DOĞU MARMARA BÖLGESİNİN NEOJEN - KUVATERNERDEKİ EVRİMİ

Doğu Marmara bölgesinin Neojen-Kuvaternerdeki morfotektonik evriminde; 1) Erken-Orta Miyosen, 2) Geç Miyosen-Pliyosen, 3) en Geç Pliyosen-Günümüz olmak üzere üç ana şekillenme dönemi ayırt edilmiştir. Bu dönemlerde birbiriyle açısal uyumsuz üç çökel istifi oluşmuştur. Erken-Orta Miyosen karasal kırıntılı, Geç Miyosen-Pliyosen karasaldan denizele geçişli, en Geç Pliyosen-Günümüz ise karasal-denizel çökellerle temsil edilmektedir. Bölge Oligosen sonunda Intra-Pontid okyanusunun kapanması sonucu karasal aşınım alanı haline dönüşmüş ve Erken-Orta Miyosen boyunca paleotektonik dönem olaylarının etkisinde kalmıştır. Orta Miyosen sonlarına kadar süren bu aşınım dönemi sonunda geniş alanlara yayılan bir peneplen morfolojisi gelişmiş ve karasal kırıntılılar çökelmiştir. Günümüz jeolojisinin belirlemiş olan neotektonizma Geç Miyosen başlarında başlamış ve birbirinden farklı stildeki iki evrede gelişmiştir. Geç Miyosen-Pliyosen'i kapsayan neotektonizmanın ilk evresinde bölgede K-G yönlü sıkışma rejimi egemen olmuş, bunun sonucunda gelişen D-B yönlü kıvrımlar ile KD-GB ve KB-GD uzanımlı doğrultu atımlı faylarla bölge morfolojik olarak tümden yükselime uğramıştır. Bu süreç içerisinde başlangıçta, altta akarsu çökelleri ile başlayan ve üste doğru gölsel ve denizele geçişli olan Geç Miyosen-Erken Pliyosen istifi çökelmiş, dönem sonunda ise bu çökellerin geliştiği havzalar parçalanarak Geç Pliyosen'de bölge yüksek aşınım alanı şeklini kazanmıştır. Neotektonik dönemin ikinci evresi ise en Geç Pliyosen'de Kuzey Anadolu Fayının ortaya çıkışı ile başlamıştır ve günümüze kadar olan süreyi kapsar. Doğu Marmaranm günümüzdeki morfolojisi ve aktif tektonik çatısı Kuzey Anadolu Fayının transform hareketleri ile tanınan bu evrede gelişmiştir. Günümüz Marmara Denizi havzasının da yapısal gelişimi Kuzey Anadolu Fayına bağlı olarak en Geç Pliyosen'de başlamıştır

Marmara Denizi güneyinde kuvaterner deniz düzeyi değişimleri ve Kocasu-Gönen çayı deltalarının evrimi

Biga Çayı taşkın düzlüğü, Güney Marmara Denizi çevresindeki en geniş Holosen tortullarını oluşturur. Buradaki delta ilerlemesi 4 km, yüzölçümü 20 $km^2$dir. Deltayı besleyen tortulların göreceli ince taneli oluşu fazla ilerlemeyi engeller. Su altı delta düzlüğü ise 2 km kadar genişlemiştir. Deltanın güneybatısındaki Ece Gölü, Biga Çayı tesiriyle meydana gelen alüvyon set gölüdür. Kıyısındaki kumlu tortullar fırtınalar döneminde ve/veya tsunamilerle deltadan aktarılmış olup gölün gerçek tortulları (siyah çamurlar) 2-2,5 m'den daha kalın değildir. Göl tortullarının orta düzeylerinden C14 yöntemi ile 1095±72 yıl yaşı elde edilmiştir. Kumlu kıyı tortulları ise 595±105 yıllıktır. Biga Çayı deltası ve Ece Gölü'nden sağlanan verilere göre, Marmara Denizi Holosen'de hiç bir zaman 6 m'den, Geç Holosen'de ise 4 m'den daha yükseklere ulaşmamıştır. Bu nedenle denizel tortullar Marmara kıyısında ince bir kuşak oluşturur ve sadece delta alanlarında genişler. Güncel deltalar ise son üç bin yıllık oluşumlardır