Manor estates in the context of changes in the economic situation of Poland in the 14th–17th centuries

Considering “Folwark” (Manor) as one of components of an estate, the authors focus on its development and changes in form of its organization, against a background of a changing economic situation. They treat the 14th and the 16th centuries as a time of prosperity and the 15th, 17th centuries as a period of decrease in demand for agricultural products. Big “Folwark”, understood as an estate connected with a local market, emerged during the 14th c. mainly as a result of great land estates’ reorganization. Its concomitant was the gradual and equivalent removal of feudal rent’s point of gravity from a rent in money to labour (e.g. Lesser Poland). This was caused also by an insufficient supply of money in peripheral parts of Poland. A villein manor in the middle gentry’s estate appeared on the turn of 15th and 16th centuries as a result of peasant holdings’ crisis, as they were not able to sell their productsand get money to pay a rent, gradually being changed into a labour. It is concomitant was peasants’ aiming to make services lower by diminishing an area of tillage. The followingcorrelation can be noticed: the villein manor – “folwark” – developed faster in the regions less connected with the market and predominated by big rental peasant holdings. It wasdifferent in parts of Poland predominated by big rental peasant farms, situated in the territories of a greater demand for agricultural products. In regions connected with the market(e.g. East Pomerania) manors of the great landowners did not make use of villein services, but of a hired labour. The change of service forms from a money-rent to labour resultedfrom worsening of the sales conditions. The increase in both kinds of rent in the 16th c. was caused by a growth of peasants’ profits as a result of improvement in the economic situation in Poland, caused by an external demand for grain. The money-rent predominated in periods of prosperity and greater supply of money; the villein labour predominatedwhen the economic situation was not good. Regions connected with the Gdansk market developed in a different way than the rest of the country – they were predominated by peasant rental economy and hired manor; the last aimed to displace peasants from the selling market.  The paper was originally published as Folwark i zmiany koniunktury gospodarczej w Polsce w XIV–XVII wieku, “Klio” 2003, vol. 4 (2), pp. 25–40

Pieczęć sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku sandomierskim.

W 1336 r. został założony przez króla Kazimierza Wielkiego sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku w Sandomierzu. W 1475 r. król Kazimierz Jagiellończyk wystawił dokument ustanowienia pieczęci dla tego sądu. Dokument ten prowokuje do refleksji nad wieloma zagadnieniami. Po pierwsze, jest jedynym polskim źródłem pisanym z czasów średniowiecza wyjaśniającym powód wprowadzenia i określenie zakresu kompetencji pieczęci rangi sigillum authenticum. Wyjątkowa jest również treść obrazowa pieczęci zawierającej (obok postaci Chrystusa) herb ziemi sandomierskiej, co stanowi ewenement, jeżeli idzie o używanie tego rodzaju herbów na pieczęciach urzędowych. Opis pieczęci, inaczej niż zaobserwowano w ówczesnej praktyce kancelaryjnej, zawiera deskrypcję herbu ziemskiego, włącznie z podaniem barw heraldycznych. Jest to jednocześnie jedyne świadectwo nieznanego dotąd wariantu herbu ziemi sandomierskiej. Stylistyka blazonowania stanowi przesłankę pozwalającą dopatrywać się udziału Jana Długosza, wybitnego polskiego historiografa, w redakcji dokumentu z 1475 r. Wspierają to również fakty z życia Długosza, zwłaszcza relacje z kolegium mansjonarzy sandomierskich oraz ślad jego udziału w redakcji dokumentu królewskiego z 1476 r. powiązanego z majątkowymi sprawami tego kolegium

Pieczęć sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku sandomierskim.

W 1336 r. został założony przez króla Kazimierza Wielkiego sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku w Sandomierzu. W 1475 r. król Kazimierz Jagiellończyk wystawił dokument ustanowienia pieczęci dla tego sądu. Dokument ten prowokuje do refleksji nad wieloma zagadnieniami. Po pierwsze, jest jedynym polskim źródłem pisanym z czasów średniowiecza wyjaśniającym powód wprowadzenia i określenie zakresu kompetencji pieczęci rangi sigillum authenticum. Wyjątkowa jest również treść obrazowa pieczęci zawierającej (obok postaci Chrystusa) herb ziemi sandomierskiej, co stanowi ewenement, jeżeli idzie o używanie tego rodzaju herbów na pieczęciach urzędowych. Opis pieczęci, inaczej niż zaobserwowano w ówczesnej praktyce kancelaryjnej, zawiera deskrypcję herbu ziemskiego, włącznie z podaniem barw heraldycznych. Jest to jednocześnie jedyne świadectwo nieznanego dotąd wariantu herbu ziemi sandomierskiej. Stylistyka blazonowania stanowi przesłankę pozwalającą dopatrywać się udziału Jana Długosza, wybitnego polskiego historiografa, w redakcji dokumentu z 1475 r. Wspierają to również fakty z życia Długosza, zwłaszcza relacje z kolegium mansjonarzy sandomierskich oraz ślad jego udziału w redakcji dokumentu królewskiego z 1476 r. powiązanego z majątkowymi sprawami tego kolegium

Manor estates in the context of changes in the economic situation of Poland in the 14th–17th centuries

Considering “Folwark” (Manor) as one of components of an estate, the authors focus on its development and changes in form of its organization, against a background of a changing economic situation. They treat the 14th and the 16th centuries as a time of prosperity and the 15th, 17th centuries as a period of decrease in demand for agricultural products. Big “Folwark”, understood as an estate connected with a local market, emerged during the 14th c. mainly as a result of great land estates’ reorganization. Its concomitant was the gradual and equivalent removal of feudal rent’s point of gravity from a rent in money to labour (e.g. Lesser Poland). This was caused also by an insufficient supply of money in peripheral parts of Poland. A villein manor in the middle gentry’s estate appeared on the turn of 15th and 16th centuries as a result of peasant holdings’ crisis, as they were not able to sell their products and get money to pay a rent, gradually being changed into a labour. It is concomitant was peasants’ aiming to make services lower by diminishing an area of tillage. The following correlation can be noticed: the villein manor – “folwark” – developed faster in the regions less connected with the market and predominated by big rental peasant holdings. It was different in parts of Poland predominated by big rental peasant farms, situated in the territories of a greater demand for agricultural products. In regions connected with the market (e.g. East Pomerania) manors of the great landowners did not make use of villein services, but of a hired labour. The change of service forms from a money-rent to labour resulted from worsening of the sales conditions. The increase in both kinds of rent in the 16th c. was caused by a growth of peasants’ profits as a result of improvement in the economic situation in Poland, caused by an external demand for grain. The money-rent predominated in periods of prosperity and greater supply of money; the villein labour predominated when the economic situation was not good. Regions connected with the Gdansk market developed in a different way than the rest of the country – they were predominated by peasant rental economy and hired manor; the last aimed to displace peasants from the selling market.     The paper was originally published as Folwark i zmiany koniunktury gospodarczej w Polsce w XIV–XVII wieku, “Klio” 2003, vol. 4 (2), pp. 25–40

Akta grodzkie i ziemskie z terenu dawnych województw krakowskiego i sandomierskiego. Edycja krytyczna ksiąg sądowych z XIV-XV wieku

W ostatnich latach podejmowana jest dyskusja o sposobach edycji źródeł historycznych w epoce nowoczesnych technologii komputerowych, które obecnie pozwalają na elektroniczne zobrazowanie źródła i jego udostępnienie w Internecie. Pojawiają się w niej głosy, że dotychczasowe, krytyczne edycje papierowe powinny ustępować edycjom elektronicznym konkretnego źródła lub całych ich zespołów. Takie „edycje” zostałyby odpowiednio opracowane i zindeksowane. Autorzy uważają, że edycje krytyczne i edycje elektroniczne to dwa różne i równie potrzebne sposoby udostępniania źródła historycznego. Uważają jednak, że w przypadku źródeł średniowiecznych żadna edycja elektroniczna nie zastąpi tradycyjnej edycji krytycznej, w jakiejkolwiek formie (papierowej czy elektronicznej) ta ostatnia miałaby być zaprezentowana. Przedmiotem artykułu jest zatem wieloletni projekt krytycznej, tradycyjnej edycji najstarszych średniowiecznych ksiąg sądowych ziemskich i grodzkich z terenu dawnych województw krakowskiego i sandomierskiego. Zespół tych ksiąg liczy około 100 jednostek archiwalnych. Dotychczas opublikowano w XIX w. część ksiąg z lat 1374–1400 oraz obszerny wybór z ksiąg piętnastowiecznych. W 2012 roku autorzy opublikowali jedną księgę z lat 1394–1397. Obecnie planowana jest publikacja kilkunastu kolejnych ksiąg z lat 1394–1430. Projekt jest finansowany przez Ministerstwo Nauki w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki

Castle and land records from the area of former Cracow and Sandomierz Voivodships : critical edition of court records from the 14-15th centuries

W ostatnich latach podejmowana jest dyskusja o sposobach edycji źródeł historycznych w epoce nowoczesnych technologii komputerowych, które obecnie pozwalają na elektroniczne zobrazowanie źródła i jego udostępnienie w Internecie. Pojawiają się w niej głosy, że dotychczasowe, krytyczne edycje papierowe powinny ustępować edycjom elektronicznym konkretnego źródła lub całych ich zespołów. Takie "edycje" zostałyby odpowiednio opracowane i zindeksowane. Autorzy uważają, że edycje krytyczne i edycje elektroniczne to dwa różne i równie potrzebne sposoby udostępniania źródła historycznego. Uważają jednak, że w przypadku źródeł średniowiecznych żadna edycja elektroniczna nie zastąpi tradycyjnej edycji krytycznej, w jakiejkolwiek formie (papierowej czy elektronicznej) ta ostatnia miałaby być zaprezentowana. Przedmiotem artykułu jest zatem wieloletni projekt krytycznej, tradycyjnej edycji najstarszych średniowiecznych ksiąg sądowych ziemskich i grodzkich z terenu dawnych województw krakowskiego i sandomierskiego. Zespół tych ksiąg liczy około 100 jednostek archiwalnych. Dotychczas opublikowano w XIX w. część ksiąg z lat 1374-1400 oraz obszerny wybór z ksiąg piętnastowiecznych. W 2012 roku autorzy opublikowali jedną księgę z lat 1394-1397. Obecnie planowana jest publikacja kilkunastu kolejnych ksiąg z lat 1394-1430. Projekt jest finansowany przez Ministerstwo Nauki w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki

"Heraldic Studies" by Antoni Małecki and Polish Research into the Knightly Heraldry

Studya Heraldyczne (Heraldic Studies), a book published in 1890 by the scholar from Lvov Antoni Małecki may be the most important work in the accomplishments of the study into heraldry of the Polish lands. Obviously, not all his establishments and theses were proved by later research, yet the book offered a new and different look at the adaptation of heraldry in Poland. At the same time, it cleared the research area by successfully questioning the validity of a theory about runic genesis of Polish coat of arms in consequence of an invasion by the Scandinavians who established the Polish state and imposed its ruling class (the nobility). Małecki correctly separated proprietary marks, with their different functions, of Polish noblemen found on their seals to the turn of the fourteenth century from their later coats of arms. Małecki’s Studya Heraldyczne provoked an animated discussion on the origins of heraldry in Poland and the function of coat of arms. The present article emphasizes its most important elements and theses, touching also upon some social questions, especially the beginnings of kinship organization of the medieval Polish nobility. The discussion, bringing about many valuable observations, did not, however, lead to any decisive conclusions. An explanation of the emergence of coats of arms and names was given by the research of Janusz Bieniak in the last quarter of the twentieth century, who starting from a synthetic image drawn by A. Małecki, demonstrated a process of development of family coats of arms and names at the turn of the fourteenth century

Die Anfänge der Kirche in Kije

Die romanische Kirche in Kije im Gebiet von Wiślica weckt aus mehreren Gründen schon seit längerer Zeit das Interesse der Historiker. Erörtert wurden die Fragen ihrer Stiftung, ihrer Funktion sowie ihres Patronatsrechts. Viele wertvolle Informationen liefert das Dokument des Krakauer Bischofs Vinzenz von 1213. Daraus erfahren wir, daß schon im 12. Jahrhundert zwei Pfründen zu dieser Kirche gehörten. Józef Szymański zufolge war sie von weltlichen Kanonikern besetzt, u.a. gerade wegen des Residierens zweier Geistlicher bei dieser Kirche. Der Autor polemisiert mit dieser Ansicht und vertritt die Meinung, daß diese Kirche von Wojsław gestiftet wurde, dem Comes des Herzogs Bolesław Krzywousty (Boleslaus III. Schiefmund) und Stammvater des Powała-Geschlechts, der aufgrund fürstlicher Belehnung der Besitzer von Kije und Umgebung war. Das Vorhandensein zweier zur Kirche gehörender Pfründen war das Ergebnis einer Teilung der Versorgung der Kirche, die im Rahmen einer Erbteilung zwischen Wojsławs namentlich bekannten Söhnen geschah. Dies war durchaus möglich in einer Zeit, als die Kirchen in Kategorien von Besitz und Eigentum behandelt wurden. Damit will der Autor darauf aufmerksam machen, daß die Residenz mehrerer Pfarrherren an einer Kirche im 13. und in den darauffolgenden Jahrhunderten durch Teilung der Versorgung privater Kirchen entstanden sein konnte