Nietypowe objawy po masażu zatoki szyjnej u chorej z blokiem przedniej wiązki lewej odnogi — opis przypadku

A 65-year-old diabetic and hypertensive woman was admitted for evaluation of syncope. Her baseline electrocardiogram revealed normal sinus rhythm with left anterior hemiblock. Her treadmill test, holter monitoring and external loop recorder examinations were normal. Right sided carotid sinus massage (CSM) revealed 2:1 atrioventricular block (AV) (Mobitz II type) while left sided CSM had no effect. Permanent pacemaker implantation was performed (DDIR, St Jude Medical, USA). Mobitz II type AV block due to CSM reflects enhanced vagal efferent tone on AV node and his bundle fibre.Kobieta w wieku 65 lat z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym została przyjęta na obserwację z powodu omdlenia. W wyjściowym elektrokardiogramie stwierdzono prawidłowy rytm zatokowy z blokiem przedniej wiązki lewej odnogi pęczka Hisa. Wyniki testu wysiłkowego na bieżni oraz zapisy z monitora holterowskiego i zewnętrznego rejestratora pętlowego były prawidłowe. Prawostronny masaż zatoki szyjnej (CSM) ujawnił blok przedsionkowo-komorowy (typu Mobitz II) 2:1, natomiast lewostronny CSM nie spowodował żadnego efektu. Chorej wszczepiono stały stymulator serca (DDIR, St Jude Medical, Stany Zjednoczone). Blok przedsionkowo-komorowy typu Mobitz II spowodowany CSM odzwierciedla wzmożone napięcie części eferentnej nerwu błędnego w węźle przedsionkowo-komorowymi i włóknach odnogi

Nietypowy elektrokardiograficzny zapis zaburzeń przewodzenia po zastosowaniu chlorochiny — opis rzadkiego przypadku

23-year-old man presented with Stokes-Adams attacks due to sinus node dysfunction. He was being treated for malaria with chloroquine for the last two days. Temporary pacemaker was implanted. Subsequently he developed all spectrum of atrioventricular block following recovery of sinus node dysfunction which also recovered on the fi fteenth day and was discharged. Cardiac damage, such as cardiomyopathy and conduction system disturbances, is regarded as uncommon consequences of acute chloroquines’s toxicity. Here we present a case in which chloroquine used as acute therapy for malaria resulted in conduction disorder beginning from sinus node dysfunction to Mobitz I atrioventricular block to complete heart block with recovery to normal sinus rhythm in single patient.Mężczyzna w wieku 23 lat zgłosił się do lekarza z powodu napadów Morgagniego-Adamsa-Stokesa będących następstwem dysfunkcji węzła zatokowego. Przez ostatnie 2 dni stosował chlorochinę w ramach leczenia przeciwmalarycznego. Tymczasowo wszczepiono mu stymulator serca. Po ustąpieniu zaburzeń węzła zatokowego u chorego rozwinął się pełny blok przedsionkowo-komorowy, który również ustąpił po 15 dniach i chorego wypisano do domu. Uszkodzenie serca w postaci kardiomiopatii lub zaburzeń przewodzenia jest rzadkim następstwem ostrego toksycznego działania chlorochiny. W artykule przedstawiono przypadek pacjenta, u którego po zastosowaniu chlorochiny w leczeniu ostrego napadu malarii wystąpiło całe spektrum zaburzeń przewodzenia — od dysfunkcji węzła zatokowego, przez blok przedsionkowo-komorowy typu Mobitz I, do całkowitego bloku przedsionkowo komorowego — zakończonych przywróceniem prawidłowego rytmu zatokowego

Młodzieńcze zapalenie tętnic Takayashu objawiające się jako ostry zespół wieńcowy u 10-letniej dziewczynki

A 10 year-old girl was admitted to hospital for evaluation of sudden onset chest pain of three days’ duration. There were no co-morbidities or family history of coronary artery disease. There was a disparity of blood pressure in the upper limbs, while pulses in the lower limbs were barely palpable. Her electrocardiogram revealed ST segment elevation in II, III, and aVF leads. Laboratory tests showed elevated troponin T (0.8 ng/mL), total leukocyte count (13,800/μL), C-reactive protein (94 mg/L), and erythrocyte sedimentation rate (56 mm in first hr). Echocardiography showed mildly impaired left ventricular systolic function with an ejection fraction of 58%. Aortogram showed total occlusion of the brachiocephalic trunk, diffuse thoraco-abdominal coarctation, and osteo-proximal stenosis (80%) of the left renal artery. Coronary angiography revealed total occlusion of the left circumflex artery and tubular lesion of the proximal left anterior descending artery with 70% stenosis. Based on these findings, she was diagnosed to be in the active phase of juvenile Takayasu’s arteritis having acute inferior wall myocardial infarction. Her treadmill test for reversible ischaemia (modified Bruce protocol) was negative, and she was discharged on medication (antiplatelets, corticosteroids, and immunosuppressive agents). Dziewczynka w wieku 10 lat została przyjęta do szpitala w celu wyjaśnienia przyczyny nagłego bólu w klatce piersiowej, który wystąpił 3 dni wcześniej. Pacjentka wcześniej nie chorowała, a wywiad rodzinny w kierunku choroby wieńcowej był ujemny. Stwierdzono różnicę w wartościach ciśnienia tętniczego między prawym a lewym ramieniem, a tętno na kończynach dolnych było ledwo wyczuwalne. W zapisie elektrokardiograficznym widoczne było uniesienie odcinka ST w odprowadzeniach II, III i aVF. W badaniach laboratoryjnych wykazano podwyższone stężenie troponiny T (0,8 ng/ml), liczby leukocytów (13 800/μl), stężenia białka C-reaktywnego (94 mg/l) i wskaźnika opadania erytrocytów (56 mm w 1. godz.). Badanie echokardiograficzne ujawniło łagodne zaburzenie czynności skurczowej lewej komory z frakcją wyrzutową 58%. W aortogramie stwierdzono całkowitą okluzję pnia ramienno-głowowego, rozsiane zwężenia w aorcie piersiowej i brzusznej oraz zwężenie ujścia i proksymalnego odcinka (80%) lewej tętnicy nerkowej. Koronarografia uwidoczniła całkowitą okluzję gałęzi okalającej i cewkowate zwężenie (70%) proksymalnego odcinka tętnicy przedniej zstępującej. Na podstawie wyników badań u chorej rozpoznano aktywną fazę młodzieńczego zapalenia tętnic Takayasu z ostrym zawałem ściany przedniej serca. Wynik przeprowadzonego u chorej ograniczanego objawami testu wysiłkowego na bieżni ruchomej (wg zmodyfikowanego protokołu Bruce’a) był ujemny. Chorą wypisano do domu i zalecono odpowied- nią terapię (leki przeciwpłytkowe, kortykosteroidy i leki immunosupresyjne).

Wprowadzenie cewnika techniką retrograde i zamknięcie przetrwałego przewodu tętniczego techniką antegrade za pomocą urządzenia Coccoon Duct Occluder u 6-miesięcznego dziecka

Patent ductus arteriosus (PDA) accounts for up to 10% of all congenital heart disease. Transcatheter closure of PDAs has now become treatment of choice replacing surgery. It is simple, consisting of placement of device or vascular occlusion coils either antegrade from femoral vein or retrograde from femoral artery. Here we report a patient of PDA with vascular anatomy too difficult to be antegradely approached and were closed by a retrograde wiring and antegrade snaring using a customised snare. Then device was deployed by usual antegrade approach over snared wire. This retrograde wire-assisted technique and antegrade snaring could be utilized to overcome PDA of difficult vascular anatomy, which could not be easily fulfilled by conventional antegrade venous approach alone.Przetrwały przewód tętniczy (PDA) stanowi nawet 10% wszystkich wrodzonych wad serca. Przezcewnikowe zamknięciePDA jest obecnie metodą z wyboru, która zastąpiła leczenie chirurgiczne. Zabieg przezcewnikowy jest prosty do przeprowadzenia i polega na umieszczeniu w przewodzie tętniczym specjalnych implantów lub sprężynek wprowadzanychz dostępu przez żyłę udową (technika zstępująca, antegrade) lub przez tętnicę udową (technika wsteczna, retrograde).W niniejszej pracy opisano przypadek pacjenta z PDA, u którego budowa anatomiczna naczyń uniemożliwiała zastosowanie techniki zstępującej, dlatego zabieg wykonano, wsuwając prowadnik przez tętnicę udową (retrograde) i wprowadzając przez żyłę udową (antegrade) pętlę wykonaną specjalnie na potrzeby zabiegu przez operatorów. Następnieimplantowane urządzenie umieszczono na miejscu standardową techniką zstępującą (antegrade), wsuwając je poprowadniku za pomocą pętli. Tę technikę z użyciem prowadnika i pętli można wykorzystać do zamykania PDA u chorychz trudnymi warunkami anatomicznymi uniemożliwiającymi wykonanie zabiegu konwencjonalną metodą — wyłączniez dostępu przez żyłę udową

Tunel aortalno-lewokomorowy — rzadka przyczyna szmeru skurczowo-rozkurczowego

Aortico–left ventricular tunnel (ALVT) is a rare congenital paravalvular communication between the aorta and the left ventricle (LV), with few hundred odd cases reported till date. Most commonly the tunnel arises from the right aortic sinus. We herein report a case of AVLT in a 28-year old male where a common pouch, which was communicating to both the left, as well as right aortic sinus, was draining to the left ventricle. He presented with progressive heart failure where a long diastolic murmur was audible. The patient succumbed to death because of progressive cardiac decompensation before surgical correction could have been performed. This is a first ever report of AVLT where proximal chamber as a common sac, communicating with both the left, as well as right aortic sinus, was communicating distally to the left ventricle. Key words- Aortico- left ventricular tunnel, Congenital heart defect, Aortic regurgitation; Diastolic murmur; Cardiac decompensationTunel aortalno-lewokomorowy (AVLT) to występujące bardzo rzadko wrodzone okołozastawkowe połączenie między aortą a lewą komorą. Dotychczas opisano mniej niż 1000 przypadków tej wady serca. Ujście tunelu znajduje się najczęściej w prawej zatoce aortalnej. W artykule przedstawiono przypadek 28-letniego mężczyzny, u którego wspólna kieszonka komunikująca się zarówno z prawą, jak i lewą zatoką aortalną uchodziła do lewej komory. Chory zgłosił się z narastającą niewydolnością serca. W badaniu osłuchowym był słyszalny długi szmer rozkurczowy. Pacjent zmarł z powodu postępu- jącej dekompensacji serca, zanim było możliwe wykonanie chirurgicznego zabiegu naprawczego.  Jest to pierwszy w historii opis AVLT z komorą proksymalną jako wspólną kieszonką, komunikującą się zarówno z prawą, jak i lewą zatoką aortalną uchodzącą do lewej komory.

Wada serca typu criss-cross heart połączona z zespołem Taussig-Binga — dwie rzadkie anomalie u jednego pacjenta

Criss-cross heart is an extremely rare anomaly, characterized by an abnormal rotation of the ventricular mass along its major axis that is the apical part twists about t heir long axes while the base of the heart and the atrio-ventricular (AV) valves remains fi xed. Due to the complex structural changes and rarity of the anomaly, the rotation of ventricular axis is often misdiagnosed. Though associated with multitudes of ventriculo-arterial discordances; we report an extremely rare case of criss-cross heart presented in late infancy associated with Taussig-Bing anomaly which has never been reported earlier in the literature to the best of our knowledge.Wada serca typu criss-cross heart jest bardzo rzadką anomalią polegającą na nieprawidłowej rotacji komór wokół długiej osi serca, przy czym przemieszczeniu ulega koniuszek serca, a podstawa serca i zastawki przedsionkowo-komorowe pozostają na miejscu. Ze względu na złożone zmiany strukturalne oraz rzadkie występowanie tej wady rotacja osi serca często nie zostaje właściwie rozpoznana. Anomalia ta wiąże się z wieloma zaburzeniami przedsionkowo-komorowymi. W niniejszej pracy przedstawiono niezwykle rzadki przypadek wady serca typu criss-cross heart ujawnionej w późnym okresie niemowlęcym, połączonej z zespołem Taussig-Binga. Według najlepszej wiedzy autorów taki przypadek nigdy wcześniej nie był opisywany

Ostry zespół wieńcowy u 16-letniego chłopca — opis przypadku

Spontaneous coronary artery dissection is a rare but important cause of acute coronary syndromes in young patients.16-year-old boy presented as acute anterior wall myocardial infarction for which he was thrombolysed. Coronary angiogramshowed spiral luminal filling defects, with extensive contrast staining of proximal left anterior descending arteryand its branches. The patient refused angioplasty, which was advised, and was managed conservatively. Three weekslater he presented with acute coronary syndrome with unstable angina. Repeated angiogram showed complete healingof dissection. The hospital course of the patient was uncomplicated. This shows, that sometimes higher grade dissectionbeside intervention, can respond to conservative management as well.Samoistne rozwarstwienie tętnicy wieńcowej jest rzadką, lecz ważną, przyczyną ostrych zespołów wieńcowych u młodych pacjentów. W niniejszej pracy przedstawiono przypadek 16-letniego chłopca, u którego wystąpił ostry zawał ściany przedniej. Zastosowano leczenie trombolityczne. W koronarografii stwierdzono ubytki wypełnienia w kształcie spiralnym z silnym zakontrastowaniem proksymalnego odcinka gałęzi międzykomorowej przedniej i jej gałęzi. Zalecono wykonanie angioplastyki wieńcowej, jednak chory nie wyraził zgody na zabieg i w związku z tym zastosowano leczenie zachowawcze. Po 3 tygodniach u pacjenta wystąpił ostry zespół wieńcowy w postaci niestabilnej dławicy piersiowej. W wykonanym powtórnie angiogramie stwierdzono całkowite wygojenie rozwarstwienia. Hospitalizacja chorego przebiegała bez powikłań. Opisany przypadek pokazuje, że w niektórych rozwarstwieniach znacznego stopnia można uzyskać dobrą odpowiedź na leczenie zachowawcze bez zabiegów interwencyjnych

Successful transcatheter closure of very large ruptured sinus of Valsalva aneurysm

Sinus of Valsalva aneurysm, usually a congenital anomaly, almost always ruptures into the right side of the heart causing a left-to-right shunt with profound hemodynamic consequences. With the availability of devices and hardware, transcatheter closure is gradually replacing surgical one. Till now, most of closures have been performed by Amplatzer duct occluder. To the best of our knowledge, the present case is first to be reported with this rare defect undergoing successful transcatheter closure of largest ruptured sinus of Valsalva aneurysm arising from right coronary sinus by using 20/18 mm Cocoon Duct Occluder (Vascular Innovations, Nonthaburi, Thailand)

Porównanie stymulacji koniuszkowej i przegrodowej prawej komory: wpływ na wskaźniki echokardiograficzne, czynność lewej komory i efekty kliniczne w obserwacji krótko- i średniookresowej

Introduction. Right ventricular apical pacing (RVAP) has a greater ‘desynchronizing effect’ than pacing from the interventricular septum (RVSP) and may translate into worse outcomes in the long run. The aim of the present study was to examine the short- and intermediate-term effects of RVAP versus RVSP on echocardiographic features, left ventricular function, and clinical outcome. Materials and methods. 467 patients between August 2014 and March 2018 without structural heart disease were prospectively randomised to RVAP (N = 226) or RVSP (N = 241) and were studied at baseline, six months, and 12 months by echocardiography, biochemically [N-terminal pro-B-type natriuretic peptide (NT-proBNP)], and clinically [six-minute walk test (6MWT)]. Left ventricular 2D strain and tissue velocity images were analysed to measure 18-segment time-to-peak longitudinal systolic strain and 12-segment time-to-peak systolic tissue velocity. Intraventricular dyssynchrony was calculated using tissue Doppler velocity data by comparing the time to systolic peak velocity between segments in multiple apical views by their respective standard deviations. Interventricular dyssynchrony was measured as the temporal difference of left ventricular pre-ejection period and right ventricular pre-ejection period by pulse-wave Doppler images. All the analysis was carried out using statistical package for social service version 17.0 (SPSS Inc., Chicago, IL, USA). A p-value < 0.05 was considered statistically significant. Results. The commonest indication for pacemaker implantation was atrioventricular block (N = 311, 66.6%), followed by sinus node dysfunction (N = 138, 29.5%) and chronic bifascicular and trifascicular block (N = 18, 3.9%), with all patients receiving a single chamber pacemaker (VVI: n = 107, 22.9% and VVIR: n = 360,77.1%). There were significant differences in NT-proBNP level (410 ± 254 pg/mL vs. 370 ± 168 pg/mL, p = 0.02), 6MWT (442 ± 19 m vs. 482 ± 21 m, p = 0.01), mean QRS duration (164 ± 8.3 ms vs. 148 ± 10.6 ms, p = 0.02), intraventricular dyssynchrony (septal to lateral wall delay: 88.6 ± 24.2 ms vs. 43.7 ± 11.2 ms, p = 0.04), interventricular dyssynchrony (31.2 ± 22.8 vs. 19.4 ± 11.2, 0 = 0.03), end diastolic volume (78.4 ± 15.6 mL vs. 72.8 ± 14.2 mL, p = 0.04), and end-systolic volume (30.2 ± 13.1 mL vs. 25.6 ± 11.7 mL, p = 0.05) at the end of 12 months between RVAP and RVSP respectively, though not significantly different at six months, favouring the RVS-paced group. However, no significant difference in ejection fraction (59 ± 5% vs. 61.5 ± 3.2%, p = 0.39) and New York Heart Association class (1.29 ± 0.3 vs. 1.28 ± 0.4, p = 0.3) at six and 12 months follow up were noted. Conclusion. Right ventricular septal pacing was associated with a better outcome in terms of echocardiographic indices, left ventricular function, and clinical outcome compared to patients with apical pacing over an intermediate-term follow up.Wstęp. Stymulacja koniuszkowa prawej komory ma większy „wpływ desynchronizacyjny” niż stymulacja przegrodowa prawej komory (RVSP) i w dłuższej perspektywie może prowadzić do poważniejszych skutków. Przedstawione badanie przeprowadzono w celu porównania krótko- i długookresowego wpływu RVAP i RVSP na parametry echokardiograficzne, czynność lewej komory i efekty kliniczne. Materiał i metody. Prospektywne badanie prowadzono od sierpnia 2014 roku do marca 2018 roku. Uczestniczyło w nim 467 chorych bez choroby strukturalnej serca, których przydzielono losowo do RVAP (N = 226) lub RVSP (N = 241). W czasie pierwszej wizyty wszystkich uczestników poddano badaniu echokardiograficznemu, badaniu biochemicznemu [stężenie N-końcowego fragmentu propeptydu natriuretycznego typu B (NT-proBNP)] i ocenie stanu klinicznego [test 6-minutowego marszu (6MWT)]. Badania te powtórzono po 6 i 12 miesiącach. Przeanalizowano lewokomorowe obrazy 2D z badania odkształcenia (strain) i prędkości ruchu miokardium (tissue velocity), aby zmierzyć czas do maksymalnego skurczowego odkształcenie podłużnego w 18 segmentach i czas do maksymalnej skurczowej prędkości ruchu miokardium w 12 segmentach. Dyssynchronię śródkomorową obliczano na podstawie danych uzyskanych w badaniu doplera tkankowego, porównując czas do maksymalnej prędkości skurczowej między segmentami w wielu projekcjach koniuszkowych na podstawie ich odchyleń standardowych. Dyssynchronię międzykomorową mierzono jako różnicę w czasie okresu przedwyrzutowego lewej i prawej komory w badaniu doplera fali pulsacyjnej. Wszystkie analizy statystyczne wykonano za pomocą pakietu oprogramowania SPSS, wersja 17.0 (SPSS Inc., Chicago, IL, USA). Wartości p wynoszące poniżej 0,05 uznano za statystycznie istotne. Wyniki. Najczęstszym wskazaniem do wszczepienia stymulatora był blok przedsionkowo-komorowy (n = 311; 66,6%), a w następnej kolejności dysfunkcja węzła zatokowego (n = 138; 29,5%) i przewlekły blok dwu- lub trójwiązkowy (n = 18; 3,9%). Wszystkim chorym wszczepiono stymulator jednokomorowy (VVI: n = 107; 22,9% lub VVIR: n = 360;77,1%). Stwierdzono istotne różnice między RVAP i RVSP na korzyść stymulacji RVS w wartościach NT-proBNP (odpowiednio 410 ± 254 pg/ml vs. 370 ± 168 pg/ml; p = 0,02), dystansu 6MWT (442 ± 19 m vs. 482 ± 21 m; p = 0,01), średniego czasu trwania zespołu QRS (164 ± 8,3 ms vs. 148 ± 10,6 ms; p = 0,02), dyssynchronii śródkomorowej (opóźnienie między przegrodą międzykomorową a ścianą boczną: 88,6 ± 24,2 ms vs. 43,7 ± 11,2 ms; p = 0,04), dyssynchronii międzykomorowej (31,2 ± 22,8 vs. 19,4 ± 11,2; 0 = 0,03) oraz objętości końcoworozkurczowej (78,4 ± 15,6 ml vs. 72,8 ± 14,2 ml; p = 0,04) i końcowoskurczowej (30,2 ± 13,1 ml vs. 25,6 ± 11,7 ml; p = 0,05) po 12 miesiącach, jednak różnice zaobserwowane po 6 miesiącach. W badaniach przeprowadzonych po 6 i 12 miesiącach nie stwierdzono natomiast istotnych różnic pod względem frakcji wyrzutowej (59 ± 5% vs. 61.5 ± 3.2%, p = 0.39) ani klasy według New York Heart Association (1,29 ± 0,3 vs. 1,28 ± 0,4; p = 0,3). Wnioski. W obserwacji średnioterminowej stymulacja przegrody prawej komory wiązała się z lepszymi efektami w odniesieniu do wskaźników echokardiograficznych, czynności lewej komory i efektu klinicznego niż stymulacja koniuszkowa

Joga i rehabilitacja kardiologiczna (Yoga-CaRe) u osób po przebyciu ostrego epizodu wieńcowego

Cardiovascular diseases are a leading cause of death and disability in Asian Indians with huge psychological and economic impact as it affects population in thirty- and forty-year-olds, previously healthy adults and most productive social group. Successful transcatheter therapeutics has opened a new vista for its management; however, it cannot prevent its recurrence. Therefore, secondary prevention is cornerstone of management. Yoga-based Cardiac Rehabilitation (Yoga-CaRe) is a multifaceted approach targeting patient’s physical, psychological, social and occupational status, preventing or delaying the progression of underlying disease and reducing the risk of recurrent rehospitalization and death as well as enabling the patients to live a comfortable and active life. Yoga is an ancient Indian system of philosophy; a mind-body discipline encompassing an array of philosophical precepts, mental attitudes and physical practice. Of seven major branches of yoga, Hatha yoga, which itself includes many different styles (e.g. Iyenger, Ashtanga, etc.), is probably the most commonly recognized, and incorporates elements of physical poses, breath control and meditation, and self-restraint (including that of diet, smoking, alcohol intake and sleep patterns). A Cochrane review reported a 27% reduction in total mortality and 19% reduction in total mortality and non-fatal cardiac events with cardiac rehabilitation (CR), comparing favorably to effective pharmacological treatments (e.g. antiplatelets, angiotensin-converting enzyme inhibitors, statins and beta-blockers). Yoga, therefore, could provide a useful frame work on which to develop an economical CR program, with additional advantages of being culturally appropriate to Indians and potentially be appealing to global population.Choroby układu sercowo-naczyniowego są główną przyczyną zgonów i niepełnosprawności mieszkańców Indii, a ponadto mają ogromny wpływ psychologiczny i ekonomiczny, ponieważ często dotykają 30- i 40-latków, wcześniej niechorujących, którzy stanowią najbardziej produktywną grupę społeczną. Skuteczne techniki przezcewnikowe otworzyły nowe perspektywy w leczeniu tych chorób, jednak nie mogą zapobiec ich nawrotom. Z tego względu podstawowe znaczenie ma prewencja wtórna. Rehabilitacja kardiologiczna oparta na jodze (Yoga-CaRe) to wielopłaszczyznowe podejście oddziałujące na sferę fizyczną, psychiczną, społeczną i zawodową, którego celem jest zapobieganie lub spowalnianie progresji choroby podstawowej i obniżenie ryzyka ponownej hospitalizacji lub zgonu, a także poprawa komfortu życia i zachowanie pełnej aktywności. Joga to starożytny hinduski system filozoficzny, którego istotą jest dyscyplina ciała i umysłu i który obejmuje szereg reguł filozoficznych oraz ćwiczeń mentalnych i fizycznych. Spośród siedmiu głównych odmian jogi najbardziej znaną jest Hatha yoga, która również obejmuje wiele różnych rodzajów (tj. Iyenger, Ashtanga etc.) i łączy element ćwiczeń fizycznych, kontroli oddechu i medytacji z samoograniczeniami (dotyczącymi diety, palenia tytoniu, spożywania alkoholu i snu). W przeglądzie danych dostępnych w bazie Cochrane wykazano, że rehabilitacja kardiologiczna (CR) powoduje zmniejszenie o 27% śmiertelności całkowitej oraz o 19% śmiertelności całkowitej i zdarzeń sercowych niezakończonych zgonem, a więc pozwala uzyskać korzystniejsze efekty niż skuteczna farmakoterapia (tj. leki przeciwpłytkowe, inhibitory konwertazy angiotensyny, statyny i antagoniści receptorów beta-adrenergicznych). Joga może być użyteczna jako podstawa do opracowania ekonomicznego program CR, a jej dodatkowym atutem jest zgodność z kulturą Indii i popularność na całym świecie