Arbeid in het moderne arbeidsbestel

In dit hoofdstuk hebben we de belangrijkste langetermijntrends beschreven die tot het moderne arbeidsbestel hebben geleid. We onderscheiden daarbij drie arena’s: de arbeidsorganisatie, de arbeidsverhoudingen en de arbeidsmarkt. Op het terrein van de arbeidsorganisatie is er sprake van een proces van rationalisering: een allesoverheersend streven naar vergroting van de efficiëntie, door het systematisch toepassen van methoden die erop gericht zijn het arbeidsproces steeds meer berekenbaar en beheersbaar te maken. We stonden vooral stil bij de opkomst en de zegetocht van een nieuw organisatiemodel, dat tegenwoordig algemeen als het tayloristische model wordt aangeduid. Het langs de lijnen van dit model georganiseerde arbeidssysteem wordt in technisch opzicht gekenmerkt door ver doorgevoerde mechanisatie en in organisatorisch opzicht door een tot het uiterste doorgevoerde horizontale en verticale arbeidsdeling. Het is verder gericht op een zo volledig mogelijke beheersing van het gedrag van de werknemers door een combinatie van vergaande voorstructurering van hun taken, direct toezicht en prestatiebeloning. Op het terrein van de arbeidsverhoudingen is er sprake van collectivisering en institutionalisering. Deze arena begint structuur te krijgen met de opkomst van een nieuw type vakbonden, de industrie- ofwel bedrijfstakbonden. Deze bonden weten in toenemende mate werkgevers aan de onderhandelingstafel te dwingen. Dat doen de werkgevers aanvankelijk met tegenzin, maar geleidelijk ontdekken ze dat het ook voordelen heeft om zaken te doen met bonden die bereid zijn de managementprerogatieven binnen de arbeidsorganisatie te respecteren in ruil voor invloed op de arbeidsvoorwaarden én die in staat zijn hun leden te disciplineren. Zo ontstaat de arena van de collectieve arbeidsverhoudingen. Dit proces wordt actief ondersteund door de overheid, die het onder meer mogelijk maakt om de cao algemeen verbindend te verklaren. Dit hele proces komt dan door de Tweede Wereldoorlog in een stroomversnelling terecht en leidt tot een verstrengeling van werkgeversorganisaties, vakbeweging en overheid op het terrein van het sociaal-economisch beleid en de sociale zekerheid. De ontwikkelingen in de arbeidsorganisatie en de collectieve arbeidsverhoudingen werken door op de arbeidsmarkt. Daar wordt een proces van regulering zichtbaar. Deze vindt in eerste instantie haar oorsprong in overheidsmaatregelen ter bescherming van zwakke groepen op de arbeidsmarkt en ter bestrijding van de werkloosheid. Regulering vindt echter ook plaats als uitvloeisel van de in aantal en reikwijdte toenemende cao-afspraken, waarbij vooral het meer of minder objectief vaststellen van de beloningshoogte en vooral beloningsverschillen het voorwerp wordt van regeltechnisch vernuft

When are workload and workplace learning opportunities related in a curvilinear manner? The moderating role of autonomy

Building on theoretical frameworks like the Job Demands Control model and Action Theory we tested whether the relationship between workload and employees’ experiences of opportunities for workplace learning is of an inverted u-shaped nature and whether autonomy moderates this relationship. We predicted that – at moderate levels of autonomy - workload was positively associated with learning opportunities at low levels of workload, but negatively at high levels of workload. Also, we predicted that low autonomy prevents positive effects of moderate workload from materializing whereas high autonomy makes high workload less destructive to the learning process. Furthermore, we examined whether learning opportunities increase particularly as a function of higher matched levels of workload and autonomy and whether mismatch between workload and autonomy is particularly detrimental to the learning process. We found support for these ideas in two large and heterogeneous samples of working adults using moderated and polynomial regression analysis and subsequent response surface methodology. These results integrate conflicting prior findings and extend Karasek's (1979) active learning hypothesis. They also have clear implications for job redesign practices aiming to promote workplace learning opportunities. For this study, the researchers made use of SERV-data from the Flemish Workability Monitor. Only the authors are responsible for the content of this article

Wanneer bevordert en wanneer hindert werkdruk het werkplek leren?

Building on theoretical frameworks like the Job Demands Control model we tested whether the relationship between workload and employees’ experiences of opportunities for workplace learning is of an inverted u-shaped nature. Furthermore we researched whether autonomy moderates this relationship. We predicted that at moderate levels of autonomy rising workload was associated with increasing learning opportunities at low levels of workload, but with decreasing learning opportunities at high levels of workload. Also, we predicted that low autonomy prevents positive effects of moderate workload from materializing whereas high autonomy makes high workload less destructive to the learning process. We found support for these ideas in a large and heterogeneous sample of Flemish working adults (FWM, 2010). These results integrate conflicting prior findings and extend Karasek’s (1979) active learning hypothesis. They also have clear implications for job redesign practices aiming to promote workplace learning opportunities

Decentralisatie van het sectorale CAO-overleg als reactie op de internationalisering van de economie: empirische bevindingen voor het sociaal overleg in België.

De invloed van de internationalisering van de economie op stelsels van arbeidsverhoudingen is reeds langer voorwerp van wetenschappelijke reflectie. Leidt de voortschrijdende internationalisering tot het eroderen of zelfs verdwijnen van bestaande instituties m.b.t. sociale bescherming en arbeidsvoorwaardenvorming? Of worden er juist nieuwe institutionele arrangementen tot stand gebracht? Welke actoren slagen erin in de internationale economie de touwtjes in handen te houden (of te nemen)? Of kenmerkt het proces van internationalisering zich juist door het uit handen geven van leiderschap en besluitvormingsmacht door de traditionele actoren en door een onstuitbare opmars van de markt? In deze bijdrage wordt gerapporteerd over de resultaten van een empirisch onderzoek naar de kenmerken van CAO-onderhandelingen in open en beschermde sectoren. Het onderzoek heeft betrekking op de sectorale CAO-onderhandelingen in België aan het eind van de jaren negentig. Vooreerst wordt het sociaal-economische belang van sectoraal CAO-overleg toegelicht en de vraag gesteld of de sectorCAO de laatste jaren niet sterk onder druk staat. Vervolgens wordt de onderzoeksopzet geschetst en worden de belangrijkste onderzoeksresultaten gepresenteerd. Tot slot worden de verschillen m.b.t. het CAO-overleg in open en beschermde sectoren in de Belgische economie systematischer behandeld en worden de consequenties voor de inhoud van de sectorCAO bediscussieerd