Estimation of uncertainty of trypsin inhibitor activity measurement in legume crops

Irradiation of legume seeds has emerged as an attractive alternative compared to conventional chemical treatments in seed production. Irradiation is also used for the decontamination of food and feed in order to increase the shelf-life of fresh and dry food materials. The effects of irradiation on nutritive and anti-nutritive factors such as trypsin inhibitors are usually reported together with the measurements obtained by using the quantitative analytical methods. The objective of this study was to measure trypsin inhibitor activity (TIA) of common bean cultivar Oplenac using the microtiter plate method and to identify factors that contribute to the uncertainty of TIA measurement according to the current Guide to the Expression of uncertainty in measurement (GUM). Dominant sources of uncertainty of TIA measurement were: absorbance measurements of sample and positive control reaction mixtures and preparation of the final sample solution using a graduated cylinder (V4). Absorbance measurement of sample reaction mixtures took 37.8% of the overall measurement uncertainty. Preparation of the final sample solution using a graduated cylinder (V4) and absorbance measurement of positive control reaction mixture contributed to the overall uncertainty with 35.1% and 15.8%, respectively. Acquired insight into factors that contribute to the uncertainty of TIA measurement gives directions for the improvement of TIA testing methods and TIA results management

Uticaj količina hrane na prirast šaranske mlađi u tankovima

Šaran se gaji u sva tri sistema: ekstenzivni, poluintenzivni i intenzivni. Za razliku od ekstenzivnog gde je prirast ribe isključivo zavistan od prirodne hrane, poluintenzivni i intenzivan sistem gajenja riba su bazirani na delimičnoj, odnosno potpunoj zavisnosti od dodatne hrane. Kako tokom sezone gajenja, prirodna hrana u ribnjacima sa poluintenzivnim sistemom ima veoma izražen sezonalni karakter, u periodu sa optimalnim temperaturama za rast šarana (od sredine juna pa do kraja avgusta) prirast je u najvećoj meri zavistan od vrste i količine dodatne hrane. Sa ekonomskog, ali i ekološkog aspekta važno je obezbediti hranu koja će rezultirati niskim koeficijentom konverzije, visokim tempom rasta, dobrim zdravstvenim stanjem gajenih riba, visokim kvalitetom finalnog proizvoda, tj. ribljeg mesa i što manjim opterećenjem vodene sredine organskim materijama, fosforom i azotom. Od velike važnosti je i obezbeđivanje adekvatne količine dodatne hrane, odnosno ne dozvoliti da količina hrane bude manja od potreba gajene ribe, ali i ne preterati sa količinom koja od strane riba neće biti racionaln iskorišćena i time smanjiti profitabilnost gajenja riba. U cilju određivanja optimalnog procenta hrane u odnosu na ihtiomasu gajene mlađi šarana urađen je ovaj rad. Eksperiment je realizovan u Centru za ribarstvo i primenjenu hidrobiologiju, Poljoprivrednog fakulteta, Univerziteta u Beogradu tokom 90 dana. Za prihranu šaranske mlađi korišćena je ekstrudirana hrana sa 38% proteina i 8% masti proizvođača Vetrinarski zavod «Subotica», veličine peleta 2 mm. Eksperiment je realizovan u 4 tretmana sa po 3 ponavljanja. Tretmani su se razlikovali po procentualnom učešću količine hrane u odnosu na ihtiomasu u tanku na početku svakog tridesetodnevnog perioda. U prvom tretmanu je dnevni obrok riba 2%, u drugom 3%, u trećem 4%, dok su ribe u tretmanu četiri hranjene sa 5% hrane u odnosu na ihtiomasu. U svaki od 12 nezavisnih tankova nakon perioda adaptacije, nasađeno je po 40 jedinki šarana, prosečne mase 6,41 do 6,47 g. Hranjenje riba je obavljano svakodnevno upotrebom hranilica sa trakom. Na osnovu prosečnih masa riba po periodima i na kraju eksperimenta, statističkom analizom je ustanovljeno da postoje vrlo značajne razlike u prirastu u zavisnosti od dnevnog obroka. Ribe hranjene sa 5% hrane u odnosu na ihtiomasu ostvarivale su statistički značajno veći prirast u odnosu na ribe hranjene sa 2, 3 i 4% hrane. Korišćenjem ovog rezultata se otklanja dilema koja je količina hrane za prihranu gajene šaranske mlađi optimalna tokom gajenja šaranske mlađi u prvoj godini. Pored najboljeg prirasta, šaranska mlađ hranjena sa 5% hrane je imala i najbolji faktor kondicije, specifičnu stopu rasta, kao i termalni koeficijent rasta. U odnosu na ribe hranjene sa 3 i 4% hrane, mlađ hranjena sa 5% je imala nešto veći koeficijent konverzije (za oko 10%), međutim imajući u vidu značajnu razliku u prirastu između svake od 4 hrane, ovo povećanje koeficijenta konverzije je ekonomski opravdano

Sampling Error in Relation to Cyst Nematode Population Density Estimation in Small Field Plots

Cyst nematodes are serious plant-parasitic pests which could cause severe yield losses and extensive damage. Since there is still very little information about error of population density estimation in small field plots, this study contributes to the broad issue of population density assessment. It was shown that there was no significant difference between cyst counts of five or seven bulk samples taken per each 1-m(2) plot, if average cyst count per examined plot exceeds 75 cysts per 100 g of soil. Goodness of fit of data to probability distribution tested with chi(2) test confirmed a negative binomial distribution of cyst counts for 21 out of 23 plots. The recommended measure of sampling precision of 17% expressed through coefficient of variation (cv) was achieved if the plots of 1 m(2) contaminated with more than 90 cysts per 100 g of soil were sampled with 10-core bulk samples taken in five repetitions. If plots were contaminated with less than 75 cysts per 100 g of soil, 10-core bulk samples taken in seven repetitions gave cv higher than 23%. This study indicates that more attention should be paid on estimation of sampling error in experimental field plots to ensure more reliable estimation of population density of cyst nematodes

Uspostavljanje programa selektivnog uzgoja kalifornijske pastrmke (oncorhynchus mykiss, walbaum) u Srbiji

Zahtev za sve većim količinama hrane za ljudsku upotrebu, efikasnost iskorišćavanja hraniva i prostora za gajenje domaćih životinja, kao i pojava mnogih bolesti doveli su do intenzivnog razvijanja selekcionih programa u svim granama poljoprivrede. Za razliku od ostalih gajenih životinja, programi selekcije u akvakulturi su se razvili nešto kasnije usled nedostatka potrebnih procena heritabilnosti, koeficijenata varijacija i korelacija za ekonomski bitne osobine. Trenutno se u akvakulturi samo 1-2% od ukupne proizvodnje zasniva na genetički unapređenim vrstama riba (Gjedrem, 1997). Korišćenjem selektovanih linija riba postiže se više korisnih stvari. Na prvom mestu, programi selekcije riba predstavljaju jedini način stalnog unapređenja ekonomski bitnih osobina kao sto su prirast, konverzija hrane, otpornost na bolesti, smanjenje masnoće u mesu riba. Ribe iz selektovanih linija efikasnije iskorišćavaju hraniva i na taj način smanjuju pritisak na divlje populacije riba koje se koriste za proizvodnju ribljeg brašna, kao glavnog izvora proteina u smešama za ishranu pastrmki. Ribe koje potiču iz divljine ne napreduju zadovoljavajućim brzinom, što znači da su konstantno pod stresom, za razliku od riba poreklom iz selekcionih programa koje pokazuju manji uticaj stresa usled gajenja u zarobljeništvu. Tako se na ovaj način korišćenjem selektovanih linija riba postiže efikasna i održiva proizvodnja uz vođenje računa o dobrobiti životinja. Drugi dobar razlog za uspostavljanje programa selekcije pastrmke u Srbiji je dobro dokumentovano postojanje interakcije genotip x okolina kod kalifornijske pastrmke, kao što su pokazala istraživanja (McKay et al., 1984; Hanke et al., 1989; Sylven et al., 1991; Winkelman and Peterson, 1994; Kettunen et al., 1999; Kause et al., 2003). Na kraju, ali ne i najmanje važna je i kontrola bolesti kod kalifornijske pastrmke i mogućnost stvaranja otpornih linija pastrmki na neke bolesti putem selektivnog uzgoja (Henrion, 2005). Jedno od rešenja za ovaj ozbiljan problem, pored boljeg sistema kontrole pastrmske ikre poreklom iz uvoza, je i stvaranje lokalnih selektovanih matičnih jata sa proverenim poreklom i povećenom otpornošću na bolesti. Obzirom da za kalifornijsku pastrmku postoje pouzdani podaci o varijabilnosti i heritabilnosti proizvodnih osobina ovo pruža mogućnost efikasne selekcije, a samom tim i značajnog unapređenja proizvodnje uz smanjen ukupni mortalitet, putem odgovarajućeg programa selekcije u Srbiji

Visoko obrazovanje za akvakulturu/ribarstvo na Poljoprivrednom fakultetu Univerziteta u Beogradu: implementacija prve “bolonjske” reforme – povezivanje teorije i prakse

U radu je opisana implementacija reforme visokog obrazovanja za Ribarstvo/Akvakulturu na Poljoprivrednom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Proces stvaranja novih kurseva vezanih za vodene ekosisteme, njihovu zaštitu i eksploataciju i definisanje kompetencija studenata za akvakulturu na svim nivoima visokog obrazovanja (osnovne, diplomske, specijalističke i doktorske studije) omogućen je unapređenjem obrazovnih i istraživačkih objekata i sredstava, kao i bliskom komunikacijom sa proizvođačima ribe i ostalim interesnim grupama vezanim za gajenje riba

Morfometrijsko ispitivanje nabora crevne sluzokože šarana hranjenog različitom dodatnom hranom u poluintenzivnom sistemu

U poluintenzivnom sistemu gajenja šarana u poslednjoj deceniji dolazi do promena u vrsti dodatne hrane koje povećavaju održivost proizvodnje. Sa žitarica koje su se godinama koristile kao dodata hrana, sada se prelazi na peletiranu i ekstrudiranu hranu. Ova zamena uzrokuje i promene u fiziologiji varenja riba, a kao posledica se dešavaju morfološke promene na crevima. Najčešće se na organima za varenje riba gajenih u akvakulturi ne nalaze teže histopatološke promene, pa se pribegava kvantifikaciji i morfometriji histoloških parametara koje mogu da ukažu na odstupanja od normalne građe/funkcije. Metod evaluacije dužine crevnih nabora je korišćen u velikom broju studija koje su se bavile efektima različitih tipova hrane i/ili aditiva na crevo riba. Cilj rada je da se utvrdi efekat različitih tipova hrane (žitarice, peletirana, ekstrudirana hrana) na crevo šarana merenjem dužine crevnih nabora kod riba koje su gajene poluintenzivno. Dužina crevnih nabora je korelisana sa prirastom ribe. Kretanje dužine crevnih nabora po jezerima/vrsti dodate hrane je imalo pravilan tok (Fig. 1). Najkraći crevni nabori su izmereni kod riba hranjenih žitaricama. U sva tri jezera primetan je pad dužine nabora u junu. U ovom mesecu su vrednosti najmanje, manje čak i od inicijalnih na početku eksperimenta (u aprilu), kao i vrednosti dobijenih u maju. Od juna dužina nabora creva konstantno raste kod riba u svim jezerima, bez obzira na tip dodate hrane. Rezultati su pokazali visok stepen statistički značajne korelacije između mase tela ribe i dužine crevnih nabora u svim jezerima (Tab. 2). Ukoliko se posmatraju pojedinačna jezera, vrednosti se kreću između 0.82 kod riba hranjenih peletiranom hranom, preko 0.83 kod riba hranjenih žitaricama do 0.86 kod riba hranjenih ekstrudiranom hranom. Dužina crevnih nabora je koristan parametar u eksperimentima ishrane riba i često se primenjuje u proceni efekta određene hrane na crevo riba. Smanjenje dužine nabora može da ukaže na pojavu enteritisa, na nedovoljnu ishranu ili gladovanje. Naši rezultati pokazuju pozitivnu korelaciju između mase tela ribe i dužine crevnih nabora. Oni su u skladu i sa sličnim istraživanjima koja su sprovedena na drugim životinjskim vrstama, mahom na domaćim životinjama. Crevni nabori na početku eksperimenta ne rastu, čak pokazuju trend pada sve do juna meseca i to iako ribe pokazuju konstantan prirast u svim jezerima, što se objašnjava količinom prirodne hrane koja je u to doba najveća u jezerima. Naime, na osnovu analize prirodne hrane tokom ovog perioda možemo videti da postoji velika biomasa zooplanktona u toku aprila, maja i juna dok je zoobentos na niskom nivou u svim jezerima u toku celog eksperimenta i ne prelazi 10 g/m2. Ovo uzrokuje promene u načinu ishrane ribe od juna meseca. Do tada se šaran hranio uglavnom zooplanktonom, koga je bilo u izobilju, a nakon toga, početkom juna, zbog nedostatka prirodne hrane,riba počinje da sve više konzumira dodatu, što uzrokuje i povećanje dužine crevnih nabora, s obzirom da su pelete, kojom se ribe hrane voluminoznije i većih dimenzija od zooplanktona. Hranjenjem, ribe pune creva i samim tim ih i šire, što omogućava povećanje apsorpcione površine povećanjem dužine crevnih nabora. Ovaj fenomen u stvari predstavlja adaptaciju creva na različite tipove hrane kod riba. Naše istraživanje je pokazalo da praćenje histologije šarana može da ukaže kako se odvija proces varenja zavisno od dela sezone/razvoja zajednice zooplanktona, ali i vrste dodate hrane u poluintenzivnom sistemu

Efekat stresa na regeneraciju nefrona šarana gajenog u poluintenzivnom sistemu

Regenerišući nefroni (RN) u bubregu se često koriste kao indikator zdravstvenog stanja riba. U ovom radu je evaluiran efekat stresa koji šarani doživljavaju na početku sezone gajenja na bubrege koristeći broj RN. Ribe su hranjene različitim tipovima dodate hrane i gajene tokom dve sezone u vodi različitog kvaliteta, ali nijedan od ovih faktora nije uticao na pojavu RN. Međutim, ukoliko se prati vremenski tok sezone gajenja, broj RN se smanjuje. Njihov broj je najviši u maju i junu, dok na kraju sezone gajenja uopšte nisu bili prisutni u bubregu riba

Absorbed Dose Uncertainty Estimation for Proton Therapy

Successful radiotherapy treatment depends on the absorbed dose evaluation and the possibility to define metrological characteristics of the therapy beam. Radiotherapy requires tumor dose delivery with expanded uncertainty less than +/- 5 %. It is particularly important to reduce uncertainty during therapy beam calibration as well as to apply all necessary ionization chamber correction factors. Absorbed dose to water was determined using ionometric method. Calibration was performed in reference cobalt beam. Combined standard uncertainty of the calculated absorbed dose to water in 65 MeV proton beam was +/- 1.97% while the obtained expanded uncertainty of absorbed dose for the same beam quality was +/- 5.02%. The uncertainty estimation method has been developed within the project TESLA

Akvakultura i ribarstvo u Srbiji – stanje i potencijal

Akvakultura u Srbiji se najvećim delom realizuje u objektima akvakulture: pastrmskim i šaranskim ribnjacima. Ukupna površina pod šaranskim ribnjacima je oko 14 000 hektara, od čega je oko 20% van funkcije. Pod pastrmskim ribnjacima je oko 14 hektara od čega je oko 15 % van funkcije. U šaranskim ribnjacima se proizvodi šaran, beli i sivi tolstolobik, beli amur i grabljivice: som i smuđ. U pastrmskim ribnjacima se proizvodi kalifornijska (dužičasta) pastrmka. Na malom broju ribnjaka se proizvodi mlađ toplovodnih (deverika, linjak, zlatni karaš, šaran divljak) i hladnovodnih vrsta riba (potočna pastrmka, mladica, lipljan) za poribljavanje tekućih i stajaćih vodenih ekosistema. Ukupna proizvodnja u poslednjih dve godine se kreće u količini od oko 15 000 tona, od čega oko 2 000 tona kalifornijske pastrmke (od čega konzumne pastrmke oko 75%), i oko 13 000 tona toplovodnih vrsta riba (oko 11 000 tona šarana i oko 2 000 tona pratećih vrsta riba), od čega 70 do 75% konzumne ribe. Svi vodeni ekosistemi u Srbiji, sem objekata akvakulture (pastrmskih i šaranskih ribnjaka) i hidroakumulacija čije su prioritetne namene vodosnabdevanja se svrstavaju u ribolovne vode. Ukupna dužina svih potoka i reka je 65 980 km. Broj vrsta riba koje naseljavaju vodene ekosisteme u Srbiji je 89, svrstanih u 57 rodova i 20 familija. Od košljoriba koje naseljavaju vode u Srbiji 52 vrste se love rekreativnim i privrednim ribolovom. Privrednim ribolovom se bavi oko 260 privrednih ribara. Prosečan privredni ribar obavi oko 200 ribolovnih izlazaka na vodu u toku godine. Broj rekreativnih ribolovaca se u poslednjih desetak godina kreće od 58 000 (2001) do preko 100 000 (2002. godine). Prosečan rekreativni ribolovac godišnje obavi oko 50 ribolovnih izlazaka na vodu. Prema podacima RZS izlov iz reka u Srbiji je poslednjih godina između 2 000 i 3 000 tona. Potencijal razvoja akvakulture je baziran na mogućnostima unapređenja proizvodnje na postojećim ribnjacima, povećanju proizvodnih ribnjačkih površina, proizvodnji hrane za ribe, prerađivačkim kapacitetima za koje Srbija poseduje sirovine i potencijal za plasman preradjevina od ribe na tržište zemalja EU i drugih država. Potencial ribolova se može podeliti na onaj koji pružaju brdsko planinske tekućice i potencijal koji pružaju ravničarske reke. Potencijal brdsko planinskih tekućica baziran je na rekreativnom ribolovu, odnosno ribolovnom turizmu koji bi se razvio kao posledica želje da se dođe baš na izabrano područje. U cilju stvaranja atraktivnih ponuda, stvoren je osnov da se u narednom periodu poribljavanje obavlja sa mlađi čiji su roditelji iz istog toka, čime je stvoren preduslov za očuvanje autohtonih genotipova. Potencijal ravničarskih reka je znatno veći. Baziran je na rekreativnom i privrednom ribolovu. Potencijal koji pruža rekreativni ribolov je zasnovan na činjenici da je grad sa najvećim brojem stanovnika u Srbiji – Beograd, upravo lociran na obalama dve velike reke: Dunavu i Savi, ali i na činjenici da su gradovi Novi Sad, Šabac, Smederevo... locirani na obalama velikih reka, što svakako ukazuje na činjenicu da bi broj rekreativnih ribolovaca mogao biti višestruko veći. Veoma značajan potencijal je i u privrednom ribolovu koji bi uz unapređenje politike poribljavanja, gazdovanja i izlova ribe, ali i statusa privrednih ribara mogao predstavljati egzistenciju znatno većeg broja ljudi od sadašnjih