Uklija (alburnus alburnus) kao potencijalni bioindikator zagađenja teškim metalima

Analize vode i/ili sedimenta mogu biti neefikasne u identifikovanju metala u fluvijalnim ekosistemima usled nerazdvojive varijabilnosti rečnog toka i koncentracije zagađivača. Monitoring zagađenja ribljih tkiva ima važnu ulogu ranog alarma koji ukazuje na probleme kvaliteta vode i sedimenta, a takođe omogućava detekciju toksičnih materija u ribama koje dalje mogu da imaju negativan efekat na konzumente. Reka Sava je tipična nizijska reka i najveća desna pritoka Dunava koja protiče kroz tri zemlje: Sloveniju, Hrvatsku i Srbiju. Do 1990-ih je bila izložena zagađenju iz metalurgije, hemijske, kožne, tekstilne, prehrambene i industrije celuloze i papira, ali i usled poljoprivrednih aktivnosti. Takođe je i glavni recipijent otpadnih voda mnogih gradova i zagađenih pritoka. Ciljevi ove studije su da se utvrde koncentracije Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Pb, Se, Sn i Zn u kompostu uklije (Alburnus alburnus) kao potencijalne bioindikatorske vrste zagađenja teškim metalima reke Save, kao i da se izračuna Indeks zagađenja metalima (MPI-Metal Pollution Index) kako bi se uporedio status zagađenja različitih lokaliteta reke Save. Terensko istraživanje je sprovedeno tokom septembra 2014. godine. Uklije su sakupljene iz reke Save na sledećim lokalitetima: Čatež u Sloveniji, Zagreb i Slavonski Brod u Hrvatskoj, Jarak i Umka u Srbiji. Koncentracije Al, As, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, Hg, Mn, Ni, Pb, Se, Sn, i Zn su merene u kompozitnom uzorku uklije uz pomoć Thermo Scientific iCAP 6500 Duo ICP-OES (Thermo Fisher Scientific, Cambridge, United Kingdom). Prema dobijenim rezultatima, izdvaja se Zagreb sa najvećim brojem najviših koncentracija elemenata (Cd, Co, Cr, Fe, Pb, i Se). Takođe, najviši MPI je izračunat za Zagreb (0.23) u odnosu na Umku sa najnižim MPI (0.14). Na osnovu dobijenih rezultata, možemo označiti gornji tok reke Save kao znatno zagađeniji (posebno deo kod Zagreba u Hrvatskoj) od donjeg toka i ušća u Dunav kod Beograda (Umka)

Veštački mrest šarana u uslovima subtropske klime

Najefikasniji i najpouzdaniji način proizvodnje ikre i ribljeg podmlatka je veštački mrest. Matične jedinke se drže u vodi koja je zasićena sa kiseonikom i čija je temperaura u rasponu 20-24 ºC. Daju im se dve doze injekcije hormona hipofize ili mešavina GnRH/dopamin antagonista da bi se indukovala ovulacija i spermatogeneza. Otkriće da dopamin deluje kao inhibitorni faktor za sintezu gonadotropina dovelo je do revolucije u razvoju veštačkog mresta. Od sredine osamdesetih, hipofizacija je unapređena uvođenjem standardizovanog suvog ekstrakta hipofize šarana u kojem je sadržaj i aktivnost luteinizirajućeg hormona (LH) kalibrisana (cCPE). U suptropskim klimatskim uslovima, šaran sazreva u starosti od šest meseic, a sezona mresta šarana počinje krajem februara i početkom marta, kada temperatura vode dostigne 19-21°C. Ogled je izveden u Gan Shmuel mrestilištu i centru za gajenje riba, u Izraelu, u decembru. Trideset ženki KOI šarana (Cyprinus carpio L.) bilo je smešteno u deset plastičnih bazena, zapremine oko 450 litara. U svakom tanku je bilo po tri matice. Mužjaci su držani odvojeno od matica da bi se sprečila nekontrolisana reprodukcija. U svakom bazenu aeracija i stalno snabdevanje svežom vodom su bili kontrolisani. Pošto je veštački mrest sproveden van sezone, 21 dan pre izvođenja mresta ribe su držane u vodi na temperaturi od 24°C. Urađena je biopsija po jedne ženke iz svake grupe. Anestezija ženki je izvršena sa 99% 2 phenoxyetanolom i biopsija jajnika je urađena preko genitalnog otvora, uvođenjem plastičnog katetera do gonada. Procenat oocista koje su bile u stadijumu I (centralno postavljen GV) i procenat oocista u stadijumu II (ekscentričan GV) je određen posmatranjem pod binokularnim mikroskopom. Pozicija germinalnog vezikula i zrelost matica je određena i broj oocisti u svakon stadijumu je izračunat. Ukupna telesna masa svih matica je izračunata i iznosila je oko 40 kg. cCPE koncentarcije 1 ml/kg je pripremljen za sve jedinke zajedno. Hipofizacija riba je izvršena u dva koraka. Primarna doza je iznosila 20% od ukupne doze, dok je druga doza iznosila 80% od ukupne doze. Deset mužjaka je dobilo po jednu dozu cCPE, 70% doze od one koja je data maticama. Sledećeg dana, došlo je do mrešćenja nešto kasnije, nego što je očekivano. Ovo se može objasniti time što je ogled sproveden izvan sezone mresta. Period latence je takođe visoko zavisan od temparature vode. Tokom ogleda došlo je do malog problema sa sistemom za grejanje, pa je to još jedan od razloga za nešto produžen period latence. Jaja su nežno istisnuta u suvu posudu i oplođena primenom “suve metode”, a adhezivnost jaja je eliminisana korišćenjem mleka ili tretiranjem sa solima uree, a zatim sa kupkom u taninskoj kiselini (“Woynarovich method”). Inkubacija je sprovedena u Cuger bocama. Za statističku obradu podataka korišćen je SPSS za Windows i Excel (MS Office). Uspešnost mresta je iznosila 43 %. Izračunat je Spearmanov koeficijent korelacije između mase ženki i mase dobijene ikre, korelacija između mase riba i broja jaja i korelacija između procenta migriranih oocita i uspešnosti mresta. Uočena je značajna korelacija (F=0,709) između telesne mase matica i mase ikre i značajna korelacija (F=0,642) između telesne mase matica i broja jaja. Negativna korelacija (F=-0,530) između procenta migriranih oocista i uspešnosti mresta je u suprotnosti sa mnogim ranijim istraživanjima. Petpostavka je da bi razlog ovome mogao biti u faktorima okoline, kao i u kvalitetu samih matica. Iako je procenat izmrešćenih matica bio niži od normalnog procenta uspešnosti veštačkog mresta šarana, uspešnost je bila vrlo zadovoljavajuća imajući u vidu da je mrest izvršen van sezone mresta

Uzgoj linjaka (tinca tinca) u laboratorijskim uslovima

Istraživanja biodiverziteta kopnenih voda Srbije sa ciljem konzervacije u in situ i/ili ex situ uslovima sprovode se u proteklih 10 godina u okviru više istraživačkih projekata. Kao rezultat ovih istraživanja formirana je aplikaciono-informativna baza podataka pod nazivom: Biodiverzitet akvatičnih ekosistema Srbije-ex situ konzervacija „BAES ex situ”. Na osnovu podataka iz baze, „BAES ex situ”, sprovedena su istraživanja tokom 2008. godine sa ciljem izrade Programa za unapređenje ribarstva u slivu Velike, Zapadne i Južne Morave (i dela toka Dunava, Save, kanala hidrosistema DTD i voda Pančevačkog rita). Dobijeni podaci jasno ukazuju da je linjak (Tinca tinca) u odnosu na istraživanja od pre 10 i 20 godina znatno manje zastupljen u slivu Velike Morave. Svi nalazi linjaka južno od Save i Dunava tokom ovog istraživanja su iz hidroakumulacija Srbije (Vlasina, Ćelije) i uneseni su poribljavanjem iz uzgajališta ili prirodnih voda sa područja Vojvodine. Stanje populacija linjaka prema literaturnim podacima Kirchhofer & Hefti (1996), Kottelat & Freyhof (2007) ukazuju da bez obzira na njegovo široko geografsko rasprostranjenje svuda su u manjem ili većem opadanju, a kao osnovni uzrok se navodi degradacija i uništavanje vodenih staništa, pre svega onih koja su bogata makrovegetacijom. Konstatovano stanje populacija linjaka u vodenim ekosistemima Srbije nameće potrebu konzervacije, veštačkog mrešćenja i repopulacije ugroženih prirodnih populacija. Cilj rada jeste istražiti mogućnosti uzgoja linjaka u laboratorijskim uslovima, u pogledu različite ishrane, u cilju uspešne konzervacije. Istraživanje je sprovedeno u Akvarijumu ″Kragujevac″, koji je deo Instituta za biologiju i ekologiju Prirodno-matematičkog fakulteta u Kragujevcu. Eksperiment je trajao 11 meseci (januar-novembar 2010.). Nasadni materijal činile su jedinke donete iz ribnjaka ″Mošorin″, uzrasne kategorije 0+. Formirane su tri eksperimentalne grupe sa po tri akvarijuma, dimenzija 100 x 40 x 40 cm, zapremine 160 l. Ukupan broj nasađene riblje mlađi iznosio je 30 individua (≈160 g) po grupi, odnosno 10 jedinki po akvarijumu, prosečne telesne mase 5,52 g. Ishrana je vršena na sledeći način: prva grupa hranjena je kombinovanom hranom - peletirana i Tubifex, druga grupa animalnom hranom – Tubifex sp. i treća grupa peletiranom hranom. Peletirana hrana, korišćena u ishrani riba, proizvedena je u fabrici Royal optima 1P, uvoz iz Italije. Animalna hrana - Tubifex sp.donošena je iz toka reke Lepenice. Na početku eksperimenta po akvarijumu nasađeno je 10 riba prosečne mase 5,52 g, odnosno 30 jedinki po formiranoj odgovarajućoj grupi ishrane. Ishrana riba zasnivala se na količini hrane koja iznosi 1-3 % ukupne mase riba u formiranoj grupi. Premda je masa riba u akvarijumima svih formiranih grupa bila ista, bila je predviđena ishrana istom količinom hrane. Prema literaturnim saznanjima, ali i iz godišnjih statističkih pregleda gotovo je sigurno da je proizvodnja linjaka u potpunosti potisnuta. Najčešće se ističe da je razlog za napuštanje gajenja slaba konverzija hrane. Poređenje dužinskih i težinskih parametara na početku i na kraju eksperimenta pokazuje značajno povećanje mase riba, kao i njihove totalne dužine. Na osnovu dobijenih rezultata konstatovano je da je linjak riba koja se može uspešno gajiti u laboratorijskim uslovima, kao i da su najbolji prirast ostvarile jedinke hranjene kombinovanom hranom - peletiranom i animalnom

Prisustvo cinka u mišićnom tkivu babuške i deverike u akumulacijama Gruža i Bovan

Zagađenje slatkovodnih ekosistema širokim spektrom zagađivača postalo je veoma važno pitanje u poslednjih nekoliko decenija, ne samo zbog uticaj na vodosnabdevanje, već i zbog štete koju nanosi vodenim organizmima. Smatra se da su metali najvažniji oblik zagađenja voda zbog toksičnosti, perzistentnosti i akumulacije u vodenim organizmima. Vodeni organizmi su u širokoj upotrebi biološkog monitoringa promena nivoa antropogenih zagađujućih materija. Poznavanje koncentracije metala u ribama je važno kako za pravilno planiranje upravljanjа vodama tako i u pogledu ljudske ishrane. Zn je esencijalni metal i kao takav igra važnu ulogu u biološkim sistemima, ali takođe prekomernim unosom može proizvesti toksičan efekat. Akumulacije Gruža i Bovan su formirane osamdesetih godina za vodosnabdevanje, ali su danas i značajne ribolovne vode. Antropogeni uticaj na ove akumulacije je vrlo izražen. Konstantno je direktno ispuštanje neprečišćenih otpadnih voda, okolno zemljište se intenzivno obrađuje uz primenu invazivnih agrotehničkih mera (prekomerna upotreba pesticida, herbicida i fungicida), ali i širenje vikend naselja koja uglavnom nemaju regulisano skladištenje i ispuštanje otpadnih voda. Babuška (Carassius gibelio) i deverika (Abramis brama) su prikupljene iz akumulacija Gruža i Bovan, a uzorci mišićnog tkiva su analizirani na prisustvo cinka (Zn) kako bismo utvrdili da li postoji razlika u akumulaciji ovog metala u mišićnom tkivu između ove dve vrste, kao i između iste vrste u dve različite akumulacije. Koncentracija Zn u mišićnom tkivu babuške je bila znatno veća nego u mićnom tkivu deverike u obe akumulacije, ali nije postojala bitna razlika u koncentracijama između dve akumulacije. Koncentracija cinka u mišićima obe vrste u obe akumulacije je na prihvatljivom nivou za ljudsku ishranu

Odnos autohtonih i alohtonih ribljih vrsta u nekim akumulacijama Srbije

Poslednjih godina u svetu je veoma aktuelno pitanje alohtonih ribljih vrsta. Bilo da su unete slučajno ili namerno, alohtone vrste najčešće uspevaju da opstanu u novom okruženju, u kojem zbog degradiranosti staništa i narušenih biocenoloških veza vremenom postaju dominantne. Alohtone vrste često imaju invazivan karakter jer se brzo i nekontrolisano šire u nove ekosisteme gde se ponašaju kao kompetitori za prostor i hranu autohtonim vrstama i polako ih potiskuju. Ovim radom prikazan je odnos u brojnosti i biomasi autohtonih i alohtonih ribljih vrsta u nekim akumulacijama u Srbiji. Tokom istraživanja obraćena je pažnja na veličinu i starost akumulacija u kojima je praćena ihtiocenoza. Istraživanje je obuhvatilo 15 akumulacija različite starosti, tipa postanka, morfometrijskih, fizičkih i hemijskih osobina. Konstatovano je prisustvo 20 vrsta riba iz 9 familija, sa izrazitom dominacijom porodice Cyprinidae. Od ovog broja 8 vrsta su alohtone i pripadaju familijama Salmonidae (Oncorhynchus mykiss), Cyprinidae (Carassius auratus, Arystichtys nobilis, Hypophthalmichthys molitrix, Ctenopharyngodon idella, Pseudorabora parva), Ictaluridae (Ictalurus nebulosus - cverglan) i Centrarchidae (Lepomis gibbosus - sunčica) (Simić i Simić, 2009). Cverglan i sunčica potiču iz Severne Amerike, dok su ostale azijske vrste. U najvećem broju akumulacija, po brojnosti i biomasi, zastupljenije su autohtone riblje vrste u odnosu na alohtone. Izuzetak je Oblačinsko jezero, koje pripada grupi malih i starih jezera, gde brojnošću dominiraju alohtone vrste sa 61,63%, kao i biomasom sa čak 80,18%. Velika zastupljenost biomase alohtonih ribljih vrsta je i u jezeru Buljanka, 53.43%, dok njihova brojnost iznosi 17.07%. Najveći udeo u biomasi ima sivi tolstolobik. Autohtona ihtiocenoza dominira u jezeru Ćelije i Zavojskom jezeru koja su u grupi starijih i većih jezera. U ovoj grupi su i akumulacije Gruža, Vlasina i Bovan, gde se zbog neplanskog poribljavanja brojnost alohtonih vrsta približava abundanci autohtonih. Sa druge strane, planskim poribljavanjem očuvana je autohtona ihtiofauna u Miloševom i Ribničkom jezeru, koja su male veličine i stara. Konstatovano je da u najvećem broju jezera i dalje dominiraju autohtone vrste u odnosu na alohtone. Uticaj alohtonih ribljih vrsta je uvek veći u manjim i starijim akumulacijama, upravo zbog većeg diverziteta autohtone zajednice u njima. Poznajući invazivni karakter i negativan efekat alohtonih vrsta na ekosisteme u koje su unete, kao i na faunu, neophodno je stalno pratiti stanje na terenu

Preliminarni rezultati istraživanja populacija linjaka (tinca tinca) u vodenim ekosistemima Srbije

A tench (Tinca tinca) is an important fishing species in the mainland water ecosystems. In the geographical sense, it’s characterised as a broadly diffused Euro-Asian species (and was also induced into the water ecosystems of the north and south Africa, north America, Tasmania, Australia, New Zealand, India and Chile). Regardless to the wide geographic diffusion , literature emphasis the endangerement of this species of fish at the level of the local populations, before all because of engeneering works on rivers. (K o t t e l a t & F r e y h o v 2007). Researches of the population of the tench in the water ecosystems of Serbia indicate a significant lowering of natural populations in the part of Serbia south of the Sava and the Danube, and that the measures of conservation and repopulation are necessary, to enable a long-term protection of this important species of fish

Mogućnost konzervacije i održivog korišćenja plemenitog raka astacus astacus u Srbiji

Dekapodni rakovi su ključna komponenta biodiverziteta reka, jezera i močvara u kojima žive. Imaju važnu ekološku ulogu u pravilnom funkcionisanju slatkovodnih ekosistema. U svetu, trećini do polovini populacija slatkovodnih rakova preti smanjenje brojnosti, čak i iščezavanje. Isto se dešava i sa autohtonim populacijama plemenitog raka (Astacus astacus) širom Evrope, a posledica je klimatskih promena, zagađenja, degradacije staništa i račije kuge. Ni populacije ove vrste u slatkovodnim ekosistemima Srbije nisu izostavljene. Situacija je prilično ozbiljna kada se ima u vidu da im je brojnost opala: više od 65% u poslednjih 50 godina. Inače, plemeniti rak je jedna od tri vrste autohtonih, dekapodnih rakova koji naseljavaju slatkovodne ekosisteme Srbije. Nekada brojne populacije, sada su ograničene na fragmentisana staništa. Za razliku od drugih evropskih zemalja, u Srbiji ne postoji kultura konzumiranja ove vrste u ishrani, ne uzgaja se u akvakulturi i shodno tome izostaje ekonomski značaj. Jedino je ribolovci koriste kao mamac za lov riba, pa je tom prilikom nekontrolisano prenose iz jednog vodenog ekosistema u drugi. Poznato je da rakovi imaju ekološku, ekonomsku i društvenu vrednost, pa je razumljivo povećano interesovanje širom sveta za njih i stanje njihovih populacija poslednjih godina. Shodno tome, veliki broj naučnih radova je objavljen u vezi strategije očuvanja, menadžmenta/upravljanja i održivog korišćenja populacija plemenitog raka. Mogućnost za eksploataciju i ekonomska vrednost, kao i rekreativna korist možda će uticati da se lokalno stanovništvo više pozabavi zaštitom ove vrste. Cilj ovog rada je da ukaže na potrebu za održivo korišćenje i očuvanje vrste plemenitog raka

Assessment of genetic relatedness of the two Amaranthus retroflexus populations by protein and random amplified polymorphic DNA (RAPD) markers

Two populations of Amaranthus retroflexus with different morphology were collected from field of the Maize Research Institute Zemun Polje, Serbia. Random amplified polymorphic DNA (RAPD) and seed protein analysis were performed to study the genetic differences in two grain Amaranthus populations. The studied populations have different protein and DNA profile. A total of 171 DNA fragments were generated by 31 RAPD primers, with an average of 5.5 fragments per primer. Of these, 61.4% fragments were polymorphic among the two populations. 18 protein fraction were obtained by sodium dodecyl sulfate polyacrylamide gel electrophoresis (SDS PAGE). The populations differed in the four protein fractions of different molecular weight. The seed protein electrophoresis and RAPD markers are useful for genetic determination of A. retroflexus populations and identification of biotypes with atypical morphology.Keywords: Amaranthus retroflexus, biotypes, molecular markers, proteins.African Journal of Biotechnology Vol. 11(29), pp. 7331-7337, 10 April, 201

Demographic and socioeconomic factors associated with cervical cancer screening among women in Serbia

ObjectivesEffective reduction of cervical cancer incidence and mortality requires strategic measures encompassing the implementation of a cost-effective screening technology. Serbia has made significant strides, introducing organized cervical cancer screening in 2012. However, various impediments to screening implementation persist. The aim of the study was to estimate the socioeconomic factors associated with cervical cancer screening among women in Serbia.MethodsData from 2019 National Health Survey of the population of Serbia were used in this study. The study is cross sectional survey on a representative sample of the population of Serbia. Present total number of participants analyzed in survey 6,747.ResultsIn Serbia, 67.2% of women have done a Pap test at any time during their lives, of which 46.1% of women have undergone cervical cancer screening in the past 3 years. About a quarter of women have never undergone a Pap test in their life (24.3%). The probability of never having a Pap test have: the youngest age group (15–24 years) is 1.3 times more likely than the oldest age group (OR = 1.31), unmarried women 0.3 times more often than married women (OR = 0.37), respondents with basic education 0.9 times more often than married women (OR = 0.98), the women of lower socioeconomic status 0.5 times more often than respondents of high socioeconomic status (OR = 0.56).ConclusionEnhancement of the existing CCS would be the appropriate public health approach to decrease the incidence and mortality of cervical cancer in the Republic of Serbia

Osteoporosis in patients with stroke: A cross-sectional study

Stroke-related impairments and inactivity contribute to the accelerated development of bone mass removal. However, the extent of decrease in bone mineral density (BMD) after stroke and all factors that influence such rapid bone loss are still not sufficiently explored. The purpose of this study was to determine the extent of BMD reduction in patients after stroke and to identify risk factors for osteoporosis. This research was designed as a cross-sectional study that included patients after a first stroke (≤1.5 years from a stroke; N = 40), who went through in-hospital rehabilitation treatment. Data were gathered by the means of anamnesis and available medical documentation. For statistical analysis, we used the statistical program International Business Machines (IBM) Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) Statistics 22.0. Results were presented using standard statistical measures of central tendency and range of results. To determine the difference between variables, T-test for independent samples was used. Our study provides additional evidence that the reduction in BMD is one of the major complications of a stroke. Given that the incidence of fractures in this population is large, there is a need to perform routine DXA examinations.NI