The Role of Fire in the Posthumous Customs of Podlachia on the Border of Poland and Belarus

In this article, I would like to describe the role of fire in the customs of All Souls’ Day in the Easter period called przewody or radunica. The burning of the fires most commonly took place overnight at home and in cemeteries to illuminate the way for the transmigration of souls so they would not harm the living. The reflection of special respect for fire is known from the funeral rites from the area of Podlachia in the Middle Ages. It also served as a basic element of the ritual related to cyclical visits to the dead, as evidenced by the remains of charcoals or ash. Different kind of sources from the Middle Ages and modern times, from the region of eastern Poland (Podlachia and Belarus, in particular) shall be used to confirm that the rite lasted for many years

Spina bifida oculta in skeletal population from Dąbrówki (Poland, Podlaskie Province)

The aim of the study is to evaluate the frequency of spina bifida oculta (SBO) in the early modern population from Dąbrówki (Poland); 26 males, 19 females, 3 adults with unspecified sex, 2 subadult were taken into the analysis. SBO was found in 9 individuals (18%), of whom only one exhibited a complete cleft in the sacrum (2%). In males, SBO was reported in 7 out of 26 skeletons studied (27%). Complete cleft was observed in one individual (4%), partial cleft in 6 individuals (23%). In females, no case of complete cleft was detected (0%), and one case of partial cleft was found (5%). These differences between males and females in the frequency of this skeletal condition were statistically significant.Due to the lack of uniform methods for SBO analyses, the inability to make interpopulation compari-sons, the relatively high prevalence of the SBO phenomenon in ancient and modern populations, and the unclear etiology of the disease, research on SBO should be continued

Osteoarthritis in early modern population from Dąbrówki (Podlaskie Province)

The aim of this analized is to evaluate the frequency of osteoarthritis in the early modern population of Dąbrówki (Poland). Evaluation of degenerative joint changes was based on standard methods commonly used in physical anthropology. Three types of changes were studied: osteophytes, porosities, and eburnations. They were analyzed in the shoulder, elbow, wrist, hip, knee, and proximal ankle joints. Osteoarthritic changes were assessed in 24 female, 20 male, and 8 undetermined sex individuals in the Dąbrówki population.In the population from Dąbrówki the highest frequency of degenerative changes was noted in the hip joint, and the lowest in the knee joint. Osteophytes were the predominant type of lesions. The less frequent type was porosity, while polishing of the articular surfaces did not occur. In males, degenerative changes were noted more frequently than in females. Due to the existence of many interpretative limitations (there is no a complete picture of the population from Dąbrówki - skeletal material under exploration; not entirely clear and multifactorial etiology of degenerative joint changes), further analysis of the markers of environmental stress in the population from Dąbrówki is necessary

Some Reflections on the Attempts to Reconstruct the Beliefs of the Inhabitants of the Polish Lands in the Early Middle Ages

Mimo wysiłków badaczy reprezentujących liczne dyscypliny wierzenia mieszkańców ziem polskich przed przyjęciem chrześcijaństwa w dalszym ciągu nie zostały do końca poznane. Barierą nie do pokonania jest brak rodzimych źródeł pisanych, a te którymi dysponujemy, dotyczą tylko nielicznych aspektów pogaństwa słowiańskiego, głównie Połabia i Rusi. Źródła późniejsze z kolei ganią kult bóstw domowych oraz noszenie amuletów i opisują obrzędy magiczne. Niewielką też pomocą mogą służyć dane lingwistyczne, nieco więcej informacji dostarczają wyniki badań archeologicznych. Jednym z naczelnych bogów pogańskich Słowian był bóg pioruna będący personifikacją ognia niebiańskiego. Potwierdzono archeologicznie, że kult ten sprawowany był w świątyniach (na przykład na Wolinie i we Wrocławiu) i w halach kultowych (w Lubomi i w Chodliku). Ogień czczono również jako boga słońca, a pod ziemską postacią – jako ognisko domowe. Kronikarze średniowieczni wspominali o kulcie natury, której elementy mogły pełnić również rolę sanktuariów. Otaczano kultem szczyty gór i mniejszych wzniesień, na których konstruowano rowy i wały (przykładami mogą być: Góra Ślęża, Łysa Góra, Góra Lecha w Gnieźnie, Radzikowo na Mazowszu, Mołoczki na Podlasiu i Rowokół), symboliczne pierwsze grody, które budowano na wzniesieniach (np. w Haćkach), gaje (np. w Kleczanowie), pojedyncze drzewa czy wody, w których deponowano różne przedmioty (np. w Jeziorze Żarnowieckim) oraz związane z nimi plaże i wyspy kultowe (na Ostrowiu Lednickim i Jeziorze Zarańskim). Także kamienie, szczególnie duże okazy, otaczano specjalnymi względami, czego potwierdzeniem wydają się liczne późniejsze (co prawda) zapiski etnograficzne. Dużą rolę w wierzeniach mieszkańców ziem polskich we wczesnym średniowieczu odgrywały demony domowe, przeznaczenia lub rodu oraz duchy przodków, którym składano ofiary w obrębie domostwa i dbano o ich wygodę. Potwierdzają to również badania archeologiczne. Cennych informacji o wierzeniach przedchrześcijańskich dostarczają analizy grobów i cmentarzysk ciałopalnych, a także szkieletowych, ich konstrukcje i dary składane zmarłym przez żyjących krewnych. O dokonywaniu obrzędów na cmentarzach informują znajdywane tam pozostałości ognisk czy fragmenty naczyń glinianych, a także liczne kości zwierzęce. We wczesnym średniowieczu chętnie noszono amulety wykonywane przede wszystkim z roślin, kości i kłów zwierząt, a także z innych surowców o odpowiednio dobranym kształcie. Amuletem mógł być zresztą każdy odpowiednio przystosowany przedmiot. Analizując postępy chrystianizacji w tym okresie, niektórzy badacze uważają, że w świadomości większości mieszkańców ziem polskich ukształtował się system magiczno-wierzeniowy będący połączeniem starej pogańskiej tradycji obejmującej mity o niebie, słońcu, księżycu, gwiazdach, piorunach czy demonach z religią chrześcijańską.The beliefs of the inhabitants of the Polish lands before the Christianization have not been scrutinized yet despite the efforts of researchers representing various disciplines. A major obstacle in the research is the lack of written native sources, while those which are available relate to only a small number of issues of Slavic paganism in the Polabian Slavs’ and Kievan Rus’ territories. Later sources include criticism of the worship of household gods by the Slavs; the authors criticize their habits of amulet wearing and describe their magical rites. While the linguistic data available is not of help to the researchers, archaeological research provides more information. Among the main gods worshipped by pagan Slavs was the thunder-god, which personified heavenly fire. Archaeologists have confirmed that the cult of the thunder-god was held in temples (e.g. in Wolin and in Wrocław) and in special cult halls (e.g. in Lubomia and in Chodlik). Fire was also worshipped as the god of the sun and, in its earthly shape, through the cult of the sacred fire place. Medieval chroniclers mention nature worship, and indeed natural phenomena also served as sacred places. Mountain tops and small hills on which trenches and shafts were constructed (e.g. on Mount Ślęża, on Mount Łysa Góra, on Mount Lech in Gniezno, in Radzikowo in Mazovia, in Mołoczki in Podlachia, and in Rowokół) were venerated. Other objects of veneration were the first ‘symbolic’ strongholds (in Haćki), groves (in Kleczanów), single trees, as well as ponds and lakes where artifacts were deposited (e.g. Lake Żarnowiec). Worship of beaches and of islands was also popular (e.g. in Ostrów Lednicki and in Lake Zarańskie). Later ethnographical evidence has demonstrated that stones, in particular large ones, were also worshiped. In the early Middle Ages inhabitants of the Polish lands believed in the existence of household, destination, lineage and ancestral demons: sacrifices were offered to them and their comfort was taken care of. These facts have also been confirmed by archaeological research. An important source of information on pre-Christian beliefs in the territories in question is provided by analyses of graves (of both cremation and inhumation types): of their construction as well as of the offerings for the dead made by their living kin. In the early Middle Ages amulets made predominantly from plants, bones and tusks of animals were frequently worn. Also other materials were used for making amulets, and special shapes were preferred. Actually, any object could serve as an amulet. While analyzing the progress of Christianization in the period in question, researchers have observed that the mentality of the inhabitants of the Polish lands was largely shaped by a magical-religious system of beliefs combining the old pagan tradition, with its myths about the sky, the sun, the moon, the stars, the thunders, and the demons, with the Christian religion

Forgotten modern rural cemeteries of Podlasie – the state of studies and research perspectives

W artykule poruszono zagadnienia związane z badaniami wiejskich cmentarzy nowożytnych na terenie Podlasia. W niniejszym tekście omówiono wyniki badań podlaskich nowożytnych cmentarzy w miejscowościach: Dąbrówki, Kleosin, Koźliki, Mościcha, Nowodworce, Pajewo, Tykocin i Zbucz. Mimo niepełnych informacji w różnych źródłach pisanych czy kartograficznych wiejskie cmentarze stanowią punkt wyjścia do zbadania regionalnej obrzędowości pogrzebowej i rytuałów, stwarzają możliwość poznania struktury populacji wiejskiej, pokrewieństwa pochowanych osobników, śmiertelności osób dorosłych oraz młodocianych, opisania paleopatologii a także określenia statusu ekonomiczno-społecznego zmarłych.The article discusses issues related to the research on modern rural cemeteries in Podlasie. The paper examines the results of a study of modern Podlasie cemeteries in the following localities: Dąbrówki, Kleosin, Koźliki, Mościcha, Nowodworce, Pajewo, Tykocin and Zbucz. In spite of incomplete information in various written and cartographic sources, rural cemeteries provide a starting point for investigating the regional funerary rites and rituals, they offer an opportunity to learn about the structure of the rural population, kinship of the buried individuals, the mortality of adults and adolescents, describe palaeopathology, and determine the economic and social status of the deceased

The history of the manor and castle of Berezowiec of the Kmita Stretowicz family in the light of written sources between the 16th and the first half of the 17th centuries, and archaeological research (part 1)

Na wschód od wsi Berezowiec (w rejonie korelickim, w obwodzie grodzieńskim na Białorusi), nad rzeką Serwecz, znajduje się wzgórze zamkowe, wpisane do rejestru zabytków jako grodzisko z epoki żelaza, średniowiecza i czasów nowożytnych. Dzięki analizie źródeł pisanych oraz genealogicznych, udało się ustalić przynależność zamku i dworu Berezowiec do rodu Kmitów Stretowiczów w okresie od końca XV do XVI wieku. Ponadto ustalono, że w pierwszej połowie XVI wieku nad rzeką Serwecz znajdowały się dwa majątki nazywane Berezowiec. Jedna posiadłość należała do podskarbich z rodziny Sołtanów, a druga do Kmitów Stretowiczów. Wpływ na rozpoczęcie badań na terenie grodziska miała miejscowa legenda mówiąca o tym, że w pobliżu wsi istniał zamek wojewody Kmity. Badania prowadzono w archiwach oraz w terenie, na wzgórzu zamkowym i u jego podnóża. W inwentarzach folwarku i majątku Berezowiec wymienia się domy, budynki gospodarcze i ogrodzenie dworu oraz zabudowania folwarku.There is a castle hill to the east of the village of Berezowiec (Karelichy region, Grodno district, Belarus), on the Servech River, entered in the register of monuments as a stronghold from the Iron Age, the Middle Ages, and modern times. By analysing written and genealogical sources, it has beeen possible to establish that the Berezowiec castle and manor belonged to the Kmita Stretowicz family between the late 15th and 16th centuries. In addition, it can be demonstrated that in the first half of the 16th century, on the Servech River, there were two estates called Berezowiec. One estate belonged to treasurers of the Sołtan family, and the other to the Kmita Stretowicz family. The initiation of the research in the hillfort was influenced by a local legend, according to which there was a castle near the village of voivode Kmita. The research was conducted both in the archives and in the field, on the top of the hill and at its the foot. The inventories of the farm and the Berezowiec estate include houses, outbuildings, the manor fence, and farm buildings