Różnorodność szkolnictwa wyższego w Niemczech: struktura dualna

Using the example of the relatively constant - according to the author - dual structure of the higher education institutions (universities and higher vocational institutions - Fachhochschulen) the more general conclusions, that can be drawn from the German experiences for the concept of the diversification of the higher education structure are presented. The discerning analysis of the transformations of the relations between the social environment and the education system, which formed the ground of different quality for the interest in the vocational education since the late fifties through the middle of seventies and since the middle of seventies over today, constitutes the background of the analysis. The author presents the uniqueness of the vocational studies by comparing the solutions to the same problems in both education sectors, among others: the accessibility issue, the structural, organizational and curricula differentiation between universities and vocational institutions of higher education. Also, he pays attention to the factors influencing the social image of the Fachhochschulen, which are less known than universities, that are shaped by the history and fixed by the tradition. To this fact, among others, as there is no interest in the factual information, based on the systematic studies of the new education sector, the author attributes the frequently exaggerated positive opinions regarding Fachhochschulen, i.e/graduates employment opportunities. One of the final paragraphs presents the direction of the higher education transformation and the development of the higher vocational education sector in the Eastern region of the country. The article ends up with the international comparisons; the author emphasizes the similarities and the basic diversities between systems based on the two-type structure, pointing out the factors which promote the stabilization of the structure on the one hand, and, the attempts to reduce the discrepancies between universities and higher vocational institutions on the other hand.Na przykładzie relatywnie trwałej - w ocenie Autora - struktury dualnej szkolnictwa wyższego w Niemczech (uniwersytety i wyższe szkoły zawodowe - Fachhochschulen) przedstawione zostały ogólniejsze wnioski, jakie z niemieckich doświadczeń wynikają dla koncepcji różnicowania struktur szkolnictwa wyższego. Tłem do rozważań jest wnikliwa analiza przemian, które wystąpiły w ciągu ostatniego trzydziestolecia w relacjach między otoczeniem społecznym a systemami edukacji, kształtując jakościowo różne podłoże zainteresowania wyższym szkolnictwem zawodowym w przedziałach od końca lat pięćdziesiątych do połowy siedemdziesiątych oraz od schyłkowego okresu lat osiemdziesiątych do dziś. Autor ukazuje specyfikę studiów zawodowych porównując rozwiązania tych samych problemów w obu sektorach szkolnictwa wyższego, m.in. kwestie dostępności oraz różnic programowych, strukturalnych i organizacyjnych między uniwersytetami a wyższymi szkołami zawodowymi. Zwraca ponadto uwagę na czynniki określające społeczny obraz Fachhochschulen, mniej znanych niż historycznie ukształtowane i utrwalone tradycją uniwersytety. Temu m.in. faktowi - brakowi zainteresowania rzetelną informacją opartą na systematycznych badaniach nowego sektora edukacji - przypisuje funkcjonowanie często przesadnie korzystnych opinii na temat Fachhochschulen, np. dotyczących możliwości zatrudnienia ich absolwentów. Przedstawiony został także kierunek przemian w szkolnictwie wyższym landów wschodnich oraz kształtowanie się w łych krajach sektora wyższego szkolnictwa zawodowego. Artykuł kończą porównania międzynarodowe. Autor akcentuje podobieństwa i zasadnicze różnice między systemami opartymi na różnych formach struktury dualnej, wskazując na czynniki sprzyjające stabilizacji tej struktury oraz - z drugiej strony - na próby redukowania różnic między uniwersytetami i wyższymi szkołami zawodowymi

Problemy (nie)etyczne a budowanie przewagi konkurencyjnej wyższych szkół niepublicznych

Changes in Poland’s higher education occur by leaps rather than through an evolutionary process. This is caused mostly by the need for institutional transformation of nonpublic HE institutions and the departure from Humboldtian model in favour of a market-oriented model (entrepreneurial university). This transition generates numerous ethical dilemmas. On the one hand, universities are expected to undertake pro publico bono activities. On the other hand, they are forced to operate under tough market rules. The need to find new sources of funding, to collaborate with external partners (also from the business community), the idea of knowledge transfer, competitive struggle, the wearing-out of existing marketing tools exhaustion - all these elements generate new problems and ethical dilemmas, many of which cannot be assessed in a clear-cut way. Apart from codes of ethics developed at university level or national level, an ethical audit could prove to be an ideal solution. This kind of audit, performed by independent institutions or business centres, would assess ethical behaviour within the university, both internally and externally, considering the transparency of its community links. Publicised and widely commented ethical audit reports could become a competitive advantage tool for universities which adhere to codes of ethics.Zmiany zachodzące obecnie w szkolnictwie wyższym w Polsce następują w sposób skokowy, a nie ewolucyjny. Jest to uwarunkowane przede wszystkim potrzebą instytucjonalnej transformacji uczelni niepublicznych oraz odchodzeniem od modelu uczelni funkcjonującej zgodnie z ideą Wilhelma Humboldta w stronę modelu szkoty wyższej będącej uczestnikiem gry rynkowej (uniwersytet przedsiębiorczy). Moment przejścia rodzi wiele dylematów natury etycznej. Z jednej strony od uczelni oczekuje się działań służących wyższym celom (pro publico bono) z drugiej są one zmuszone do funkcjonowania zgodnie z twardymi regułami rynkowymi. Konieczność pozyskiwania nowych źródeł finansowania, współpraca z partnerami zewnętrznymi (w tym biznesowymi), idea transferu wiedzy, walka konkurencyjna, wyczerpywanie się dotychczasowych narzędzi marketingowych są równoznaczne z pojawieniem się nowych, często wymykających się jednoznacznym ocenom, problemów i dylematów etycznych. Oprócz tworzenia uczelnianych czy ogólnopolskich kodeksów etycznych, idealnym rozwiązaniem może się stać poddawanie się audytowi etycznemu. Poprzez audyt - dokonywany przez niezależne instytucje czy ośrodki etyki biznesu - oceniane byłyby zachowania etyczne w danej uczelni, zarówno wewnątrz, jak i w odniesieniu do transparentności form współpracy z otoczeniem. Podawane do publicznej wiadomości i szeroko komentowane raporty z audytu etycznego mogą się stać jednym z narzędzi budowania przewagi konkurencyjnej uczelni przestrzegającej kodeksu etycznego

Stan wdrożenia modelu nauczania skoncentrowanego na studentach i studentkach na polskich uczelniach wyższych

Student-Centered Learning, i.e. education concentrated on students, is one of the basic ideas influencing the evaluation of higher education in Europe within the program of the Bolognese Process, and on the local level - of works on the Domestic Framework of Classification. The article is discussing history and assumptions of the Student-Centered Learning (SCL), and is also an attempt to diagnose the functioning of the SCL policy in Polish higher education. The article is presenting the results of the research conducted with the participation of 336 studying persons (43% men, 57% women) in 50 colleges in 19 Polish cities. The research were conducted in the form of online questionnaire, constructed on the basis of a checklist published in Student-Centered Learning - Toolkit for Students, Staff and Higher Education Institutions (Attard, Di Jorio, Geven and Santa, 2010) taking into consideration the specifics of Polish universities. The discussion of the results is presented in the context of factors obstructing the implementation of the idea of education concentrated on students in Polish higher education.Student-Centered Learning, czyli kształcenie skoncentrowane na osobach studiujących, jest jedną z podstawowych idei wpływających na ewolucję szkolnictwa wyższego w Europie w ramach realizacji programu Procesu Bolońskiego, a na poziomie lokalnym – prac nad Krajowymi Ramami Kwalifikacji. Artykuł omawia historię i założenia Student- Centered Learning (SCL), a także jest próbą zdiagnozowania funkcjonowania polityki SCL w polskim szkolnictwie wyższym. Artykuł prezentuje wyniki badania przeprowadzonego z udziałem 336 osób studiujących (43% mężczyzn, 57% kobiet) na 50 uczelniach wyższych w 19 miastach polskich. Badania zostały przeprowadzone w formie kwestiona- riusza online, skonstruowanego na podstawie listy kontrolnej zamieszczonej w publikacji Student-Centered Learning – Toolkit for Students, Staff and Higher Education Institutions (Attard, Di Jorio, Geven i Santa, 2010) z uwzględnieniem specyfiki polskich uczelni wyż- szych. Omówienie wyników zaprezentowane jest w kontekście czynników, które utrud- niają wprowadzenie idei kształcenia skoncentrowanego na studentach i studentkach w polskim szkolnictwie wyższym

Wiedza i informacja w nowoczesnym społeczeństwie - przyczynek do dyskusji o społeczeństwie wiedzy

This article presents the basic concept of a “knowledge society,” and, in conjunction with the term “science-based culture,” presents certain indicators of the existence of this culture, as well as the conditions that permit stability and functionality to be combined with an approval of the many collective expectations vested in this culture. Five rules of scientific work are stated, an adherence to which permits the protection of the scientific identity of tomorrow’s world. Describing what a knowledge society is, attention is drawn to the subjects citizens are taught in such a society and the effects on citizens if such an education is introduced to practice. Further on, the meaning of the following concepts: “post-industrial society”, “information society” and “information technology society” is discussed and a definition of an information technology society offered, comparing such a society (being a society of the masses) with a public society. The final part of the article discusses the basic qualities of the citizen of an information technology society.Autorzy przedstawiają podstawowe pojęcia związane ze „społeczeństwem wiedzy” , w powiązaniu z terminem „kultury opartej na nauce” prezentują określone wskaźniki obecności tej kultury, a także warunki pozwalające na połączenie stabilności i funkcjonalności z aprobatą wielości kolektywnych oczekiwań wobec tej kultury. Następnie wymieniają pięć reguł pracy naukowej, których respektowanie pozwala na ochronę tożsamości naukowej perspektywy świata. Opisując, czym jest społeczeństwo wiedzy, zwracają uwagę na to, czego się uczy obywateli w tym społeczeństwie, a także jakie w efekcie cechy będzie mieć obywatel, jeśli taka edukacja zostanie wprowadzona w życie. W kolejnej części artykułu Autorzy omawiają znaczenie pojęć „społeczeństwo postindustrialne”, „społeczeństwo informacyjne” i „społeczeństwo informatyczne” oraz proponują własną definicję społeczeństwa informatycznego, przeciwstawiając tego typu społeczeństwo (będące społeczeństwem mas) społeczeństwu publiczności. W ostatniej części omówione zostały podstawowe cechy obywatela społeczeństwa informatycznego

Inicjatywy Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej na rzecz budowy w Polsce gospodarki opartej na wiedzy

This article presents a number of initiatives undertaken by the Ministry of Economy, and currently the Ministry of the Economy, Labour and Social Policy, related to ministerial interest on the subject of KBE and its development in Poland. It presents elements of strategic governmental documents and resultant measures, intended to strengthen specific elements of KBE, particularly in the field of increasing innovation of the economy.W artykule przedstawiono inicjatywy podejmowane przez Ministerstwo Gospodarki, a obecnie Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, wynikające z zainteresowania tematyką gospodarki opartej na wiedzy oraz przyczyniające się do tworzenia takiej gospodarki w Polsce. Zaprezentowano również elementy strategii rządowych i wynikające z nich działania mające na celu wzmacnianie poszczególnych obszarów gospodarki opartej na wiedzy, przede wszystkim w zakresie poprawy poziomu innowacyjności gospodarki

Foresight w kontekście kultury technicznej

The author seeks links between foresight efforts and their social background, particularly culture-related factors which determine how foresight is carried out. Moreover, the article attempts to identify a few risk factors which accompany this type of efforts in connection with the National Foresight Programme Poland 2020.Autor poszukuje związków między próbami wglądu w przyszłość i społecznymi uwarunkowaniami tego rodzaju przedsięwzięć, zwłaszcza czynnikami kulturowymi determinującymi sposób podejmowania takich prób. Ponadto zmierza do wskazania kilku czynników ryzyka towarzyszącego tego rodzaju działalności, wiążących się z Narodowym Programem Foresight „Polska 2020”

Planowanie strategiczne w uniwersytecie przedsiębiorczym

The author presents essential problems of strategic planning at an entrepreneurial university, focusing on the following sequence of issues: (a) what is an entrepreneurial spirit? (b) what is an entrepreneurial university? (c) what is the meaning of strategy and strategic planning in a corporation and at a university? (d) what is the external and internal framework for developing a strategy and entrepreneurial attitude at a university? (e) how should the planning process flow and what should be the content of a strategic plan of an entrepreneurial university?Autorka przedstawia podstawowe zagadnienia związane z planowaniem strategicznym w uniwersytecie przedsiębiorczym, koncentrując się kolejno na następujących kwestiach: (a) czym jest przedsiębiorczość; (b) czym jest uniwersytet przedsiębiorczy; (c) co to jest strategia i planowanie strategiczne w przedsiębiorstwie i uniwersytecie; (d) jakie są zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania strategii i przedsiębiorczości uniwersytetu; (e) jak powinien przebiegać proces planowania oraz jaka powinna być treść planu strategicznego w uniwersytecie przedsiębiorczym

B+R i innowacje jako źródło wzrostu gospodarczego w krajach słabiej rozwiniętych. Na marginesie uwag Leszka Balcerowicza

Leszek Balcerowicz’s article on backwardness annuity (Renta zacofania, Wprost weekly, 5 December 2004) caused stir in Poland’s research community, raising widespread indignation. The three key ideas of that article were as follows: 1. the scope of budgetary and non-budgetary funding for R&D depends on the achieved level of economic development; 2. selection of funding priorities for budgetary funding should be preceded by consideration of all alternative goals; 3. less developed countries which are trying to catch up with the world’s leaders can seek advantage not as much in their own R&D as in foreign R&D, obtained through foreign investments, licensing etc. When challenging Balcerowicz’s views one must consider that while his formulation of the issue may have been columnistlike, simplified, abridged and deprived of nuances, he did present opinions which can largely find empirical foundation and, moreover, those which are in line with views harboured by many economists. One might even undertake to elaborate upon, reinforce Balcerowicz’s views and find empirical proofs. The article discusses the ‘scientific background’ underlying Balcerowicz’s opinions and observes that strong counter-arguments against his third claim have been emerging for some time, based both on econometric research (Bert Verspagen’s findings) and experience of less developed countries (biotechnology investments in India or the rise of outsourcing, also in R&D).Felieton Leszka Balcerowicza pt. Renta zacofania. To nie nauce, lecz transferowi gotowych technologii zawdzięczamy wzrost gospodarczy („Wprost”, 5 grudnia 2004) odbił się szerokim echem w polskim środowisku naukowym, wzbudzając powszechne oburzenie. Trzy podstawowe idee felietonu brzmiały następująco: 1. Zakres budżetowego i pozabudżetowego finansowania B+R zależy od osiągniętego poziomu gospodarczego. 2. Wybór priorytetów finansowania z budżetu państwa powinien być oparty na rozważeniu wszystkich alternatywnych celów. 3. Źródłem przewag państw słabiej rozwiniętych, goniących światową czołówkę, są nie tyle własne B+R, ile B+R zagraniczne, pozyskiwane dzięki inwestycjom zagranicznym, zakupowi licencji itd. Polemizując z poglądami Autora, trzeba brać pod uwagę, że - choć może w sposób publicystyczny, skrótowy, uproszczony i pozbawiony odcieni - Balcerowicz przedstawił jednak opinie, które w znacznej mierze da się potwierdzić empirycznie, a ponadto takie, które są zgodne z opiniami wielu ekonomistów. Poglądy Autora można nawet rozszerzać, wzmacniać i uzasadniać empirycznie. W artykule zawarte jest omówienie „zaplecza naukowego” opinii Balcerowicza oraz sformułowana teza, że obecnie w stosunku do trzeciej idei Balcerowicza rysują się od pewnego czasu pewne mocne kontrargumenty - oparte zarówno na ustaleniach ekonometrycznych (badania Berta Verspagena), jak i na doświadczeniach państw słabiej rozwiniętych (inwestycje w rozwój biotechnologii, np. w Indiach, czy rozwój outsourcingu, także w dziedzinie usług B+R)

Z tradycji w nowoczesność. Brytyjskie uniwersytety w drodze do społeczeństwa wiedzy

Since 12th century British universities have functioned as small, hermetic, autonomous and, above all, elitist institutions. However, over the last fifty years this model has undergone fundamental transformations and British universities lost their elitist, class-based nature, turning into mass education establishments. This change has been accompanied by commercialisation of knowledge and academic institutions as well as the gradual adoption of commercial organisational patterns along with corporate governance culture. As universities gradually opened to the outside world and the research community became more active, this process turned out to be the key driver of change. The opening-up process did not always win the support and enthusiasm in the academic community and many changes were made against firmly opposed academicians. However, subsequent governments, whether conservative or labour, showed strong political determination in overturning traditional patterns and in modernising the governing mechanisms of university life. The author discusses reforms in the UK higher education, aimed at redefining the place and role of universities in the society.Od XII wieku uniwersytety brytyjskie były instytucjami niewielkimi, hermetycznymi, funkcjonującymi w sposób autonomiczny, a przede wszystkim elitarnymi. W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat model ten uległ fundamentalnym przekształceniom, a brytyjskie uczelnie utraciły elitarny (klasowy) charakter, przekształcając się w instytucje o charakterze masowym. Tej zmianie towarzyszy też proces komercjalizacji wiedzy i instytucji akademickich oraz stopniowego przyjmowania przez uczelnie wzorów funkcjonowania organizacji komercyjnych wraz korporacyjną kulturą zarządzania. Głównym motorem zmian było stopniowe otwieranie się uczelni na świat zewnętrzny i aktywizacja środowiska naukowego. Uspołecznienie uniwersytetów nie zawsze odbywało się przy poparciu i entuzjazmie środowiska akademickiego, a wiele zmian zostało dokonanych przy stanowczym sprzeciwie uczonych. Jednak kolejne rządy - czy to konserwatywne, czy też laburzystowskie - wykazywały silną determinację polityczną w przełamywaniu tradycyjnych wzorów i modernizacji mechanizmów funkcjonowania uczelni. Autor omawia reformy w brytyjskim szkolnictwie wyższym, których celem była redefinicja miejsca i roli uniwersytetów w społeczeństwie