje filozofije nemačkog idealizma. To podrazumeva da se u Hegelovom sistemu slobode sintetišu i ukidaju (Aufhebung) sistemi slobode njegovih prethodnika. Hegelovo poimanje slobode može se razložiti u tri temeljne ravni: ontologičkoj, praktičkoj i filozofsko-povesnoj. Taj je interpretacijski ključ primenjen i na filozofije Kanta, Fihtea i Šelinga. Rezultat preduzetog istraživanja ogleda se u uvidu u nužnost misaonog razvoja pojma i problema slobode u okviru razmatranih filozofskih projekata. U prvom koraku se pokazuje da samorazumevanje filozofije kao filozofije slobode počinje s Kantovom tematizacijom primata praktičkog uma. Fihteova filozofija, s jedne strane, predstavlja dovršenje Kantove, dok – s druge strane – slobodu prepoznaje kao početak, a ne tek rezultat. U Šelingovoj filozofiji se aporetičnost Kant-Fihteovog zasnivanja slobode kreće ka složenom odnosu posredovanja slobode i nužnosti. Napokon, Hegelov sistem se pokazuje kao totalitet slobode, u kome je čitav kategorijalitet filozofije uopšte određen kao totalitet duha, što znači: slobode