Kwestia jawności formalnej ksiąg hipotecznych w toku dyskusji nad projektami polskiego prawa hipotecznego z 1818 roku. Regulacja ustawowa i jej praktyczna realizacja w XIX i początkach XX wieku

Prussian mortgage law was the primary ground for creating the draft of the Polish mortgage act. It followed the principle of limited formal openness. During the preliminary works at the Legislative Commission and at the forum of the General Meeting of the Council of the State, it was postulated that mortgage books were fully openness, yet the motion was rejected. The finally approved Art. 28 of the Mortgage law of 1818, made a direct reference to the General Prussian Ordinance of 1783. The practice was not uniform, yet in a decided majority of mortgage divisions it diverged from the stipulations of Art. A8. This was true especially about the so-called district mortgages. Mortgage books were issued to the request of every person who was eager to become familiar with their content. This did not, however, have any bearing on the security of these books.Grundlage für den Entwurf des polnischen Grundbuchgesetzes war vor allem das preußische Hypothekenrecht. Da wurde die beschränkte formelle Öffentlichkeit der Grundbücher angenommen. Im Laufe der Vorbereitungsarbeiten, in dem Rechtsgebenden Ausschuss oder bei der Generalversammlung des Staatsrats, wurde die volle formelle Öffentlichkeit der Grundbücher beantragt, der Antrag wurde jedoch abgelehnt. Der schließlich angenommene Artikel 28 des Grundbuchgesetzes von 1818 nahm direkten Bezug auf das Preußische Allgemeine Landrecht von 1783. Die Praxis war aber inkohärent; im Großteil der Hypothekenabteilungen wich sie von dem Inhalt des Art. 28 ab. Dies betraf vor allem die sog. Kreishypotheken. Die Grundbücher wurden auf Verlangen jedem herausgegeben, der den Wunsch hatte, sich mit ihrem Inhalt vertraut zu machen. Es hatte aber keinen Einfluss auf ihre Sicherhit

Urząd woźnego sądowego w XIX wieku na ziemiach polskich w postępowaniu hipotecznym w świetle akt hipotecznych brzezińskich

"Funkcjonujący w szlacheckiej Polsce woźny sądowy był przedmiotem gruntownych monograficznych studiów, w których rozważano miejsce urzędu w strukturze sądownictwa szlacheckiego oraz funkcje przez tego urzędnika realizowaną. W ich świetle okazało się, że był to urzędnik o ogromnym znaczeniu, obciążony rozlicznymi ważnymi dla sprawnego przebiegu procesu zadaniami i odgrywający znaczącą rolę nie tylko w zakresie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Takiego zainteresowania nie budziły już losy tego urzędnika po upadku Rzeczypospolitej. Czy warto próbować tę lukę wypełnić?"(...

Kilka uwag o tzw. zamieszkaniu obranym w świetle artykułu 27prawa o ustaleniu własności dóbr nieruchomych o przywilejach i hipotekach z roku 1818

"Mieszkać - to znaczy przebywać gdzieś stale albo czasowo, zajmować jakiś lokal, mieć mieszkanie, zamieszkiwać. Miejsce zamieszkania w nowożytnych strukturach społecznych stwarza wielorakie konsekwencje: gospodarcze, społeczne oraz prawne. Od niego przepisy prawa uzależniają właściwość sądu, miejsce doręczania pozwów i innych pism procesowych oraz - co szczególnie istotne - możliwość korzystania z praw cywilnych i politycznych na pewnym obszarze czy też terenie całego państwa."(...

Księgi hipoteczne w prawie dziewiętnastowiecznego Królestwa Polskiego. Zasady konstrukcji - forma wewnętrzna i zewnętrzna

"Prawo o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach z 1818 r. wraz z instrukcją hipoteczną z roku 1819 uregulowały między innymi kwestię zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych. Zgodnie z art. 162 Ust. Hip., księgi hipoteczne prowadzone były dla dóbr ziemskich i miast, w których zasiada sąd ziemski. Ustawodawca miał na myśli tzw. własność ziemską - większą i miejską, bez względu na wielkość, znajdującą się w miastach wojewódzkich."(...

Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku

Ramy chronologiczne pracy zakreślone zostały przez źródła, stanowiące podstawę opracowania. Najstarsze zachowane akta hipoteczne w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Brzezinach pochodzą z roku 1827. Terminem końcowym rozważań jest rok 1914 – wybuch I wojny światowej, która położyła kres organizacji sądownictwa rosyjskiego na ziemiach polskich. Autor w sposób szczegółowy opisuje kwestie związane z funkcjonowaniem urzędów, urzędników hipotecznych i stosowanych przez nich procedur w trakcie dokonywania czynności. Rozważania opierają się na materiale faktograficznym, zawartości aktów i dokumentów zgromadzonych w księgach i aktach hipotecznych. Przedmiotem zainteresowania autora jest ustalenie, czy zmiana systemu prawa francusko-polskiego na rosyjski w ciągu XIX w. wpłynęła na kształt prawa hipotecznego. Kolejną kwestią jest odpowiedź na pytanie, czy i w jaki sposób zmieniło się, na przestrzeni omawianego okresu, funkcjonowanie urzędów hipotecznych; czy zmiany przepisów wpłynęły na proces zakładania i prowadzenie ksiąg hipotecznych i wreszcie czy przepisy hipoteczne, zwłaszcza tej niższej rangi, były przestrzegane przez urzędników sądowych Sądu Pokoju. Biorąc pod uwagę, że Sąd Pokoju Powiatu Brzezińskiego był jednym z wielu sądów pokoju Królestwa Polskiego, działającym w typowym, nie wyróżniającym się jakimiś specyficznymi cechami powiecie, należy oczekiwać, że ustalenia dotyczące jego funkcjonowania pozwolą na sformułowanie wniosków o charakterze ogólnym, a nie zamkną się w kręgu enigmatycznych rozważań regionalnychUdostępnienie publikacji Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego finansowane w ramach projektu „Doskonałość naukowa kluczem do doskonałości kształcenia”. Projekt realizowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój; nr umowy: POWER.03.05.00-00-Z092/17-00

Źródła prawa hipotecznego na ziemiach polskich w okresie zaborów 1772-1918. Część I: Okres do połowy XIX wieku

"W naszych rozważaniach zajmiemy się źródłami prawa w znaczeniach formalnym i poznawczym. Pojawiające się w tytule sformułowanie - prawo hipoteczne - to zgodnie z XIX-wieczną tradycją prawniczą, nie tylko przepisy regulujące kwestię jednego z praw rzeczowych na nieruchomości, a mianowicie zastawu bezużytkowego. Chodzi tu również o wszystkie te regulacje, które odnoszą się do innych praw rzeczowych i stosunków zobowiązaniowych wpływających na prawo własności. W tym bardzo szerokim ujęciu mieszczą się także przepisy określające sposób urządzania ksiąg wieczystych i formalne warunki dokonywania; wpisów hipotecznych, itp."(...

Ustalanie tożsamości stron w świetle obowiązujących na ziemiach Królestwa Polskiego w XIX wieku przepisów notarialnych i hipotecznych a praktyka

Ustalanie tożsamości osób biorących udział w czynnościach notarialnych w czasach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego regulowały przepisy francuskiej ustawy notarialnej z 1803 r., a od roku 1876 przepisy rosyjskie notarialne z 14/26 IV 1866 r. oraz nieliczne przepisy niższego rzędu. Tożsamość strony opisywana była na podstawie jej: imienia, nazwiska, wykonywanego zawodu bądź rzemiosła, miejsca zamieszkania oraz zdolności do czynności prawnych. Przepisy francuskie wskazywały dwa sposoby poświadczania tożsamości strony: albo na podstawie osobistej znajomości przez notariusza, albo w przeciwnym przypadku potwierdzenie tożsamości przez dwóch rekognoscentów. Rosyjska ustawa notarialna z 1866 r., oprócz znanych z ustawy francuskiej sposobów, wprowadzała trzeci - poświadczenie tożsamości strony za pomocą legitymacji urzędowej. W przypadku niemożności ustalenia tożsamości strony w inny sposób (osobista znajomość czy świadectwo rekognoscentów) dopuszczone było stwierdzenie tożsamości za pomocą np. paszportu czy innego dokumentu urzędowego. Sposób ustalenia tożsamości stron wskazywały również inne przepisy - ustawa hipoteczna z 1818 r. i instrukcja hipoteczna z 1819 r., choć nie różniły się one od przewidzianych przez ustawę notarialną francuską z 1803 r. Dopiero od roku 1888 pojawiła się możliwość poświadczania tożsamości osób w postępowaniu hipotecznym za pomocą znanych z rosyjskiej ustawy notarialnej, legitymacji urzędowych. W Wydziale Hipotecznym Sądu Pokoju w Brzezinach tożsamość osób ustalana była przez pisarza w oparciu o przepisy prawa hipotecznego bez posiłkowego stosowania przepisów notarialnych. Najczęściej poświadczenie tożsamości opierało się na osobistej znajomości przez pisarza uczestnika czynności hipotecznych. Ustalanie tożsamości stron przez notariusza przyjmującego akty dobrej woli zawsze przebiegało według przepisów notarialnych niezależnie od tego, czy odbywało się w kancelarii hipotecznej czy poza nią.Ascertainment of the identity of people participating in notary actions in the days of the Duchy of Warsaw and the Kingdom of Poland was regulated by the provisions of the French notary act of 1803, and beginning with 1876 - with Russian notary regulations of 14th/26th April 1866 and the few bylaws. The identity of the party was described on the grounds of their first name, last name, the occupation or craft performed, place of residence, and the ability to participate in legal proceedings. The French regulations pointed to two ways of corroborating the identity of the party: either on the grounds of the personal knowledge of the notary or else corroboration of identity by two people recognising the person. The Russian notary act of 1866 introduced the third way, besides the two known from the French act, namely establishing the identity on the grounds of an official identification document. In case of inability to ascertain the identity of a party in another way (familiarity or testimony of the people recognising the person), identity could be corroborated through a document, for example, a passport, or another official document. The manner of establishing the identity of the parties was also mentioned in other regulations, the mortgage act of 1818, and the mortgage instruction of 1819, even though they did not differ from the stipulations of the French notary act of 1803. It was, however, only since 1818 that the option to corroborate the identity of participants in mortgage procedures with official identity documents, known from Russian notary act, became possible. In the Mortgage Department of the Court of Peace in Brzeziny, the identity of people was ascertained by the scribe on the grounds of the stipulations of mortgage law without the support of notary regulations. In most cases, corroboration of identity was based on the familiarity of the scribe with the participant in mortgage proceedings. The corroboration of identity of the parties by the notary receiving the acts of good will always followed the notary provisions, whether it was held in the mortgage office or outside it.Die Feststellung der Identität der an notariellen Handlungen teilnehmenden Personen in der Zeit des Herzogtums Warschau und des Königreichs Polen wurde mit den Bestimmungen des französischen Notariatsgesetzes von 1803 und nach 1876 mit den russischen Vorschriften über das Notariat vom 14-26.04.1966 sowie von einzelnen Vorschriften niedrigeren Ranges geregelt. Die Identität der Partei wurde anhand ihres Vor- und Nachnamens, des ausgeübten Berufes oder Gewerbes, ihres Wohnsitzes und ihrer Geschäftsfähigkeit festgestellt. Die französischen Vorschriften gaben in dieser Hinsicht zwei Möglichkeiten: die persönliche Bekanntschaft durch den Notar oder die Identitätsbestätigung durch zwei Zeugen (Rekognoszenten). Das russische Notariatsgesetz von 1866 führte, neben den im französischen Gesetz bekannten Methoden, auch eine dritte ein: die Identitätsfeststellung anhand eines amtlichen Ausweises. Sollte die Identitätsfeststellung auf andere Weise (also durch die persönliche Bekanntschaft oder durch die Rekognoszenten) nicht möglich sein, konnte die Identität der Partei anhand eines Reisepasses oder eines anderen amtlichen Ausweises festgestellt werden. Die Identitätsfeststellung wurde auch mit anderen Rechtsvorschriften geregelt - mit dem Hypothekengesetz von 1818 sowie mit der Anweisung zur Hypothek von 1819, auch wenn die Feststellungsformen von den des französischen Notariatsgesetzes von 1803 nicht unterschiedlich waren. Erst seit 1888 wurde die Möglichkeit eingeführt, die Identität im Hypothekenverfahren anhand der dem russischen Notariatsgesetz bekannten amtlichen Ausweise festzustellen. In der Hypothekenkammer des Friedensgerichts in Brzeziny wurde die Identität der Parteien von dem Schriftführer gemäß den Bestimmungen des Hypothekenrechts festgestellt, ohne unterstützende Anwendung der Vorschriften zum Notariat. In den meisten Fällen basierte die Identitätsfeststellung auf der persönlichen Bekanntschaft des Schriftführers mit dem Teilnehmer der Handlungen. Die Identitätsfeststellung der Parteien durch einen Willenserklärungen entgegennehmenden Notars, verlief dabei immer nach den Bestimmungen über das Notariat, unabhängig davon, ob diese in der Hypothekenkammer oder auch woanders stattfanden

Das Amt des Gerichtsdieners auf polnischen Gebieten im Hypothekenverfahren im 19. Jahrhundert; aus den Hypothekenakten von Brzeziny

1. Introduction. 2. The beadle vs. the burgrave. 3. Two categories of court beadle. 4. Nomination. 5. The office of beadle under Russian laws. 6. Qualifications of the candidate for the office of beadle. 7. Duties related to the delivery. 8. The logbook of executed deliveries. 9. Responsibility. 10. Corroboration of identity by the beadles. 11. Court beadles in the mortgage files from Brzeziny.1. Wprowadzenie. 2. Woźny a burgrabia. 3. Dwie kategorie woźnych sądowych. 4. Nominacja. 5. Urząd woźnego pod rządami ustaw rosyjskich; 6. Kwalifikacje kandydata na woźnego. 7. Obowiązki związane z doręczeniem. 8. Dziennik dopełnionych wręczeń. 9. Odpowiedzialność. 10. Ustalanie tożsamości osób przez woźnych. 11. Woźni sądowi w aktach hipotecznych brzezińskich.1. Einführung. 2. Der Gerichtsdiener und der Burggraf. 3. Zwei Kategorien der Gerichtsdiener. 4. Benennung. 5. Das Amt des Gerichtsdieners unter russischem Gesetz. 6. Qualifikationen eines Kandidaten. 7. Pflichten verbunden mit der Zustellung. 8. Verzeichnis erfolgter Zustellungen. 9. Verantwortung. 10. Identitätsprüfung durch die Gerichtsdiener. 11. Die Gerichtsdiener in den Hypothekenakten von Brzeziny

Feststellung der Identität der Parteien in Hinsicht der auf dem Gebiet des Königreichs Polen im 19. Jh. geltenden Vorschriften über Notariat und Hypothek und die tägliche Praxis

Ascertainment of the identity of people participating in notary actions in the days of the Duchy of Warsaw and the Kingdom of Poland was regulated by the provisions of the French notary act of 1803, and beginning with 1876 – with Russian notary regulations of 14th/26th April 1866 and the few bylaws. The identity of the party was described on the grounds of their first name, last name, the occupation or craft performed, place of residence, and the ability to participate in legal proceedings. The French regulations pointed to two ways of corroborating the identity of the party: either on the grounds of the personal knowledge of the notary or else corroboration of identity by two people recognising the person. The Russian notary act of 1866 introduced the third way, besides the two known from the French act, namely establishing the identity on the grounds of an official identification document. In case of inability to ascertain the identity of a party in another way (familiarity or testimony of the people recognising the person), identity could be corroborated through a document, for example, a passport, or another official document. The manner of establishing the identity of the parties was also mentioned in other regulations, the mortgage act of 1818, and the mortgage instruction of 1819, even though they did not differ from the stipulations of the French notary act of 1803. It was, however, only since 1818 that the option to corroborate the identity of participants in mortgage procedures with official identity documents, known from Russian notary act, became possible. In the Mortgage Department of the Court of Peace in Brzeziny, the identity of people was ascertained by the scribe on the grounds of the stipulations of mortgage law without the support of notary regulations. In most cases, corroboration of identity was based on the familiarity of the scribe with the participant in mortgage proceedings. The corroboration of identity of the parties by the notary receiving the acts of good will always followed the notary provisions, whether it was held in the mortgage office or outside it.Ustalanie tożsamości osób biorących udział w czynnościach notarialnych w czasach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego regulowały przepisy francuskiej ustawy notarialnej z 1803 r., a od roku 1876 przepisy rosyjskie notarialne z 14/26 IV 1866 r. oraz nieliczne przepisy niższego rzędu. Tożsamość strony opisywana była na podstawie jej: imienia, nazwiska, wykonywanego zawodu bądź rzemiosła, miejsca zamieszkania oraz zdolności do czynności prawnych. Przepisy francuskie wskazywały dwa sposoby poświadczania tożsamości strony: albo na podstawie osobistej znajomości przez notariusza, albo w przeciwnym przypadku potwierdzenie tożsamości przez dwóch rekognoscentów. Rosyjska ustawa notarialna z 1866 r., oprócz znanych z ustawy francuskiej sposobów, wprowadzała trzeci – poświadczenie tożsamości strony za pomocą legitymacji urzędowej. W przypadku niemożności ustalenia tożsamości strony w inny sposób (osobista znajomość czy świadectwo rekognoscentów) dopuszczone było stwierdzenie tożsamości za pomocą np. paszportu czy innego dokumentu urzędowego. Sposób ustalenia tożsamości stron wskazywały również inne przepisy – ustawa hipoteczna z 1818 r. i instrukcja hipoteczna z 1819 r., choć nie różniły się one od przewidzianych przez ustawę notarialną francuską z 1803 r. Dopiero od roku 1888 pojawiła się możliwość poświadczania tożsamości osób w postępowaniu hipotecznym za pomocą znanych z rosyjskiej ustawy notarialnej, legitymacji urzędowych. W Wydziale Hipotecznym Sądu Pokoju w Brzezinach tożsamość osób ustalana była przez pisarza w oparciu o przepisy prawa hipotecznego bez posiłkowego stosowania przepisów notarialnych. Najczęściej poświadczenie tożsamości opierało się na osobistej znajomości przez pisarza uczestnika czynności hipotecznych. Ustalanie tożsamości stron przez notariusza przyjmującego akty dobrej woli zawsze przebiegało według przepisów notarialnych niezależnie od tego, czy odbywało się w kancelarii hipotecznej czy poza nią.Die Feststellung der Identität der an notariellen Handlungen teilnehmenden Personen in der Zeit des Herzogtums Warschau und des Königreichs Polen wurde mit den Bestimmungen des französischen Notariatsgesetzes von 1803 und nach 1876 mit den russischen Vorschriften über das Notariat vom 14-26.04.1966 sowie von einzelnen Vorschriften niedrigeren Ranges geregelt. Die Identität der Partei wurde anhand ihres Vor- und Nachnamens, des ausgeübten Berufes oder Gewerbes, ihres Wohnsitzes und ihrer Geschäftsfähigkeit festgestellt. Die französischen Vorschriften gaben in dieser Hinsicht zwei Möglichkeiten: die persönliche Bekanntschaft durch den Notar oder die Identitätsbestätigung durch zwei Zeugen (Rekognoszenten). Das russische Notariatsgesetz von 1866 führte, neben den im französischen Gesetz bekannten Methoden, auch eine dritte ein: die Identitätsfeststellung anhand eines amtlichen Ausweises. Sollte die Identitätsfeststellung auf andere Weise (also durch die persönliche Bekanntschaft oder durch die Rekognoszenten) nicht möglich sein, konnte die Identität der Partei anhand eines Reisepasses oder eines anderen amtlichen Ausweises festgestellt werden. Die Identitätsfeststellung wurde auch mit anderen Rechtsvorschriften geregelt – mit dem Hypothekengesetz von 1818 sowie mit der Anweisung zur Hypothek von 1819, auch wenn die Feststellungsformen von den des französischen Notariatsgesetzes von 1803 nicht unterschiedlich waren. Erst seit 1888 wurde die Möglichkeit eingeführt, die Identität im Hypothekenverfahren anhand der dem russischen Notariatsgesetz bekannten amtlichen Ausweise festzustellen. In der Hypothekenkammer des Friedensgerichts in Brzeziny wurde die Identität der Parteien von dem Schriftführer gemäß den Bestimmungen des Hypothekenrechts festgestellt, ohne unterstützende Anwendung der Vorschriften zum Notariat. In den meisten Fällen basierte die Identitätsfeststellung auf der persönlichen Bekanntschaft des Schriftführers mit dem Teilnehmer der Handlungen. Die Identitätsfeststellung der Parteien durch einen Willenserklärungen entgegennehmenden Notars, verlief dabei immer nach den Bestimmungen über das Notariat, unabhängig davon, ob diese in der Hypothekenkammer oder auch woanders stattfande